ENCYKLOPEDIA BIBLIJNA / Tłumaczenie i opracowanie - K. Wojnikiewicz / Daniel2010.eu
PAARAI (objawienie Boże – 2Sm.23:35). Jeden z silnych i odważnych rycerzy Dawida, z Arby. W 1Krn.11:37 nazywa się: Naaraj.
PACHAT-MOAB (Namiestnik Moabu). Imię często wymieniane w księgach Ezdrasza i Nehemiasza. jego potomkowie powrócili z niewoli babilonskiej i uczestniczyli w odbudowie muru Jerozolimy. Patrz: Ezd.2:6; 8:4; 10:30; Ne.3:11; 7:11; 10:15.
PADON (wyzwolenie – Ezd.2:44; Neh.7:47). Jeden ze sług świątynnych, którego potomkowie powrócili z niewoli babilońskiej z Zerubabelem.
PAFOS (Dz.13:6). Znane miasto na Cyprze. W tym mieście czarnoksiężnik Bar-Jezus lub Elymas, został porażony ślepotą; tutaj też Sergiusz Paweł został nawrócony przez apostoła Pawła na chrześcijaństwo. Pafos szczególnie znane było z czczenia bogini Wenery i w pobliżu miasta była na jej cześć świątynia.
PAGIEL (zrządzenie Boga – 4M.1:13; 2:27). Z plemienia Asera, syn Ochrana, będący księciem w tym czasie, kiedy Izraelici robili spis na pustyni pod przywództwem Mojżesza.
PAJĄK (Job.8:14 BG). Znany owad, wyróżniający się od wszystkich innych owadów szczególna budową swego ciała. Pająk w zadziwiający sposób buduje swoją sieć pajęczą, której cienkość i nietrwałość, według słów Pisma Świętego, są naocznym przykładem płonnej nadziei i zamiarami bezbożnych ludzi (Iz.59:5). Zdanie w Prz.30:28 BG: Pająk rękoma robi, a bywa w pałacach królewskich - według poglądu niektórych oznacza jakieś inne, większe zwierzę, z rodzaju jaszczurek.

Geometryczna sieć pajęcza
 PALAL (sędzia – Neh.3:25). Syn Uzaja, razem z innymi naprawiał mur Jerozolimski w czasach Nehemiasza.
PALESTYNA. Powszechna nazwa ziemi Hebrajczyków (1M.40:15), nazywanej też ziemią Pana (Oz.9:3), ziemią świętą (Zach.2:16), ziemia izraelską (Ezch.7:2), ziemią obiecaną (Hbr.11:9). Pierwotnie tej nazwy używano tylko do oznaczenia nadmorskiego brzegu ziemi, zajętej przez Filistyńczyków (2M.15:14; Iz.14:29,31; Joel.3:9), i w tym jedynym znaczeniu użyte jest w Starym Testamencie hebrajskie słowo Peleszet, któremu odpowiada słowo Palestyna i które tłumaczy się ziemia Filistyńska lub Filistea (Ps.87:4; 108:10). Granice Palestyny początkowo były określone przez Jordan i Morze Martwe, pustynię Syn, Morze Śródziemne i Syrię, lecz później w jej granice weszły też ziemie po drugiej stronie Jordanu od Arnon do Hermonu i Antylibanu. W tej rozciągłości jej granice na południe rozpościeraja się od południowych granic Morza Martwego do Idumei, pustyni Syn i Rzeki Egipskiej (4M.34:4-5). Od zachodu Palestyna graniczy z Morzem Śródziemnym, ziemią filistyńską i Fenicją (4M.34:6; 5:11-24 i inne). Od północy ciągnie się od gór Hor i Hermon do Sydonu i Wielkiego morza, do gór Libanu i Antylibanu, i Damaszku w Syrii (4M.34:7-9; Joz.1:4; 5M.11:24 i inne). Na wschodzie jej granicą jest Eufrat i granice ziemi plemienia Rubena, Gada, połowy plemienia Manassesa do ziemi Ammonitów i Moabitów (Joz.1:4; 5M.2:9; 1Krn.5:9-10 i inne). Palestyna leżała w samym centrum starożytnego świata i jak była bliska Afryce, na tyle zbliżała się do znanych wtedy państw Europy i Azji. Dlatego też Pan mówi przez proroka: Tak jest z Jeruzalemem. Umieściłem je pośród narodów, a dokoła niego kraje (Ezch.5:5), i stąd powinny były rozlać się światło i zbawienie dla całego świata.

Palestyna lub Kanaan

Palestyna jest krajem bardzo górzystym. Głównymi jej pasmami górskimi na północy jest Liban (tzn. biała góra, nazywane tak po części z powodu śniegu, który przez 6 miesięcy pokrywa szczyty, a po części z powodu wapiennych skał) i Antyliban, skierowany ku Damaszkowi, i znany w Piśmie Świętym pod nazwą Liban (PnP.7:5); na południe od nich jest pogórze Naftaliego, góra Tabor (góra Przemienienia) na wyżynie Jezreel, pogórze Efraimskie z górami Ebal, Garizim, Karmel i inne. W końcu, jeszcze bardziej na południe góry Judei, między którymi najbardziej znane, to: Moria, Syjon, Oliwna i inne. Z równin znaczące są: Szaron, Ezdrelon, Solna, Refaim, Jezreel - nawadniane przez nieduże, latem wysychające potoki i rzeki Cedron, Arnon i inne. Granicę między wschodnia i zachodnią Palestyną wytycza Jordan, po obu stronach którego ciągnie się znana dolina Jordanu. Rzeka Jordan, wypływając ze zboczy Libanu, przepływa przez jeziora Hule oraz Tyberiadzkie i wpada do Morza Martwego. Wschodnia część Palestyny jest dużym płaskowyżem zmieniającym się w pustynię, a na południu wznoszącym się w postaci pogórza Efraimskiego. Tutaj płyną rzeki: Jarmuk, Jabok - wpadające do Jordanu, i potok Arnon. Z jezior i mórz jest jezioro Hule przy zboczu Antylibanu, Genezaret lub Galillejskie, Martwe Morze, inaczej Asfaltowe lub Słone Jezioro, Morze Śródziemne, nazwane w Piśmie Świętym Zachodnim, Wielkim, a niekiedy po prostu morzem (patrz odpowiednie hasło). Z pustyń Palestyny znane są: pustynia Judzka, Jordańska, Jerychońska i inne. Oto w jakich słowach prorok Jeremiasz przedstawia pustynię, po której Izraelici wędrowali przez 40 lat: Jahwe nas wiódł przez pustynię, przez kraj pusty i pełen wąwozów, przez kraj suchy i mroczny, przez kraj, przez który nikt nie przechodził i gdzie żaden człowiek nie mieszkał? (2:6).

Klimat Palestyny jest różnorodny: w miejscach górzystych umiarkowany, a w miejscach równinnych gorący. Są tylko dwie pory roku - lato i zima. Lato gorące i zima chłodna, albo inaczej, sucha oraz słoneczna pora roku i deszczowa (1M.8:22; Zach.14:8). Deszczowa pora roku, odpowiadająca naszej jesieni, rozpoczyna się od połowy października lub listopada, lecz nie nagle, stopniowo (5M.11:14; 2Sm.21:10). Zimno dosięga w najwyższym stopniu w grudniu i styczniu, kiedy często pada śnieg, a niekiedy i grad. Od kwietnia rozpoczynają się żniwa i razem z tym sucha lub gorąca pora roku, trwająca do października. Gorąco szczególnie odczuwa się od drugiej połowy lipca do drugiej połowy sierpnia. Wtedy ziemia zraszana jest tylko przez rosę i dlatego rosa uważana jest za wielkie dobrodziejstwo Boże. W tym czasie wszelka zieleń pól wysycha, szczególnie kiedy wieje wschodni wiatr, szkodliwy dla sadów i pól oraz zgubny dla łodzi morskich (Oz.13:15; J.4:8). Dla zdrowia klimat Palestyny jest ogólnie pożyteczny. Lecz nie można nie zauważyć, że przy wszystkich korzystnych warunkach klimatu ten kraj ma też swoje minusy. Częste są trzęsienia ziemi, szarańcza, susza itp.

Ze względu na położenie i stabilny klimat, Palestyna należy do żyźniejszych krain. Z historii należy pamiętać, że ta ziemia niejednokrotnie była pustoszona przez Asyryjczyków, Babilończyków, Syryjczyków, Rzymian, Saracenów i Turków. A że w starożytnych czasach był to piękny i żyzny kraj, o tym niejednokrotnie świadczą wszyscy starożytni pisarze, opisując go z pięknymi dolinami, polami i łąkami, cienistymi lasami, wspaniałymi miastami i osiedlami. Rzeczywiście, żyzność Palestyny w biblijnych czasach była nadzwyczajna: pszenicę, winorośl, jęczmień, soczewicę i bawełnę uprawiano tutaj w dużej obfitości; róże, lilie i inne wonne kwiaty pokrywały i upiększały pola; drzewa migdałowe, cyprysowe, dęby, drzewa oliwne, granaty, palmy, cedry i inne rosły tutaj w swoim pięknie i wielkości. Szczególnie zaś roślinnością, żyznością i bogactwem swoich wytworów wyróżniała się Galilea, równina Szaron, góry Libanu, Karmel, doliny Baszan i Chebron. Ze zwierząt hodowano owce, kozy, woły, krowy, wielbłądy, osły, konie i różne ptactwo. Pszczelarstwo było też ważną dziedziną gospodarczą w Palestynie. Izraelici prowadzili znaczący handel miodem z Tyrem. Nie mniejsze znaczenie miało rybołówstwo, szczególnie dla mieszkańców wybrzeży. Z minerałów najczęściej spotyka się wapń, kredę, bazalt, sól kamienną, siarkę, asfalt i inne, miedź, srebro, złoto i nawet drogie kamienie (5M.8:9; 33:19; Ezch.22.18-19 i inne). W Biblii Palestyna przedstawiona jest jako najpiękniejsza i żyzna ziemia, płynąca miodem i mlekiem i która nawadnia się wodą deszczową. O bogactwie przyrody Palestyny jednogłośnie świadczy Diodor Sycylijski, Tacyt, Pliniusz, Józef Flawiusz i inni.

W początkowych czasach biblijnych osady, wioski i miasta w Palestynie były nieznaczące. Nazwę miasta spotyka się już w rodzinie Adama. Kain po zabiciu Abla oddalił się od rodziny Adama na wschód, zbudował tu miasto i nazwał je imieniem swego syna: Henoch (1M.4:17). Po potopie dość szybko mówi się nie tylko o wielu miastach, lecz i o całych państwach (1M.10:10-12), jak np. w ziemi Synear Babilon; w Asyrii Niniwa i inne. Dalej wymieniane są kananejskie miasta: Sydon, Gaza, Sodoma, Gomora, Adma, Seboim (w.19); tak samo w czasach Mojżesza i Jozuego, Jerycho, chronione wysokim murem (Joz.6:9); Aj z 12 tys. mieszkańców (Joz.8:25); Gibeon (Joz.10:2), Chasor, silnie umocnione miasto, będące stolicą wszystkich północnych królestw (Joz.11:10). W czasach Dawida i Salomona szczególnie zostało umocnione i upiększone stołeczne miasto Palestyny Jerozolima. Prócz tego, Salomon wybudował i odnowił następujące miasta: Gezer i Dolne Bet-Choron, Baalat, Tamar (1Krl.9:17-18). Świątynia Salomona była cudem świata. Po podziale królestwa nie mniej znaczącym miastem była Samaria, ze względu na swoje położenie jak i bogactwo, umocnienia i różnorodność mieszkańców.

Pierwotnie Palestynę podzielono zgodnie z dwunastoma plemionami izraelskimi, na 12 działów, które utworzyły za życia proroka i sędziego Samuela jedno państwo, którego pierwszym królem był Saul. To królestwo po prawie półtora stuleciu istnienia podzieliło się na dwa: judzkie i izraelskie. Królestwo Izraelskie w niedługim czasie zostało zniszczone przez Asyryjczyków, a Królestwo Judzkie pokonane zostało przez babilończyków. Po niewoli babilońskiej Judea podzielona została na małe działy pod perskim przywództwem, przy czym Żydzi wrócili każdy do swego miasta, i w Piśmie Świętym wskazuje się miasta z różnych plemion, chociaż powracający nie byli liczeni według plemion, lecz według miast, rodzin i rodów (Ezd.2:8,10; Neh.7:11), lecz nie znika z widoku też plemienna różność do najpóźniejszych czasów (Mt.4:13-16; Łk.2:4,36; Dz.26:7; Rz.11:1; Flp.3:5).

W czasach przed Jezusem Chrystusem i podczas jego życia Palestyna została podzielona na cztery części: Galileę, Samarię, Judeę i Pereę. W późniejszych czasach, pod panowaniem Rzymian, widzimy podział Palestyny na trzy części: Palestyna pierwsza, druga i trzecia. Do pierwszej należały Judea i Samaria, do drugiej - Galilea, Trachonia i Iturea, do trzeciej - Perea i Idumea. Wszystkie te części były zależne od Syrii. Pierwotnie Palestyna była zamieszkała przez liczne plemiona kananejskie: Jebuzyci, Amorejczycy, Amalekici, Filistyńczycy i inni; przy czym, one stopniowo były ujarzmiane przez Izraelitów i w większości wytępione.
PALLU (sławny, znakomity – 1M.46:9; 1Krn.5:3). Drugi syn Rubena, pierworodnego Jakuba.

Palma daktylowa
PALMA (2M.15:27; 3M.23:40; Sdz.4:5; J.12:13; Obj.7:9). Z rodziny jednoliściennych, drzewiastych wieloletnich roślin, od 2 do 25 stóp wysokości, należy do szlachetniejszych tworów roślinnego królestwa. Rodzajów palm jest nadzwyczaj dużo. Niektórzy naliczyli ich nawet do tysiąca. Drzewo palmowe w obfitości rośnie w Arabii, Egipcie, całej południowej Azji, od rzeki Indus do Nilu, lecz w Palestynie obecnie spotyka się je nie tak często, chociaż w poprzednich czasach było ono powszechnym drzewem. Pismo Święte często mówi o palmie, jak widać to z wyżej przedstawionych wersetów. Starożytni historycy potwierdzają i świadczą, że okolice Morza Martwego były znane z palmowych zarośli, rozpościerających się niekiedy na 12 mil ang. Wizerunek palmowego drzewa spotyka się na starych żydowskich monetach jako emblemat Judei. Rzymskie monety, bite po zajęciu Judei przez Rzymian, mają na sobie też wizerunek palmy. Jerycho, z powodu obfitości rosnących w jego okolicy palm, nazywało się: miastem palm (5M.34:3).
Wygląd tego drzewa prawdopodobnie znany jest każdemu z nas. Rośnie ono na piaszczystej glebie w suchym i gorącym klimacie, lecz lepiej rozwija się i kwitnie w sąsiedztwie rzek i źródeł. W Elim, gdzie Izraelici rozłożyli się na jakiś czas obozem, było dwanaście źródeł wody i siedemdziesiąt palm (4M.33:9).

Dzika palma daktylowa
Palma należy do roślin wiecznie zielonych. Jej pień wyrasta wysoko i tylko wierzchołek bywa uwieńczony gałązkami i liśćmi. Ta cecha palmy nierzadko służyła dla natchnionych pisarzy jako porównanie i upodobnienie. Tak, na przykład, w PnP, mówi się: Twoja postać podobna jest do palmy (7:8). W księdze proroka Jeremiasza znajduje się podobne porównanie. To wiecznie zielone, wysokie i proste drzewo, jest znakiem sprawiedliwego: Sprawiedliwy wyrośnie jak palma (Ps.92:13). Wizerunki palmowych drzew były drzwiach świątyni (1Krl.6:32; Ezch.41:19). Jedne palmy owoce mają jak groszki, inne mają owoce większe od ludzkiej głowy. Palmowe drzewo rośnie ponad 200 lat i bardzo pożyteczne jest dla mieszkańców gorących krajów. Owocami palmy karmiono wielbłądy, a szerokie liście wykorzystywano jako pokrycie dachu. Z gałęzi robiono ogrodzenia i klatki. Z włókien palmy wyrabiano nici i sznury, kiedy samo drewno służyło za opał. Kiedy dojrzeją owoce palmy, to je się zrywa rękami lub trzęsie się drzewem i owoce spadają na ziemię. Z niektórych owoców wyciskano bardzo smaczny sok lub syrop, który bardzo był ceniony w starożytności przez mieszkańców Wschodu. Najlepsze palmy niewątpliwie rosły w ziemi świętej, w okolicach Jerycho, En-gedi i na brzegach Jordanu. W święto Szałasów, zgodnie z nakazem zakonu Mojżeszowego, Izraelici zwykle trzymali palmowe gałązki w swoich rękach (3M.23:40), a w czasie świątecznych procesji mieli oni zwyczaj rzucać je po drodze, jak widzimy to z historii wjazdu Pana Jezusa Chrystusa do Jerozolimy (J.12:13; Mt.21:8).

Gałązki palmowe były też znakiem zwycięstwa i były noszone przed zwycięzcą w czasie jego triumfalnego powrotu z pola bitwy. W księdze Objawienia mówi się o dużym tłumie ludzi, stojących przed tronem i przed Barankiem w białych szatach i z palmami w rękach (7:9).
PALMA DEBORY (Sdz.4:5). Palma, pod którą w czasach Sędziów siadywała Debora. Znajdowała się ona między Ramą a Betelem, w ziemi plemienia Beniamina, na pogórzu efraimskim. Tutaj przychodzili do prorokini Izraelici na sąd w ciężkich sprawach.
PALTI (moim ratunkiem jest Bóg). Imię osób:
  1. Palti (4M.13:9) - syn Rafua, Beniaminita, uczestniczył w zwiadach ziemi kananejskiej;
  2. Palti (1Sm.25:44) - syn Laisza z Gallim; za niego wydał Saul swoją córkę Michal, żonę Dawida.
 PALTIEL (moim ratunkiem jest Bóg). Imię osób:
  1. Paltiel (4M.34:26) - syn Azzana, książę, z plemienia Issachara, wyznaczony do podziału ziemi;
  2. Paltiel (2Sm.3:15) - syn Laisza z Gallim; za niego wydał Saul swoją córkę Michal, żonę Dawida. W 1Sm.25:44 nazywa się Palti.
 PAŁAC (Prz.30:28). Miejsce zamieszkania króla. To słowo nierzadko użyte jest w Starym Testamencie w tym znaczeniu, tzn. odnośnie miejsca zamieszkania judzkich i cudzoziemskich królów oraz rządców. W Nowym Testamencie i Ewangeliach słowo pałac właściwie używa się do oznaczenia miejsca zamieszkania rzymskiego rządcy Judei, jak na przykład pałac zbudowany przez Heroda, nazwany przez ewangelistę Marka (15:16) pretorium, i przez ewangelistę Jana - pałacem arcykapłana (18:15). Pałac Heroda, do którego rzymscy żołnierze odprowadzili Jezusa, opisany jest przez Józefa Flawiusza. Odnośnie architektury pałaców w Izraelu, wymienionych w Starym Testamencie, nie mamy dużo wiadomości. Pałac zbudowany przez Salomona w ciągu trzynastu lat i nazwany Leśnym Domem Libańskim, opisany jest w 1Krl.7:2. Parę szczegółów odnośnie pałacu w Suzie przekazanych jest w Est.1:5-7.
PAŁAC KRÓLEWSKI (Neh.3:25). Królewski pałac w Jerozolimie, przylegający do miejskiego muru.
PAMFILIA (Dz.2:10). Dość górzysta prowincja lub okręg w Małej Azji, leżąca na północ od Morza Śródziemnego. W dniu Pięćdziesiątnicy, gdy Duch Święty zstąpił na apostołów, mieszkańcy Pamfilii razem z innymi narodami słuchali kazania o wielkich dziełach Bożych z ust apostołów w ich ojczystym języku (Dz.2:10). W swojej drodze do Antiochii Pizydyjskiej apostoł Paweł odwiedził Perge, jedno z jej miast. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa Pamfilia była licznie zamieszkała i rozkwitająca.
PAN (1M.2:4; 2M.3:4-16 i inne). Jedno z imion Bożych, w hebr. wyrażone słowem Jahwe, a w LXX w większości słowem Kyrios, i wszędzie oznacza prawdziwego Boga. Wiadomo, że Izraelici od dawna uważali za zbyt święte i tajemnicze imię Jahwe, że nie wypowiadali go i w księgach swoich zamiast Jahwe, używali słowa: Adonai, tj. Władca, Pan. Imię Jahwe wypowiadali tylko kapłani i arcykapłani w świątyni, ale od roku 292 przed Chr. i w świątyni zamieniono je na Adonai. od około roku 271 przed Chr. w LXX zamiast Jahwe jest Kyrios – Pan. Wprowadzone w ten sposób prawie 300 lat przed Chr. później zostało uświęcone w NT i przez samego Pana oraz apostołów jako własne imię Boże, należące do Niego jako prawdziwego Boga. (Patrz Bóg).
PAN SEBAOT. Pan Mocy, Pan Zastępów. Słowo hebr., często spotykane w ST (Ps.59:6; Iz.5:7; Je.2:19 i inne) i tylko dwa razy w NT (Rz.9:29; Jk.5:4). Słowo Sebaot, tj. Pan Zastępów, według niektórych odnosi się do Boga jako Najwyższego wodza aniołów; zaś według innych, ono ukazuje w Nim Najwyższego Wodza wojsk ludu izraelskiego. Lecz najprawdopodobniej to imię należy rozumieć w znaczeniu Jego wszechpotęgi i szczególnej troski o świat i człowieka.
PARA (jałówka lub miejsce jałówek – Joz.18:23). Jedno z miast plemienia Beniamina.
PARAN (wykopany, wydrążony). Nazwa pustyni i góry:
  1. Paran (1M.21:21; 4M.10:12-13) - pustynna i górzysta kraina, rozpościerająca się do półwyspu Synajskiego i od Morza Martwego do pustyni Egipskiej. W szerszym znaczeniu zawierała w sobie pustynie Syn i Kadesz. Na tej pustyni znalazła się Hagar ze swoim synem Ismaelem i tutaj udał się Dawid po śmierci proroka Samuela (1S.25:1). Prawie cała czterdziestoletnia wędrówka Izraela miała miejsce na pustyni Paran (5M.1:12, porównaj 4M.10:12; 12:16);

    2. Pustynia Paran
  2. Paran (5M.33:2; Hab.3:3) - nazwa góry; czy są to wszystkie górzyste tereny pustyni Paran, czy pojedyncza góra - tego nie wiemy.
 PAREOSZ. Imię osób:
  1. Pareosz (Ezd.2:3) - osoba, której synowie w liczbie 2172 jako pierwsi wyszli z niewoli.
  2. Pareosz (Neh.3:25) - osoba, której syn, Pedajasz, naprawiał mur jerozolimski.
  3. Pareosz (Neh.10:15) - naczelnik ludu, razem z innymi podpisał zobowiązanie bycia wiernym Bogu i pozbycia się żony obcoplemiennej.
 PARMASZTA (imię perskiego pochodzenia, być może znaczące: wysoki, najwyższa istota – Est.9:9). Syn Hamana, wroga Żydów, zabity w Suzie za panowania Achaszwerosza.
PARMEN (Dz.6:5). Jeden z siedemdziesięciu uczniów i siedmiu diakonów, wybranych przez apostołów. Według tradycji, zmarł męczeńską śmiercią.
PAROSZ (pchła , skoczek). Imię osób:
  1. Parosz (Ezd.8:3) - przodek Zachariasza, z którym wróciło z niewoli babilońskiej 150 mężczyzn;
  2. Parosz (Ezd.10:25) - z ludu izraelskiego. Synowie Parosza znaleźli się w liczbie osób, które miały żony obcoplemienne, w czasach Ezdrasza;
  3. Parosz (Neh.7:8) - przodek osób, które wróciły z niewoli babilońskiej z Zerubabelem.
 PARPAR (szybki, prędki – 2Krl.5:12). Rzeka wymieniona przez aramejskiego dowódcę Naamana, razem z Abaną (patrz Abana), jako jedna z rzek Damaszaku.
PARSZANDATA (dany po modlitwie – Est.9:7). Perskie imię jednego z synów Hamana, zabitych w Suzie za panowania Achaszwerosza.
PARTOWIE (Dz.2:9). Mieszkańcy Party, która leżała na wschodzie Medii, leżącej między Zatoką Perską i rzeką Tygrys. Partowie byli ludem wojowniczym, świetnymi jeźdźcami i łucznikami. Wiadomo, że gdy Duch Święty zstąpił na apostołów w dniu Pięćdziesiątnicy, w liczbie ludów będących przy tym wydarzeniu w Jerozolimie, pierwsi są wymienieni Partowie, a za nimi Medowie, Elamici i inni.
PARUACH (kwitnący – 1Krl.4:17). Ojciec Jehoszafata, jednego z namiestników Salomona, którzy zaopatrywali dwór w żywność. Był w Issacharze.
PARWAIMSKIE ZŁOTO (2Krn.3:6 BG). Nazwa i znaczenie miejsca, z którego Salomon otrzymywał złoto do budowy świątyni, dotąd jeszcze ostatecznie nie jest określone.
PASACH (odcinać, oddzielać lub przechodzić przez coś, obok czegoś – 1Krn.7:33). Pierwszy syn Jafleta, syna Chebera, z potomków Asera.
PASCHA starotestamentowa (od hebrajskiego passah - przejście – 2M.16:2-6; 2M.12:3-20; 3M.23:5-8; 4M.28:16-25). Najważniejsze święto u Izraelitów, połączone ze Świętem Przaśników, wypadające w środku pierwszego miesiąca (Abib lub Nisan, odpowiadający drugiej połowie naszego marca i pierwszej części kwietnia). To święto ustanowił Pan przed wyjściem Izraelitów z Egiptu w tym właśnie czasie, kiedy faraon, nie patrząc na poprzednie plagi Boże, nie pozwalał Izraelitom wyjść na pustynię, a Pan spuścił ostatnią i najcięższą plagę - śmierć pierworodnych, od pierworodnego faraona do pierworodnego niewolnicy i całego bydła. Ten miesiąc będzie wam początkiem miesięcy, będzie wam pierwszym miesiącem roku. Powiedzcie całemu zgromadzeniu Izraela, mówiąc: Dziesiątego dnia tego miesiąca weźmie sobie każdy baranka dla rodziny, baranka dla domu. Jeżeli zaś rodzina jest za mała na jednego baranka, niech dobierze sąsiada mieszkającego najbliżej jego domu według liczby osób; według tego, ile każdy może zjeść, należy liczyć osoby na jednego baranka. Ma to być baranek bez skazy, samiec jednoroczny. Może to być baranek lub koziołek. Będziecie go przechowywać do czternastego dnia tego miesiąca; i zabije go całe zgromadzenie zboru izraelskiego o zmierzchu. I wezmą z jego krwi, i pomażą oba odrzwia i nadproże w domach, gdzie go spożywają. Mięso jego upieczone na ogniu spożyją podczas tej nocy; jeść je będą z przaśnikami i gorzkimi ziołami. Nie jedzcie z niego nic surowego ani ugotowanego w wodzie, lecz tylko upieczone na ogniu w całości: głowa razem z odnóżami i częściami środkowymi. Nie pozostawiajcie z niego nic do rana, a jeśli z niego zostanie coś do rana, spalcie to w ogniu. A w ten sposób spożywać go będziecie: Biodra wasze będą przepasane, sandały na waszych nogach i laska w ręku waszym. Zjecie go w pośpiechu. Jest to ofiara paschalna dla Pana. Tej nocy przejdę przez ziemię egipską i zabiję wszystko pierworodne w ziemi egipskiej, od człowieka do bydła, i dokonam sądów nad wszystkimi bogami Egiptu: Ja, Pan. A krew ta będzie dla was znakiem na domach, gdzie będziecie. Gdy ujrzę krew, ominę was, i nie dotknie was zgubna plaga, gdy uderzę ziemię egipską. Dzień ten będzie wam dniem pamiętnym i będziecie go obchodzili jako święto Pana; będziecie go obchodzili przez wszystkie pokolenia jako ustanowienie wieczne. Przez siedem dni jeść będziecie przaśniki. Już pierwszego dnia usuniecie kwas z domów waszych, bo każdy, kto od pierwszego do siódmego dnia jeść będzie to, co kwaszone, usunięty będzie z Izraela; Pierwszego dnia i siódmego dnia będzie u was święte zgromadzenie, w tych dniach nie wolno wykonywać żadnej pracy. Tylko to, co każdy potrzebuje do jedzenia, wolno wam przygotować. Przestrzegajcie Święta Przaśników, gdyż w tym właśnie dniu wyprowadziłem zastępy wasze z ziemi egipskiej. Przestrzegajcie tego święta przez wszystkie pokolenia jako ustanowienie wieczne. W pierwszym miesiącu, od wieczora czternastego dnia tego miesiąca aż do wieczora dwudziestego pierwszego dnia będziecie jedli przaśniki. Przez siedem dni nie będzie kwasu w domach waszych; każdy bowiem kto jeść będzie kwaszone, usunięty będzie ze społeczności Izraela, zarówno przybysz jak i tubylec. Nie będziecie jedli nic kwaszonego; we wszystkich siedzibach waszych jeść będziecie przaśniki. Potem Mojżesz wezwał wszystkich starszych Izraela i rzekł do nich: Idźcie i weźcie sobie po jednym baranku na rodzinę, i zabijcie go na ofiarę paschalną. Weźcie też wiązkę hyzopu i zanurzcie we krwi, która jest w misie, i pomażcie nadproże i oba odrzwia krwią z misy. Niech nikt z was nie wychodzi z drzwi domu swego aż do rana, gdyż Pan przechodzić będzie, aby uderzyć Egipcjan. A gdy ujrzy krew na nadprożu i na obu odrzwiach, ominie Pan te drzwi i nie pozwoli niszczycielowi wejść do domów waszych, aby zadać cios. Przestrzegajcie tego jako ważnego na wieki ustanowienia dla was i synów waszych. A gdy wejdziecie do ziemi, którą Pan wam da, jak obiecał, przestrzegać będziecie tego obrzędu. A gdy was zapytają synowie wasi: Co znaczy ten wasz obrzęd? Odpowiecie: Jest to rzeźna ofiara paschalna dla Pana, który omijał domy synów Izraela w Egipcie, gdy Egipcjanom zadawał ciosy, a domy nasze ochronił (2M.12:2-27). Szacunek do Święta Paschy wśród pogan był tak wielki, że weszło w zwyczaj wypuszczać na Święto Paschy jednego więźnia, którego wskaże lud (Mt.27:15).

