Rośliny różnych gatunków wspomina się często w całej Biblii. Większość z nich, takie jak np. figa, granat, oliwka i winna latorośl — to rośliny dobrze znane i łatwe do zidentyfikowania. Dokładne określenie innych, jak np. lilii polnych czy róży, jest kwestią zapatrywania. Tu omówimy niektóre z interesujących i ważnych roślin.
Popularne daktyle to owoce PALM DAKTYLOWYCH (Phoenix dactylifera), które rosną w oazach na Synaju i w cieplejszych częściach Palestyny. Wysokie drzewa palmowe mają prosty pień, zwieńczony pióropuszem wielkich liści. Kształt owych liści często służył jako ornament na kapitelach kolumn kamiennych w Egipcie. Palma stała się też jednym z narodowych symboli Izraela. Gdy Jezus tryumfalnie wjeżdżał do Jerozolimy siedząc na ośle, ludzie przynosili palmowe „gałęzie" (w rzeczywistości liście).
FIGA była w czasach biblijnych jednym z ważniejszych owoców. Drzewa figowe (Ficus carica) często rosły wzdłuż dróg i obok domów, otaczały także winnice. W Biblii znajdujemy liczne wzmianki o figach, a Jezus użył drzewa figowego w kilku przypowieściach i obrazach. Liście tego drzewa rozwijają się bardzo wcześnie, dzięki czemu jest ono zwiastunem wiosny. Owoce figi dojrzewają przez lato wśród wielkich liści w kształcie płatków, które opadają w jesieni. Odmianą figi jest sykomora (Ficus sycomorus).
ZBOŻA stanowiły w starożytnej Palestynie główny składnik pożywienia ludzi. Z pszenicy wyrabiano najlepszą mąkę i chleb, natomiast jęczmień był pożywieniem biedniejszych wieśniaków. Ziarno siano, gdy zaczynały się deszcze jesienne, a zbierano wczesnym latem; jęczmień dojrzewa wcześniej niż pszenica. Mąki pszennej używano w hebrajskich ofiarach składanych Panu przez kapłanów.
MIRT (Myrtus communis) spotyka się od czasu do czasu w zaroślach w Palestynie. Jego połyskujące, wiecznie zielone liście wydają zapach, a liczne białe kwiaty czynią z niego piękne drzewko ozdobne. Żydzi tradycyjnie używają go do budowy szałasów na Święto Namiotów (Kucz-ki), jak o tym czytamy w Ne 8,15. Izajasz wymienił mirt jako jako jedno z miłych drzew, które zastąpią ciernie na pustyni (Iz 41,19; 55,13).
Piękne kwiaty drzew MIGDAŁOWYCH (Prunus amydalus) są białe lub — w Palestynia rzadziej — różowe. Migdały kwitną wcześnie, najwcześniej z wszystkich drzew owocowych. Orzechy migdałowe są wyśmienite w smaku. Drzewo i jego owoce wspomniane są w Biblii wielokrotnie; chyba najbardziej znaną wzmiankę znajdujemy w opowieści o różdżce Aarona, która zakwitła i wydała owoce w ciągu jednej nocy (Lb 17,23).
DRZEWO OLIWNE (Olea europaea) było jedną z głównych upraw w starożytnej Palestynie. Oliwki spożywano marynowane, lecz ważniejszy był inny pożytek płynący z nich: sprasowane owoce dostarczały cennego oleju. Używano go powszechnie do smażenia oraz jako paliwa do lamp. W suchym klimacie śródziemnomorskim służył on także jako kojąca maść do smarowania ciała. W Biblii oleju używano do namaszczania, oznaczającego powołanie człowieka do szczególnych zadań; stąd też stał się on symbolem namaszczenia Duchem Świętym.
LEN na szaty płócienne pochodzi z łodyg lnu (Linum usitatissimum), niebiesko kwitnącej rośliny osiągającej wysokość ok. 45 cm. Po zebraniu roślin oddziela się włókna znajdujące się w łodygach przez pozostawienie ich na pewien czas w wodzie; proces ten polega na częściowym butwieniu. Włókien używano do wyrobu nie tylko odzieży lnianej, lecz także sznurów, sieci ł knotów do lamp.
Szkarłatne kwiaty GRANATU (Punica granatum) kontrastują z ciemnozielonymi liśćmi tego dużego krzewu. Okrągłe owoce granatu mają wielkość pomarańczy i twardą, żółto-brązową skórkę. Wewnątrz owocu każde z licznych ziaren otoczone jest soczystą miazgą. W Ks. Wyjścia 28,33 czytamy, że brzeg szaty arcykapłana miał być upiększony haftowanymi jabłkami granatu. Użyto ich również jako ozdoby kolumn w świątyni Salomona (1 Krl 7,20).