Pan Jezus Chrystus ostatni raz uczestniczył w Święcie Paschy przed Swoimi cierpieniami. Uczniowie zapytali Pana: Gdzie chcesz, byśmy ją przygotowali? On zaś rzekł do nich: Gdy wchodzić będziecie do miasta, oto spotka się z wami człowiek, niosący dzban wody; idźcie za nim do domu, do którego wejdzie; I powiedzcie gospodarzowi tego domu: Nauczyciel każe ci powiedzieć: Gdzie jest izba, w której mógłbym spożyć baranka wielkanocnego z uczniami moimi? A on pokaże wam przestronną jadalnię, przystrojoną, tam przygotujcie (Łk.8:16). Gdy zapadł wieczór, Jezus udał się do Jerozolimy i w przygotowanej izbie rozpoczął z uczniami wieczerzę paschalną. I rzekł do nich: Gorąco pragnąłem spożyć tę wieczerzę paschalną z wami przed moją męką; Powiadam wam bowiem, iż nie będę jej już spożywał, aż nastąpi spełnienie w Królestwie Bożym (Łk.22:15-16). Podczas wieczerzy Jezus wstał, zdjął z siebie wierzchnią odzież, wziął prześcieradło i przepasał się; potem wlał wodę do misy i zaczął umywać nogi uczniom, wycierając prześcieradłem, którym był przepasany. Przez to pokazał im przykład najgłębszej pokory, ukazał też, że wśród Jego uczniów jeden jest nieczysty: Wiedział bowiem, kto ma go wydać; dlatego rzekł: Nie wszyscy jesteście czyści (J.13:11). W czasie trwającej wieczerzy Pan objawił uczniom, kto z nich wyda Go - to ten, któremu On podał umoczony kawałek chleba - Judasz Iskariot, syn Szymona, po czym Judasz zaraz się oddalił. Syn Człowieczy wprawdzie odchodzi - powiedział Pan - jak o nim napisano, ale biada temu człowiekowi, przez którego Syn Człowieczy będzie wydany! Lepiej by mu było, gdyby się ów człowiek nie urodził (Mt.26:24). Z Chrystusem pozostali jedynie oddani Jemu uczniowie. Kiedy uczniowie jeszcze jedli, wziął Jezus chleb i pobłogosławił, łamał i dawał uczniom, i rzekł: Bierzcie, jedzcie, to jest ciało moje. Potem wziął kielich i podziękował, dał im, mówiąc: Pijcie z niego wszyscy; albowiem to jest krew moja nowego przymierza, która się za wielu wylewa na odpuszczenie grzechów (Mt.26:26-28; Łk.22:19-20). Potem Pan objawił uczniom, że już niedługo będzie z nimi i dał im nowe przykazanie o miłości - kochać jeden drugiego, jak On sam ukochał uczniów; przepowiedział Piotrowi trzykrotne zaparcie się Jego; umacniał ich w wierze i pocieszał odnośnie rozłąki z Sobą, dając obietnice i nadzieje. Wieczerza zakończyła się śpiewaniem psalmów (Mt.26:30-35; Mk.14:26-31; Łk.22:31-38; J.13:33-38 i 14-17 rozdz.).
PASEACH (chromy). Imię osób:
  1. Paseach (1Krn.4:12) - syn Esztona, syna Mechira.
  2. Paseach (Ezd.2:49) - głowa rodu niewolników świątynnych, którzy powrócili z niewoli babilońskiej.
  3. Paseach (Neh.3:6) - ojciec Jojady, który za czasów Nehemiasza, po powrocie z niewoli babilońskiej, naprawiał Bramę Staromiejską.
 PASTERSTWO, Pasterz. Pasterskie życie Izraelitów i ich szczególna skłonność do hodowli znane są każdemu czytelnikowi Biblii. Słowo pasterz w Piśmie Świętym występuje często w dosłownym i przenośnym znaczeniu, szczególnie w księdze proroka Jeremiasza (Jr.2:8; 3:15; 10:21 i inne). Pierwszym pasterzem owiec był Abel (1M.4:2). Od czasów Abrahama i później biblijne wskazania na pasterzy i ich zajęcie są bardzo nierzadkie, i jest oczywiste, że między potomkami Abrahama pasterskie zajęcie uważane było za chlubne. Jakub i jego synowie, Mojżesz i Dawid oraz inne znaczne osoby prawie wszyscy prowadzili pasterskie życie. W czasach zaś Józefa pasterstwo było w pogardzie u Egipcjan, którzy uważali je za właściwe tylko niewolnikom i sługom, bo wszyscy pasterze owiec są dla Egipcjan obrzydliwością - mówi Józef swemu ojcu Jakubowi po jego przeprowadzce z synami do Egiptu (1M.46:34. Musimy wejść w szczegóły dotyczące zwykłych zajęć Izraelskiego pasterza. Stada często rozchodziły się na znaczące odległości, lecz na noc trzeba było zebrać je w zagrodach lub owczarniach, chroniąc przed różnymi niebezpieczeństwami. Pan Jezus Chrystus w przypowieści o dobrym pasterzu wskazuje na zwyczaj nazywania owiec imionami (J.10:3 i na reakcję, z jaką owce słuchają głosu pasterza.
Słowo pasterz często jest używane też w przenośnym znaczeniu, niekiedy w odniesieniu do przywódców narodów, kapłanów, a niekiedy w odniesieniu do kierownictwa Boga i Pana. Podstawą tego, oczywiście, może być analogia lub podobieństwo między stosunkiem pasterza do swego stada i stosunkiem przywódców do przewodzonych, tak samo, jak Pana Boga do Swojego ludu (Ps.23:1; Iz.40:11; J.10:14; Hbr.13:20; 1P.2:25; Ef.4:11-15). Patrz Owca.
PASTWISKO (Iz.65:10). To słowo użyte jest w Piśmie Świętym często w przenośnym znaczeniu. Pastwiskami w ziemi kananejskiej głównie były te nie zamieszkałe miejsca, które nazywały się pustyniami lub stepami. Niekiedy były na wzgórzach obfitujących w roślinność i trawę; niekiedy na piaszczystych równinach, gdzie w wilgotnych miejscach rosła roślinność. Takie miejsca były odpowiednie dla owiec, kóz i wielbłądów, w przeciwieństwie do miejsc bogatych w roślinność, konieczną do karmienia bydła. Pastwiska nie były czyjąś własnością, lecz mogli korzystać z nich wszyscy, chociaż w niektórych przypadkach niekiedy należały do określonego plemienia izraelskiego. Cała ziemia kananejska pierwotnie była ogólną współwłasnością i została zajęta przez Abrahama, Izaaka i Jakuba. Kiedy ten kraj został zajęty przez Izraelitów, to każde plemię miało swoje pastwiska w granicach swojego działu. Nizina sarońska stanie się pastwiskiem dla owiec, a dolina Achor legowiskiem bydła dla mojego ludu - powiedział Pan ustami proroka Izajasza (Iz.65:10). Między tymi dolinami rozciągały się liczne pastwiska, a pasterze koczowali na nich. Latem wyruszali oni na północ, żeby chronić się przed upałem, a zimą na południe w kierunku równin. W ten sposób unikali letniego upału i zimowego chłodu, mając obfity pokarm dla bydła przez cały rok. Liczni pasterze byli pod kierownictwem głównego pasterza, który nazywał się najwyższym pasterzem. Ta nazwa w oczywisty sposób należy do osoby Jezusa Chrystusa (1P.5:4).
PASZCHUR (wolność, uwolnienie). Imię osób:
  1. Paszchur (1Krn.9:12) - dziadek Adajasza, kapłana, który jako jeden z pierwszych osiedlił się w dziedzicznych swoich włościach po powrocie z niewoli babilońskiej;
  2. Paszchur (Ezd.10:22) - kapłan, którego potomkowie powrócili z niewoli babilońskiej z Zerubabelem;
  3. Paszchur (Neh.10:4) - jeden z tych, którzy podpisali umowę wierności Bogu w czasach Nehemiasza;
  4. Paszchur (Jr.20:1,6) - syn Immera, kapłan i naczelny nadzorca w świątyni. Kiedy prorok Jeremiasz w imieniu Pana wygłosił w obecności Paszchura groźne proroctwo przeciwko Judzie z powodu zatwardzenia i sprzeciwianiu się woli Bożej, Paszchur kazał proroka Jeremiasza wychłostać, i zakuł w dyby. Na drugi dzień Paszchur uwolnił Jeremiasza, przy czym od Pana otrzymał przez usta Jeremiasza nowe imię - Magor Missabib, co oznacza Groza Dookoła;
  5. Paszchur (Jr.38:1) - dwie osoby: a) ojciec Gedaliasza, b)syn Malkiasza.
 PATARA (Dz.21:1). Miasto w Małej Azji, znane kiedyś ze świątyni Apollona. Apostoł Paweł po trzeciej swojej podróży, przybywszy tutaj, przesiadł się na statek płynący do Fenicji (Dz.21:1-2). Zbór chrześcijański istniał tutaj od najwcześniejszych czasów chrześcijaństwa.
PATELNIA (3M.2:5; 7:9; 2Sm.13:9 i inne). Metalowe lub gliniane naczynie, głębokie, a niekiedy płaskie, z wygiętymi krawędziami, używane do przyrządzania i smażenia mięsa. Do naszych czasów nie przetrwały kształty patelni, jakich używali Izraelici. Możemy tylko przypuszczać, że były podobne do naczyń używanych w starożytnej Azji i starożytnym Egipcie.

Wyspa Patmos
PATMOS (Ob.1:9). Nazwa niedużej skalistej wyspy, leżącej na południowy-zachód od Samos, od którego oddalona jest w niedużej odległości. Według świadectwa Pliniusza, miała ona 30 mil w obwodzie. Patmos wymienia się w Ob.1:9. Ja, Jan, brat wasz i uczestnik w ucisku i w Królestwie, i w cierpliwym wytrwaniu przy Jezusie, byłem na wyspie, zwanej Patmos, z powodu zwiastowania Słowa Bożego i świadczenia o Jezusie. Z wersetu widać, że natchniony pisarz otrzymał widzenie przyszłości Kościoła Chrystusowego i całego świata na tej wyspie. Ta ważna okoliczność spowodowała wyjątkowe zainteresowanie wyspą Patmos i przez wiele wieków nie tylko był kolonią dla mnichów, ale i celem dla podróżników. Wyspa nie jest tak wielka, jak mówi Pliniusz, i tworzy ją skalisty wysoki grzbiet, wywyższający się nad morzem. Według tradycji, apostoł Jan został zesłany tutaj przez Domicjana w 95 roku.
PATROBA (ojcowski – Rz.16:14). Jeden z towarzyszy i współpracowników apostoła Pawła. Według tradycji, był biskupem w Neapolu i Puteoli, zginął śmiercią męczeńską.
PATROS (ziemia południowa, tzn. Południowy lub Górny Egipt – Iz.11:11; Jr.44:1,15; Ezch.30:14). Południowa lub górna część Egiptu. Niektórzy z Izraelitów udali się do tej krainy i tutaj oddali się bałwochwalstwu; lecz prorok Jeremiasz przepowiedział im za to groźny sąd Boży. Mieszkańcy Patros byli potomkami Misraima, syna Chama (1M.10:13-14).
PAU (ziejąca głębina – 1M.36:39; 1Krn.1:50). Miasto w Edomie. Tutaj przebywał Hadar, syn Baalchanana, ostatni z królów wymienionych na liście królów edomskich.

Paw
PAW (1Krl.10:22; 2Krn.9:21). Ptak domowy, z rodziny bażantów, z rodzaju kuraków, znany ze swego wspaniałego upierzenia. Pióra szafirowego koloru, jaśniejące na szyi, grzbiecie i skrzydłach, zlewające się z tęczowymi, złotymi i szmaragdowymi piórami ogona, są niepowtarzalną gamą i pięknem kolorów. Pawie przywożone były dla Salomona na jego okrętach z Indii, razem z drogimi kamieniami, złotem i kością słoniową. Przy czym należy przypuszczać, że te piękne ptaki były bardziej lub mniej znane Izraelitom jeszcze długo przed Salomonem, gdyż Job w swojej księdze mówi o pytaniu Pana: Izaliś dał pawiowi piękne skrzydła? (Job.39:16 BG). Przy całym pięknie, jednak wewnętrzne cechy pawia daleko nie zgadzają się z jego wyglądem. Jego głos jest nieprzyjemny, żarłoczność nienasycona, charakter wyniosły, zawistny i drapieżny.
PAWEŁ APOSTOŁ (mały – Dz.13:9,13,16,43,46,50; 14:9 i inne). Apostoł Paweł najpierw nazywał się Saul, co oznacza wyproszony, wymodlony, i już po jakimś czasie po nawróceniu do Chrystusa zaczął nazywać się Pawłem. Pochodził z Tarsu, głównego miasta Cylicji (Dz.9:11;21:39), słynącego w tamtym czasie z wykształcenia swoich mieszkańców, i korzystał z praw rzymskiego obywatela (Dz.22:28-29); z pochodzenia był Żydem i należał do plemienia Beniamina, a według wychowania i wiary - do znanej sekty faryzeuszy, tak samo jak jego ojciec. Wychowany u nóg Gamaliela, jednego z najlepszych nauczycieli zakonu tego czasu (Dz.5:34), stał się gorliwym wykonawcą ojcowskiego zakonu i gorącym obrońcą ojcowskich tradycji (Gl.1:14); jednocześnie, według zwyczaju swego ludu, został wyuczony rzemiosła, wyrabiania namiotów. Początek jego przebywania w Jerozolimie, należał do wczesnego okresu po narodzeniu Chrystusa (Dz.26:4), i prawdopodobnie miał 22-25 lat, kiedy Pan Jezus Chrystus rozpoczął swoje nauczanie. Ewangeliczne kazanie apostołów i szczególnie chwalebne wydarzenie - zmartwychwstanie Chrystusa, które oni głównie głosili, wzbudzały silne niezadowolenie wśród Żydów, co też wyrażało się niejednokrotnie, jeszcze długo przed nawróceniem Saula na chrześcijaństwo, w jawnym prześladowaniu chrześcijan. Szczepan, mężny obrońca nowej chrześcijańskie wiary, został schwytany i zabity przez ukamienowanie. Wśród widzów, a być może i wśród uczestników w tym krwawym dziele, znajdował się też Saul, który, jak można przypuszczać z traktowania go przez zabójców i z jego własnych słów, był całkowicie jednomyślny z nimi w tym postępku (Dz.7:58; 81: 22:20). Jego naturalne cechy, talenty i wychowanie uczyniły go pierwszym prześladowcą apostołów i ich naśladowców, działał na tym polu z niezwykłą gorliwością: ja więziłem i biłem po synagogach tych, którzy w ciebie wierzyli - świadczy on o sobie (Dz.22:19). Otrzymał nawet pełnomocnictwo od arcykapłanów żydowskich, żeby wyprawić się do Damaszku, w którym skryło się wielu uczniów Chrystusowych po śmierci Szczepana, aby wszystkich naśladowców Chrystusa, których mógł znaleźć, bez względu na płeć i wiek, przyprowadzić w więzach do Jerozolimy, w celu wymierzenia im kary. Lecz oto w drodze do Damaszku poraziła go cudowna światłość z nieba, na tyle jasna i mocna, że stracił wzrok (Dz.22:11). W tym samym czasie Pan Jezus Chrystus objawił się mu jako ta osoba, którą on prześladował (Dz.22:8; porównaj 1Kor.15:8). Od tego czasu stał się całkowicie nowym człowiekiem i otrzymał z ust samego Pana z nieba powołanie na apostoła pogan (Dz.26:17). Wkrótce potem nastąpił cudowny powrót wzroku i jego chrzest, i oto widzimy go gorliwie głoszącego tę samą chrześcijańską wiarę, którą przedtem prześladował z takim okrucieństwem (Dz.9:20-21; Gl.1:16). Temu wielkiemu, jedynemu celowi, poświęcił teraz całą swoją energię i działalność.

Cuda przez niego dokonane, założone przez niego zbory, mowy przez niego wygłoszone, napisane przez niego listy, duży i niezwykły sukces jego apostolskich podróży; widzenia i objawienia, które otrzymywał od Boga; więzy i cierpienia, które wycierpiał z powodu Chrystusa, i w końcu rzeczywiste poświadczenie swojej wiary męczeńską śmiercią (jak się przypuszcza, za panowania Nerona, w 64 roku w Rzymie) - wszystko to niewątpliwie daje mu prawo do tytułu apostoła.

Ani jeden apostoł nie zostawił nam tylu pism, jak apostoł Paweł. Napisał 14 listów, które zawsze były uznane przez Kościół za źródło prawdziwej nauki chrześcijańskiej. Te listy, to: List do Rzymian, dwa do Koryntian, do Galacjan, do Efezjan, do Filipian, do Kolosan, dwa do Tesaloniczan, dwa do Tymoteusza, do Tytusa, do Filemona i do Hebrajczyków. Odnośnie tych listów, należy zauważyć, że jedne z nich pisane są przed pierwszym uwięzieniem w Rzymie, inne w czasie samego uwięzienia, a inne po uwolnieniu z pierwszego uwięzienia, i na koniec jeszcze inne, w czasie ostatniego jego uwięzienia.

Dwa Listy do Tesaloniczan - najstarsze z listów apostoła Pawła. Pierwszy składa się z 5 rozdziałów, a drugi z 3 rozdziałów. Pisane są podczas drugiej podróży misyjnej apostoła, około 52 lub 53 roku, z Koryntu, z powodu silnych prześladowań Tesaloniczan przez nieprzyjaciół, też z powodu wielkiego smutku o umarłych i wątpliwości odnośnie powtórnego przyjścia Chrystusa na ziemię.
W Pierwszym Liście apostoł między innymi pociesza ich radosną obietnicą, że nastąpi dzień, kiedy wszyscy zmarli sprawiedliwi powstaną z grobów swoich, aby odziedziczyć życie wieczne, i przekonuje ich, żeby oni w oczekiwaniu przyjścia Chrystusa prowadzili życie święte.
W Drugim Liście między innymi zapewnia ich, żeby nie trwożyli się przedwcześnie dniem przyjścia Chrystusa i że powtórnemu przyjściu Pana będą poprzedzać odstępstwo od wiary i przyjście antychrysta, którego - ostatecznie - Pan Jezus zabije tchnieniem ust swoich i zniweczy blaskiem przyjścia swego (2Tes.2:8), i ponownie przekonuje, żeby byli wytrwali w wierze, unikali próżności i nie wdawali się w niepotrzebne rzeczy.

List do Galacjan chronologicznie następuje po Liście do Tesaloniczan, pisany własną ręką apostoła Pawła w 55 lub 56 roku z Efezu. Składa się z 6 rozdziałów i skierowany jest do judaizujących fałszywych nauczycieli, aby bronić chrześcijańskiej wolności przed jarzmem zakonu. W nim apostoł Paweł przede wszystkim broni swej apostolskiej godności przed obmową wrogów i wyjaśnia istotę usprawiedliwienia przez wiarę w Chrystusa, a nie z uczynków zakonu.

Dwa Listy do Koryntian pisane około 57 roku.

Pierwszy List, składający się z 16 rozdziałów, pisany z Efezu i mający przede wszystkim kościelny charakter, tzn. skierowany przeciw różnym nieporządkom, które wkradły się do społeczności wierzących, jak np. podziały Koryntian, uczestniczenie w tym, co złożone w ofierze bałwanom, naruszenie przez kobiety norm w ubiorze, wynoszenie się z duchowymi darami, niewiara w przyszłe zmartwychwstanie martwych i inne.
Drugi List do Koryntian, składający się z 13 rozdziałów, pisany w tym samym roku z Macedonii. Przede wszystkim jest apologetyczny, w którym apostoł broni głoszoną przez niego prawdę ewangeliczną i swoją apostolską godność przed obmową fałszywych nauczycieli.

List do Rzymian, zawierający 16 rozdziałów, wysłany został do Rzymian przez apostoła Pawła w 58 roku z diakonisą Febą ze zboru w Kenchreach. Został on napisany z powodu powstałego rozdźwięku o usprawiedliwieniu między rzymskimi chrześcijanami, pochodzącymi z Żydów, i poganami. Rozpatrując ten temat, apostoł pisze, że ani poganie swoją mądrością, ani Żydzi przez wykonanie zakonu Mojżeszowego, nie są w stanie usprawiedliwić siebie przed Bogiem, ale zbawić człowieka może tylko wiara w Jezusa Chrystusa, która jedynie uzyskuje przychylność Bożą, jak u Żyda, tak i u poganina. Później odkrywa właściwość wiary usprawiedliwiającej i wykłada obowiązki, które wymaga od nas wiara.
W czasie uwięzienia apostoła Pawła w Rzymie napisane zostały następujące Listy: do Filipian, Efezjan, Kolosan i do Filemona.

List do Filipian, składający się z 4 rozdziałów, pisany przez apostoła Pawła z przyczyny szczególnej ofiarności Filipian w stosunku do apostoła i współczucia dla jego sytuacji w uwięzieniu. Jest on pełen wzruszających i serdecznych uczuć. Dziękując Filipianom za ofiarność, apostoł uspokaja ich odnośnie swojej sytuacji i ciesząc się z ich wiary, przekonuje ich do życia bezgrzesznego, czystego; ciągłego radowania się w Panu i myślenia o tym, co prawdziwe, co poczciwe, co sprawiedliwe, co czyste, co miłe, co chwalebne, co jest cnotą i godne pochwały (Flp.4:8), a przy tym szczególnie przestrzega ich, aby wystrzegali się fałszywych nauczycieli.

List do Efezjan, składający się z 6 rozdziałów, pisany przez apostoła Pawła też z Rzymu. W tym Liście apostoł z jednej strony obejmuje całą obszerność i głęboką tajemniczość przedwiecznego określenia Bożego o powszechnym zbawieniu i odkupieniu, rozpościerającego się bez wyjątku na wszystkich ludzi, a z drugiej, wykłada obowiązki ludzi, powołanych do zbawienia: mężczyzn i kobiet, rodziców i dzieci, panów i sług, a do walki z wrogiem zbawienia wskazuje na zbroję Bożą (6:13-17).

List do Kolosan, składa się z 4 rozdziałów, napisany przez apostoła Pawła pod koniec dwuletniego jego przebywania w Rzymie razem z Listem do Efezjan i wyróżnia się taką samą wzniosłą myślą. Został wysłany do Kolosan z diakonem Tychikusem i Onezymem. W nim apostoł utwierdza prawdę głoszonej przez niego nauki, opisuje wielkość osoby i zasług Jezusa Chrystusa, i przekonuje, że prócz czystej nauki Chrystusowej i o Chrystusie, nie powinni szukać źródeł mądrości w żadnej filozofii i w żadnej tradycji ludzkiej, później wykłada obowiązki chrześcijańskie, w społeczności, jak i w domu.

List do Filemona, składający się z 1 rozdziału, też pisany z Rzymu w tym samym 63 roku, z powodu zbiegłego niewolnika Filemona, któremu kiedyś apostoł zaszczepił wiarę w Chrystusa. Przyjmując na siebie winę niewolnika, apostoł prosi Filemona, żeby przyjął go, lecz już nie jako niewolnika, lecz jako brata umiłowanego i między innymi prosi Filemona o przygotowanie miejsca i dla siebie samego.
Po uwolnieniu z więzów (Hbr.13:23), Paweł napisał następujące Listy: List do Hebrajczyków, do Tytusa i do Tymoteusza.

List do Hebrajczyków, składający się z 13 rozdziałów, napisany przez apostoła z jednej strony z powodu prześladowań, których Kościół w Palestynie doświadczył od arcykapłana żydowskiego Anana, w którego czasach Kościół został pozbawiony swego przywódcy, apostoła Jakuba Alfeuszowego, a z drugiej, w skutek obmów chrześcijańskiej wiary przez ślepych i gorliwych zwolenników zakonu Mojżeszowego, Żydzi przekonywali nawróconych do Chrystusa swoich rodaków, że zakon Mojżeszowy został dany za pośrednictwem aniołów, że Mojżesz większy jest niż Jezus, który został wydany na haniebną śmierć, że kształt odprawianego kultu, powstały za czasów Mojżesza, sam z siebie jest wspaniały i godny Bóstwa, a u chrześcijan, przeciwnie, nie ma ani świątyni, ani kapłaństwa, ani ołtarzów, ani ofiar. Przeciwko temu apostoł pisze, że Jezus niezrównanie jest wyżej niż prorocy i Mojżesz, aniołowie i wszyscy starotestamentowi arcykapłani, że cierpienia i śmierć Jezusa Chrystusa dała nam niezmierzenie wyższe dobra, niż wszystkie lewickie odprawianie kultu, będące tylko cieniem tych dóbr, że prześladowania nie mogą ich skłaniać do odpadnięcia od Kościoła Chrystusowego, i że przeciwnie, chrześcijanie powinni z cierpliwością i wiarą w niebiańską nagrodę oczekiwać niebiańskiego odpocznienia.

Ostatnie Listy: do Tytusa i dwa do Tymoteusza, przede wszystkim są listami pasterskimi, zawierającymi zasady dotyczące pasterzy Kościoła, ich służby i obowiązków.

List do Tytusa, napisany przez apostoła Pawła po uwolnieniu z więzów, w drodze powrotnej z Italii, w 64 roku. Składa się z 3 rozdziałów. W tym czasie apostoł odwiedził wyspę Kretę, zasiewając tutaj ziarna wiary; lecz nie zdążywszy sam doprowadzić wszystkiego do porządku, zostawił swojego ucznia i towarzysza, Tytusa, jako biskupa, żeby on dokończył to, co nie skończone i we wszystkich miastach ustanowił prezbiterów. Ten List przede wszystkim zawiera wskazówki: jakimi zasadami powinien kierować się biskup w swojej pasterskiej służbie i w wyborze pasterzy.

Pierwszy List do Tymoteusza, składający się z 6 rozdziałów, pisany w tym samym czasie, co List do Tytusa. Tymoteusz, syn wierzącej Żydówki i poganina, od dzieciństwa znający Pismo Święte, był towarzyszem i współpracownikiem apostoła Pawła. Był on z nim w Rzymie. Kiedy zaś apostoł Paweł po uwolnieniu odwiedzał zbory w Małej Azji, to będąc w Efezie, pozostawił tutaj Tymoteusza jako biskupa. W swoim liście apostoł Paweł poucza Tymoteusza, jakim powinien być w swojej pasterskiej służbie, jakimi osobistymi cechami musi się wyróżniać i czego powinien nauczać wierzących w różnych okolicznościach życia, żeby ochronić ich przed fałszywymi nauczycielami.

Drugi List do Tymoteusza, składający się z 4 rozdziałów, według wszelkich oznak pisany w czasie ostatniego uwięzienia apostoła Pawłą w Rzymie, niedługo przed jego śmiercią, około 67 roku. Jest on kontynuacją i dopełnieniem jego Pierwszego Listu do Tymoteusza, i jakby zawiera ostatnią wolę apostoła w stosunku do swojego ukochanego ucznia, w której głosem umierającego męczennika, przekonuje go do wierności swojej służbie, aby zawsze strzegł siebie i swoją trzodę przed herezją, podziałami i wypaczeniami. Głoś Słowo, bądź w pogotowiu w każdy czas, dogodny czy niedogodny, karć, grom, napominaj z wszelką cierpliwością i pouczaniem... Ale ty bądź czujny we wszystkim, cierp, wykonuj pracę ewangelisty, pełnij rzetelnie służbę swoją. Albowiem już niebawem będę złożony w ofierze, a czas rozstania mego z życiem nadszedł (2Tm.4:2,56). Głos apostoła zamilkł, lecz jego słowo żyje i głośno rozbrzmiewa w zborach, słyszy je i zna każdy chrześcijanin.
PCHŁA (hebr. pargosz – 1Sm.24:15; 26:20). Mały owad, dokuczliwy dla człowieka, gdyż karmi się jego krwią. Dawid porównuje siebie do pchły jako marnego owada, z powodu głębokiego uniżenia, dając ujrzeć Saulowi w jego prześladowaniu coś małego, nie wymagającego dużego wysiłku.
PEDAJASZ (Jahwe ratuje). Imię osób:
  1. Pedajasz (2Krl.23:36) - ojciec Zebuddy, matki Jehojakima, króla judzkiego;
  2. Pedajasz (1Krn.3:18) - jeden z synów Jechoniasza, potomek Dawida;
  3. Pedajasz (1Krn.27:20) - ojciec Joela, naczelnika nad jedną połową plemienia Manassesa;
  4. Pedajasz (Neh.3:25) - syn Pareosza, razem z innymi odnawiał mur Jerozolimski w czasach Nehemiasza;
  5. Pedajasz (Neh.8:4) - stał z lewej strony Ezdrasza, kiedy ten czytał ludowi z księgi Zakonu;
  6. Pedajasz (Neh.11:7) - przodek Sallu, Beniaminita;
  7. Pedajasz (Neh.13:13) - Lewita, z polecenia Nehemiasza razem z innymi sprawował dozór nad składnicami z dziesięcinami.
 PEKACH (szczelina – 2Krl.15:25; 2Krn.28:6; Iz.7:1). Osiemnasty król izraelski, syn Remaliasza. Był on adiutantem swego poprzednika, króla Pekachiasza, lecz uknuł przeciwko niemu spisek i z pomocą 50 ludzi, Gileadczyków, podstępnie go zabił i sam zasiadł na tronie. Chociaż jego 20 letnie panowanie odznaczało się tą sama bezbożnością, jak i panowanie wielu przed nim królów izraelskich, to nic o nim nie wiemy od czasu objęcia tronu do 17 roku jego panowania, kiedy zawarł przymierze z Resynem, królem aramejskim. Razem oblegali Jerozolimę, lecz nie zdobyli jej. Pekach był nieprzejadnanym wrogiem królestwa judzkiego. O wojnie z nim mówi się w Iz.7,9. Podczas tej wojny królestwo Izraela wiele wycierpiało z powodu wtargnięcia Asyryjczyków pod wodzą Tiglat-Pilesera, a sam Pekach stał się ofiarą przymierza. Został on zabity przez Hoszeę, syna Eli, który zasiadł na jego tronie. Pekach stracił w taki sam sposób życie i tron, jak jego poprzednik, którego kiedyś zabił.
PEKACHIASZ (mający otwarte oczy – 2Krl.15:22). Syn i następca Menachema, siedemnasty król izraelski. Po dwuletnim bezbożnym panowaniu został podstępnie zabity przez Pekacha, swojego adiutanta.
PELAJASZ (Jahwe naznacza). Imię osób:
  1. Pelajasz (1Krn.3:24) - syn Elioenajasza, potomek Dawida;
  2. Pelajasz (Neh.8:7; 10:11) - Lewita, który wyjaśniał Zakon ludowi w czasach Nehemiasza.
 PELALIASZ (sędzia Boży – Neh.11:12). Kapłan, przodek Adajasza, który zamieszkał w Jerozolimie po powrocie z niewoli babilońskiej.
PELATIASZ (Bóg wybawia, Bóg wybawca). Imię osób:
  1. Pelatiasz (1Krn.3:21) - syn Chananiasza, potomek Dawida;
  2. Pelatiasz (1Krn.4:42) - Symeonita, w czasach Hiskiasza, króla judzkiego;
  3. Pelatiasz (Neh.10:23) - naczelnik ludu w czasach Nehemiasza;
  4. Pelatiasz (Ezch.11:1-13) - syn Benajasza, książę, którego Ezechiel widział w widzeniu razem z innymi 24 osobami, stojącymi we wschodniej bramie przybytku. Knuli oni zło i udzielali złej rady, radzili ludowi, aby nie wierzyli słowom Bożym, wychodzącym z ust proroka. Pelatiasz zmarł w tym czasie, kiedy Ezechiel wygłaszał swoje groźne proroctwo dotyczące bezbożnych mącicieli przeciwko Bogu.
 PELEG (podział – 1M.10:25; 11:16-19; Łk.3:35). Syn Hebera, nazwany tak dlatego, gdyż za jego czasów podzielili się mieszkańcy ziemi (1M.10:25). Przy czym, nie możemy dokładnie powiedzieć, o jakim podziale mówi się w powyższym cytacie. Wydaje się, że było to przed rozproszeniem po budowie Babel (1M.11:8) i być może wskazuje się tutaj na większe rozproszenie potomków Noego po potopie, o którym mówi się w Pięcioksięgu Mojżesza (1M.10:5,32; 5M.32:8). Nachor, przodek Abrahama, był wnukiem Pelega. Peleg wymieniony jest w Ewangelii według Łukasza w rodowodzie Pana Jezusa.
PELET (prędkość lub ratunek). Imię osób:
  1. Pelet (4M.16:1) - ojciec On, z plemienia Rubena; On zbuntował się razem z innymi przeciwko Mojżeszowi.
  2. Pelet (1Krn.2:33) - jeden z synów Jonatana, z plemienia Judy.
  3. Pelet (1Krn.2:47) - jeden z synów Johdaja, potomka Judy, syna patriarchy Jakuba.
  4. Pelet (1Krn.2:33) - jeden z synów Jonatana, z plemienia Judy.
  5. Pelet (1Krn.12:3) - z wojowników Dawida, syn Aznaweta, Beniaminita.
 PELETYTA (Pan jest wybawieniem – 2Sm.23:26 BT). Nieokreślona nazwa Chelesa, jednego z dzielnych rycerzy Dawida. Być może było miasto o nazwie Pelet i dlatego Cheles został tak nazwany: Peletyta.

Pelikan
PELIKAN (5M.14:17; 3M.11:18; Iz.34:11; Ps.102:7). Ten ptak spotykany jest na jeziorach i rzekach zachodniej Azji, szczególnie zaś nad Martwym Morzem czy Jeziorze Galilejskim. W większości przebywa w przybrzeżnym sitowiu i trzcinach; lecz niekiedy po całodniowych połowach ryb, te ptaki pod wieczór zbierają się w stada i odlatują na jakąkolwiek wyspę lub na otwartą równinę, gdzie trawa jest niewysoka, zbierają się w kręgi, wystawiając swoje głowy na zewnątrz, żeby strzec się przed szakalami i innymi drapieżnikami. Pelikan ma poniżej dzioba duże wole lub podgardle, z którego karmi siebie i swoje małe, z czego powstało ludowe przekonanie, że rozrywa pierś i karmi swoje pisklęta swoja krwią. Pelikan należy do rzędu dużych ptaków pływających i wzrostem bywa niekiedy większy od łabędzia. Według zakonu Mojżeszowego ten ptak jest nieczysty. U proroków pelikany są mieszkańcami pustyń. Pelikan i jeż zagnieżdżą się w niej (w ziemi edomskiej) - mówi prorok Izajasz (34:11). Jestem podobny do pelikana na pustyni - mówi o sobie król Dawid (Ps.102:7). Według proroctwa Sofoniasza, pelikan i sowa będą nocować na głowicach kolumn (Niniwy) (Sof.2:14). Krzyk lub krakanie tego ptaka jest nieprzyjemne i podobne jest do krakania wrony. Wizerunki tego ptaka bardzo często można spotkać na starożytnych egipskich płaskorzeźbach i pomnikach.
PELLES (bez skóry – Rz.16:10). Apostoł Paweł, pozdrawiając go, nazywa wypróbowanym w Chrystusie.
PENIEL (oblicze Boże). Nazwa miejsca i imię osoby:
  1. Peniel (1M.32:30-31) - tak nazwał patriarcha Jakub miejsce, w którym walczył z Bogiem: Oglądałem Boga twarzą w twarz - powiedział on - a jednak ocalało życie moje. Należy przypuszczać, że Peniel znajdowało się na wschodnim brzegu Jordanu, na północ od potoku Jabbok, lecz to miejsce obecnie dokładnie nie jest określone. Jak się wydaje, w tym miejscu później stanęło miasto (Penuel) (Sdz.8:8), umocnione przez Jeroboama (1Krl.12:35), w tej chwili nie ma po nim żadnych śladów.
  2. Peniel (1Krn.8:25) - jeden z synów Szaszaka, wymieniony w rodowodzie plemienia Beniamina.
 PENINNA (koral – 1Sm.1:2,4-5). Żona Elkany, ojca proroka Samuela, chociaż mająca wiele dzieci, lecz mniej kochana niż pierwsza jego żona Anna, która przez długi czas była bezpłodną i którą Peninna z tego powodu często zasmucała swoimi uwagami (w.6-7).
PENUEL (oblicze Boże). Nazwa miasta i imię osoby:
  1. Penuel (Sdz.8:8) - miejscowość w pobliżu rzeki Jabbok.
  2. Penuel (1Krn.4:4) - imię jednego z potomków Judy, syn Chura, ojciec Gedora.
 PEOR (otwarcie, rozwarcie – 4M.23:28). Jedna z gór w Moabie, na której znajdował się moabicki bożek nieczystości Peor lub Baal-Peor, którego kult wyróżniał się szczególną rozpustą. Na szczyt tej góry, z którego można było obejrzeć cały obóz Izraela w dolinie Jordanu, przyprowadził Balak Bileama, żeby przeklął Izraela (4M.23:28-30). Kult Baal-Peora, jak już powiedzieliśmy, wyróżniał się szczególną rozpustą. Znalazłem Izraela jak winne grona na pustyni, widziałem waszych ojców jak wczesną figę na drzewie figowym. Lecz gdy przyszli do Baal-Peor, oddali się hańbie, stali się ohydni jak to, co ukochali - mówi prorok Ozeasz (9:10). Baal-Peora uznaje się za znanego w pogańskiej mitologii Priana (syna Bachusa i Wenery), patrona winnic, ogrodów, pól i namiętności.
PERES (złamanie, rozłam, szczelina – 1M.38:29; Mt.1:3). Syn Judy i Tamar, brat Zeracha. Po śmierci Erai Onana Peres zajął miejsce pierworodnego. Jego potomstwo stało się liczne i wskutek tego powstało błogosławieństwo: Niechaj twój ród będzie jak ród Peresa, którego Tamar urodziła Judzie (Rut.4:12). Peres wymieniony jest w rodowodzie Pana Jezusa Chrystusa (Mt.1:3; Łk.3:33). Po niewoli pozostawało w Jerozolimie tylko 468 osób z jego potomków, którzy wszyscy byli dzielnymi mężami (Neh.11:6).
PERES-UZZA (2Sm.6:8; 1Krn.13:11). Miejsce nazwane tak przez Dawida, gdyż Uzza, kiedy przenoszono Skrzynię Pańską do Jerozolimy, wyciągnął rękę w kierunku Skrzyni, żeby podtrzymać ją, i za to Bóg poraził go śmiertelnie.
PERESZ (śmiecie, brudy – 1Krn.7:16). Syn Machira i jego żony Maaki, wnuk Manassesa.

Pergam
PERGAM (Ob.1:11). Miasto wymienione w Objawieniu Jana, było kiedyś stolicą Mizji w Małej Azji. Tutaj był jeden z siedmiu zborów, do których Jan zwraca się w swoim Objawieniu. Apostoł mówi, że w Pergam znajduje się tron szatana i być może tymi słowami wskazuje na znajdującą się tam pogańska świątynię Eskulapa. W Pergam podczas prześladowań Domicjana zginął wierny świadek Chrystusowy Antypas, według tradycji, wrzucony do rozpalonego miedzianego byka. Członkowie zboru w Pergamie, jak widać, trzymali się nauki Balaama i Nikolaitów. Jeden z królów Pergamu był znany ze swojej wielkiej biblioteki, składającej się z 200 tys. tomów.
PERGE (Dz.13:13-14). Główne miasto Pamfilii w Małej Azji, odwiedzone przez apostoła Pawła po tym, jak opuścił Pafos, a później drugi raz z Barnabą, gdzie głosili Słowo Boże. Perge było nie tylko ważnym miastem handlowym, lecz i sławne było ze świątyni Artemidy lub Diany, wzniesionej na wzgórzu w pobliżu miasta, gdzie odprawiano pogańskie obrzędy.
PERIDA (ziarno – Neh.7:57). Z niewolników Salomona, potomkowie którego powrócili z niewoli babilońskiej z Zerubabelem. W Ezd.2:55 jest Peruda.
PERŁA (Prz.8:11 BT; 31:10; Mt.7:6; 1Tm.2:9). Jest produktem małży morskich, wydobywanych w starożytności w Oceanie Indyjskim, Morzu Czerwonym, a szczególnie w Zatoce Perskiej. W Piśmie Św. Królestwo Chrystusowe podobne jest do drogocennej perły, którą kupiec nabył, sprzedając przedtem całe swoje mienie (Mt.13:46). Dwanaście bram niebiańskiego miasta przedstawionych jest w postaci dwunastu pereł, każda brama była z jednej perły (Ob.21:21). Pan Jezus Chrystus zabrania swoim uczniom rzucać perły przed wieprze, tj. spierać się o święte prawdy ewangeliczne z ludźmi opornymi, niewierzącymi, i bluźniącymi. Perły były ozdobą wschodnich władców, również i kobiet (1Tm.2:9; Ob.18:16). Skromny blask pereł i proste ich piękno, najwidoczniej podobały się mieszkańcom Wschodu o wiele bardziej nić oślepiający blask diamentów i innych drogich kamieni.
PERSJA. Starożytne królestwo, którego granice znacznie się zmieniały w różnych czasach. Jej mieszkańcy w starożytności nosili nazwę Elamici, od swojego przodka Elama, syna Sema, a w późniejszych czasach - Partowie. Tron medyjski i perski połączyły się za Cyrusa w 536 r. przed Chrystusem (porównaj Dan.6:8-12), i w rzeczywistości cały obszar od Egiptu do rzeki Ganges został nazwany Perskim Imperium. Perskie królestwo zostało pokonane przez Aleksandra Wielkiego, a w VII stuleciu popadło pod władzę Saracenów i było podporządkowane Kalifom Bagdadzkim do połowy XIII wieku, kiedy zdobył je Dżyngis Chan, a w XIV wieku Tamerlan. Pierwsze początki chrześcijaństwa w Persji prawdopodobnie zapoczątkowane były jeszcze w czasach apostolskich. Apostoł Tomasz, według tradycji, głosił Ewangelię w Parcie i Indii. Jest naturalne, że i w Persji, która w tym czasie należała do Party. Kraj znany Żydom jako Persja, był czymś innym niż obecny Iran. Biblijne wzmianki o Persji nie są liczne, lecz mają szczególną wartość dla studiujących biblijną historię. Zobaczmy np. 2Krn.36:20-23; Ezd.1:1-3; księga Estery; Ezch.27:10 BT; 38:5 BT. Prorockie wskazania na Persję zawierają się w Dan.8:20; 10:13; 11:2. Słowo Peres w Dzn.5:28 oznacza: Twoje królestwo będzie podzielone i oddane Medom i Persom. Persowie czy Persja nigdy nie są nazwani tą nazwą w starożytnych księgach biblijnych, poprzedzjących prorockie, ani w Nowym Testamencie, tak jak perski naród nie istniał jako nacja do czasów żydowskiej niewoli, a w apostolskich czasach panowali Partowie.
PERSYDA (Rz.16:12). Rzymska chrześcijanka, którą pozdrawia apostoł Paweł w swoim Liście do Rzymian, nazywając ją umiłowaną, która wiele pracowała w Panu. Sądząc po imieniu, można myśleć, że pochodziła z Persji.
PERYZYCI, Peryzyjczycy (mieszkańcy wsi – 1M.13:7). Starożytna nazwa jednego z kananejskich ludów, mieszkającego górzystą ziemię na południe i południowy-zachód od góry Karmel. W 1M. mówi się, że w czasach Abrama mieszkali oni w górzystej okolicy na północ od Jerozolimy,a w czasach Jakuba jeszcze dalej na północ, w pobliżu Sychem. Peryzyci sprzeciwiali się wejściu Jozuego na ich ziemię, lecz bez powodzenia (Joz.9:1; 11:3) i dlatego znaleźli się wśród pokonanych ludów. W tamtym czasie, według słów Biblii, zamieszkiwali oni pogórze efraimskie (Joz.17:15). Salomon uczynił z nich robotników pańszczyźnianych (1Krl.9:20-21); przy czym, jak się wydaje, istnieli oni jako oddzielny lud nawet do czasów Ezdrasza.
PETACHIASZ (Bóg objawia). Imię osób:
  1. Petachiasz (1Krn.24:16) - przy podziale na grupy kapłańskie za króla Dawida, na niego padł 19 los.
  2. Petachiasz (Ezd.10:23) - z Lewitów, mający żonę obcoplemienną w czasach Ezdrasza i Nehemiasza
  3. Petachiasz (Neh.11:24) - syn Meszezabela z potomków Zeracha, syna Judy, był wobec króla rzecznikiem wszystkich spraw dotyczących ludu.
 PETOR (stół – 4M.22:5). Miasto lub miejsce nad rzeką Eufrat z Mezopotomii, gdzie mieszkał prorok Bileam. Położenie jego jest nieznane.
PETUEL (prostota Boga – Joel.1:1). Ojciec proroka Joela.
PEULLETAJ (dzieło Boże, nagroda Boża – 1 Krn.26:5). Ósmy i najmłodszy syn Obeda Edomczyka.
PI-BESET (nazwa miast Bubastus lub Bubastis – Ez.30:17). Miasto w Dolnym Egipcie, nazwane tak od Pa-Bast (kot), bóstwa przedstawianego z kocią głową i księżycem na głowie (Diana). Miasto znane było ze wspaniałej świątyni Diany, w której corocznie zbierały się tłumu ludu z całego Egiptu z muzyką, śpiewem i tańcami. Persowie zdobyli miasto i zburzyli miejskie mury, później tym terenem władali Rzymianie. To miasto tylko raz jest wymienione w Biblii, właśnie w powyższym wersecie. W Bubastus panowała dwudziesta druga dynastia egipskich królów. Podczas panowania Szyszaka zostało zdobyte Jeruzalem, świątynia ograbiona, a złote tarcze Salomona zostały wywiezione, aby zdobiły ołtarz pogańskiej bogini Pa-Bast.
PI-HACHIROT (z egipskiego: miejsce trawy, trzciny – 2M.14:2,9). Obóz Izraelitów na pustyni, założony wkrótce po ich wyjściu z Egiptu. Znajdował się na końcu północnej zatoki Morza Czerwonego, po wschodniej stronie od Baal-Safon.
PIASEK (1M.22:17; 2M.2:12 i inne). Z rzędu minerałów, składa się z drobnych kwarcowych i innych mineralnych cząstek, powstałych w wyniku erozji kredowych lub kwarcowych skał. W Piśmie Świętym piasek jest niekiedy symbolem niezliczonego mnóstwa, jak np. potomstwa Abrahama (1M.22:17),zboża zebranego przez Józefa w dniach urodzaju w Egipcie (1M.41:49), liczności kananejskiego wojska (Joz.11:4), ptaków (Ps.78:27); lub - w przenośni ciężkiego i przygniatającego brzemienia, jak np. cierpienia Joba (Job.6:3), wielkości mądrości i rozumu króla Salomona (1Krl.4:29). Zbawiciel porównuje człowieka tylko słuchającego Słowo Boże, lecz nie wykonującego, do męża nierozumnego, który zbudował dom swój na piasku (Mt.7:26).
PIEC (1M.15:17). Izraelici używali pieców do wytapiania metali (Prz.17:3). Niektóre z tych pieców, jak można wywnioskować z egipskich rysunków, były małe i dlatego wygodne do przenoszenia. Do rozpalonych pieców wrzucano też skazańców (Dan.3:22). Piec, do którego Nebukadnesar wrzucił trzech żydowskich młodzieńców, którzy nie chcieli pokłonić się złotemu posągowi na równinie Dura, był prawdopodobnie otwartym piecem lub miejscem dla ognia, w którym temperatura była wysoka i które było na tyle odkryte, że każdy łatwo mógł widzieć, co dzieje się w środku ognia. Słowo piec używane jest do określenia ciężkich i wielkich przeżyć (5M.4:20). Do palenia w piecu zwykle używano drewna (Iz.44:14-15), trzciny, odchodów wielbłądów, rogatego bydła, tylko w skrajnych przypadkach ludzkich (Ezch.4:12,15).
PIECZĘĆ (1Krl.21:8). Pieczęć Izraelici zwykle używali do uwiarygodnienia publicznych i osobistych dokumentów (Jr.32:10). Jeżeli trzeba było zapieczętować drzwi lub skrzynię, to najpierw były obwiązywane sznurkiem, na środku którego umieszczano glinę lub wosk, a później odciskano na tym pieczęć. Często zamiast pieczęci używano obręczy lub pierścienia z jakimś napisem. Otrzymanie pierścienia z królewskiej ręki było najwyższym zaszczytem i godnością we wschodnich krajach (1M.41:42; Est.3:10). Prawdopodobnie, do zapieczętowania grobu Zbawiciela (Mt.27:66), na kamień zamykający grób została nałożona miękka glina lub wosk i później odciśnięta pieczęć, tak że łatwo można było zobaczyć każdą próbę złamania jej. Pieczęć zwykle była umieszczona na pierścieniu i z nim noszona na ręku (PnP.8:6).

Starożytne pieczęcie
Izebel wykorzystała pieczęć Achaba do zapieczętowania listów (1Krl.21:8). Później o pieczęciach wspominają prorocy: Izajasz, Jeremiasz, Daniel, Ezechiel, Aggeusz i inni (Iz.8:16; Jr.22:24; Da.6:17; Ag.2:23; Ezech.28:12). Przy czym w powyższych wersetach bardziej mówi się o pieczętowaniu listów niż o samych pieczęciach. O użyciu pieczęci mówi się w Nowym Testamencie tylko raz, w Ewangelii wg mateusza (27:66): Poszli więc i zabezpieczyli grób, pieczętując kamień i zaciągając straż. Zdanie: Kto przyjmuje świadectwo jego, ten zapieczętował, że Bóg jest prawdziwy (J.3:33 BG) - oznacza, że Chrystus Zbawiciel jest Tym, którego posłał Pan, aby mówił słowa Boże. Położył Bóg Ojciec pieczęć swoją na Odkupicielu - oznacza to, że Bóg zaświadczył o Nim (J.6:27). Obrzezanie jest pieczęcią usprawiedliwienia z wiary (Rz.4:11). Wierzący są zapieczętowani obiecanym Duchem Świętym (Ef.1:13). A nie zasmucajcie Bożego Ducha Świętego, którym jesteście zapieczętowani na dzień odkupienia - mówi apostoł Paweł (Ef.4:30). Nawróceni są, według słów apostoła - pieczęcią apostolstwa w Panu (1Kor.9:2). W księdze Objawienia wielokrotnie mówi się o pieczęciach i pieczętowaniu. Tak np. zapieczętowana księga oznacza taką księgę, której treść jest tajna i nieznana, a zdjęcie z niej pieczęci odnosi się do ujawnienia jej treści. Też zapieczętowanie 144 tysięcy z Izraela oznacza, że na nich położona jest pieczęć Boża, według której można ich uznać za prawdziwych naśladowców Pana; tak samo jak pieczęć zwierzęcia oznacza te osoby, które wykonują dzieła diabła (Ob.5:1; 6:1; 7:3; 10:4; 13:16-17; 22:10).
PIERŚCIEŃ (1M.41:42 i inne). O pierścieniach często mówi się w Biblii jako ozdobach. W starożytności różne ludy nosiły pierścienie w uszach, na nadgarstkach, palcach, a nawet w nosie. Pierścień, który zdjął faraon ze swojej ręki i włożył na rękę Józefa (1M.41:42), był z państwową pieczęcią, którą zwykle nosiła pierwsza osoba w Egipcie na swoim palcu i którą pieczętowano królewskie dekrety. Dlatego danie tego pierścienia było znakiem wprowadzenia na stanowisko pierwszego po królu. O podobnym znaczeniu Pierścienia mówi się w Est.3:10. Mówi się tam, że król zdjął pierścień z ręki swojej i oddał go Hamanowi dla potwierdzenia królewskiego dekretu o wytępieniu Żydów (por. Est.8:2,8,10). Noszenie na ręku pierścienia z pieczęcią było bardzo rozpowszechnione w starożytności. Pomimo tego, w Biblii jest parę wskazań i o innym użyciu pierścieni przez Izraelitów. Pierścienie są wymienione w liczbie rzeczy, zdobytych na Midianitach (4M.31:50). Pierścienie są wśród ozdób, noszonych przez izraelskie kobiety, o których mówi prorok Izajasz (3:21). Pierścienie z drogimi kamieniami były często używane wśród Izraelitów i mówi się o nich w PnP.5:14. Wymieniony przez Pana w przypowieści, ojciec syna marnotrawnego, po powrocie syna, nakazuje swoim sługom, żeby włożyli na jego rękę pierścień (Łk.15:21). Apostoł Jakub mówi o złotych pierścieniach jako ozdobie bogatych (Jk.2:2). Pierścienie były różne w swoim kształcie i różny był materiał, z którego były zrobione.
PIERWOCINY (4M.18:12). Najlepsze pierwociny z plonów ziemi twojej - mówi się zakonie Mojżeszowym - przyniesiesz do domu Pana, Boga twego (2M.23:19), i oto na mocy tego nakazu pierwsze plony żniw, zbioru winogron, oliwy, pierwszy upieczony chleb z nowej pszenicy, wełna z owiec itd. były przynoszone do świątyni dla jej sług, kapłanów i lewitów (2M.23:19; 4M.15:19-21). Ilości pierwszych plonów nie wskazano w zakonie Mojżeszowym, lecz przypuszcza się, że była to szesnasta część wszystkich plonów. Jak musiały być przynoszone pierwsze plony do świątyni, na to są wskazania w 3M.23:10-14. Pierwszy snop jęczmienia zwykle przynoszono na drugi dzień Paschy i kapłan wznosił ten snop przed Panem; po jego wymłóceniu na dziedzińcu świątyni, garść jęczmienia oczyszczano, prażono, tarto w moździerzu i mieszano go z oliwą, a później przynoszono Panu od całego narodu na znak wdzięczności i dziękczynienia. Do tego czasu plon pozostawał nietknięty. Po siedmiu tygodniach, tj. na koniec żniw ze świeżej pszenicy przygotowywano dwa chleby do obrzędu potrząsania jako pierwszy plon Panu (3M.23:16-17), a do tego obrzędu nikt nie mógł jeść nowego chleba. Apostoł Paweł wskazuje w Liście do Rzymian na to postanowienie niejedzenie nowego zboża do tego czasu, póki z niego nie będą przygotowane chleby do obrzędu przed Panem w dniu Pięćdziesiątnicy. A jeśli zaczyn jest święty - mówi on - to i ciasto (11:16). Chleby przygotowywano z zakwaszonego ciasta. Snop i chleby były przynoszone przed Pana w imieniu całego ludu, lecz później lud musiał przynosić częste ofiary. Dojrzałe plony, najlepsza oliwa, wino i zboże (4M.18:12), tak samo miód (2Krn.31:5) trzeba było przynosić Panu też, jak i pierwsze plony. Pierwociny pszenicy, wina, oliwy, a też z wełny owiec oddawano ku korzyści kapłanów (3M.18:4). Pierwsze plony z drzew owocowych przez trzy lata były uważane za nieobrzezane, a w czwartym roku poświęcano je na uroczystości Pana (3M.19:23-24). Żydzi mieszkający w oddalonych krajach: Rzym, Mała Azja, Egipt, wysyłali do Jerozolimy zamiast pierwocin z plonów, które mogły się zepsuć w drodze, pieniądze warte tych pierwocin.
PIERWORODZTWO (1M.25:31). Pierworodny syn wśród Izraelitów miał szczególne prawa i przywileje w odniesieniu do swoich braci. Rubenie, ty jesteś pierworodnym moim, siłą moją i pierworodnym męskiej mocy mojej, pierwszym co do godności, pierwszym co do potęgi (1M.49:3) - mówi Jakub do swego pierworodnego syna, Rubena. Wśród tych przywilejów, były następujące: poświęcenie Panu (2M.22:29), szczególna godność (1M.49:3), podwójna część z majątku ojca (5M.21:17) i (w królewskiej rodzinie) dziedziczenie tronu po śmierci ojca (2Krn.21:3). Najstarszy syn podczas nieobecności ojca był uważany w domu za jego przedstawiciela. Uważano, że błogosławieństwo ojcowskie należało się prawnie pierworodnemu, chociaż to prawo i błogosławieństwo mogło być przeniesione na innych braci, jak to widać z historii Ezawa i Jakuba, Rubena i Józefa. Ezaw sam wyrzekł się pierworodztwa lub sprzedał je Jakubowi za chleb i polewkę z soczewicy (1M.25:33). Apostoł Paweł zaleca wierzącym ostrożność, żeby ktoś nie pozbawił się łaski Bożej, żeby nikt nie był rozpustny lub lekkomyślny jak Ezaw, który za jedną potrawę sprzedał pierworodztwo swoje (Hbr.12:16). Pierworodztwo zaś Rubena przeszło na Józefa wskutek jego haniebnego postępku (1Krn.5:1). Przy czym podobne przeniesienie praw pierworodztwa na innych było dozwolone przez zakon Mojżeszowy. Każdą osobę, korzystającą z pierworodztwa, uważano za przyobleczoną w szczególnie wielką godność i przywileje. Dlatego też Syn Boży jest nazwany pierworodnym pośród wielu braci (Rz.8:29) i dziedzicem wszechrzeczy (Hbr.1:2). Do Niego należy cała władza a niebiański Kościół nazywa się zebraniem pierworodnych (Hbr.12:23). Poświęcenie Bogu pierworodnych polegało na tym, że pierworodne niemowlę męskiej płci, przynoszono do świątyni i tutaj składano oczyszczającą ofiarę za matkę, zaś niemowlę było zanoszone przed Pana (2M.13:2,15). Według tego zakonu i niemowlę Jezus było zaniesione do Jerozolimy, aby je stawić przed Panem... I aby złożyć ofiarę według tego, co powiedziano w zakonie Pańskim, parę synogarlic albo dwa gołąbki (Łk.2:22-24).
PIERWSZY LIST DO KORYNTIAN. Składa się z 16 rozdziałów. Po opuszczeniu Koryntu przez apostoła Pawła, w tym mieście pojawili się fałszywi nauczyciele, pomniejszający apostoła i nauczający chrześcijan, żeby przyjęli żydowskie obyczaje lub oddawali się cielesnym zadowoleniom. Powstały zgorszenia i podziały. Koryntianie podzielili się na odłamy. Jedni nazywali siebie Pawłowymi, inni – Kefasowymi, inni – Apollosowymi, a jeszcze inni – Chrystusowymi (1Kor.1:12). Będąc w Efezie, apostoł dla pouczenia Koryntian napisał swój pierwszy list. Napomina w nim Koryntian z powodu ich niepotrzebnych sporów o wyższości tego lub innego głosiciela ewangelii i nawołuje do jedności, wykorzenienia cielesności i zwalczenia innych wad, poucza odnośnie dziewictwa i stanu małżeńskiego, ostrzega przed uczestnictwem w pogańskich ucztach, nakazuje w zborze godne zachowanie się podczas pamiątki Ostatniej Wieczerzy; naucza o różnorodności i używaniu darów duchowych i o wyższości miłości, namawia wierzących do czynienia dobra. Nauka o zmartwychwstaniu (15 rozdz.) jest jedną z ważniejszych w tym liście.
PIERWSZY LIST DO TYMOTEUSZA. Składający się z 6 rozdziałów, pisany w tym samym czasie, co List do Tytusa. Tymoteusz, syn wierzącej Żydówki i poganina, od dzieciństwa znający Pismo Święte, był towarzyszem i współpracownikiem apostoła Pawła. Był on z nim w Rzymie. Kiedy zaś apostoł Paweł po uwolnieniu odwiedzał zbory w Małej Azji, to będąc w Efezie, pozostawił tutaj Tymoteusza jako biskupa. W swoim liście apostoł Paweł poucza Tymoteusza, jakim powinien być w swojej pasterskiej służbie, jakimi osobistymi cechami musi się wyróżniać i czego powinien nauczać wierzących w różnych okolicznościach życia, żeby ochronić ich przed fałszywymi nauczycielami.
PIES. U starożytnych Egipcjan psy, tak samo i koty, cieszyły się szczególnym szacunkiem. Według zakonu te zwierzęta uważane są za nieczyste. Wśród Izraelitów uważane było za skrajną obrazę porównanie kogoś do psa zdechłego (1Sm.24:15). Nawet pieniądze otrzymane za sprzedaż tak ohydnego zwierzęcia, tak samo jak zapłata nierządnicy, nie mogły być wnoszone do skarbnicy - w domu Pana (5M.23:19). Dlatego psami nazwał apostoł Paweł fałszywych nauczycieli (Flp.3:2), a Salomon i apostoł Piotr porównują grzeszników z psami (Prz.26:11; 2P.2:22). Słowo psy używa się w przenośni do nazwania prześladowców (Ps.22:17, fałszywych nauczycieli (Iz.56:11), niegodziwych ludzi (Mt.7:6), i pogan (Mt.15:26-27). Przy czym nawet Izraelici używali psów do ochrony stad (Job.30:1; Iz.56:10-11). Salomon mówi: Żywy pies jest lepszy niż martwy lew (Kzn.Sal.9:4) - określając tymi słowami, że każda, nawet najbardziej licha istota, mająca życie, jest szczęśliwsza i ważniejsza od najszlachetniejszej i największej istoty już martwej. Okrzyk Abnera: Czy jestem psią głową? (2SM.3:8) - oznacza prawie to samo. Jako domowe zwierzęta psy w Biblii pojawiają się dość późno. W czasach Pana Jezusa Chrystusa psy były często trzymane w domach, na co wskazuje odpowiedź kobiety kananejskiej na odmowę Zbawiciela, aby jej pomóc (Mt.15:27). Nie dawajcie psom tego, co święte - mówi Zbawiciel do swoich uczniów - i nie rzucajcie pereł swoich przed wieprze (Mt.7:6), pokazując przez to, że nie powinni proponować świętej prawdy Ewangelii ludziom pysznym, zatwardziałym i nie pokutującym, inaczej oni, jak psy, mogą podeptać ją swoimi nogami i obracając się rozszarpać ich samych. Pies, jak już zauważyliśmy wyżej, był czczony w starożytnym Egipcie. Egipski bóg Anubis miał psi łeb. W starożytnej Grecji, wiemy to od Homera, psy bardzo kochano.
PIEŚŃ NAD PIEŚNIAMI. Księga składająca się z ośmiu rozdziałów i przypisywana Salomonowi. Według cech hebrajskiego języka, taka nazwa oznacza wyższy stopień pieśni. W znaczeniu wyższego stopnia używa się też następujących określeń: sługa sług, miejsce najświętsze, marność nad marnościami. W ten sposób Pieśń nad Pieśniami oznacza: pieśń najwyższego stopnia. Zawiera ona w sobie sekretne znaczenie. Pod symbolem czystej miłości, jaką żywią w stosunku do siebie oblubieniec i niewiasta, księga Pieśń nad Pieśniami wyraża tę wysoką miłość, którą Pan Jezus Chrystus umiłował Swój Kościół i to płomienne dążenie do połączenia się z Panem, jakie żywi każda dusza prawdziwie wierząca i kochająca Go.
PIĘCIOKSIĄG. Składa się z pięciu ksiąg, napisanych przez Mojżesza. Księgi te są następujące:
  1. Rodzaju (1M.) – składa się z 50 rozdziałów, mówi o początkach świata i człowieka, o pochodzeniu grzechu, historii patriarchów, poczynając od Adama do śmierci Józefa w Egipcie.
  2. Wyjścia (2M.) – składa się z 40 rozdziałów i mówi o cudownym wyjściu Izraelitów z Egiptu pod przywództwem Mojżesza, i o zakonie, danym ludowi na górze Synaj, kontynuuje historię wybranego ludu Bożego od śmierci Józefa do budowy Przybytku.
  3. Kapłańska (3M.) – składa się z 27 rozdziałów i zawiera w sobie prawa dotyczące obrzędów kultu i świąt; częściowo zawiera w sobie kontynuację historii wędrówki Izraelitów.
  4. Liczb (4M.) – nazywa się tak od dwóch spisów ludu w niej opisanych, zawiera w sobie 36 rozdziałów i opisuje wydarzenia ludu izraelskiego, wykłada szczegółowo zakon, dany mu podczas jego wędrówki przez pustynię, a też mówi o wojnach, które Izraelici mieli z królami Amorejczyków i Midianitów.
  5. Powtórzonego Prawa (5M.) – księga składająca się z 34 rozdziałów, zawiera powtórzenie praw dla nowego pokolenia Izraelitów, urodzonemu na pustyni. Opisane są też w niej ostatnie dni Mojżesza.
Sam Jezus Chrystus daje tym księgom ogólną nazwę: Zakon Mojżesza (Łk.24:44).
PIĘĆDZIESIĄTNICA (Święto Tygodni lub Święto Zbioru – 2M.34:22) (patrz Święta). W to święto prócz modlitw i składania ofiar przede wszystkim czytano miejsca z ksiąg Zakonu Mojżeszowego, a też z innych świętych ksiąg. W Kościele chrześcijańskim jako Pięćdziesiątnicę rozumie się 50 dzień po święcie Paschy, dzień zstąpienia Ducha Świętego na apostołów. Jest to jedno z chrześcijańskich świąt od czasów apostolskich (Dz.2:1-22).
PIĘKNE PRZYSTANIE (Dz.27:8). Miejsce znajdujące się w pobliżu miasta Lasea, gdzie przybył apostoł Paweł w drodze do Italii.
PILCHA (cięcie – Neh.10:25). Z naczelników ludu izraelskiego po niewoli babilońskiej, za czasów Ezdrasza i Nehemiasza, którzy podpisali zobowiązanie bycia wiernym Bogu.
PILDASZ (płomień ognia – 1M.22:22). Syn Nachora, brata Abrahama, z jego żony Milki.
PILTAJ (Bóg wybawienia, uwolnienia – Neh.12:17). Kapłan, głowa rodziny Moadiasza, w czasach arcykapłana Jojakima, syna Jeszui.
PIŁA (Iz.10:15; 2Sm.12:31 1Krl.7:9). Żelazne narzędzie budowlane z zębami, używane do piłowania nie tylko drzew, lecz i kamieni (1Krl.7:9). Niekiedy żelaznymi piłami przecinano pokonanych i uwięzionych wrogów, szczególnie ich dowódców i wodzów. W starożytności ta najtragiczniejsza kaźń była znana w Egipcie, Persji; były jej przykłady też w czasach rzymskich cesarzy.
PIŁAT (J.19:1). Piłat lub Poncjusz Piłat (Mt.27:2), był rzymskim rządcą lub prokuratorem Judei w 29 roku. Mieszkał w Cezarei, lecz pojawiał się w wyznaczonych okresach w Jerozolimie, aby nadzorować pobór podatków dla Rzymu, w tym też czasie występował jako sędzia (J.19:20) w pretorium, powstałego, jak się wydaje, właśnie do tego celu (J.18:28 BT). Jego rządy były w ogólnie skrajnie nieprzyjazne dla Żydów, gdyż sprzedawał za pieniądze praworządność i wydawał wyroki wbrew sprawiedliwości. Historycy mówią o jego drapieżności, jego zabójstwach, o męczarniach, które zadawał niewinnym bez sądu; krótko, według ich słów, wyróżniał się dużym okrucieństwem przez cały czas swego zarządzania (Łk.13:1). Wezwany do Rzymu w sprawie dotyczącej zabójstwa Galilejczyków w świątyni podczas składania ofiar, Piłat, według wyroku sądu, został zdymisjonowany i zesłany do Galii, gdzie męczony przez sumienie, popełnił samobójstwo. Osoba Piłata ma szczególne znaczenie dla chrześcijan, gdyż z jego wyroku został wydany na śmierć krzyżową Pan nasz Jezus Chrystus. Jawna niewinność Pana Jezusa długo powstrzymywała Piłata, chociaż przyzwyczajonego do wyroków śmierci, przed skazaniem Pana. Starał się uniknąć sądu nad Nim pomimo natarczywości arcykapłanów i ludu (Łk.23:4-11); na sądzie trzy razy bronił niewinności Jezusa, przy czym opierał się też na świadectwie Heroda o Jego niewinności. Żona Piłata też powstrzymywała go: Nie miej nic do czynienia z tym Sprawiedliwym - prosiła ona Piłata - bo dzisiaj we śnie wiele nacierpiałam się z Jego powodu (Mt.27:19 BT). Arcykapłani, uczeni w Piśmie i faryzeusze odpowiadali na wszystko głośnym krzykiem: Krew jego na nas i na dzieci nasze (Mt.27:25). Po czym Piłat, prawdopodobnie z obawy utraty swego stanowiska (J.19:12), nakazał ubiczować Go, umywszy ręce przed ludem, przy czym powiedział jeszcze: Nie jestem winien krwi tego sprawiedliwego, i oddał Go w ręce tłumu na ukrzyżowanie. Po krzyżowej śmierci Pana Jezusa Piłat sporządził napis, który umieszczono na krzyżu; i kiedy Żydzi prosili go, żeby zmienił napis, aby przedstawić Jezusa jako groźnego przestępcę, Piłat, być może mając świadomość, że sprzeniewierzył się sprawiedliwości, zdecydowanie odmówił (J.19:19-22). Dał Józefowi pozwolenie na zdjęcie ciała Jezusa z krzyża i złożenie go w swoim grobie; i na koniec, na prośbę Żydów postawił straż przy grobie (Mt.27:57-66).
PINECHAS (spiżowe usta). Imię osób:
  1. Pinechas (2M.6:25) - syn arcykapłana Eleazara i wnuk Aarona;
  2. Pinechas (1Sm.1:3; 2:34) - jeden z bezboznych synów arcykapłana Helego;
  3. Pinechas (Ezd.8:33) - ojciec Eleazara, Lewita.
 PINON (znaczenie nieznane – 1M.36:41). Jeden z naczelników lub starszych edomskich.
PIOŁUN (5M.29:17; Prz.5:4). Roślina, której parę rodzajów rośnie w Palestynie i które wyróżniają się skrajną goryczą, i być może szkodliwie wpływają na zdrowie tych, którzy spożywają piołun. Dlatego też słowo piołun często połączone jest ze słowem trucizna (5M.29:17). Pismo Święte przedstawia bezbożność i wady ludzkie w postaci piołunu jako bardzo gorzkie w swoich skutkach (Am.5:7; 6:12) oraz ciężar wyroku Bożego, który dosięga każdego człowieka grzesznego w następującym zdaniu: Dlatego tak mówi Pan Zastępów, Bóg Izraela (o Judejczykach): Oto Ja nakarmię ich, to jest ten lud, piołunem i napoję ich wodą zatrutą (Jr.9:14). W innym miejscu prorok Jeremiasz mówi: Wspominanie własnej niedoli i udręki to piołun i trucizna (Tren.3:19).
PIOTR APOSTOŁ (skała, kamień – J.1:40). Syn Jonasza i brat Andrzeja. Urodzony w Betsaidzie; pierwotnie nazywał się Szymon. Imię Kefas (syryjskie słowo oznaczające skałę) zostało mu nadane wtedy, kiedy został powołany na apostoła (J.1:42; Mt.16:18). Jego rodzina mieszkała w Kafarnaum; jego zajęciem było rybołówstwo (Łk.5:1-3). Religijne życie tego apostoła od samego początku do końca wypełnione było wzruszającymi wydarzeniami. Jego teściowa została uzdrowiona z gorączki przez Pana Jezusa. W obecności Pana odbył się cudowny połów ryb przez Piotra (Łk.5:6-9), w takiej ilości, iż się sieci rwały. Widząc to Szymon Piotr przypadł do kolan Jezusa, mówiąc: Odejdź ode mnie, Panie, bom jest człowiek grzeszny. Albowiem zdumienie ogarnęło jego i wszystkich, którzy z nim byli, z powodu połowu ryb, które zagarnęli. O wielu cudownych wydarzeniach w życiu Piotra mówi się w ewangelicznych opisach. Kiedyś podczas burzy na jeziorze Galilejskim Pan szedł po falach do zatrwożonych uczniów. Piotr za przyzwoleniem Pana zbliżył się do Niego i szedł jakiś czas po wodzie (Mt.14:29). On pierwszy poświadczył swoją wiarę w Boże posłannictwo Pana (Mt.16:16). Przy czym jego rozumienie o osobie Mesjasza jeszcze nie było wystarczające, gdyż miał śmiałość zaprzeczać Panu Jezusowi Chrystusowi, kiedy On mówił o Swoich cierpieniach i śmierci. Na co Pan powiedział Piotrowi: Idź precz ode mnie, szatanie! Jesteś mi zgorszeniem, bo nie myślisz o tym, co Boskie, lecz o tym, co ludzkie (Mt.16:22-23). Był on szczególnie mocno przywiązany do swego wielkiego Bożego Nauczyciela. Kiedy wielu opuściło Jezusa i On zapytał swoich uczniów: Czy i wy chcecie odejść? Odpowiedział mu Szymon Piotr: Panie! Do kogo pójdziemy? Ty masz słowa żywota wiecznego. A myśmy uwierzyli i poznali, że Ty jesteś Chrystusem, Synem Boga żywego (J.6:67-69). Apostoł Piotr z Jakubem i Janem byli świadkami wskrzeszenia córki Jaira (Łk.8:51). Razem z Jakubem i Janem był też świadkiem chwały Pana na górze Tabor, w czasie Jego przemienienia; tak samo jak później razem z tymi samymi uczniami był świadkiem duchowych cierpień Pana w ogrodzie Getsemane (Mt.26:36-56). Tam też, pchany gorącą miłością i oddaniem Panu, Piotr wydobył miecz i uderzył sługę arcykapłana, Malchusa, odcinając mu prawe ucho, kiedy Judasz z oddziałem żołnierzy i sługami arcykapłana przyszli aresztować Jezusa w ogrodzie Getsemane (J.18:10).