WINOROŚL (Vitis vinifera) to pnący krzew uprawiany powszechnie w winnicach w krajach o cieplejszym klimacie. Stał się on symbolem narodu żydowskiego, jako że winogrona były charakterystyczną, obficie występującą rośliną Ziemi Obiecanej, którą zajmowali Izraelici. Winogrona spożywano świeże oraz suszone jako rodzynki, lecz przede wszystkim w postaci wina, które było napojem codziennym. Gdy grona były dojrzałe, zbierano je i wytłaczano; w dawnych czasach tę ostatnią czynność wykonywano często przy pomocy nóg. Sok pozostawiano, by sfermentował, w naczyniach glinianych lub bukłakach z koźlej skóry.
Słynny CEDR LIBAŃSKI (Cedrus libani) — to olbrzymie drzewo iglaste występujące tylko w górach Libanu. Niewiele ich przetrwało do dziś. Lecz w czasach Starego Testamentu brygady robotników transportowały wielkie pnie do morza, skąd spławiano je do wybrzeży Palestyny, po czym przewożono do Jerozolimy. Tam używano ich jako budulca dla świątyni króla Salomona (l Krl 5,6—10). Wnętrze wyłożone było drewnem cedrowym, a piękne płaskorzeźby pokrywano złotem. Cedrowe belki podtrzymywały strop.
W czasach biblijnych w górach Palestyny występowały spore LASY DĘBOWE. Wiecznie zielone dęby (Quercus coccifera) były prawdopodobnie jednym z gatunków tworzących „gaje", w których odbywały się bałwochwalcze i niemoralne praktyki, potępiane przez proroków. Istnieje też inna odmiana dębu, zwana Tabor albo Vallonea (Quercus aegilops), tracąca liście na zimę; występowała ona powszechnie na równinie Szaron, lecz obecnie spotyka się ją tylko na podgórzu.
PAPIRUS to nazwa nadana materiałowi piśmiennemu świata starożytnego oraz roślinie, z której go wyrabiano. Jest to turzyca (Cyperus papyrus), do dziś rosnąca na bagnach Hule w północnej Palestynie, która była pospolita w delcie Nilu w Egipcie. Jej zielonkawe kwiatostany podobne są do wielkich mioteł i wznoszą się na wysokość trzech lub więcej metrów. Łodygi — trójkątne w przekroju — krojone w paski i ułożone w dwóch warstwach tłuczono, otrzymując materiał do pisania. Duża część Biblii została chyba spisana na papirusie.
Pień DRZEWA KADZIDLANEGO (Boswellia) ma cienką korę. Drzewa te rosną w Afryce, południowej Arabii i w Indiach. Nacięcie pnia umożliwia sączenie się ze skaleczonego miejsca bladozielonkawej żywicy. Sprzedaje się ją jako kadzidło, spalane przy sprawowaniu kultu w starożytnych cywilizacjach, także u Hebrajczyków. Dar w postaci kadzidła, wraz ze złotem i mirrą, przynieśli Jezusowi mędrcy. Mirra to krzew rosnący w Afryce, również dostarczający żywicy po nacięciu pnia.
CIERNIE i OSTY występują obficie w krajach o suchym klimacie, takich jak Palestyna. Ich kwiaty, jak na przykład kwiaty ostropestu plamistego (Silybum marianum) mogą być piękne, lecz ich kolce są przykre. Jezus mógł mieć tę roślinę na myśli w swej przypowieści o siewcy (Łk 8). Wyrasta ona w dużych ilościach na skraju pól obsianych zbożem i szybko zagłusza młode kiełki pszenicy. Rolnicy zbierają kolczaste rośliny, by je spalić; obrazu tego używa się często w Biblii dla ukazania losu niegodziwych ludzi.
KOLENDER (Coriandrum sativum) to roczne ziele osiągające od 30 do 60 cm wysokości. Naród izraelski znał je również w Egipcie, skoro opisywał mannę na pustyni jako coś podobnego do ziaren kolendra (Wj 16,31). Ziele to długo używane było w celach leczniczych i kulinarnych.
RUTA (Ruta graveolens) osiąga ok. 60 cm wysokości i jest małym krzewem. Jej szarozielone liście zawierają silny olejek aromatyczny i od bardzo dawnych czasów używano jej zarówno jako środka dezynfekującego, jak też jako pospolitej przyprawy. Jedyna biblijna wzmianka o niej pojawia się wtedy, gdy Jezus strofuje faryzeuszów za to, że dają dziesięcinę z ruty, a jednocześnie zaniedbują inne ważne zagadnienia duchowe (Łk 11,42).
Nie można ściśle ustalić, jaką roślinę miał na myśli Jezus, gdy powiedział: „Przypatrzcie się liliom na polu" (Mt 6,28). Można by do tego dopasować każdą z rzucających się w oczy dzikich roślin, na przykład anemon, mak, rumianek lub żółtą chryzantemę (Chrysanthemum coronarium).
N.H.