Pan Jezus umywał nogi swoim uczniom, a Piotr sprzeciwiał się temu: Panie, Ty miałbyś umywać nogi moje?... Przenigdy nie będziesz umywał nóg moich! Kiedy zaś Pan powiedział mu: Jeśli cię nie umyję, nie będziesz miał działu ze mną wpadł on w inną skrajność i wykrzyknął: Panie, nie tylko nogi moje, lecz i ręce, i głowę (J.13:6-9). Podczas przepowiedzenia przez Pana Jezusa o rozproszeniu się Jego uczniów, rzekł mu Piotr: Panie! Czemu nie mogę teraz iść za tobą? Duszę swoją za ciebie położę. Na to odpowiedział mu Pan: Duszę swoją za mnie położysz? Zaprawdę, zaprawdę powiadam ci: Zanim kur zapieje, trzykroć się mnie zaprzesz (J.13:37-38). Słowa Chrystusa wkrótce się wypełniły, gdyż trzy razy zaparł się tego, że zna Pana Jezusa. Swój grzech apostoł odkupił szczera pokuta we łzach. I wyszedłszy - zauważa ewangelista - gorzko zapłakał (Mt.26:75). Jego szczera pokuta została przyjęta przez Pana, i oto, ukazawszy się w dniu Swego zmartwychwstania Marii Magdalenie i innym niewiastom, dał On im taki nakaz: Idźcie i powiedzcie uczniom jego i Piotrowi... (Mk.16:7). Później znów został utwierdzony przez Pana w powołaniu apostolskim przez trzykrotne powtórzenie następujących słów: Paś owieczki moje (J.21:16). W dniu Pięćdziesiątnicy przez jego kazanie nawróciło się do Chrystusa najpierw 5 tys., a potem 3 tys. dusz. Przez niego i Jana został uzdrowiony chromy w bramie świątyni. Bez lęku świadczył o Chrystusie przed naczelnikami żydowskimi (Dz.4:19-20), został wtrącony do więzienia i śmiało bronił się przed Radą Najwyższą. Z dalszej działalności apostoła Piotra wiemy, że w Samarii napiętnował Szymona czarnoksiężnika, w Lyddzie uzdrowił Eneasza, a w Joppie wskrzesił Tabitę. Uwięziony powtórnie i skazany na śmierć, został cudownie uwolniony przez anioła z więzienia. W Jerozolimie uczestniczył w soborze apostolskim (40 r.), później przebywał jakiś czas w Antiochii i głosił Ewangelię w różnych innych krainach na Wschodzie i Zachodzie, i w końcu zmarł męczeńską śmiercią w Rzymie.

Tradycja przekazuje, że rzymscy chrześcijanie prosili go przed jego śmiercią, aby ratował się ucieczką, lecz Pan w cudownym widzeniu powstrzymał go przed tym zamiarem. Został skazany na ukrzyżowanie. Według tradycji, żona apostoła Piotra towarzyszyła apostołowi w jego podróżach i też zmarła męczeńsko.

Apostoł Piotr pozostawił nam dwa listy do wierzących Żydów, rozsianych poza Palestyną.

a) Pierwszy List Piotra składa się z pięciu rozdziałów, napisany w Babilonie w 65 r. z powodu zła, jakie powstało z nauki o wierze usprawiedliwiającej niezależnie od uczynków. Apostoł przekonuje chrześcijan, nie patrząc na prześladowania, żeby radowali się w wierze swojej, nie smucąc się obmową pogan, żeby ich życie było święte w naśladowaniu świętego Boga, uległe ziemskim władzom, żeby nie zakrywali wad chrześcijańską wolnością. Później przedstawia zasady zachowania dla sług, żon, mężów, różnym członkom Kościoła, pasterzy i wiernych.

b) Drugi List Piotra składa się z trzech rozdziałów, pisany przez apostoła niedługo przed jego śmiercią w Rzymie. Apostoł prosi wierzących, żeby byli twardzi i nieugięci w wierze, wystrzegali się fałszywych nauczycieli i nie uważali obietnic Bożych za nieprawdziwe z tego powodu, że jeszcze nie nastąpił ostatni dzień tego świata; lepiej dla nich, żeby korzystali z cierpliwości Bożej dla swego zbawienia. Jeśli bowiem - mówi on w jednym miejscu - przez poznanie Pana i Zbawiciela, Jezusa Chrystusa wyzwolili się od brudów świata, lecz potem znowu w nie uwikłani dają im się opanować, to stan ich ostateczny jest gorszy niż poprzedni. I w drugim miejscu mówi: Pan nie zwleka z dotrzymaniem obietnicy, chociaż niektórzy uważają, że zwleka, lecz okazuje cierpliwość względem was, bo nie chce, aby ktokolwiek zginął, lecz chce, aby wszyscy przyszli do upamiętania. A dzień Pański nadejdzie jak złodziej; wtedy niebiosa z trzaskiem przeminą, a żywioły rozpalone stopnieją, ziemia i dzieła ludzkie na niej spłoną (2P.2:20; 3:9-10).
PIÓRO. Miejsca Biblii, gdzie spotykamy to słowo, nie oznaczają tych piór, których używano do pisania w europejskich krajach, i szybciej odnoszą się do jakiegoś znaku władzy niż do przyboru pisarza. Żelazny rylec, o którym mówi się w Job.19:24 i Jr.17:1, tzw. stylus, to narzędzie do robienia napisów na jakimś twardym materiale, jak na przykład, na metalu, kamieniu, a też na deseczkach pokrytych woskiem itd. Starożytne pióra wytwarzano na Wschodzie z łodygi trzciny, przyciętej podobnie jak gęsie pióro. Te pióra zwykle maczano w czarnym atramencie. Nóż pisarski, o którym mówi się w Jr.36:23, prawdopodobnie był to nóż używany przez pisarzy do robienia i naprawy piór.
PIRAM (podobny do dzikiego osła – Joz.10:3). Król Jarmutu, jeden ze sprzymierzeńców Adonisedeka, króla Jerozolimy, pokonany przez Jozuego i wzięty do niewoli, razem z innymi powieszony na drzewie.
PIRATON (pierwszeństwo – Sdz.12:13-15). Miejscowość w ziemi efraimskiej, na pogórzu amalekickim.
PISMO, Piśmiennictwo (2M.32:16). Początek pochodzenia piśmiennictwa, jak i początek pochodzenia języka, jest dokładnie niewiadomy. W 5 rozdziale 1M. mamy szczegółowy rodowód od Adama do Noego włącznie, co wskazuje na to, że w tym czasie jakby już istniały piśmienne dokumenty. Według niektórych księga Joba jest jednym z najstarszych piśmiennych dokumentów, który dotrwał do naszych czasów, i że w czasach Joba piśmiennictwo było znane jego współczesnym, tworzącym lud zupełnie różny od izraelskiego. Hieroglify lub pismo obrazkowe są sztuka wczesnej starożytności. Stare przykłady tego piśmiennictwa zachowały się do naszych czasów. Hieroglify bardzo pomagają w wyjaśnianiu Pisma Świętego. Panuje przekonanie, że Izraelici poznali pismo, kiedy przebywali w Egipcie. W czasach Mojżesza o księgach i pismach mówi się już jako powszechnych wśród Izraelitów. Zwyczaj posiadania pisarzy był bardzo powszechny. Dlatego apostoł Paweł odnotowuje, jako szczególną okoliczność, że pisał on list do Galacjan swoją własna ręką (Gl.6:11). Można to też odnieść do następujących miejsc: Rz.16:22; 1Kor.16:21; Kol.4:18; 2Tes.3:17.
PISMO ŚWIĘTE (Mt.21:42; 22:29 i inne). Pod tą nazwą rozumiemy księgi, natchnione przez Ducha Bożego, napisane przez ludzi wybranych przez Boga, którzy byli prorokami i apostołami. Te księgi nazwane są Biblią. Pismo Święte dane jest po to, aby objawienie Boże zachowało się dokładnie i niezmiennie. W Piśmie Świętym czytamy słowa proroków i apostołów, jak byśmy z nimi byli, słuchali ich, pomimo że święte księgi pisane były parę wieków i tysiącleci przed nami. Księgi święte były pisane w różnych czasach, jedne przed Chrystusem, inne po Chrystusie. Pierwsze nazywają się księgami Starego Testamentu, drugie - księgami Nowego Testamentu. Ksiąg Starego Testamentu, według świadectwa Cyryla Jerozolimskiego, Atanazego Wielkiego i Jana Damasceńskiego - jest 22, odpowiednio do tego jak liczą je Żydzi w swoim pierwotnym języku. Liczenie Żydów szczególnie jest godne uwagi, gdyż, jak mówi apostoł Paweł, im zostały powierzone wyrocznie Boże (Rz.3:2) i nowotestamentowy Kościół chrześcijański przyjął starotestamentowe święte księgi od starotestamentowego Kościoła. Aby określić zawartość starotestamentowych ksiąg, można je podzielić na cztery następujące grupy: Ksiąg Nowego Testamentu jest 27. Te, które przede wszystkim tworzą podstawę Nowego Testamentu, to Ewangelie, które są czterema księgami ewangelistów: Mateusza, Marka, Łukasza i Jana. Wśród nowotestamentowych ksiąg jest też historyczna: księga Dziejów Apostolskich. Ksiąg nauczających Nowego Testamentu jest 21: siedem listów powszechnych, jeden apostoła Jakuba, dwa Piotra, trzy Jana i jeden Judy, czternaście listów apostoła Pawła: do Rzymian dwa do Koryntian, do Galacjan, do Efezjan, do Filipian, do Kolosan, dwa do Tesaloniczan, dwa do Tymoteusza, do Tytusa, do Filemona i do Hebrajczyków. Księgą prorocką wśród ksiąg Nowego Testamentu jest Apokalipsa lub Objawienie św. Jana. Najstarszy przekład ksiąg Pisma Świętego - to przekład Starego Testamentu siedemdziesięciu tłumaczy. Nazywa się Septuaginta (LXX). Jest to przekład z hebrajskiego języka na grecki, dokonany w Aleksandrii, 270 lat przed Chrystusem. Słowiański przekład Biblii został dokonany przez Cyryla i Metodego z greckiego przekładu LXX, którzy głosili ewangelię Słowianom w IX wieku.
PISPA (rozszerzenie, rozcięcie – 1Krn.7:38). Syn Jetera, z naczelników plemienia Asera, mąż waleczny i odważny.
PISZON (rzeka, strumień – 1M.2:11). Jedna z czterech rzek Edenu. To słowo, według niektórych, oznacza obfitość wody, ale to nie jest do końca pewne.
PITOM (2M.1:11). Jedno z miast, gdzie przechowywano zapasy, wybudowane przez Izraelitów w Egipcie dla faraona. Leżało ono w Egipcie na wschodnim brzegu Nilu.
PIZGA (część, kawałek – 4M.21:20 i inne). Nazwa szczytu w Moabie, na którym Balak złożył ofiarę (4M.23:14), i gdzie Pan pokazał Mojżeszowi całą Ziemię Obiecaną (5M.3:27). Prawdopodobnie ten szczyt był częścią góry Nebo (5M.34:1). Po zajęciu Ziemi Obiecanej cała okolica leżąca w pobliżu szczytu Pizga dostała się plemieniu Rubena (5M.3:16-17).
PIZYDIA (Dz.13:14). Dzielnica w Małej Azji na północ od Pamfilii. Antiochia, chociaż leżąca we Frygii, należała do Pizydii i nazywała się Antiochią Pizydyjską, w odróżnieniu do Antiochii Syryjskiej. Tutaj przybył apostoł Paweł z Barnabą podczas pierwszej swojej podróży misyjnej i tutaj głosił ewangelię. Chrześcijaństwo kwitło tutaj przez długi czas i w zapiskach starych kościelnych tekstów spotykamy imiona paru biskupów kościoła w Pizydii.
PLACKI (1Krl.14:3). Rodzaj cienkiego, suchego chleba, okrągłego kształtu. Według niektórych, były one posypywane aromatycznym ziarnem, nasieniem.
PLATAN (1M.30:37). Drzewo nazywające się tak z powodu szerokich liści. Rośnie na całym Wschodzie. Jego mocny, prosty pień jest dogodnym budulcem. Niekiedy osiąga kolosalną wysokość i szerokość.
PLEJADY (Job.9:9; 38:31; Am.5:8). Grupa gwiazd, z których siedem widocznych jest gołym okiem. Według świadectwa Greków i Rzymian, wschód plejad przed wschodem słońca oznaczał powrót wiosny.
PLEMIĘ BENIAMINA (1Sm.9:1). Miało swój dział w ziemi Obiecanej, między plemionami Judy i Efraima. Kiedy 10 plemion izraelskich odłączyło się, plemię Beniamina pozostało wierne Judzie, a później było częścią królestwa judzkiego (1Krl.12:17-23), które składało się z dwóch plemion: Judy i Beniamina. proroctwa o losach plemienia Beniamina zawarte są w 1M.49:27 i w 5M.33:12. Dział plemienia Beniamina był niewielki, lecz ziemia tam była żyzna i zdrowy klimat. Saul, pierwszy król izraelski, pochodził z plemienia Beniamina. W granicach ziemi Beniamina znajdowało się Jeruzalem. Apostoł Paweł pochodził z plemienia Beniamina (Flp.3:5).
PLEMIĘ DANA (2M.31:6). Miało swój dział między działami plemienia Judy i Efraima z jednej strony i między działem plemienia Beniamina oraz brzegiem morskim z drugiej. Pokój nie był udziałem plemienia Dana (Sdz.1:34-35). Synów Dana często niepokoili i uciskali sąsiadujące z nimi pogańskie ludy. Ziemia Danitów niewątpliwie była żyzna, lecz ten dział był najmniejszy ze wszystkich działów (Joz.19:47; Sdz.18:1) i dlatego byli oni zainteresowani w rozszerzeniu swoich ziem. W tym celu wysłano pięciu mężów, którzy znaleźli ziemię na północnej granicy, w pobliżu Bet-Rechob, która nazywała się Lajisz, albo inaczej Leszem, z miastem o tej samej nazwie (Sdz.18:7; Joz.19:47) i która okazała się łatwa do zdobycia (Sdz.18:10). Biblia przekazuje nam, chociaż krótko, jak oni działali, żeby zawładnąć tą ziemią. Lud Lajisz wytracili ostrzem miecza, a miasto spali (Sdz.18:27). Danici później szybko odbudowali miasto i nazwali je Dan, od imienia ich ojca Dana, który się urodził Izraelowi (w.29).
PLEMIĘ EFRAIMA. Zajmowało jedną z lepszych i urodzajnych części ziemi Obiecanej, w samym jej środku (Joz.16:1-9). Jego granicami były: na zachodzie Morze Śródziemne, na wschodzie Jordan, na północy część plemienia Manassesa, a na południu część plemienia Dana i Manassesa. Miasto Sylo znajdowało się w granicach plemienia Efraima i dlatego cały okręg nazywa się niekiedy Efraimem (Je.31:9,18,20). Tutaj, w Sylo, znajdowała się przez około 300 lat Skrzynia Pańska, do czasów arcykapłana Heliego. Sylo jest ojczyzną i miejscem pochowania Jozuego. Tam są ważne dla Izraelitów góry: Garizim i Ebal. Dwaj sędziowie Izraela, Abdod i prorok Samuel, byli z plemienia Efraima. W błogosławieństwach Jakuba i Mojżesza Efraim lub plemię Efraima nazywa się bykiem pierworodnym (5M.33:17 BT) i płodną latoroślą nad źródłem (1M.49:22). Kiedy królestwo izraelskie popadło w obce jarzmo, mowy proroków, odnoszące się do plemienia Efraima, były najsmutniejsze. Słyszałem dobrze, jak Efraim narzekał: Ćwiczyłeś mnie i przyjmowałem ćwiczenie, jak cielę nie wyćwiczone (Je.31:18); Efraim jest jak jałówka dobrze wyćwiczona, która chętnie młóci (Oz.10:11).
PLEMIĘ ISSACHARA. Dział, który dostał się plemieniu Issachara między plemionami Zebulona i Efraima, niewątpliwie był jednym z piękniejszych i żyźniejszych. Obejmował on żyzną dolinę Jezreel z leżącymi przy niej górami: Taborem, małym Chermonem, Gilboa, do samego Jordanu i Galilejskiego jeziora (Joz.19:17-23).
PLEMIĘ JÓZEFA (1Krl.11:28). Inaczej dom Józefa (2Sm.19:20). Jako plemię lub dom Józefa rozumie się plemiona Efraima i Manassesa.
PLEMIĘ JUDY. Przy podziale ziemi Obiecanej, Juda zajął największą i najważniejszą jej część, od Morza Śródziemnego do Morza Martwego i od Potoku Egipskiego do granic Efraima. W tym dziale było bardzo dużo miast (Joz.15), z których niektóre dostały się plemionom Symeona, Dana i Beniamina (Joz.19:1-9). Dziewięć miast zostało oddanych kapłanom (Joz.21:9-19).
PLEMIĘ NAFTALIEGO. Dział plemienia Naftaliego zawierał bardzo urodzajne części Palestyny, lecz plemię Naftaliego nie usunęło ze swoich granic wcześniejszych mieszkańców (Sdz.1:33) i później tutaj powstało królestwo Jabina, który został pokonany przez Deborę i Baraka (Sdz.4). Plemię Naftaliego pomogło też Gedeonowi w jego walce z Midiańczykami i Amalekitami (Sdz.6:35). To plemię jako pierwsze zostało uprowadzone do niewoli przez Asyryjczyków. Ziemi Zebulona i ziemi Naftaliego została dana obietnica przez proroka Izajasza, że w nich najpierw zajaśnieje światło ewangelii (Iz.9:1-2), co też się wykonało. Pan większość służby spędził tutaj w ziemi plemienia Naftaliego i Zebulona (Mt.4:13-16), i w ten sposób lud, pogrążony w mroku, ujrzał światłość wielką.
PLEMIĘ RUBENA (4M.1:20-21). Otrzymało dział swój w Ziemi Obiecanej na wschód od Jordanu, między Arnon od południa i Jabbok od północy, Gileadem od wschodu i Jordanem od zachodu. Podczas pierwszego spisu plemion po wyjściu z Egiptu, liczyło ono 46500 mężczyzn od 12 roku życia (4M.1:20-21). Rubenici byli w liczbie pierwszych, którzy zostali uprowadzeni w niewolę do Asyrii (1Krn.5:26).
PLEMIĘ ZEBULONA. Władało tą piękną częścią ziemi kananejskiej, która leży między jeziorem Galilejskim (Mt.4:13) i Morzem Śródziemnym. Na południu graniczyło z plemieniem Issachara, a na północy z plemieniem Asera i Naftaliego. Ostatnie plemię zawarło przymierze z plemieniem Zebulona i przyłączyło się do wojska Baraka oraz Debory przeciwko Jabinowi, królowi Kanaanu (Sdz.5:14,18). Elon, sędzia Izraela, był z plemienia Zebulona (Sdz.12:11-12), został pogrzebany w ziemi tego plemienia. Dla chrześcijanina ziemia Zebulona zawsze będzie miała swoje szczególne znaczenie jako główne miejsce ziemskiej działalności Zbawiciela. Nazaret, Kana, Tyberiada, góra Tabor i inne miejsca, po których chodził On swoimi stopami, leżały w granicach ziemi plemienia Zebulona. Plemię Zebulona wymieniane jest też w widzeniach proroka Ezechiela (48:26,33) i w Objawieniu Jana (7:8). Prorok Izajasz wyraźnie prorokował o ziemi Zebulona i Naftaliego, o Galilei pogańskiej, że kiedyś lud tych ziem, chodzący w ciemności, ujrzy światło wielkie (Iz.9:1-2). Z 1Krn.12:34-41 widać, że Zebulonici, wyszkoleni w dziele wojennym, nie lekceważyli pokojowych zajęć: na swoich wzgórzach, pokrytymi lasami i na żyznych równinach swojego dziedzictwa, oni produkowali w obfitości zboże, mąkę, figi, wino, oliwę, bydło i owce (w.41).
PLETEJCZYCY (2Sm.8:18). Nazwa grupy osób, wymienionych razem z Kreteńczykami. Jeżeli to słowo wywodzi się z tego samego rdzenia, co i Pelet (szybkość, prędkość), to może oznaczać królewskich gońców lub kurierów. Mówi się o nich tylko w czasach Dawida.
PŁACZKI (Jr.9:16,19). Były to najemne kobiety, których zajęciem było płakanie i narzekanie na pogrzebach. Wszystkie osoby napotkane przez procesję pogrzebową w naturalny sposób przyłączały się do płaczących i płakały razem z nimi. Prorok Jeremiasz, przepowiadając zniszczenie Jerozolimy i miast Judei, w imieniu Pana tak mówi: Wezwijcie płaczki, niech przyjdą, i poślijcie po żałobnice, niech się zjawią!... Tak, słuchajcie kobiety, słowa Pana i niech wasze ucho przyjmie słowo jego ust: Uczcie wasze córki skargi, jedna drugą pieśni żałobnej (Jr.9:16,19). Opłakując los domu Izraela, prorok Amos mówi: Na wszystkich placach skarga, na wszystkich ulicach mówią: Biada, biada! i nawołują oracza do żałoby i płaczków do narzekania (Am.5:16).
PŁUG (Łk.9:62). O uprawie ziemi z pomocą pługa mówi się już w czasach Joba. Mówi się też o tym w 1M.45:6. Mając na uwadze obraz lemiesza w pługu, łatwo jest ujrzeć prawie dosłowne urzeczywistnienie proroctw Izajasza (2:4) i Joela (3:15). Chodzenie za pługiem podczas orki wymagało uwagi i wytrwałości. Kierujący nim musiał ciągle patrzeć do przodu i nie oglądać się za siebie. Dlatego też Pan Zbawiciel mówi: Żaden, który przyłoży rękę do pługa i ogląda się wstecz, nie nadaje się do Królestwa Bożego (Łk.9:62).
POCAŁUNEK (1M.27:26). Rodzaj przywitania, oznaczającego miłość i szacunek. Samuel z nakazu Bożego namaścił Saula na króla - wziął Samuel dzbanek z olejkiem i wylał na jego głowę, pocałował go i rzekł: Namaścił cię Pan na księcia nad swoim dziedzictwem (1Sm.10:1). U Izraelitów był zwyczaj, że po włożeniu korony królowi, dostojnicy całowali go pocałunkiem poddaństwa lub pocałunkiem wielkości. Na Wschodzie list od władcy posłany do kogokolwiek z poddanych zwykle całowano, a później przykładano do czoła. Przyjaciele całowali niekiedy jeden drugiemu najpierw brodę, a później już usta. Pierwotni chrześcijanie dopuszczali całowanie się (Rzm.16:16). Niewiasta, wspomniana w Ewangelii, z największą czcią całowała nogi Pana podczas wieczerzy w domu faryzeusza Szymona (Łk.7:38). Pocałowanie Pana Jezusa Chrystusa przez Judasza w ogrodzie Getsemane, miało znaczenie zdradzieckie: Ten, którego pocałuję - powiedział Judasz do wysłanych przez arcykapłanów i starszych ludu - jest nim, bierzcie go. I zaraz przystąpił do Jezusa, i rzekł: Bądź pozdrowiony, Mistrzu! I pocałował go (Mt.26:48-49).
POCHERET-HASSEBAIM (ten, który powala gazele, to znaczy: chwyta albo prześciga – Ezd.2:57; Neh.7:59). Z niewolników Salomona, którego potomkowie wrócili z niewoli babilońskiej z Zerubabelem.
PODCZASZY (1M.40:1-2). Stanowisko podczaszego było bardzo ważne w starożytnych krajach wschodu, jak na przykład w Egipcie. Nehemiasz był podczaszym królewskim Artakserksesa, króla perskiego.
PODMUCH. (1Krl.19:12). W fizycznym znaczeniu oznacza cichy powiew wiatru. Pan objawił się prorokowi Eliaszowi po trzęsieniu ziemi i ogniu w cichym łagodnym powiewie wiatru. W Piśmie Świętym nadaje mu się dobroczynne działanie, uspokajające zbawienne działanie łaski Bożej na serca ludzkie.
PODOBANIE SIĘ LUDZIOM. Grzech polegający na tym, że dogadza się ludziom w takim stopniu, że zapomina się o podobaniu się Bogu. Bo gdybym nadal ludziom chciał się przypodobać - mówi apostoł - nie byłbym sługą Chrystusowym (Gl.1:10).
PODRÓŻ. W Biblii mówi się o różnych podróżach, ale rzadko o morskich rejsach (Ps.107:23; 104:25-26). Podróże lądowe na Wschodzie o wiele są zajmujące niż u nas, często wskutek braku obrony przed drapieżnikami, z powodu braku dobrych dróg. Do tej pory podróżnicy przemieszczają się w karawanach. Podczas podróży przez pustynię korzystano z przewodników, znających teren (4M.10:31). Mieszkańcy Wschodu mało troszczyli się o drogi; dopiero przed wyjazdem królów, na znak szczególnego szacunku, wyrównywano drogi i naprawiano. Przygotujcie na pustyni drogę Pańską - mówi prorok Izajasz - wyprostujcie na stepie ścieżkę dla Boga naszego! (Iz.40:3). O niebezpieczeństwach podczas wędrówek przez pustynię w Piśmie Świętym mamy wystarczająco dużo wzmianek, jak np.: 5M.2:7; 8:15; Ps.107:4. Izraelici w swojej ziemi w zamieszkałych miejscach przemieszczali się pieszo, na osłach i wielbłądach. O wozie podróżnym mówi się w Dz.8:28, z okazji powrotu do domu dostojnika etiopskiego, który przybył do Jerozolimy aby się modlić. Podróże Żydów z najdalszych miejsc do Jerozolimy na różne święta, odbywały się w dużych karawanach (Łk.2:42-46). Z powodu panującej wrogości między Żydami i Samarytanami, Galilejczycy musieli chodzić do Jerozolimy przez Pereę; lecz ta droga była dłuższa i dlatego niektórzy ryzykowali przejście prostą drogą przez Samarię, przez co dosięgały ich nieprzyjemności i znosili różne utrudnienia (Łk.17:11; J.4:4).
POGANIE. To słowo odnosi się w Piśmie Świętym niekiedy do niewierzących w prawdziwego Boga, lecz ogólnie w tym samym sensie do wszystkich nieznających i nie wzywających imienia Jego (Jr.10:25). We współczesnych czasach określa się nim wszystkich ludzi, którzy nie słyszeli ewangelicznego zwiastowania o zbawieniu i jeszcze nie przyjęli Chrystusa.
POGÓRZE EFRAIMSKIE (Joz.21:21). Jest nazwą łańcucha wzgórz, ciągnącego się na południowej granicy ziemi plemienia Efraima. Były to wzgórza pokryte lasami, wśród których znajdowały się długie i żyzne równiny.
POGÓRZE NAFTALIEGO (Joz.20:7). Wyżynna część ziemi plemienia Naftaliego, gdzie znajdowało się Kedesz w Galilei.
POGRZEB (1M.23:4; Mt;26:12). Wśród Żydów na dzieciach lub bliskich krewnych nieboszczyka spoczywał niezmienny obowiązek zamknięcia oczu umarłemu (1M.46:4), oddanie mu ostatniego pocałunku. Po pogrzebie następuje głośny i ogólny lament (J.11:19,31,33), który mógł trwać parę dni i po pogrzebie. Ciała umarłych umywano (Dz.9:37), potem zawijano w cienkie płótno (Mt.27:59) lub obwiązywano prześcieradłami (J.11:44), później składano do grobu z mnóstwem wonności (2Krn.16:14). Łazarz był owinięty w pogrzebowe opaski, owinięte miał ręce i nogi. Według niektórych, na każdą część ciała przypadała oddzielna opaska, a w Egipcie było nawet w zwyczaju zawijać opaskami każdy palec umarłego, tak więc, sądząc po jednej ze znalezionych mumii, można myśleć, że do tego trzeba było kilkaset jardów płótna. Klimat i nieczystość, pochodząca z wszelkiego zetknięcia się z ciałem zmarłego (co było zabronione przez Zakon Mojżeszowy), w naturalny sposób przyspieszały obrzęd pogrzebu zmarłego. Przy czym odnośnie tego były pewne wyjątki. Balsamowanie nie było powszechne wśród Izraelitów, chociaż wonności i inne środki wykorzystywano w ich pogrzebach (2Krn.16:14; J.19:40). Józef polecił lekarzom zabalsamować ciało swego ojca Jakuba w Egipcie, zanim zostało ono złożone w grobie, w ziemi kananejskiej, w jaskini na polu Machpela (1M.50:2,13). Józef, gdy umierał, dał plecenie dotyczące swoich kości (Hb.11:22). Po śmierci jego zabalsamowane ciało Mojżesz przewiózł z Egiptu do ziemi kananejskiej.

Groby były w Egipcie i w Babilonie, lecz były nieznane na Wschodzie, z wyjątkiem tych przypadków, kiedy ciało trzeba było przenosić na duże odległości. Pogrzebowy orszak, złożony z paru najbliższych krewnych, towarzyszył do miejsca pogrzebania (2Sm.3:31; Łk.5:14), przy czym obecne były i postronne osoby, a niekiedy wynajmowano płaczki, żeby towarzyszyły ciału (Jr.9:17; Ez.24:17; Mt.9:33). Dlatego tak mówi Pan Wszechmogący, Bóg Zastępów: Na wszystkich placach skarga, na wszystkich ulicach mówią: Biada, biada! i nawołują oracza do żałoby i płaczków do narzekania (Am.5:16). Ten zwyczaj istnieje jeszcze dotąd w wielu krajach Wschodu (1M.50:3,10). To proroctwo wywołuje przed nami obraz Racheli, płaczącej z powodu swoich dzieci: W Ramie słychać narzekanie i gorzki płacz: Rachel opłakuje swoje dzieci, nie daje się pocieszyć po swoich dzieciach, bo ich nie ma (Jr.31:15). Pójście do grobu, żeby płakać tam, do tej pory jest powszechnym zwyczajem na Wschodzie (j.11:31). Zamęt, powstający niekiedy w podobnych przypadkach, był bardzo poruszający. Na wschodzie nie było przyjęto, żeby uczucia powstrzymywać i dlatego w niektórych przypadkach zwyczaj porywistego płaczu, mówiąc tak, samobiczowania, powszechny wśród pogan, przeszedł też do Żydów podczas ich pogrzebowych obrzędów. I pomrą wielcy i mali w tej ziemi – mówi prorok Jeremiasz – nie będą grzebani ani opłakiwani, nie będą się dla nich ranić ani strzyc do goła. I nie będą się łamać chlebem z tym, który jest w żałobie, aby go pocieszyć z powodu umarłego; oni im nie dadzą pić z kielicha pocieszenia z powodu ich ojca i ich matki (Jr.16:6-7). Izraelici wyznaczali szczególne cmentarze do grzebania zmarłych, i te miejsca były ogólne, jak i odosobnione (1M.23:4; Sdz.8:32; 2Sm.2:32; 21:14; Jr.26:23). Cmentarze zwykle umiejscawiano w ogrodach (2Krl.21:18), a niekiedy na polu (1M.23:11), albo w pieczarach lub w skałach. Taki był grób przełożonego pałacu Szebny, który przygotował sobie (Iz.22:16).

Być nie pogrzebanym uważane było za skrajną hańbę. Dzisiaj wyda cię Pan w moją rękę – odpowiedział przed pojedynkiem Dawid Goliatowi – i zabiję cię, i odetnę ci głowę, i dam dziś jeszcze trupy wojska filistyńskiego ptactwu niebieskiemu i zwierzynie polnej, i dowie się cała ziemia, że Izrael ma Boga (1Sm.17:46). I nikt jej nie pogrzebie – powiedziano w 2Krl. o niegodziwej Izebel, żonie Achaba (9:10). Smutny los jednego z judzkich królów, przepowiedziany w wersetach: Dlatego tak mówi Pan o Jojakimie, synu Jozjasza, królu judzkim: Nie będą go opłakiwali: Ach! Bracie mój! Ach! Siostro! Nie będą go opłakiwali: Ach! Panie! albo: Ach! Jego majestat! Będzie pogrzebany jak osioł, wywloką go i wyrzucą poza bramy Jeruzalemu (Jr.22:18-19). Nawet przestępców pozbawiano życia przed wyznaczoną porą, żeby nie zostawić ich ciała nie pogrzebanego przed zachodem słońca. Nie było w zwyczaju u Izraelitów spalania ciała. Przykład spalenia ciał zmarłych widzimy tylko w 1Sm.31:12). Mieszkańcy Jabesz-Gilead spalili ciało Saula i ciała synów jego u siebie w Jabesz-Gilead prawdopodobnie dlatego, że nie mogli przenieść je na ich miejsce pogrzebania w rodzinnym ich grobie i żeby je uchronić przed zbezczeszczeniem; ich szczątki pochowali pod drzewem (w.13). Tylko ciała skazanych przestępców spalano (1M.38:24; 3M.20:14; 21:9); ale i oni byli grzebani, jak powiedziano wyżej (5M.21:22-23).

Grób nazywał się domem, przeznaczonym dla wszystkich żyjących (Job.3:23), wiecznym domem (Kzn.Sal.12:5). Pragnienie u Izraelitów, żeby być pogrzebanym razem z krewnymi, było rozwinięte bardzo mocno. Pozwól raczej powrócić twemu słudze – odpowiedział Barzillaj Dawidowi na jego propozycję pozostania z nim w Jerozolimie – aby mógł umrzeć w swoim ojczystym mieście w pobliżu grobu swojego ojca i swojej matki (2Sm.19:37).

Według żydowskich źródeł, jak też według świadectwa Józefa Flawiusza, do grzebania straconych przestępców, wyznaczano szczególne miejsca nieczyste, które miały złą sławę. Podobny zwyczaj wystarczająco wyjaśniają słowa proroka Izajasza: I wyznaczono mu grób – (Panu Jezusowi) – wśród bezbożnych i wśród złoczyńców jego mogiłę, chociaż bezprawia nie popełnił ani nie było fałszu na jego ustach (Iz.53:9). Starsi żydowscy już przygotowali Panu Jezusowi miejsce pogrzebania razem ze złodziejami, lecz Józef z Arymatei, człowiek bogaty, wmieszał się do sprawy i wyprosił Jego ciało u Piłata, i złożył Go w swoim nowym grobie, wykutym w skale (Mt.27:57-58).

Niektóre żydowskie rodziny budowały w pobliżu swego zamieszkania nieduże kamienne budowle, bez drzwi czy okien, które nazywały się domem pogrzebowym lub rodzinnym grobowcem, do grzebania swoich zmarłych. Groby żydowskie niekiedy były bogato zdobione, co jakiś czas bielone i malowane, żeby były bardziej widniejące. Upiększanie w większości odbywało się wiosną przed świętem Paschy, podczas którego tłumy ludu wypełniały wszystkie ulice Jerozolimy. Z tej okoliczności wypływa szczególna moc napiętnowania przez Pana faryzeuszów (Mt.23:27). Do grobów niekiedy mocowano deseczki z odpowiednimi napisami. Utworzenie grobu dla człowieka było wyrazem szczególnej miłości i szacunku dla niego (Mt.23:29). Grobowce nie zawsze były zamykane, można to zobaczyć w paru miejscach Pisma Świętego, np. 2Krl.13:21. Otwartym grobem (bezbożnych) jest gardło ich – mówi psalmista (Ps.5:10); w ogóle zaś grobowce zabezpieczano dużym kamieniem przy wejściu, żeby chronić ciało przed drapieżnymi zwierzętami. Dlatego naturalne jest, że osoby, które szły do grobu Pana, żeby namaścić Jego ciało wonnościami, pytały jedna drugą: Któż nam odwali kamień od drzwi grobu? (Mk.16:3).

Teraz grób stracił cały swój tragizm dla prawdziwie wierzącego chrześcijanina (1Kor.15:20). A jednak Chrystus został wzbudzony z martwych i jest pierwiastkiem tych, którzy zasnęli – mówi apostoł Paweł. Jam jest zmartwychwstanie i żywot – nazwał siebie tymi słowami sprawca naszego zbawienia Pan Jezus Chrystus (J.11:25). Błogosławieni są odtąd umarli, którzy w Panu umierają (Ob.14:13).
POKARM (1M.1:29; Mk.7:19). Na początku człowiekowi za pokarm służyły rośliny i owoce (1M.1:29). Mięso zwierząt zostało dopuszczone po potopie (1M.9:2-4). W ogóle pokarmem człowieka stanowiło wszystko, co Bóg przeznaczył mu za pożywienie, tak ze świata roślin jak i zwierząt (1M.9:3; Rz.14:2-3). Do tego od dawna służyła też sól jako przyprawa (Job.6:6). Głównym pokarmem było zboże: pszenica, jęczmień, orkisz, kasza i inne, które po części w postaci maki wypiekano jako chleb lub inne wytwory, po części gotowano z różnymi przyprawami i olejem, po części prażono na ogniu (1M.25:29,34; 3M.23:14; 2Sm.17:28-29; Joz.5:11; 3M.2:1,4,14 i inne). Z chlebem, jako codziennym pokarmem, spożywano mleko, nie tylko krowie, ale i owcze oraz koźle (5M.32:14; Prz.27:27), świeże lub skwaszone. Bez wątpienia, Izraelici umieli przygotowywać różnego rodzaju sery i twarogi (Job.10:10; 1Sm.17:18; 2Sm.17:29), robili prawdopodobnie też masło (Prz.30:33). Bardzo lubili też pszczeli miód (2M.16:31; Prz.16:24), też syrop ze słodkich winogron oraz miód dzikich pszczół (1Sm.14:25; Mt.3:4), suszone winogrona, suszone figi (1Sm.25:18; 2Sm.16:1), daktyle i różne świeże owoce. Warzywami były przede wszystkim strąki roślin strączkowych, soczewica i bób, też cebula, czosnek, ogórki i różnego rodzaju rośliny zielone, uprawiane w ogrodach (1Krl.21:2) i rosnące na polach (Prz.15:17). Wśród pokarmów mięsnych pierwsze miejsce zajmuje mięso rogatego bydła, krów, owiec i kóz. Szczególnie cenione było mięso wołów, jagniąt i młodych kóz, prawdopodobnie też gołębi i synogarlic; przy tym na stołach bogatych była jeszcze dziczyzna - jelenie i różne ptactwo (1Krl.4:23; Neh.5:18). A ryby, których smak Izraelici poznali jeszcze w Egipcie (4M.11:5), dostarczało w wielkiej liczbie jezioro Genezaret (J.21:11; Mt.14:17; 15:34). W Galilei prawdopodobnie ryba była solona, pieczona na ogniu i była dodatkiem do chleba (J.6:9,11; 21:9 i inne). Fenicjanie przynosili na targ nawet morskie ryby (Neh.13:16). Biedacy jedli szarańczę (3M.11:22; Mt.3:4; Mk.1:6), czasem soloną i wysuszoną lub prażoną, czasem ugotowaną w wodzie i przyprawiona oliwą. Zakon zabraniał spożywania zwierząt nieczystych, wszystkiego co zdechło lub się udusiło (2M.22:31; 3M.17:18; 5M.14:21). Nie można było spożywać krwi żadnego zwierzęcia i jeść czegokolwiek z krwią (3M.17:10-14; 7:26; 5M.12:16,23; Ezch.23:25; 2Sm.14:32; Dz.15:20,29; 21:25 i inne). Co dotyczy picia, to pierwsze miejsce zajmowała woda (Prz.25:21-25 i inne), a do większego zaspokojenia pragnienia używano szczególnie zakwaszonego napoju, w rodzaju octu, zmieszanego z wodą (Rut.2:14). Wino niekiedy rozrabiano wodą i często przyprawiano przyprawami korzennymi, od czego stawało się ostre i aromatyczne. Używano też mocnego wina (Łk.1:15). Co zaś do octu lub wina z mirrą, lub do octu z żółcią, który podano Panu na krzyżu (J.19:29; Mk.15:23; Mt.27:3-4), to było to skwaszone wino, pite przez żołnierzy, które teraz zmieszano z mirrą lub innymi odurzającymi rzeczami. Taki napój dawano dla skazanych, żeby trochę zmniejszyć ciężar ich cierpienia.

Zwyczajowym czasem obiadu było południe. Modlitwę przed obiadem pierwszy raz widzimy w 1Sm.9:13. W czasach Jezusa Chrystusa była ona obecna przed i po każdym obiedzie, i polegała na błogosławieniu, to jest, na dziękczynieniu i chwaleniu Boga (Mt.15:36; 1Kor.10:30; 1Tym.4:4). Po babilońskiej niewoli weszło w zwyczaj wspólne siedzenie na kobiercach, leżenie przy stole na łożach (Am.6:4). Kobiety na Wschodzie nie były zapraszane do stołu mężczyzn i jadły w swoim pomieszczeniu; tylko w Babilonie znaczące kobiety były obecne na ucztach mężczyzn. Podczas jedzenia nie używano ani talerzy, ani łyżek, ani noży, ani widelców. Za talerz służył cienki chlebek, na który mieszkańcy Wschodu kładli to, co my kładziemy na talerzu. Chleb był łamany rękami, a mięso podawano w małych kawałkach, które brano do ust palcami prawej ręki; nawet polewkę i mleko tak jedzono, zanurzając w nich chleb ręką. Tak żeńcy (Rut.2:14) zanurzali swój chleb w polewce; tak Pan Jezus Chrystus zanurzył swój kawałek w naczyniu i podał go Judaszowi zdrajcy (J.13:26). Widelec o trzech zębach, wspomniany w 1Sm:2:13, nie służył do jedzenia, lecz do wyjmowania mięsa z garnka lub kotła. Napoje podawano w czarkach lub kubkach. Jedzenie i picie nierzadko w Piśmie Świętym jest w sensie przenośnym, oznaczając mannę i wydobytą wodę ze skały na pustyni (1Kor.10:3-4), wykonanie woli Bożej (J.4:32-34), Słowo Boże (Mt.4:4; 1Kor.3:2; Hbr.5:12-14), w końcu ciało i krew Chrystusa (J.6:32-35, 48-58).
POKERET-HASSEBAIM (łowisko kóz lub łowca kóz – Ezd.2:57; Neh.7:59). Synowie Pokereta byli między potomkami niewolników Salomona, którzy powrócili z niewoli z Zerubabelem.
POKOLENIE (Mt.19:28). Pokoleniami nazywa się potomstwo pochodzące od synów patriarchy Jakuba. Cały lud izraelski składał się z 12 takich pokoleń, według liczby 12 synów Jakuba. Pokolenie Józefa dzieliło się na dwa pokolenia, pochodzące od dwóch jego synów - Efraima i Manassesa; lecz pokoleń było ciągle 12, gdyż pokolenie Lewiego było oddzielone od innych i nie wchodziło w ich liczbę z powodu szczególnego przeznaczenia jego przedstawicieli, wyłącznie wykonujących różne czynności w służbie kapłańskiej lub kulcie. Pomimo tego, że ponad półtora tysiąca lat minęło od czasów synów Jakuba do pojawienia się na świecie Chrystusa Zbawiciela, przy wszystkich zmianach w tak długim okresie czasu, Żydzi w czasach Chrystusa mogli jeszcze wyróżniać swoje pochodzenie według pokoleń za pośrednictwem tablic z rodowodami lub na podstawie ustnych przekazów (Łk.2:36; Dz.13:21; Rz.11:1; Flp.3:5). Sam Pan Jezus Chrystus według ciała pochodził z pokolenia Judy (Hbr.7:14; Mt.1:3,16; Łk.3:23,33) zgodnie z proroctwem o tym patriarchy Jakuba (1M.49:10).
POKORA (Mt.5:3). Pokora jest łagodnym usposobieniem ducha, połączonym z ostrożnością, żeby nikogo nie doprowadzać do stanu rozdrażnienia czy zdenerwowania, jak też samemu niczym nie denerwować się. Szczególne działania chrześcijańskiej pokory polegają na tym, żeby nie narzekać nie tylko na Boga, lecz i na ludzi, kiedy dzieje się coś przeciwnego naszym pragnieniom; nie ulegać gniewowi, nie unosić się. Pan obiecuje pokornym, że oni odziedziczą ziemię. Ta obietnica w odniesieniu do naśladowców Chrystusa jest przepowiednią, która wypełniła się dosłownie, gdyż chrześcijanie, zamiast być wytępieni przez pogan, odziedziczyli całą ziemię, którą przedtem władali poganie. Dalsze znaczenie tej obietnicy, w odniesieniu do chrześcijan, jest takie, iż oni otrzymają dziedzictwo, według psalmisty, w krainie żyjących – tam, gdzie żyją i nie umierają, tj. otrzymają wieczne błogosławieństwo (Ps.27:13).
POKRZYWA (Prz.24:31; Sof.2:9). Dobrze znana roślina, której liście powodują podrażnienie skóry. Namoczone w wodzie, jak też zwiędłe, tracą swoją moc. Obfitość pokrzyw jest oznaka zapuszczenia i nie uprawiania gleby. Szedłem koło roli próżniaka i koło winnicy głupca: A oto wszystko porosło chwastem, powierzchnię jej pokryły pokrzywy, a kamienne ogrodzenie było rozwalone – mówi Salomon (Prz.24:30-31). Moab stanie się jak Sodoma, a synowie Ammonowi jak Gomora, miejscem bujnych pokrzyw i dołem solnym, i pustynią po wszystkie czasy – w imieniu Pana powiedział prorok Sofoniasz (Sof.2:9). Prawie to samo o pokrzywie mówi się w Iz.34:13 i Oz.9:6.
POKUSZENIE (Mt.6:16). W modlitwie Pańskiej jako pokuszenie należy rozumieć taki splot okoliczności, w którym jest duże niebezpieczeństwo utraty wiary lub popadnięcia w grzech. Pokuszenia na ludzi przychodzą z ciała, ze świata, od innych ludzi lub od diabła. W słowach modlitwy Pańskiej: Nie wódź nas na pokuszenie – prosimy po pierwsze o to, żeby Bóg nie dopuścił, abyśmy ulegli pokuszeniu; po drugie o to, żeby On, jeśli musimy być oczyszczeni i doświadczeni przez pokuszenie, nie dopuścił, abyśmy w tej próbie upadli w grzech.
POLE (1M.23:19-20). W Piśmie Świętym to słowo użyte jest do oznaczenia ornej ziemi, jak też do oznaczenia otwartej okolicy.
POLE PILŚNIARZY (pole foluszników, garbarzy – 2Krl.18:17; Iz.7:3). Znajdowało się na zachód w pobliżu Jeruzalemu, powyżej wodociągu górnego stawu; na tym polu zwykle barwiono sukna i wyprawiano skóry, myto i czyszczono je w potoku, rozwieszano na słońcu do przeschnięcia. Na tym polu znajdował się król Achaz w tym czasie, kiedy stanął przed nim prorok Izajasz z wielkim znakiem od Pana (Iz.7:1-16). Tutaj, przy wodociągu górnego stawu, przy drodze do pola pilśniarzy, zatrzymał się Rabszake z wojskiem asyryjskim, zagrażając zajęciem i zniszczeniem ziemi judzkiej, którą Pan uratował przed hardym zdobywcą po modlitwie króla Hiskiasza i proroka Izajasza (2Krl.18:17).
POLEGANIE NA CZŁOWIEKU. Grzech polegający na tym, że ludzie bardziej pokładają nadzieję w swoich zdolnościach i mocy lub na innych ludziach, a nie na łasce i pomocy Bożej. W ten sposób człowiek, na którym polegamy zapominając o Bogu, staje się dla nas obcym bogiem zamiast Boga prawdziwego. Prorok Jeremiasz mówi o tym grzechu w następujących słowach: Przeklęty mąż, który na człowieku polega i z ciała czyni swoje oparcie, a od Pana odwraca się jego serce! (17:15).
POŁUDNIE (PnP.4:16). U Izraelitów to słowo zawierało w sobie pojęcie o wszystkich kierunkach między południowym-wschodem i południowym zachodem. W innym znaczeniu to słowo oznacza też szczególny kraj lub ziemię, znane jako południe. W Piśmie Świętym nierzadko wspomina się o południu, jak na przykład: wiatr z południa (PnP.4:16), królowa z Południa (Mt.12:42), jak też inne przykłady.

Prócz południa w Biblii mówi się też o północy, wschodzie i zachodzie. Terminu północ (Jr.:61) i południe w Piśmie Świętym używa się do ukazania położenia różnych krajów odnośnie Judei. W ten sposób Syria leży w odniesieniu do niej na północy, Egipt - na południu, Babilon i Asyria na północnym-wschodzie; lecz asyryjskie wojska zawsze wchodziły do Palestyny od północy. Media znajdowała się na jeszcze dalszej północy (Jr.3:12; Dn.11:13-14). Wschód - część niebieskiego horyzontu, gdzie wschodzi słońce, całkowicie przeciwny zachodowi, gdzie ono zwykle zachodzi. Izraelici używali słowa: wschód - do określenia wszystkich krajów leżących za widnokręgiem, za rzeką Tygrys i Eufrat, na wschód lub północny-wschód od Judei. Określone wskazanie granic ziemi kananejskiej, która miała przypaść w dziale synom izraelskim: południowej, zachodniej, północnej i wschodniej - znajduje się w 4M.36:2-12. To samo znajdujemy w Joz.13-14 i inne.
PONT (Dz.2:9; 18:2; 1P.1:1). Jedna z prowincji Małej Azji. Między przebywającymi w Jerozolimie w dniu Zielonych Świąt byli też mieszkańcy Pontu. Apostoł Piotr pisał swój pierwszy list też do wychodźców w Poncie. Pont był niekiedy pod władaniem swoich własnych królów, lecz w czasach nowotestamentowych był we władaniu Rzymian. W IV wieku został tutaj zesłany Jan Złotousty i tutaj zmarł.
POPIÓŁ (1M.18:27). W Piśmie Świętym posypanie swojej głowy popiołem, oznacza głęboką pokorę, duży smutek i pokutę (2Sm.13:19; Est.4:3; Job.2:12). W modlitwie psalmisty, modlitwie utrapionego, gdy upada na duchu i wylewa skargę swoją przed Panem, między innymi, nadmiar smutku wyrażony jest w następujących słowach: Bo jadam popiół jak chleb, a napój mój mieszam ze łzami (Ps.102:1,10). Żydzi po swoim rozproszeniu obchodzili smutny obrzęd w rocznicę dnia zniszczenia Jerozolimy: jedli chleb i jajka ugotowane na twardo, posypane popiołem, przy czym siadali na podłodze w najciemniejszym kącie domu, zachowując surowy post i czytając księgę Treny Jeremiasza.
POR (4M.11:5). Kiedy Izraelici już przez dłuższy czas jedli mannę na pustyni, wtedy zaczęli szemrać na Mojżesza, mówiąc: Przypominamy sobie ryby, któreśmy jadali w Egipcie za darmo, i ogórki, dynie i pory, i cebulę, i czosnek (4M.11:5). Por jest dobrze znanym warzywem. Największy i najlepszy rósł w Egipcie.

Por
Egipski por był większych rozmiarów niż inne jego odmiany i miał bardzo przyjemny smak. Izraelici znali dwa rodzaje pora: chacir (drobny por), występował w Egipcie w dużej obfitości i był pożywieniem ubogich Egipcjan; i drugi rodzaj: becalim (arab. baseil), głowiasty por. Na starożytnych pomnikach egipskich możemy zobaczyć, w jaki sposób Egipcjanie wiązali pory w różne, mniejsze lub większe wiązki. Egipski por długo zachowywał swoją świeżość, dlatego też uważany był przez Egipcjan za roślinę świętą.
PORATA (dany przez los – Est.9:8). Jeden z synów Hamana, zabitych za Achaszwerosza w Suzie.
PORCJUSZ FESTUS (Dz.24:27). Prokurator Judei, następca Feliksa. Apostoł Paweł został uwięziony w Cezarei na żądanie Judejczyków z arcykapłanem na czele, gdzie był przetrzymywany pod pretekstem śledztwa dwa lata, zaś w rzeczywistości Feliks spodziewał się, że mu Paweł miał dać pieniądze, żeby go wypuścił. Lecz w miejsce Feliksa nastąpił Porcjusz Festus, który chcąc zadowolić Żydów, pozostawił Pawła w więzieniu. Parę razy Festus wzywał apostoła Pawła na sąd i zawsze przekonywał się o jego niewinności, i tylko raz, kiedy Paweł w obecności króla Agryppy i Bereniki mówił swoją mowę obronną, i wspomniał o cierpieniach oraz zmartwychwstaniu Chrystusa, zawołał Festus donośnym głosem: Szalejesz, Pawle! Wielka uczoność przywodzi cię do szaleństwa (Dz.26:24). Później Paweł na swoje żądanie został odprawiony na sąd do Cezarei.
POSĄG (wyrzeźbiony, odlany bałwan – Sdz.17:3-4 18:14 i inne). Metalowy bałwan w domu Micheasza, w Laisz. (Patrz Bałwan, Bałwochwalstwo).
POST (1Krl.21:9; Neh.9:1; Jr.36:6). Podczas niebezpieczeństwa lub prześladowań Izraelici mieli zwyczaj i było to religijnym obowiązkiem, nakładać na siebie post, to jest, powstrzymywać się od pokarmu, modlić się i składać ofiary (Sdz.20:26). Tak samo czyniły pojedyncze osoby, jeśli miały wykonać szczególnie ważną rzecz lub dosięgało je jakieś szczególne wydarzenie, jak na przykład Mojżesz na górze Synaj, przyjmujący zakon od Boga (2M.24:18); Dawid, kiedy dowiedział się o śmierci Saula (2Sm.1:12); mieszkańcy Niniwy, wskutek głoszenia proroka (Jon.3:5) i inne. Sam Pan pościł przed podjęciem swojej ziemskiej służby: A gdy pościł czterdzieści dni i czterdzieści nocy - mówi ewangelista - wówczas łaknął (Mt.4:2). Posty zachowywane były przez Izraelitów ze szczególna surowością, od wieczoru do wieczoru, to jest, 24 godziny, i wyróżniały się nie tylko powstrzymaniem się od pokarmu, lecz nawet od wszystkich innych potrzeb. Przy tym zwykle zakładali włosiennice, zdejmowali swoje sandały, posypywali popiołem swoją głowę, chodzili z nie umytymi rękami, z nie namaszczona głową; synagogi w czasie postu wypełniały się łkaniem, pełnym smutku i pokuty (Iz.22:12; J.15:17). W czasie niewoli Żydzi zachowywali cztery szczególne postne dni: Przez zakon był przewidziany tylko jeden post w wielkim dniu Oczyszczenia. Lecz niektórzy faryzeusze w czasach Pana Jezusa Chrystusa pościli dwa razy w tygodniu. Apostołowie też pościli przed wyprawieniem uczniów do głoszenia ewangelii (Dz.13:3).
POŚREDNIK (Gl.3:19). Osoba pośrednicząca między dwoma nieprzyjaznymi stronami, w celu ich pogodzenia. Ta nazwa przede wszystkim odnosi się do Bożego Odkupiciela, który pojednał Boga z człowiekiem. Albowiem jeden jest Bóg, jeden też pośrednik między Bogiem a ludźmi, człowiek Chrystus Jezus - mówi apostoł Paweł (1Tm.2:5).
POTI-FER (należący do słońca – 1M.41:45). Imię kapłana z On, gdzie znajdowała się w starożytności wspaniała świątynia słońca, którego córkę, Asenat, faraon dał Józefowi za żonę.
POTOK EGIPSKI (4M.34:5 BT; Joz.15:4). Pod nazwą Potok Egipski lub Rzeka Egipska rozumie się graniczną rzekę między Egiptem i Palestyną, oddzielającą Palestynę od Egiptu i Arabii; wypływa z gór Edomu i wpada do morza Śródziemnego. Niekiedy ten potok nazywano Szichor (Joz.13:3). W 1M.15:18 rzeka egipska oznacza rzekę Nil.
POTOP (1M.6-8). W czasie powszechnego upadku moralności nie poddał się temu sprawiedliwy Noe. Bóg powiedział do niego: Położę kres wszelkiemu ciału, bo przez nie ziemia pełna jest nieprawości; zniszczę je wraz z ziemią. Zbuduj sobie arkę z drzewa żywicznego. Zrób komory w arce, i powlecz ją wewnątrz i zewnątrz smołą. A zrobisz ją tak: Długość arki niech wynosi trzysta łokci, szerokość jej pięćdziesiąt łokci, a wysokość jej trzydzieści łokci. Zrobisz w arce okno i zakończysz je na łokieć od góry. Z boku arki umieścisz drzwi. Uczynisz w niej dolne, wyższe i najwyższe komory. Bo oto Ja sprowadzę potop na ziemię, aby zniszczyć pod niebem wszelkie ciało, w którym jest dech życia. Wszystko, co jest na ziemi, zginie. Ale z tobą ustanowię przymierze moje i wejdziesz do arki ty i synowie twoi, i żona twoja, i żony synów twoich z tobą. 19. Z wszelkich istot żyjących, z wszelkiego ciała wprowadzisz do arki po parze z każdego, aby z tobą zostały przy życiu. Niech to będzie samiec i samica. Z ptactwa według rodzajów jego i z bydła według rodzajów jego, i z wszelkiego płazu ziemnego według rodzajów jego, po parze z każdego z nich wejdą do ciebie, aby zostały przy życiu. Ty zaś weź z sobą wszelką żywność, którą się jada, i zgromadź u siebie, aby była na pokarm dla ciebie i dla nich. I uczynił Noe wszystko tak, jak mu rozkazał Bóg; tak uczynił.

W siedemnastym dniu drugiego miesiąca sześćsetletni Noe wszedł do arki z trzema swoimi synami oraz żoną swoją i żonami synów jego. Zabrane zostały też zwierzęta, bydło, gady i ptaki. W końcu sam Bóg zamknął za nimi drzwi. W tym dniu zaczął padać na ziemię deszcz, który padał przez czterdzieści dni i nocy. Wody zakryły ląd. Woda ciągle podnosiła się i uniosła arkę. Woda zakryła najwyższe góry, tak że arka zanurzona w niej na 50 łokci, tzn. do połowy wysokości swojej, płynęła bez przeszkód ponad górami Azji. Zginęło wszystko, co ruszało się i oddychało na ziemi. Woda utrzymywała się przez pięć miesięcy.

W końcu w siedemnastym dniu siódmego miesiąca Bóg sprowadził na ziemię silny wiatr, który oczyścił atmosferę z chmur deszczowych i powrócił wody morskie z powrotem na ich miejsce, a arka spoczęła na górze Ararat. Wody opadały; ukazywały się szczyty gór. Noe odczekał 40 dni i przez okno arki wypuścił kruka. Kruk wylatywał i wracał, prawdopodobnie dlatego, że znalazł obfity pokarm i odpoczynek na szczytach gór, i arce, do której przylatywał. Po siedmiu dniach Noe wypuścił gołębicę, która zwykle lubi miejsca suche w pobliżu siedlisk ludzkich. Gołębica wróciła do arki, gdyż nie znalazła suchego miejsca, gdzie mogłaby odpocząć. Po następnych siedmiu dniach Noe ponownie wypuścił gołębicę. Gołębica wróciła wieczorem ze świeżym liściem drzewa oliwnego w dziobie. To pokazało Noemu, że pokazała się roślinność i że ziemia uwalnia się od wody. Później jeszcze po tygodniu wypuścił gołębicę, lecz ona nie wróciła. Z nastaniem nowego roku, w pierwszy jego dzień, Noe otworzył dach arki i zobaczył, że nie ma już wód na ziemi. Zaś w drugim miesiącu, w dwudziestym siódmym dniu, ziemia całkowicie wyschła. W ten sposób potop trwał na ziemi równo rok, tzw. słoneczny.

Potop ogarnął całą ziemię. Ślady potopu widzimy w wielu miejscach ku zdumieniu niewierzących.
POTYFAR (należący do słońca – 1M.37:36). Dworzanin egipskiego faraona, naczelnik królewskiej ochrony, który szczególnie wyróżniał Józefa swoim zaufaniem i powierzył mu prowadzenie całego swego domu, lecz przez pomówienie swojej żony uwięził Józefa w więzieniu. Patrz Józef.
POWIEKI (Prz.6:25). To słowo poetycznie odnosi się do poranka. Jego oczy (hipopotama) są jak powieki zorzy (Job.41:10). Na zwyczaj upiększania powiek nierzadko wskazuje Pismo Święte (Jr.4:30; Ezch.23:40). Włosy i powieki namaszczano drobnym, czarnym proszkiem, zmieszanym z oliwą.
POWIESZENIE NA DRZEWIE. (5M.21:22). Widocznie służyło to bardziej jako znak hańby dla skazanych przestępców niż kary. Ta kara świadczy, że przestępca przeklęty jest przez Boga i jest jak obrzydliwość w Jego oczach: Gdyż napisano: Przeklęty każdy, który zawisł na drzewie (5M.21:23; Gal.3:13). Przy czym, przekleństwo spoczywające na wszystkich nas jako przestępcach zakonu Bożego, Chrystus Zbawiciel sam na ciele swoim poniósł na drzewo (1P.2:24), stawszy się za nas przekleństwem (Gal.3:13).
POWROZY WOZÓW. Biada tym, którzy ściągają winę sznurami nieprawości, a grzech jakby powrozami wozów - mówi prorok Izajasz (Iz.5:18). Jest to przenośnia. Sens tego zdania wystarczająco wyjaśniają dwa żydowskie powiedzenia: Biada tym, którzy zaczynają grzeszyć trochę, a później dopuszczają grzech w takim stopniu, że staje się dla nich jakby powrozem wozu. Drugie powiedzenie jest takie: Każda zła myśl i zła pożądliwość najpierw są jak nici pająka, lecz w końcu stają się dla grzeszącego jak powróz wozu. Przy czym, być może, w powyższych słowach jest zawarta jakaś aluzja i na te sznury, którymi przywiązywano do rogów ołtarza ofiarne zwierzęta.
POWTÓRNE PRZYJŚCIE CHRYSTUSA. O powtórnym Swoim przyjściu niejednokrotnie mówił Pan Swoim uczniom (Mt.24:42; Łk.17:30); ono zostało obwieszczone przez aniołów apostołom podczas wniebowzięcia Pana: Ten Jezus, który od was został wzięty w górę do nieba, tak przyjdzie, jak go widzieliście idącego do nieba (Dz.1:11). Powtórne przyjście Jezusa Chrystusa będzie całkowicie inne od pierwszego Jego przyjścia. Pierwszy raz przyszedł On w głębokim uniżeniu, a drugi raz przyjdzie we wszelkiej chwale, otoczony zastępami aniołów i świętych (Mt.25:31; Łk.21:27). Czas powtórnego przyjścia jest całkowicie nieznany nie tylko dla ludzi, lecz i dla aniołów. Czuwajcie więc - powiedział Pan na zakończenie przypowieści o dziesięciu pannach - bo nie znacie dnia ani godziny, o której Syn Człowieczy przyjdzie (Mt.25:13). Nagłość powtórnego przyjścia Chrystusa przedstawiona jest w przypowieściach: o dziesięciu pannach, o sługach oczekujących pana i innych. Przy czym w Piśmie Świetym ujawnione są niektóre oznaki powtórnego przyjścia Chrystusa: głoszenie ewangelii wszystkim narodom (Mt.24:14; Łk.18:8), zanik wiary i miłości między ludźmi (Łk.18:8; Mt.24:12), szczególne niepowodzenia i walki w świecie politycznym, przyjście antychrysta i niezwykłe zjawiska w świecie fizycznym, a mianowicie: nastanie głód, zarazy i miejscami wielkie trzęsienia ziemi, a później przed samym przyjściem Chrystusa będą znaki na słońcu i księżycu (Mt.24:7,30,39; Łk.21:25-26).
POŻĄDLIWOŚĆ. Jest to:
  1. Każda bezbożna namiętność i pragnienie (1Kor.10:6; 2P.2:18);
  2. Deprawacja serca, pociągająca do zła i grzechu.
Lecz każdy bywa kuszony przez własne pożądliwości, które go pociągają i nęcą; potem, gdy pożądliwość pocznie, rodzi grzech, a gdy grzech dojrzeje, rodzi śmierć (Jk.1:14-15).
PRACA, Trud. Zapowiedziana człowiekowi przez Samego Boga i była wymagana od niego jeszcze w orodzie Eden przed jego upadkiem (1M.2:15), a szczególnie po jego upadku (1M.3:19; 5:29). Praca jest konieczna do zabezpieczenia naszych własnych potrzeb, jak też potrzeb innych, a według słów apostoła, kto nie chce pracować, niechaj też nie je (2Tes.3:10). Przykładem pracowitości w Piśmie Świętym jest mrówka i pszczoła (Prz.6:6-8), tak samo dzielna kobieta (Prz.31:10-31).
PRAWICA (prawa ręka – Ps.21:9). Jest symbolem potęgi i mocy. Dlatego to całe działanie wszechpotęgi Bożej przypisywane jest prawicy Najwyższego (2M.15:6; Ps.77:11). Przypuszcza się, że wśród izraelitów istniał zwyczaj odnośnie prawej ręki, co maja potwierdzać słowa w Iz.62:8. Podczas przysięgi podnoszono swoją prawą rękę ku niebu (1M.14:22). Podanie komuś swojej prawej ręki było znakiem przyjaźni (Gl.2:9). Stąd moc słów: Których usta mówią kłamstwo, a prawica ich jest prawicą zdradliwą (Ps.144:8). Sadzanie gości wokół siebie po prawej ręce uważane było za okazanie szczególnego szacunku (1Krl.2:19), a kiedy takie słowa są użyte w stosunku do Pana Jezusa Chrystusa, to wskazują one na Jego nadzwyczajną godność, wielkość i chwałę. Prawica jest też symbolem szczęścia. Rozkosz po prawicy twojej (Pańskiej) na wieki - mówi psalmista.
PRAŻONE ZIARNO (3M.23:14; 1Sm.17:17; 2Sm.17:27). Suszone, gotowane lub podpiekane ziarna zbóż: pszenicy, jęczmienia albo bobu, soczewicy – służące w starożytności za pokarm.
PRETORIUM (Mt.27:27 BT i inne). W czasach Piłata jako pretorium w Jerozolimie należy rozumieć miejsce zamieszkania i przebywania Piłata. Zwykle rządcy Judei nie mieszkali w Jerozolimie lecz w Cezarei; lecz na większe święta, kiedy były duże zgromadzenia ludu i wymagana była większa ostrożność, przybywali do Jerozolimy i zajmowali obszerne, wyposażone w przepych, namioty. Prawdopodobnie pretorium znajdowało się w twierdzy Antonia, wybudowanej przez Heroda, lub w pobliżu tej twierdzy. W pretorium były nie tylko pomieszczenia Piłata, lecz także pomieszczenia dla jego świty i żołnierzy. Przed pretorium był też plac, gdzie okoliczny rządca sądził. Prócz pretorium w Jerozolimie, w Nowym Testamencie wymienia się jeszcze pretorium w Cezarei i w Rzymie (Dz.23:35 BT; Flp.1:13 BT).
PREZBITER (Dz.14:23). Nazwa prezbiter, z greckiego języka, oznacza: starszy. W Kościele apostolskim tak nazywali się niekiedy i prezbiterzy i biskupi bez szczególnej różnicy. Prezbiterami lub starszymi byli też sami apostołowie (1P.5:1; 3J.1).
PROCA (Sdz.20:16; 1Sm.17:40). Ręczna broń pasterska, używana do wyrzucania małych kamieni. Tą bronią, znaną od starożytnych czasów, posługiwali się pasterze, odganiając inne zwierzęta od stad i tą bronią Bóg pomógł Dawidowi pokonać Goliata (1Sm.17:49). Szczególnie znani z tej sztuki posługiwania się procą byli Beniaminici (Sdz.20:16). Procarze byli bardzo pomocni przy zdobywaniu umocnionych miast (2Krl.3:25). Wynalezienie tej broni Pliniusz przypisuje Fenicjanom, lecz już od najdawniejszych czasów spotykamy ją u wielu wschodnich ludów.

Procarz
 PROCH (Job.2:12). Mówiąc o prochu, mamy na myśli suchą i sypką ziemię. Siedzenie w prochu było znakiem głębokiego uniżenia, a rzucanie nim nad głową było symbolem bólu i smutku (Joz.7:6). Czytamy w 2Sm.16:13 BT, że w tym czasie, kiedy Dawid i jego ludzie po buncie Absaloma, ukrywając się przed jego prześladowaniem, szli swoją drogą, Szimei natomiast szedł zboczem wzniesienia obok i przeklinał, ciskając kamieniami i rzucając ziemią. Widocznie było to coś w rodzaju klątwy i w podobny sposób wyrażano to na Wschodzie. Kiedy Żydzi szczególnie byli wzburzeni z powodu apostoła Pawła, rzucali proch w powietrze z głośnymi okrzykami przeciwko niemu. Otrząśnięcie prochu lub pyłu z nóg swoich było wyrazem całkowitego wyrzeczenia się miejsca lub osoby. Ten zwyczaj, jak się myśli, był powszechny między Żydami. Wszedłszy raz do jakiejkolwiek pogańskiej ziemi, oni strząsali proch z nóg swoich, a odchodząc, postępowali w ten sam sposób, żeby nie wnieść czegoś nieczystego do swojej ziemi.
PROCHOR (wodzirej – Dz.6:5). Jeden z siedmiu diakonów Kościoła apostolskiego. Według tradycji, był uczniem apostoła Piotra, jego towarzyszem i pisarzem.
PROROK. Jako prorok ogólnie rozumie się człowieka, po pierwsze, przepowiadającego przyszłość, po drugie, głoszącego ludziom słowo zbudowania, napomnienia i pocieszenia w wyniku szczególnego natchnienia Ducha Świętego (1Kor.14:3). Prorocy, których pracę i wypowiedzi znamy z Pisma Świętego, są następujący: Henoch, Noe, Abraham i inni patriarchowie, Mojżesz, Aaron, Miriam, siostra Mojżesza, Debora prorokini, Samuel, Gad, Natan, Asaf, Jeddo, Heman, Dawid, Salomon, Achiasz, Chanani, Jehu, prorokini Chulda, Azariasz, Ananiasz, Eliasz, Elizeusz, Jonasz, Amos, Ozeasz, Joel, Izajasz, Micheasz, Abdiasz, Nahum, Habakuk, Sofoniasz, Jeremiasz, Ezechiel, Daniel, Aggeusz, Baruch, Zachariasz, Malachiasz, Zachariasz - ojciec Jana Chrzciciela, Symeon, Anna prorokini, Jan Chrzciciel i inni.

Według ksiąg prorockich w Piśmie Świętym prorocy dzielą się na dużych i małych. Dużymi prorokami są: Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel i Daniel. Proroków małych jest dwunastu: Ozeasz, Joel, Amos, Abdiasz, Jonasz, Micheasz, Nahum, Habakuk, Sofoniasz, Aggeusz, Zachariasz i Malachiasz.

Szczególnym tematem przepowiedni starotestamentowych proroków był Mesjasz-Chrystus, losy Kościoła Chrystusowego i całego świata. Prorocy ukazali w swoich proroctwach wszystkie okoliczności ziemskiego życia Pana: narodzenie Pana z Dziewicy, miejsce Jego urodzenia, ucieczkę do Egiptu, rzeź niemowląt, pojawienie się przed Nim Jana Chrzciciela, Jego służbę, święte życie i czyny, zdradzenie Go przez jednego z uczniów za 30 srebrników, skazanie Go na śmierć krzyżową, Jego cierpienia, przebicie rąk i nóg, ukrzyżowanie między złoczyńcami, podział Jego odzieży, napojenie octem, śmierć i cuda podczas śmierci, przebicie boku, pogrzebanie między bogatymi, Jego zmartwychwstanie, wniebowzięcie, zajęcie miejsca po prawicy Boga Ojca, zesłanie Ducha Świętego, kazanie apostołów, uświęcenie pogan i rozprzestrzenienie się Jego Kościoła po krańce ziemi, przyjście antychrysta, powtórne przyjście Pana, zmartwychwstanie umarłych, sąd ostateczny, a na koniec wieczne królestwo Chrystusowe. Pismo Święte świadczy o tym, że przez proroków przemawiał Duch Święty i że księgi napisane przez nich, pisane były pod natchnieniem Ducha Bożego. Apostoł Piotr pisze: Albowiem proroctwo nie przychodziło nigdy z woli ludzkiej, lecz wypowiadali je ludzie Boży, natchnieni Duchem Świętym (2P.1:21).
PROROKINI (2M.15:20). Słowo prorokini oznacza nie tylko żonę proroka, lecz też kobietę, która ma dar proroctwa. Wśród prorokiń najbardziej znane są: Miriam, Debora, Anna - matka Samuela, Chulda i Anna prorokini, córka Fanuela.
PROSO (Ezch.4:9). Roślina bardzo powszechna. Z wyglądu podobna jest do pszenicy lub ryżu. Prosem karmiono bydło, robiono też z niego kaszę i mąkę. Starożytni Izraelici wypiekali z prosa chleb (Ezch.4:9).
PROZELITA (Dz.2:11 i inne) (przychodzień, cudzoziemiec). Nazwa nadawana przez Żydów osobom nawróconym z pogaństwa na judaizm (Mt.23:15). Odpowiadające temu hebrajskie słowo przetłumaczono w Starym Testamencie słowem: cudzoziemiec, obcy, przychodzień. Żydowscy rabini rozróżniają dwa rodzaje prozelitów: prozelitów prawdy, którzy w pełni przyjmowali judaizm i byli dopuszczani do wszystkich obrzędów (prozelici tego rodzaju opisani są w w Ezd.6:21), i prozelitów bram, którzy odwróciwszy się od pogaństwa, byli zgodni tylko w niektórych odniesieniach z żydowską religią i dlatego korzystali z ograniczonych przywilejów. Według tradycji żydowskiej, prozelici ostatniego rodzaju musieli przestrzegać tak zwany zakon Noego, to znaczy: unikać bałwochwalstwa, kazirodztwa, kradzieży, grabieży, musieli czcić jedynego, prawdziwego Boga itd. Nazwa prozelita bram powstała, być może, od tego, że mogli oni wchodzić do świątyni, tylko do bram kruchty świątyni.
PRÓG (Sdz.19:27; 1Sm.5:4 i inne). W pierwotnym znaczeniu próg to drewniana belka, umieszczona na podłodze, pod drzwiami, którą przy wejściu do domu trzeba było przestąpić. U Ezechiela (40:6) pod słowem próg rozumie się progi bram; stąd: odźwierni - straże, chroniący progi. Prorok Sofoniasz wspomina o ludziach, którzy próg przeskakują Sof.1:9 BG) podczas wejścia przez niego do świątyni; według komentatorów są to ludzie łamiący granice prawa i sprawiedliwości w odniesieniu do bliźnich; wchodzą oni do domu Bożego ze swoimi ofiarami i w tym samym czasie napełniają go gwałtem i kłamstwem.
PRZAŚNIKI (2M.12:15 i inne). Przaśniki - przaśny, niekwaszony chleb. Święto przaśników zaczyna się w drugim dniu Paschy i trwał razem z paschą do siedmiu dni, w czasie których podczas składania ofiar w świątyni, Izraelici nie mogli mieć i używać niczego zakwaszonego pod groźbą usunięcia z Izraela (2M.12:15-19). Do pierwszego i ostatniego dnia tego święta przywiązywano szczególna wagę, wyróżniały się one powszechnymi zgromadzeniami na dziedzińcu świątyni (3M.23:7-8). To święto miało dla Izraelitów bardzo ważne znaczenie. ono ciągle powinno było przypominać im o uwolnieniu spod ucisku i niewolnictwa egipskiego z jednej strony, a z drugiej - o ich wyższym powołaniu bycia ludem czystym, bez kwasu, świętym, moralnie czystym (1Kor.5:8). Obchodźmy więc - mówi apostoł Paweł - święto (Paschę) nie w starym kwasie ani w kwasie złości i przewrotności, lecz w przaśnikach szczerości i prawdy.
PRZEMIENIENIE PANA (Mt.17:1-13; Łk.9:28-36; Mk.9:2-12). Po rozmowie o krzyżu i chwale Królestwa Swego, Jezus Chrystus będąc w Galilei, wziął z uczniów Swoich trzech świadków wskrzeszenia córki Jaira, Piotra i dwóch braci, Jakuba i Jana, i z nimi poszedł na wysoką górę - Tabor, żeby tam modlić się. Gdy weszli na szczyt góry, zaczął się modlić, a uczniowie Jego usiedli odpocząć i zasnęli. W czasie tej modlitwy miało miejsce cudowne przemienienie Jezusa Chrystusa, a uczniom ujawniła się chwała Jego. Wygląd twarzy Jego zmienił się: jaśniała jak słońce. Szata Jego stała się biała jak śnieg, jak światło. Z innego świata przybyli dwaj najwięksi prorocy, Mojżesz i Eliasz. Rozmawiali z Jezusem Chrystusem o ostatnich dniach Jego ziemskiego życia, które miały dokonać się w Jerozolimie. Apostołowie, gdy się przebudzili, ujrzeli chwałę Jego i dwóch mężów z Nim. Wtedy odezwał się Piotr: Panie! Dobrze nam tu być; i jeśli chcesz, rozbiję tu trzy namioty: dla ciebie jeden, dla Mojżesza jeden i dla Eliasza jeden. Kiedy to mówił, nagle obłok jasny okrył ich i rozległ się głos: Ten jest Syn mój umiłowany, którego sobie upodobałem, jego słuchajcie! Gdy usłyszeli uczniowie ten głos, upadli na twarz swoją. Jezus Chrystus podszedł do nich i powiedział: Wstańcie i nie lękajcie się! Kiedy podnieśli się, to nikogo już nie widzieli prócz jednego Jezusa Chrystusa. Kiedy schodzili z góry, Jezus Chrystus nakazał im nikomu nie mówić o tym, co widzieli, póki Syn Człowieczy nie zmartwychwstanie.

Przepiórka
PRZEPIÓRKA (2M.16:13). Ptak z rodzaju cietrzewi. Była częścią pokarmu, w cudowny sposób otrzymanego z góry przez Izraelitów w czasie ich wędrówki po pustyni (Ps.105:40). Przepiórki jeszcze do tej pory są widywane na pustyniach Arabii. Przepiórki posyłane były przez Boga Izraelitom jako pokarm w dwóch miejscach: najpierw na pustyni Sin, a potem w Kibrot-Hataawa (2M.16:13; 4:11:31). Ta okoliczność, że one spadały w obozie Izraelitów w tak dużej ilości, która była wystarczająca do nakarmienia ponad miliona osób w czasie ponad jednego miesiąca - jest jawnie cudowna i nadprzyrodzona. Prawdopodobnie suszono je na słońcu, jak to zwykle czyniono na Wschodzie, jako zapasy pożywienia, co potwierdza się w słowach 4M.11:32: I rozłożyli je (przepiórki) sobie wokoło obozu. Arabska nazwa tego ptaka jest taka sama jak hebrajska i nie ma żadnej podstawy, żeby rozumieć, że były to jakieś inne ptaki lub zwierzęta.
PRZĘDZENIE, przędza (2M.35:25-26; Mt.6:28). Nie wiemy, kiedy i gdzie pozyskano sztukę przędzenia, lecz z pewnością można powiedzieć, że istnieje od najdawniejszych czasów. Przede wszystkim Egipcjanie wyróżniali się w tym, jak widzimy to na starych egipskich pomnikach. Różne ślady tej sztuki są też u Żydów i z pewnością można powiedzieć, że przędli różne materiały, a przede wszystkim wełnę, sierść i len. Jedwab i bawełna stały się znane już w późniejszych czasach. Różne wyrażenia i terminy, związane ze sztuką przędzenia i przędzą, niejednokrotnie spotykane są w Piśmie Świętym (3M.13:48-49, 51,59; Sdz.16:13-14; 1Sm.17:7; 2Sm.21:19; Job.7:6; 2M.38:12). Na sztukę przędzenia i tkania Babilończyków wskazuje się w Joz.7:21. Sądząc po znaczących pracach, przędzalnio tkackich, podczas budowy Przybytku na pustyni, można założyć, że Izraelici wystarczająco znali tę sztukę, będąc jeszcze w Egipcie (2M.35:25). W Piśmie Świętym o przędzeniu, jako o znanym kobiecym zajęciu, mówi się w księgach Mojżeszowych. W księdze Przypowieści mówi się o dzielnej żonie: Dba o wełnę i len i pracuje żwawo swoimi rękami... Wyciąga ręce po kądziel, swoimi palcami chwyta wrzeciono... Sama sobie sporządza okrycia, jej szata jest z purpury i bisioru... Wyrabia spodnią bieliznę i sprzedaje ją, i pasy dostarcza kupcowi (Prz.31).
PRZYBYTEK (2M.26:1). Jest to przenośny namiot. W tym znaczeniu to słowo użyte jest w 4M.24:5; Job.11:14; 22:23; Mt.17:4, lecz w Piśmie Świętym ten termin należy do świętego pomieszczenia, zbudowanego przez Mojżesza z nakazu Bożego, w celu odprawiania kultu. Namiot Zgromadzenia (2M.33:7) wzniósł Mojżesz dla własnego użytku. W nim przyjmował tych, którzy mieli sprawę do Pana. Drugi Przybytek został zbudowany przez Dawida, aby umieścić w nim Skrzynię Pańską (2Sm.6:17); lecz Przybytek, pierwotnie tak nazwany, został zbudowany przez Mojżesza dla kultu, a też po to, żeby był miejscem przebywania Jahwe jako króla Izraela. Był zbudowany z niezwykłym przepychem, w każdym swoim szczególe, z nakazu Pana, i oczywiście miał ukryte oraz przenośne znaczenie (Hbr.9:1-8). Środki do jego budowy pozyskano w obfitości z dobrowolnych darów ludu (2M.25:4-9; 34:3-7). Budowę Przybytku powierzono Besalelowi i Ohaliabowi, którzy zostali obdarzeni wszechstronną zdolnością w rzemiośle.

Wewnętrzne, pierwsze pomieszczenie Przybytku nazywało się miejscem świętym lub pierwszym Przybytkiem, a centralna część jego nazywała się drugim Przybytkiem lub miejscem najświętszym (Hbr.9:2-3). Na dziedzińcu Przybytku znajdował się ołtarz do całopaleń, stojący centralnie; miedziana kadź do obmywań (1Krl.7:23), która stała miedzy ołtarzem i Przybytkiem. Była tam woda do obmywania rąk i nóg kapłanów, kiedy przystępowali do odprawiania kultu. W samym Przybytku znajdował się złoty świecznik siedmioramienny, stojący na lewo od wejścia, którego lampy ciągle płonęły; z prawej strony - stół z drzewa akacji, obłożony złotem, z leżącymi na nim chlebami pokładnymi, wymienianymi w każdy sabat; na wprost ołtarz kadzidlany z tego samego drzewa, obłożony złotem. W samym centrum Przybytku - miejscu najświętszym - oddzielonego od miejsca świętego wewnętrzną zasłoną, znajdowała się Skrzynia Przymierza, pokryta wewnątrz i zewnątrz czystym złotem. W Skrzyni znajdowały się tablice Zakonu, na których było wyrytych 10 przykazań, złote naczynie z manną i laska Aarona.

Przybytek i dziedziniec były wykonane dokładnie według planu Bożego, danego Mojżeszowi na górze Synaj. Po ukończeniu budowy Przybytek został poświęcony (2M.30:23-33; 40;9-11; Hbr.11:21). Podczas wędrówki Izraela po pustyni Przybytek zawsze rozstawiano w środku obozu. Namioty kapłanów i Lewitów otaczały go w określonym porządku (4M.2:2-29), a w pewnej odległości od niego rozstawiały namioty plemiona izraelskie, podzielone na cztery wielkie grupy, składające się każda z trzech plemion. Każda grupa miała swoja własną nazwę i sztandar (4M.2:2-29). Przybytek i jego wyposażenie były zbudowane tak, że łatwo było demontować, przenosić z miejsca na miejsce i rozstawiać ponownie. Do przenoszenia Przybytku i opieki nad wyposażeniem były wyznaczone odpowiednie osoby. Zatrzymanie się na obozowisko, wyruszenie w drogę, nawet porządek samej drogi wskazywał sam Pan. W tym dniu, kiedy została zakończona budowa Przybytku, Pan ujawnił się w obłoku, który zakrył Przybytek, a chwała Boża tak wypełniła go, że sam Mojżesz nie mógł wejść do niego. Od tej pory obłok przykrywał Przybytek przez cały okres wędrówki Izraela. Zawsze, kiedy obłok unosił się nad Przybytkiem, Izrael zwijał swoje namioty i udawał się w drogę, a gdzie zatrzymywał się obłok, tam znowu rozkładali swój obóz. Nocą ten obłok stawał się płonącym słupem i poprzedzał ich, jak obłok w dzień (4M.9:15-23; 2M.40:39-40).

Po skończonej wędrówce Izraela i po wejściu do Ziemi Obiecanej, Przybytek został postawiony w Gilgal (Joz.4:19), a po całkowitym zdobyciu i podziale ziemi, został przeniesiony do Sylo i pozostawał tutaj od 300 do 400 lat. Później przeniesiono go do Nob (1Sm.21:2), a później, za panowania Dawida, do Gibeonu (1Krn.21:29), gdzie znajdował się jeszcze na początku panowania Salomona (2Krl.1:1-13). Po wybudowaniu świątyni Salomona, Skrzynia Przymierza z całym wyposażeniem Przybytku została przeniesiona tutaj, do nowej świątyni (1Krl.8:3-4). Od tego czasu o Przybytku nic więcej nie mówi się.

Przybytek, jak już zauważyliśmy wyżej, miał wyższe i przenośne duchowe znaczenie, jak to wyjaśnia apostoł Paweł w Hbr.9:24: Albowiem Chrystus nie wszedł do świątyni zbudowanej rękami, która jest odbiciem prawdziwej, ale do samego nieba, aby się wstawiać teraz za nami przed obliczem Boga; i w innym miejscu mówi: Lecz Chrystus, który się zjawił jako arcykapłan dóbr przyszłych, wszedł przez większy i doskonalszy przybytek, nie ręką zbudowany, to jest nie z tego stworzonego świata pochodzący, wszedł raz na zawsze do świątyni nie z krwią kozłów i cielców, ale z własną krwią swoją, dokonawszy wiecznego odkupienia (Hbr.9:11-12).
PRZYCHODNIE, przybysze (1M.15:13). To słowo w Piśmie Świętym ma różne znaczenie, jak np.:
  1. oznacza osoby, która przebywają na obczyźnie, w jakieś odległości od swojej ojczyzny (1M.23:4);
  2. oznacza ogólnie osoby, nie należące do narodu izraelskiego (2M.20:10);
  3. osoby nie pochodzące z rodu Aarona i postronne (4M.3:10; 16:40);
  4. osoby nie pochodzące z królewskiego rodu ani plemienia (Mt.17:25-26), ludzi obcych, postronnych (Ps.69:9).
W zakonie znajduje się wiele przepisów odnośnie obrony i bezpieczeństwa obcych przybyszów. Osoby, nazwane w 1Krn.22:2 cudzoziemcami, prawdopodobnie byli jeńcami wojennymi, którzy według zwyczaju musieli wykonywać wszelkie czynności nałożone na nich. Współczucie, miłość do człowieka i gościnność były dla Żydów obowiązkiem, nakazanym przez zakon (Sdz.19:15-20; Job.21:32; 1Tym.5:10; Hbr.13:2). Po powrocie z niewoli Żydzi ze szczególną gorliwością starali się wyplenić z siebie wszystko co obce, a szczególnie swoje małżeństwa z cudzoziemkami (Ezd.9:10; Neh.13:1-3, 23-30). W czasach Salomona przybyszów żyjących w ziemi izraelskiej było 153600 osób (2Krn.2:16-17).
PRZYJACIEL (2M.33:11). W Biblii to słowo spotyka się bardzo często. To słowo nierzadko użyte jest jako zwykłe przywitanie, lecz nigdy nie jest użyte w znaczeniu prawdziwej miłości i przyjaźni. Na przykład, w przypowieści o weselnej uczcie, na którą zaproszeni byli wszyscy spotkani na rozstajach, gospodarz powiedział jednemu z przybyłych na ucztę: Przyjacielu, jak wszedłeś tutaj, nie mając szaty weselnej? (Mt.22:12). Zbawiciel w ogrodzie Getsemane odpowiedział Judaszowi: Przyjacielu, po co przychodzisz? (Mt.26:50).
PRZYMIERZE SOLI (4M.18:19). Jak sól chroni przed gniciem i rozkładem, to było w zwyczaju przy potwierdzeniu uroczystych umów podawanie naczynia z solą, z którego, będące przy tym osoby, jadły, biorąc po parę jej ziaren. Dlatego trwały i nierozerwalny związek nazywa się przymierzem soli.
PRZYMIERZE STARE I NOWE. Inaczej mówiąc, stary związek Boga z ludźmi i nowy związek Boga z ludźmi. Stare Przymierze polegało na tym, że Bóg obiecał ludziom Bożego Zbawiciela (protoewangelia o potomstwie kobiety, głoszona w raju prarodzicom) i przez ciągłe objawienia, proroctwa oraz praobrazy, przygotowywał ich do przyjęcia Jego. Nowe zaś Przymierze polegało na tym, że Bóg rzeczywiście dał ludziom Bożego Zbawiciela, swego Syna jednorodzonego, Pana Jezusa Chrystusa. Słowa: Nowe Przymierze, krew Nowego Przymierza, pośrednik Nowego Przymierza – mają wyższe, głębokie, niezmienne znaczenie dla religijnego życia ludzkości. Teraz nie już żadnego potępienia dla tych, którzy są w Chrystusie, żyją nie według ciała, lecz według Ducha (Rz.8:1); w tej chwili dostępne są nam wszystkie Boże moce, potrzebne do życia i pobożności (2P.1:3), mamy teraz życie w Chrystusie (Rz.8:15,32).
PRZYPOWIEŚCI CHRYSTUSOWE (Mt.8:3-23; Mk.4:2-11; Łk.8:4:18 i inne). Pouczenia inspirowane z przykładów otaczającej przyrody lub przykładów wziętych z codziennego życia ludzkiego, które Pan Jezus Chrystus mówił Swoim uczniom i ludowi jako naukę i zbudowanie. Niektóre przypowieści wyjaśniał On szczególnie uczniom Swoim na osobności, a większość pozostawiał bez wyjaśnień, żeby pozyskać uwagę słuchających i zmusić ich do myślenia, aby oni w podobieństwach i pokazanych przykładach sami odnaleźli prawdy wiary i tajemnice Królestwa Bożego. Przykłady przypowieści czy podobieństwa niekiedy spotykamy i w Starym Testamencie. Tak np. pierwszą przypowieścią można nazwać przypowieść Jotama dla mieszkańców Sychem o drzewach, chcących wybrać sobie króla (Sdz.9:7-20); później przypowieść Natana dla Dawida o bogaczu, który zabrał biedakowi jedyną jego owcę (2Sm.12:1-9); przypowieść Jehoasza, króla izraelskiego, skierowana do Amasjasza króla judzkiego, o oście i cedrze na Libanie, wyróżnia się, nie patrząc na charakter, jadowitym sarkazmem (2Krl.14:9).

Przypowieści Pana Jezusa Chrystusa szczególnie wyróżniają się swoją prostotą i naturalnością. Widzi On np. przed Sobą zasiane pole i mówi o siewie. Mówi do uczniów, którzy w większości byli rybakami, i wygłasza przypowieść o połowie ryb. Siedzi przy stole i Królestwo Boże upodabnia do wielkiej uczty. Przechodzi obok winnic i mówi o winnej latorośli i gałązkach, Wszystko u Niego ma inspirację w zwykłej, otaczającej nas przyrodzie, w kręgu uczniów i ich sposobie myślenia oraz zajęciach, w moralności i życiu ludu, wszystko odpowiada powszechnym pojęciom i powszechnemu sposobowi myślenia ludzi. Przypowieści Pana Jezusa Chrystusa można uszeregować w następujący sposób:
  1. Przypowieść o siewcy (Mt.13:3-23; Mk.4:3-8, 14-20; Łk.8:5-8, 11-15).
  2. O pszenicy i kąkolu (Mt.13:24-30, 36-43).
  3. O ziarnku gorczycznym (Mt.13:31-32).
  4. O kwasie i mące (Mt.13:33).
  5. O ukrytym skarbie (Mt.13:44).
  6. O kupcu, szukającym pięknych pereł (Mt.13:45-46).
  7. O sieci zapuszczonej w morze (Mt.13:47-50).
  8. O niemiłosiernym dłużniku (Mt.18:23-35).
  9. O robotnikach w winnicy (Mt.20:1-16).
  10. O dwóch synach (Mt.21:28-31).
  11. O dzierżawcach winnicy (Mt.21:33-41; Mk.12:1-9; Łk.20:9-16).
  12. O uczcie weselnej (Mt.22:1-14).
  13. O dziesięciu pannach (Mt.25:1-13).
  14. O talentach (Mt.25:14-30).
  15. O nasieniu, wzrastającym niezauważalnie (Mk.4:26-29).
  16. O dwóch dłużnikach (Łk.7:41-43).
  17. O miłosiernym Samarytaninie (Łk.10:30-37).
  18. O przyjacielu o północy (Łk.11:5-8).
  19. O bogaczu, któremu pole obfity plon przyniosło (Łk.12:16-21).
  20. O drzewie figowym (Łk.13:6-9).
  21. O wielkiej wieczerzy (Łk.14:16-24).
  22. O zgubionej owcy (Mt.18:12-14; Łk.15:3-7).
  23. O zgubionej drachmie (Łk.15:8-10).
  24. O synu marnotrawnym (Łk.15:11-32).
  25. O nieuczciwym zarządcy (Łk.16:1-9).
  26. O bogaczu i Łazarzu (Łk.16:19-31).
  27. O słudze, który wrócił z pola (Łk.17:7-10).
  28. O wdowie i niesprawiedliwym sędzi (Łk.18:1-8).
  29. O faryzeuszu i celniku (Łk.18:9-14).
  30. O dziesięciu minach (Łk.19:11-27).
  31. O owczarni (J.10:1-16).
Prócz wyliczonych przypowieści i podobieństw w Nowym testamencie spotykamy też inne krótkie wypowiedzi Chrystusa, jak np. o człowieku mądrym, który zbudował dom swój na skale, i niemądrym, który zbudował dom swój na piasku (Mt.7:24-27; Łk.6:47-49); o starej szacie i starych bukłakach (Mt.9:16-17); o oblubieńcu i gościach weselnych (Mt.9:15), i inne.

Najbardziej wzruszające i budujące są przypowieści o miłosiernym Samarytaninie, synu marnotrawnym, dziesięciu pannach, bogaczu i Łazarzu, a też inne.
PRZYRODA, natura. Nauka dzieli przyrodę na trzy grupy: świat kopalin (mineralogia), świat roślin (botanika) i świat zwierząt (zoologia). Początek stworzenia i podział przyrody przedstawiony jest w 1M.1:27. Powiedziawszy o stworzeniu nieba i ciał niebieskich, pisarz księgi przechodzi od martwej i nieożywionej materii, przez roślinność i życie zwierząt, do istoty rozumnej - do człowieka. Człowiek wywyższa się nad wszystkim istniejącym w przyrodzie, będąc koroną stworzenia. Jest on wyżej nad wszystkimi ziemskimi roślinami nie tylko nie tylko z powodu posiadania nieśmiertelnego ducha, rozumu i woli, lecz i z powodu szczególności swego cielesnego organizmu. Bogactwo, piękno i harmonia przyrody były zawsze przedmiotem wszechstronnej nauki i źródłem Bożej wiedzy oraz Bożej czci. Bo niewidzialna jego istota, to jest wiekuista jego moc i bóstwo, mogą być od stworzenia świata oglądane w dziełach i poznane umysłem (Rz.1:20).
PRZYSIĘGA. Uroczyste zwrócenie się do Boga, wiernego i niezmiennego świadka tego, co się zatwierdza lub się odrzuca. Przysięga u Izraelitów była bezpośrednia i pośrednia. Pośrednie zwrócenie się do Boga jako do najwyższego Świadka, było dozwolone przez zakon (5M.6:13) i było wyrażane w różnej formie. Tak np.: Niech Pan będzie sędzią (1M.16:5); Jako żyje Pan (2Sm.12:5); Niech mi uczyni Pan (Rut.1:17); Świadkiem bowiem jest mi Bóg (Rz.1:9). O przysięgach, będącymi pośrednim zwracaniem się do Boga, chociażby przy tym nie używano imienia Bożego, można przeczytać w Mt.5:34. A Ja wam powiadam – mówi Pan – abyście w ogóle nie przysięgali ani na niebo, gdyż jest tronem Boga... itd. Czytamy dalej w Piśmie Świętym o tym, że Izraelici przysięgali niekiedy na życie króla (1M.42:16), na życie jakiejkolwiek osoby (1Sm.1:26), na bydło (PnP.2:7), na świątynię, ołtarz, ofiarę (Mt.23:16-22).

Przysięgę wypowiadano: Przysięgę wypowiadano w następujących przypadkach:
  1. Kiedy zawierano przymierze lub umowę między ludźmi (1M.14:22; Dz.23:21);
  2. Kiedy zawierana była umowa między królem i jego ludem, i odwrotnie (1Sm.14:24-28; 1Krl.18:10);
  3. Niekiedy w przypadku ślubu lub zobowiązania się (4M.30:2);
  4. Podczas ujawniania jakiejś winy (4M.5:21). W tym przypadku wypowiadano szczególną formę przysięgi. Zaprzysięgający zwykle mówił: Zaklinam cię na Boga żywego (Mt.26:63), a zaprzysięgany odpowiadał na to: Amen, albo: Tyś powiedział.
W Liście do Hebrajczyków (6:16-17) mówi się: Ludzie bowiem przysięgają na kogoś większego, a zakończeniem wszelkiego ich sporu jest przysięga, która jest stwierdzeniem; również Bóg, chcąc wyraźniej dowieść dziedzicom obietnicy niewzruszoności swego postanowienia, poręczył je przysięgą. Z tego należy wnioskować, że jeśli sam Bóg poręcza przysięgą obietnicę swego postanowienia, to my też możemy w ważnych i koniecznych przypadkach, na żądanie prawowitej władzy, przysięgać. Przysięga u Izraelitów była grzechem, jeśli wypowiadano ją niepotrzebnie i na próżno (2M.20:7), kiedy przysięgano na posągi i bałwany itp. We wcześniejszej historii Izraela przysięga była uważana za świętą (Joz.9:20), lecz w późniejszym okresie żydowscy rabini już nauczali, że jeśli w jakiejkolwiek przysiędze nie wypowiedziano imienia Bożego, to ona była zupełnie nie zobowiązująca. Wskutek takiego nieprawidłowego rozumienia i fałszywego nauczania, oczywiście rozpowszechniło się kłamstwo i wiarołomstwo. Podobnego rodzaju przysięgi surowo były zabronione przez Pana i apostołów (Mt.5:33-37; Jk.5:12). Niechaj więc mowa wasza będzie: Tak – tak, nie – nie, bo co ponadto jest, to jest od złego – nauczał Pan (Mt.5:37). W myśl tej nauki Esseńczycy w ogóle nie przysięgali. Fałszywa przysięga polega na tym, że ludzie potwierdzają przysięgą to, czego nie ma. Jest to grzech przeciwko przykazaniom Bożym.
PRZYWIDZENIE (Mt.14:26; Job.4:13-16). Widziadło - jest to wyobrażona, wydająca się bezcielesna istota, pojawienie się ducha lub duszy, jak cienia. Nie jest to prawdziwa rzeczywistość, a działanie pobudzonej fantazji. Od dawna istniało powszechne ludowe wierzenie, że dusze zmarłych ludzi z czasem wyglądają jak cienie i bywają widziane przez ludzi. Z Pisma Świętego wiadomo, że królowi Saulowi ukazał się cień Samuela, wywołany przez kobietę z En-Dor wywołującą duchy, który rozmawiał z nim. Co zaś dotyczy wydarzenia z apostołami, wymienionego przez ewangelistów: Mateusza (14:26), Marka (6:49), Łukasza (24:37), to rzeczywiście mogli się wystraszyć i uznać za widziadło, kiedy nocą ujrzeli Pana idącego do nich po morzu; naturalnie, że w nocnym mroku mogli nie poznać Go i się wystraszyć. Tak samo mogli się wystraszyć i uznać, że pojawił się duch, Kiedy On ukazał się im przy zamkniętych drzwiach, pierwszy raz po Swoim zmartwychwstaniu.
PRZYWITANIE (Mt.10:12 BT; Łk.1:41). Przywitania u Żydów zwykle miały religijny charakter w swojej formie i towarzyszyły temu liczne ceremonie. Niekiedy przywitanie składało się tylko z jednego prostego okrzyku: Pan z wami (Rut.2:4), albo: Pokój niech będzie z tobą (1Sm.25:5-6). Na tę ostatnią, bardziej powszechną formę przywitania, wskazuje sam Pan Zbawiciel (J.14:27). Czas przeznaczony na obrzęd przywitania, wielokrotne pokłony, całowanie brody itp., niekiedy był bardzo długi (1M.33:3-4) i dlatego prawdopodobnie z ostrożności (2Krl.4:29; Łk.10:4) unikano przywitań.
PSZCZOŁA, pszczelarstwo (5M.1:44). Żaden owad nie jest tak rozprzestrzeniony jak pszczoła, którą można spotkać w każdym miejscu świata. Jej zdolności, pracowitość i cenny produkt jej pracy, od najdawniejszych czasów zwracały powszechna uwagę. Cyceron i Pliniusz wskazują na pewnego filozofa Aristomacha, który poświęcił prawie 60 lat badaniu życia pszczół, i na drugiego - Feliksa, który, jak mówią, udał się na pustynię, żeby przeprowadzać swoje badania odnośnie tych owadów. W Piśmie Świętym znajduje się wiele wzmianek o pszczołach i ich sposobie życia. Na przykład, Mojżesz wskazuje na bolesną zemstę, z jaką pszczoły prześladują swoich wrogów (5M.1:44). Bezradność człowieka w obliczu napadu tych owadów dobrze jest znana i często opisana jest w literaturze. Zdanie w Ps.118:12: Opadły mnie jak pszczoły - mówi też o zażartości, z jaką pszczoły napadają na człowieka. W padlinie lwa, zabitego przez Samsona, znalazł on rój pszczół (Sdz.14:8). Z tego wniosek, że w Palestynie pszczoły nie tylko zamieszkiwały w dziuplach drzew i w szczelinach skalnych, lecz i w ciałach martwych dużych zwierząt drapieżnych. Alegorie w księdze proroka Izajasza (7:18) i Zachariasza (10:8), mogą trochę wyjaśnić sposób oddziaływania na pszczoły. O dzikich pszczołach mówi się w 5M.32:13, w Ps.81:17, że składają swój miód w lasach, w dziuplach drzew i rozpadlinach skalnych.

Pszczelarstwo w Palestynie od dawna było zajęciem mieszkańców wsi. W Izraelu pszczelarstwo miało się dobrze, a możemy wywnioskować to ze znaczącego handlu miodem z Tyrem (Ezch.27:17). Obfitość miodu i mleka w Palestynie jest jednym z dowodów, że kraj był lepszy i piękniejszy niż wszystkie inne kraje (2M.3:8; 5M.32:13; Ps.81:17; 1Sm.14:25).

Pszenica
PSZENICA (1M.30:14; Sdz.6:11). Ta pożyteczna i ważna roślina rosła obficie w ziemi kananejskiej. Wzmianki Pisma Świętego o pszenicy, która w dużych ilościach była uprawiana przez Izraelitów i inne okoliczne ludy, są liczne. Alegorie dotyczące tej rośliny zawierają się w następujących miejscach: Jego (Izraela) zaś bym karmił - mówi psalmista o Panu w odniesieniu do Izraelitów - tłuszczem pszenicy (Ps.81:17 BT). Zasiali pszenicę, a zbierają ciernie - mówi Pan o wrogach Izraela (Jr.12:13). W ręku jego jest wiejadło, by oczyścić klepisko swoje, i zbierze pszenicę swoją do spichlerza, lecz plewy spali w ogniu nieugaszonym (Mt.3:12). Pierwsze siewy zaczynały się w październiku, a żniwa w maju. W Palestynie pszenicę uprawiano od najdawniejszych czasów. W Piśmie Świętym nierzadko mówi się o polach pszenicznych, należących do Izraelitów (1Sm.6:13) i o różnych pracach, związanych z pszenicą: młócce i jej czyszczeniu. Gedeon młócił na swoim klepisku pszenicę, kiedy anioł Pański wezwał go do uwolnienia kraju od Mediańczyków. Pewien Jebuzejczyk młócił na klepisku pszenicę, kiedy przyszedł do niego Dawid, aby kupić od niego klepisko, w celu budowy tam ołtarza Panu. Palestyna tak obfitowała w pszenicę, że w Piśmie Świętym prawie zawsze nazywa się ziemią pszenicy (5M.8:8).
PTAKI (3M.14:4). Ptaki, jak i zwierzęta, podzielone zostały na czyste i nieczyste. Czyste można było jeść, a nieczyste nie. Za czyste uważane były te, które karmią się ziarnami, nasionami, a za nieczyste te, które żywiły się mięsem, rybami, padliną. Czyste ptaki były składane w ofierze w wielu przypadkach (3M.1:14-17; 5:7-10; 14:4-7). W ofierze oczyszczenia, kto nie miał jagnięcia lub koźlątka, zamiast tego mógł złożyć dwie synogarlice lub dwa gołębie. Prorocy często mówią o ptakach przelotnych, jaskółkach, żurawiach, które lecą do dalekich krajów i znowu powracają do miejsc swego przebywania. Bóg mówi, że spowoduje powrót Swego ludu, podobnie jak wracają ptaki z dalekich krajów. W Piśmie Świętym spotykamy też wskazania na lękliwość i bojaźliwość ptaków. Przylecą z drżeniem jak ptaki z Egiptu i jak gołębie z ziemi asyryjskiej; i pozwolę im znowu mieszkać w ich domach mówi Pan (Oz.11:11). W Biblii są też wskazania na różne sposoby łapania ptaków w sidła. Salomon mówi o nierozumnym młodzieńcu, że jest jak ptak, który leci prosto w sidło (Prz.7:23). Drapieżny ptak jest symbolem wojsk i armii, która zajmuje jakiś kraj, aby go zniszczyć. W Palestynie trupy niekiedy wyrzucano na pożarcie drapieżnych ptaków, lecz później grzebano je wieczorem. Mojżesz, żeby pobudzić współczucie w sercach Izraelitów, nakazuje im, że jeśli ktoś znajdzie w drodze ptasie gniazdo z pisklętami i matką, to może tylko wziąć pisklęta, a matkę zostawić (5M.22:6-7). Szybki lot ptaków jest synonimem ulotności szczęścia naszego życia (Oz.9:11; Ps.11:1; Treny.3:52). Jak ptak, który ucieka, jak jaskółka, która ulatuje, tak jest z bezpodstawnym przekleństwem: ono się nie ziszcza (Prz.26:2). Pan uczy nas patrzenia na nie, jak na przykład spokojnej pewności, że Bóg myśli o nas. Spójrzcie na ptaki niebieskie, że nie sieją ani żną, ani zbierają do gumien, a Ojciec wasz niebieski żywi je (Mt.6:26). Do troski ptaków o swoje pisklęta podobna jest troska Boża o swój lud (2M.19:4; Iz.31:5). Do ptaka, który opuścił swoje gniazdo, upodabnia się człowiek, który opuści swoje miejsce. Jak ptak, który daleko odleciał od gniazda, tak człowiek, który się tuła z dala od ojczyzny (Prz.27:8). Jak głębokie są słowa Zbawiciela: Lisy mają jamy i ptaki niebieskie gniazda, ale Syn Człowieczy nie ma, gdzie by głowę skłonił (Mt.8:20). Albo jak wiele wyrzutów zawiera się w następujących słowach Pana: Jeruzalem, Jeruzalem... ileż to razy chciałem zgromadzić dzieci twoje, jak kokosz zgromadza pisklęta swoje pod skrzydła, a nie chcieliście! (Mt.23:37).
PUA (przyjemny, miły wygląd). Imię osób:
  1. Pua (2M.1:15) - jedna z hebrajskich akuszerek, która razem z Szifrą, bojąc się Boga, ratowały hebrajskie niemowlęta, wbrew nakazowi faraona. Za ich bojaźń, Bóg nagradzał te położne dobrym powodzeniem (2M.1:20-21). Oczywiście, ku pamięci i zbudowaniu imiona ich zachowały się dla potomności i z ich przykładu uczymy się zachowywać pokorę w wierze i przykazaniu, nie zmieniając ich w różnych okolicznościach życia;
  2. Pua (Sdz.10:1) - ojciec Toli, sędziego Izraela, z plemienia Issachara;
  3. Pua (1Krn.7:1) - drugi z czterech synów Issachara.
 PUBLIUSZ (Dz.28:7). Naczelnik wyspy Malty. Apostoł Paweł w czasie swego przebywania na Malcie uzdrowił ojca Publiusza, cierpiącego na czerwonkę. Według zachodniej tradycji, był on biskupem Malty.
PUDENS (2Tm.4:21). Według tradycji, jeden z siedemdziesięciu uczniów, w domu którego był zbór podczas przebywania apostołów Piotra i Pawła w Rzymie. Zginął za panowania Nerona, przebity mieczem.
PUL (słowo nieznanego pochodzenia). Nazwa i imię osoby:
  1. Pul (Iz.66:19) - kraj lub naród, znajdujący się między Tarszysz i Lud. Przypuszcza się, że pod tą nazwą kryje się jakiś afrykański lud;
  2. Pul (2Krl.15:19; 1Krn.5:26) - jeden z królów asyryjskich. Jest to pierwszy król asyryjski, którego imię pojawia się w Biblii po podziale królestwa. Wtargnął on za panowania Menachema, do królestwa Izraelskiego. Żeby uratować się przed wrogiem i uratować królestwo, Menachem zapłacił mu tysiąc talentów srebra.
 PUNON (kopalnia rudy – 4M.33:42-43). Jeden z obozów Izraelitów podczas ich wędrówki po pustyni, między Salmon i Obot.
PURA (urodzajny – Sdz.7:10-11). Sługa sędziego Gedeona, który towarzyszył mu nocą do obozu Midiańczyków.
PURIM (los – Est.9:26). Nazwa święta żydowskiego, 14 i 15 dnia miesiąca Adar, ustanowionego na pamiątkę wybawienia Żydów od Hamana.
PURPURA (Łk.16:19 BT). Purpurowa barwa, tak powszechna na Wschodzie, najbardziej była używana w Babilonie (Jr.10:9; Ezch.23:15 i inne). Zasłona świątyni i niektóre z kapłańskich szat były zrobione z materiałów zabarwionych na purpurowo (2M.25:4; 2Krn.3:14). Ubiory królewskie i innych ważnych osób robione były też z takich materiałów (Sdz.8:26; Est.8:15; Dn.5:7; 16:29). Ta okoliczność jeszcze bardziej zwiększała ciężar szyderstw i drwin nad Zbawicielem, kiedy Jego wrogowie podczas sądu nałożyli na Niego płaszcz purpurowy (J.19:2-5). Wiele znacznych osób ubierało się niekiedy w purpurę dla większego przepychu (Łk.16:19; 2Sm.1:24; Prz.30:22). Purpurową barwę wytwarzano z soku odpowiednich muszli lub ślimaków, które znajdowano w morzu Śródziemnym, a niekiedy z soku owadów, przebywających na jednym z rodzajów dębów.
PUSTYNIA GIBEOŃSKA (2Sm.2:24). Niewątpliwie znajdowała się w okolicach Gibeonu, jak też dolina Ajalon, znana ze zwycięstwa Jozuego nad pięcioma królami amorejskimi i z cudu, który tam się wydarzył (Joz.10:11-12).
PUSTYNIA JUDZKA (Mt.3:1). Znajdowała się na południowym wschodzie Judei, granicząc z południową częścią Morza Martwego.
PUT, Putejczycy (staroegipski: łuk). Imię osoby i nazwa:
  1. Put (1M.10:6) - trzeci z czterech synów Chama;
  2. Put (Jr.46:9) - kraj i lud w Afryce. O ludzie mówi się w księgach Jeremiasza (46:9), Ezechiela (27:10) i Nahuma (3:9). Przypuszcza się, że Putejczycy zamieszkiwali Północną Afrykę, na zachód od Egiptu. Wulgata i LXX wskazane miejsca w księgach, nazwę Put tłumaczy słowem Libia lub Libijczycy.
 PUTEOLA (Dz.28:13). Miasto Kampanii w południowej Italii, nad Zatoką Neapolitańską. Tutaj zatrzymał się apostoł Paweł w swojej drodze do Rzymu i tutaj spotkał się z braćmi, z którymi spędził siedem dni, po wielu niebezpieczeństwach podczas swej trudnej podróży. To miejsce było dogodną przystanią dla statków. Statki z Egiptu i innych wschodnich krajów zwykle zatrzymywały się tutaj dla rozładunku.
PUTIEL (pogardzać, martwić – 2M.6:25). Teść Eleazara, syna arcykapłana Aarona.
PUTYJCZYCY (1Krn.2:53). Rodzina z rodu Judy, zamieszkująca w Kiriat-Jearim. O nich nic więcej nie wiemy.
RAAMIASZ (grom Pański – Neh.7:7). W Ezd.2:2 jest: Reelajasz. Jeden z książąt, który powrócił z niewoli babilońskiej z Zerubabelem.
RABBA (wielkość). Nazwa dwóch miast:
  1. Rabba (Joz.15:60) - miasto w ziemi plemienia Judy;

    2. Rabba Ammonicka
  2. Rabba (2Sm.12:26; 5M.3:11) - pierwszy raz mówi się o tym mieście jako o miejscu, w którym był grobowiec żelazny króla Oga. Było to główne miasto Ammonitów, niedaleko od potoku Arnon. Tutaj zginął Uriasz podczas oblężenia tego miasta przez Joaba (2Sm.11:17). Później zostało ono zdobyte pod dowództwem samego Dawida (2Sm. 12:29). Niektórzy prorocy przepowiadali temu miastu groźny sąd Boży za jego bezbożność (Jr.49:1-3; Ezch.21:20; 25:5). Zniszczenie miasta wyraźnie zostało przepowiedziane przez proroka Amosa i przy tym w takich zdaniach, które ukazują, że było to kiedyś miasto bardzo ważne i mocne: I rozniecę ogień na murze Rabby - mówi prorok - aby strawił jej pałace, wśród zgiełku w dzień bitwy, w wichurze w dzień huraganu (Amos.1:14). W czasie obecnym miejsce, gdzie znajdowała się Rabba, znane jest pod nazwą Amman; znajduje się ono 22 mile angielskie od Jordanu, gdzie widnieją ogromne ruiny, świadczące o starożytnym bogactwie i wielkości tego miasta. Cała ziemia wokół jest dużym pastwiskiem. Tak wypełniło się proroctwo Ezechiela: I uczynię z Rabby legowisko wielbłądów, a z miast Ammonitów miejsce popasu owiec. I poznacie, że Ja jestem Pan! (Ezch.25:5). W czasach pierwszego Kościoła Rabba była siedzibą biskupa i jeden z biskupów, Kirion, był obecny na soborze Nicejskim w 325 roku.

 RABBI (dosłownie: mój pan lub nauczyciel). Zaszczytny tytuł, nadawany przez Żydów znanym nauczycielom i uczonym w Piśmie; dlatego też Pan, wskazując na miłość uczonych w Piśmie i faryzeuszy do zaszczytnych tytułów, zabronił swoim uczniom ich używania (Mt.23:7-8). Uczniowie Jana Chrzciciela tylko raz zwrócili się do niego, nazywając rabbi (j.3:26), lecz niejednokrotnie tym zaszczytnym tytułem nazywali Pana Jezusa uczniowie jego, uczeni w Piśmie, faryzeusze i lud (Mt.22:16,24,36; 26:25,49; Mk.9:5; 11:21; 14:45; J.1:38,49; 3:2; 4:31; 6:25; 9:2; 11:8).
RABBIT (liczny, obszerny – Joz.19:20). Nazwa miasta znajdującego się w ziemi plemienia Issachara.
RABBUNI. Słowo mające takie samo znaczenie, co i Rabbi. W Nowym Testamencie spotyka się je tylko jeden raz (J.20:16). Słowo rabbuni ma wyższe znaczenie niż słowo rabbi. Jeszcze wyższe znaczenie miało słowo rabban. Pojawiło się ono w czasach bliskich Jezusowi Chrystusowi w szkole Hillela i właściwe było tylko nauczycielom z jego potomstwa. Tylko siedmiu uczonych rabinów z tego potomstwa nosiło ten tytuł.
RABSZAK (wielki podczaszy – 2Krl.18:17; 19:4-13). Nazwa urzędu jednego z dowódców Sancheryba, króla asyryjskiego, który został wysłany z posłaniem do Hiskiasza i ludu Jerozolimy. Towarzyszyli mu dwaj inni dowódcy, tak samo wymienieni według ich oficjalnych funkcji (Rab-Saris - przełożony eunuchów i Tartan - wyjaśnienie nazwy nieznane). Pismo Święte mówi, że wojska asyryjskie, będące pod dowództwem Rab-Sarisa, jednej nocy porażone zostały przez anioła, a ich pozostałości musiały ze wstydem powrócić do swojej ziemi (2Krl.18:17-37 i inne).
RACHA, Raka (syryjskie słowo, znaczące: pusty, niegodziwy człowiek – Mt.5:22). To słowo widocznie było często używane pośród Żydów w czasach Jezusa Chrystusa i było uważane za bardzo obraźliwe. Za nazwanie bliźniego słowem racha podlega się większej karze niż za ukrywanie w sercu gniewu w stosunku do niego, gdyż tutaj gniew nie ukrywa się już w jednym sercu, lecz wychodzi na zewnątrz w ubliżających słowach imieniu i czci bliźniego. Winny podlega za to Sanhedrynowi, to jest, najwyższemu żydowskiemu sądowi.
RACHAB (szeroki, obszerny – Joz.2:1,3; 6:16; Mt.1:5; Hbr.11:31; Jk.2:25). Mieszkanka Jerycha, zwykle nazywana Rachab nierządnica. Rachab słyszała o Izrealitach i o łaskach Bożych okazywanych im przez Pana, o ich zwycięstwach nad królami amorejskimi, Ogiem i Sychonem, wiedziała też o tym, że i Jerycho musi zostać własnością Izraelitów. Kiedy dwaj zwiadowcy, wysłani przez Jozuego do obserwacji Ziemi Obiecanej, przyszli do Jerycha i zostali na nocleg w domu Rachab, król Jerycha dowiedział się o ich przyjściu i celu, i wysłał ludzi, aby ich odnaleźli. Rachab ukryła ich na dachu swojego domu pod łodygami lnu, a później w dogodnym czasie spuściła ich na linie przez okno poza mury miasta. Zgodnie z jej wskazówką zwiadowcy ukrywali się przez trzy dni w górach, a później pomyślnie przeszli Jordan i powrócili do swego obozu. Rachab i zwiadowcy zawarli między sobą umowę, że ta pierwsza przywiąże do swego okna czerwony sznur, a kiedy miasto zostanie zniszczone, to jej dom i wszyscy przebywający w nim, zostaną oszczędzeni (Joz.2:17-23). Jozue szybko przystąpił do oblężenia Jerycha; kiedy zaś miasto zostało zdobyte i spalone, Rachab i jej rodzina przetrwały, zgodnie z obietnicą zwiadowców (Joz.6:17-25). Później Rachab wyszła za mąż za księcia Salmona i weszła do rodowodu króla Dawida i Chrystusa Zbawiciela (Mt.1:5) Wiara Rachab została poświadczona dwa razy w Nowym Testamencie, w Liście Jakuba (2:25) i w Liście do Hebrajczyków (11:31). Rahab, nierządnica - pisze apostoł Jakub - czyż nie z uczynków została usprawiedliwiona, gdy przyjęła posłów i wypuściła ich inną drogą? A w Liście do Hebrajczyków: Przez wiarę nie zginęła nierządnica Rahab wraz z nieposłusznymi, bo przyjęła przyjaźnie wywiadowców.
RACHAM (miłosierny – 1Krn.2:44). Ojciec Jorkoama, wymieniony w powyższym wersecie jako jeden z potomków Kaleba, syna Chesrona.

Grób Racheli
RACHELA (owca – 1M.29:6,28 i inne). Młodsza córka Labana i druga żona patriarchy Jakuba. Pierwszy raz stykamy się z jej imieniem w historii mówiącej o odwiedzinach Jakuba u swego krewnego Labana w Mezopotamii. Spotkanie Jakuba z Rachelą i jego późniejsze życie opisane jest w 1 Księdze Mojżeszowej z prostotą patriarchalnych czasów. Takie samo jest następujące później opowiadanie o głębokiej miłości jego do niej - miłości, której nie osłabiły długie lata; o chytrości, z jaką Laban oszukał go, zamieniając podczas ślubu młodszą córkę na starszą, i o wierności Jakuba do pierwszej swojej miłości i o jego gotowości służenia Labanowi drugie siedem lat za Rachelę. Zostawszy jego żona, została dotknięta bezpłodnością, być może za nieprzyjaźń, którą żywiła do odrzuconej Lei (1M.29:31). Przy czym, po jakimś czasie wspomniał też Bóg na Rachelę i wysłuchał ją Bóg, i uczynił ją płodną. Poczęła więc i urodziła syna - Józefa.

Podczas wyjścia Jakuba z Mezopotamii, Rachela zabrała ze sobą bez wiedzy męża pogańskie bożki swojego ojca, bez wątpienia w wyniku jakiś przesądów, i kiedy Laban nalegał na ich zwrot, ona z chytrością uniknęła przeszukania (1M.31:34-35), ukrywając je pod siodłem wielbłąda i mówiąc, że nie może z niego wstać z przyczyny dolegliwości kobiecej. Po swoim spotkaniu i pogodzeniu się z Ezawem i po krwawym wydarzeniu w Sychem oraz Bożych objawieniach, które otrzymał w Peniel, Jakub wyprawił się w drogę z tego ostatniego miejsca. W drodze jego ukochana Rachela umarła podczas porodu syna, nazwanego Beniamin, i została pochowana przy drodze do Efraty, czyli do Betlejemu. A Jakub postawił na jej grobie pomnik (1M.35:18-19). Grób Racheli był dobrze znany przez wiele stuleci potem, wiemy to z 1Sm.10:2.

Pamięć o Racheli zachowała się w jej potomstwie. W czasach Boaza i Rut mieszkańcy i starsi Betlejemu, błogosławiąc małżeństwo Boaza z Rut, życzyli im takiego samego szczęścia i błogosławieństwa od Boga, jakie przyniosły Izraelowi Rachela i Lea (Rut.4:11). Prorok Jeremiasz mówiąc o prześladowaniach i niewoli Żydów, przedstawia Rachelę jako pramatkę Izraelitów, osieroconą i nie pocieszoną, płaczącą z powodu dzieci swoich, bo ich nie ma (Jr.31:15). Ewangelista Mateusz, wskazując w tym smutnym wydarzeniu przykład innego smutnego wydarzenia, zabicie przez Heroda niemowląt w Betlejem, powtarza słowa proroka, używając je w stosunku do tego wydarzenia - dzieci betlejemskie należały do potomstwa Racheli, i ona jako ich matka nie dając się pocieszyć płacze, bo ich nie ma (Mt.2:18).
RADA NAJWYŻSZA (Mt.5:22; 26:59; Mk.14:55; 15:1; Łk.22:66; J.11:47; Dz.4:15; 5:21,27,41; 6:12,15; 22:30; 23:1,6,20,28; 24:20). Najwyższy sąd żydowski, znajdujący się w Jerozolimie, składający się z 72 członków pod przywództwem arcykapłana. Członkowie Rady Najwyższej, pochodzący przede wszystkim z faryzeuszy i saduceuszy, wybierani byli przez głosowanie lub przez losy. Przewodniczącym był arcykapłan, który nazywał się: głowa lub nasi. On zwoływał zebrania i bez niego nic nie mogło być postanowione (J.11:47; Dz.5:21). Miejscem zbierania się, według talmudzistów, było pomieszczenie w jerozolimskiej świątyni, lecz w szczególnych przypadkach zbierano się w domu arcykapłana (Mt.16:3; J.18:24). Po zburzeniu Jerozolimy Rada Najwyższa nie była już więcej sądem, lecz szkołą Zakonu. Osądowi Rady Najwyższej podlegały najważniejsze sprawy narodu, mniej ważne sprawy decydowały się w niższych sądach, które były w każdym mieście. Postanowieniom Rady Najwyższej zobowiązani byli podporządkować się wszyscy. Wpływ Rady rozpościerał się i na króla. Do czasu okupacji rzymskiej do Rady Najwyższej należało prawo życia i śmierci; lecz od tego czasu jej władza została ograniczona: Rada mogła wydawać wyroki śmierci, lecz na ich wykonanie była potrzebna zgoda Rzymu (J.18:31; 19:6).
RADDAJ (Jahwe pokonał – 1Krn.2:14). Piąty syn Isajego i brat Dawida.
RADOŚĆ (1P.1:8). Przyjemne uczucie, spowodowane z powodu otrzymania jakiegokolwiek dobra lub oczekiwania na nie. Radość jest owocem Ducha Świętego (Gl.5:22).
RAEM (1M.10:7 – w BG: Regm, w BT: Rama). Jeden z synów Kusza, ojciec Szeby i Dedana. To imię powtórnie spotykamy w Ezch.27:22 razem z imieniem Szeby. Z powyższego miejsca widać, że potomkowie Szeby i Dedana (w.15) zamieszkiwali brzegi Zatoki Perskiej, prowadząc znaczący handel z Tyrem.
RAFA (leczący, uzdrawiający). Imię osób:
  1. Rafa (1Krn.8:2) - piąty z synów Beniamina;
  2. Rafa (1Krn.8:37) - syn Binea i ojciec Elasy.
 RAHAB (wyniosłość, pycha – Ps.87:4). Nazwa nadawana Egiptowi w niektórych miejscach Starego Testamentu. Nie ma podstawy przypuszczać, że to słowo jest nazwą własna Egiptu; jest ono użyte w przenośnym znaczeniu do podkreślenia wyniosłości i pychy Egipcjan. Ta myśl jasno jest wyrażona w księdze Izajasza, w słowach: Egipt bezskutecznie i na próżno obiecuje pomoc, dlatego nazywam go tak: Rahab-bezczynny (Iz.30:7). Znaczy to, że Egipt mocny był tylko w słowach i trwał ciągle bez czynu, dlatego był bezskutecznym pomocnikiem, żeby tam szukać pomocy i wsparcia. W księdze Joba (9:13; 26:12) to słowo użyte jest w stosunku do morza i oznacza falowanie, wzburzenie.
RAJ (1M.2:8; Joel.2:3; Łk.23:42-43; 2Kor.12:4). Jest to słowo perskiego pochodzenia i oznacza ogród. Tak nazwano piękne miejsce zamieszkania pierwszego człowieka, opisane w 1M. Raj, w którym przebywali pierwsi ludzie, był dla ciała błogosławionym miejscem zamieszkania, a dla duszy jako stan błogosławionej społeczności z Bogiem. Rajem nazywa się też błogosławione miejsce mieszkańców nieba i sprawiedliwych, którzy odziedziczą je po sądzie ostatecznym. (patrz Eden).
RAKAL (miejsce handlu – 1Sm.30:29). Miasto na południu ziemi plemienia Judy. Było to jedno z tych miast, do których Dawid posyłał dary w czasie podziału zdobyczy między swoich przyjaciół.
RAKKAT (przybrzeżne miasto – Joz.19:35). Miasto plemienia Naftaliego. Według świadectwa Talmudu i rabinów, znajdujące się w pobliżu Amaty, w tym samym miejscu, gdzie później wybudowano Tyberiadę.
RAKKON (przybrzeżny kraj – Joz.19:46). Nazwa nadmorskiego miasta w ziemi plemienia Dana. Jego położenie jest nie znane, lecz, jak się wydaje, znajdowało się na zachód od Jerozolimy, w kierunku morza Śródziemnego, niedaleko Jaffy lub Joppy.
RAM (wysoki). Imię osób:
  1. Ram (Job.32:2) - przodek Elihu, jednego z przyjaciół Joba, którzy przyszli do niego w czasie jego choroby;
  2. Ram (Rut.4:19) - syn Chesrona, potomek Peresa;
  3. Ram (1Krn.2:25,27) - pierworodny syn Jerachmeela.
 RAMA (wzgórze, pagórek). Nazwa miejsc i miast:
  1. Rama (Joz.18:25; Mt.2:18; Jr.31:15) - miasto w ziemi plemienia Beniamina, leżące w pobliżu granicy plemienia Efraima. To ta sama Rama, gdzie prorokini Debora pod palmą na pogórzu efraimskim, między Rama i Betelem, sądziła Izraela (Sdz.4:4-5), i która leżała na drodze z Jerozolimy na pogórze efraimskie, którą musiał przechodzić Lewita, powracający z Betelu do swego domu (Sdz.19:1,10-21). O tym mieście mówią prorocy: Izajasz (10:29) i Ozeasz (5:8). Tutaj prorok Jeremiasz został uwolniony z niewoli, kiedy inni Żydzi zostali zabrani stąd przez Nebuzaradana, dowódcę Nebukadnesara, żeby odprowadzić ich do Babilonu (Jr.40:1); wtedy Judea opustoszała. Przedstawiając to smutne wydarzenie, prorok w innym miejscu pisał: W Ramie słychać narzekanie i gorzki płacz: Rachel opłakuje swoje dzieci, nie daje się pocieszyć po swoich dzieciach, bo ich nie ma (Jr.31:15). W Nowym Testamencie, w tym smutnym wydarzeniu, ewangelista Mateusz widział praobraz innego smutnego wydarzenia - zabicie niemowląt w Betlejem przez Heroda, i dlatego w tym widzi wypełnienie się proroctwa jako praobrazu (Mt.2:16-18);
  2. Rama (Joz.19:29) - miasto na granicy plemienia Asera, w bliskiej odległości od Tyru;
  3. Rama (Joz.19:36) - miasto plemienia Naftaliego, na zboczu góry w pięknej dolinie;
  4. Rama (1Sm.1:1) - miasto na wzgórzu plemienia Efraima, na jego granicy. W tym mieście urodził się, przebywał i został pogrzebany prorok Samuel. Inaczej to miasto nazywa się Ramata lub Ramataim, to jest, podwójne wzgórze lub dwa pagórki, także Ramataim Sofim, być może dla odróżnienia od Ramy Beniaminowej. Tutaj, w Ramie, prorok Samuel miał swoja prorocką szkołę i tutaj przychodził do niego Dawid, ratując się przed Saulem. W Ramie Saul został namaszczony przez Samuela. Położenie miasta jest nie znane;
  5. Rama (Joz.19:8) - miasto leżące w południowych granicach plemienia Judy i należące do plemienia Symeona. Z racji swego położenia nazywa się też Rama Negeb lub Ramat-Negeb (1Sm.30:27) i uważane jest za tożsame z Baalat-Beer (Joz.19:8).
 RAMAT-LECHI (wzgórze szczęki – Sdz.15:17 BT i BG). Tak nazywa się miejsce w górzystej Judei, na granicy z filistyńska ziemią, gdzie Samson oślą szczęką zabił tysiąc Filistynów.
RAMAT-MISPA (wzgórze Mispy – Joz.13:26). Tożsame z Ramot w Gilead (Joz.20:8; 1Krl.22:4) i Mispą Gileadzką (Sdz.10:17; 11:11,29). Starożytne gileadzkie miasto w ziemi plemienia Gada. Tutaj kiedyś Laban sprzymierzył się z Jakubem (1M.31:49), a w czasach Sędziów tutaj mieszkał sędzia Jefta. Po zdobyciu Ziemi Obiecanej miasto zostało oddane Lewitom i było miastem schronienia (5M.4:41-43). Tutaj zginął Achab w starciu z Aramejczykami (1Krl.22) i Jehu został namaszczony na króla Izraela (2Krl.9:1-3).
RAMATAIM SOFIM (dwa wzgórza – 1Sm.1:1 BG). Miejscowość na pogórzu efraimskim (patrz Rama 4), gdzie mieszkał Elkana, ojciec proroka Samuela, inaczej: Ramata (w.19 BG; 2:11 BG). Suf lub Sof - obszar w ziemi plemienia Efraima, do którego należała Rama.
RAMIASZ (Jahwe rzucił – Ezd.10:25). Jeden z synów Parosza, mający obcoplemienną żonę.
RAMOT (wzgórza). Nazwa miast:
  1. Ramot Gileadzkie (5M.4:43) - w Gileadzie, w ziemi plemienia Gada, miasto schronienia;
  2. Ramot (1Krn.6:58) - miasto lewickie w ziemi plemienia Issachara.
 RAMSES (z egipskiego: syn słońca – 1M.47:11; 2M.12:37; 4M.33:3). Główne miasto w krainie Goszen, w Dolnym Egipcie, od którego cała ziemia Goszen nazywa się Ramses. Pierwszy raz o nim mówi się w opowiadaniu o przedstawieniu Jakuba i jego synów faraonowi i o ich osiedleniu się w Egipcie. A Józef osiedlił ojca swego i braci swoich i dał im posiadłość w ziemi egipskiej, w najlepszej części kraju, w ziemi Ramses, jak rozkazał faraon (1M.47:11). Ramses był też punktem zbornym Izraelitów przed ich wyjściem z Egiptu, w kierunku Sukkot, do Ziemi Obiecanej (2M.12:37; 4M.33:5). Ramses wymienia się razem z Pitom, jako miasta spichlerze, wybudowane przez Izraelitów dla faraona (2M.1:11). Ramses, była to też nazwa znanej dynastii królów starożytnego Egiptu, i jak się wydaje, od jednego z nich miasto otrzymało swoja nazwę.
RAŃTUCH (1M.24:65 BG). Zasłona lub okrycie, tworzące niezbędną część wschodniej żeńskiej odzieży. Całkowicie zakrywa twarz. Podnoszenie żeńskiej zasłony było największym ubliżeniem, jakie można było uczynić kobiecie. Kobiety lekkich obyczajów wyróżniały się brakiem zasłony na głowie. Jeżeli zaś Tamar, która chciała udawać taką kobietę, zakryła twarz swoją, to tylko dlatego, żeby nie zostać rozpoznaną przez swojego teścia. Zasłona była wyrazem kobiecej skromności i pokory wobec swoich mężów; dlatego też, zapewne, apostoł Paweł przekonuje niewiasty w Koryncie, aby miały nakrycie na głowie podczas ogólnych modlitewnych zgromadzeń (1Kor.11:3-10). Mojżesz zasłonił swoją twarz, gdyż tak jego oblicze lśniło, gdy zszedł z góry Synaj, że inni nie mogli na nie patrzeć (2M.34:33). Zasłonę narzucano na twarz skazanych na śmierć (Est.7:8). W przybytku i w świątyni piękna i ciężka zasłona oddzielała miejsce święte od miejsca najświętszego. Rozdarcie zasłony w świątyni w chwili śmierci Pana Jezusa Chrystusa świadczyło o końcu zakonu obrzędowego, który oddzielał Żydów od pogan, i o otwarciu swobodnego wejścia do Królestwa Niebieskiego wierzącym ze wszystkich narodów (Mt.27:51). Zasłona, rozpostarta nad wszystkimi ludami, i przykrycie, rozciągnięte nad wszystkimi narodami (Iz.25:7) - jest wyrazem ich niewiedzy, niewiary, zbłądzenia i oznacza Boży sąd nad nimi.
REAJASZ (Jahwe widzi). Imię osób:
  1. Reajasz (1Krn.4:2) - syn Szobala, wnuk Judy;
  2. Reajasz (1Krn.5:5) - syn Michy, potomek Rubena;
  3. Reajasz (Ezd.2:47) - przodek sług świątynnych, którzy powrócili do Jeruzalem z niewoli babilońskiej.
 REBA (cztery – 4M.31:8). Jeden z pięciu królów midiańskich, zabitych przez Izraelitów podczas ich wędrówki przez pustynię. W Joz.13:21 nazywa się on księciem Sychona, króla Amorejczyków.
REBEKA (trzymająca na uwięzi przez zachwycającą piękność – 1M.24:15). Siostra Labana i żona Izaaka. Okoliczności jej małżeństwa z Izaakiem i inne wydarzenia z jej życia są jednymi z piękniejszych i wzruszających stron Biblii (1M.24). (patrz Izaak). Po dwudziestoletnim małżeństwie z Izaakiem stała się matką Ezawa i Jakuba, i w tym samym czasie otrzymała Boże objawienie odnośnie dalszego losu swoich dzieci. Kiedy one wyrosły, Jakub stał się ulubieńcem swojej matki i to stało się źródłem wielu rodzinnych nieprzyjemności. (patrz Jakub). Rebeka zmarła przed Izaakiem i została pogrzebana w jaskini Machpela, tam gdzie pogrzebani zostali Abraham i Sara. Później spoczęli tam też Izaak i i Lea.
RECHA (obszerny, przestronny – 1Krn.4:12). To słowo spotykamy tylko raz w powyższym wersecie, być może jest to nazwa miejscowości, której położenie jednak nie jest znane.
RECHAB (jeździec – Neh.3:14). Ojciec Malkiasza, pomagającego razem z innymi przy odbudowie Bramy Śmietnisk w murze Jerozolimy po powrocie z niewoli babilońskiej.
RECHABEAM (rozprzestrzenienie się narodu lub naród się rozprzestrzenił – 1Krl.14:21 i inne). Syn i następca Salomona. Wstąpił na tron judzki mając 41 lat i panował 17 lat. Na początku swego panowania mógł uspokoić niezadowolenie z powodu nadmiernych brzemion nałożonych na lud za panowania jego ojca; lecz odrzuciwszy mądrą radę starszych poszedł za lekkomyślną radą młodych ludzi, przez co pobudził swoją butną odpowiedzią silne niezadowolenie ludu, przyspieszając podział swojego królestwa (2Krl.10:1-14). Lud wzburzył się z powodu słów: Mój ojciec chłostał was biczami, a ja chłostać was będę kańczugami (w.11); wskutek tego 10 plemion odłączyło się od niego i tylko plemiona Beniamina i Judy pozostały mu wierne. Rechabeam chciał powstrzymać bunt na samym początku, lecz popełnił błąd powierzając tę sprawę Hadoramowi, nadzorcy nad robotami pańszczyźnianymi. Lud, szukający złagodzenia jarzma, ukamienował go. Rechabeam pospiesznie zebrał wojsko, żeby iść na buntowników, lecz prorok Szemajasz obwieścił mu, że stało się to z woli Bożej i tak powstrzymał go (1Krl.12:1-24). Król i lud musieli ulec woli Bożej. Pomimo tego ciągła wojna trwała między dwoma przeciwnikami (2Krn.12:15). Po upływie około trzech lat po podziale królestwa plemiona Judy i Beniamina poszły za przykładem innych plemion Izraela w ich bałwochwalstwie i przesądach. Z tego powodu ponieśli karę w postaci najazdu Szyszaka, króla egipskiego. Wskutek ich upamiętania i uniżenia groźna chmura przeszła obok, chociaż ponieśli wielkie straty i stali się poddanymi drapieżnego najeźdźcy. Z 2Krn.12:15 wiadomo, że czyny Rechabeama zostały spisane przez proroka Szemajasza i jasnowidza Iddo, lecz ten zapis niestety nie ocalał do naszych czasów. Na niektórych pomnikach króla Szyszaka zostały odkryte postacie zniewolonych królów, a między nimi - Rechabeam, syn i następca Salomona.
RECHABIASZ (Jahwe uczynił szerokim – 1Krn.23:17; 24:21; 26:25). Wnuk Mojżesza i syn Eliezera. Z treści pierwszego wskazanego wersetu, że synowie Rechabiasza byli nader liczni, można założyć, że Rechabiasz miał bardzo duże potomstwo.
RECHOB (przestrzenne miejsce). Imię osób i nazwa miast:
  1. Rechob (4M.13:21) - wywiadowcy wysłani przez Mojżesza, aby obejrzeć ziemię Obiecaną, według słów 4M, poszli, zbadali tę ziemię, od pustyni Syn aż po Rechob, tuż przy wejściu do Chamat - jest to to samo miasto, które wszędzie nazywa się Bet-Rechob;
  2. Rechob (Joz.19:28) - miasto w ziemi plemienia Asera, prawdopodobnie znajdujące się na wschód od Sydonu;
  3. Rechob (Joz.19:30) - miasto zwane Rechob zostało odstąpione Lewitom, lecz nie wiadomo gdzie się znajdowało;
  4. Rechob (Sdz.1:31) - miasto wymienione w księdze Sędziów, jak się przypuszcza, to samo co poprzednio i było jednym z tych miast, z których nie wypędzono Kananejczyków;
  5. Rechob (2Sm.8:3) - ojciec Hadadezera, króla Soby, którego pokonał Dawid i zmusił do ucieczki nad rzeką Eufrat;
  6. Rechob (Neh.10:12) - jeden z Lewitów w czasach Nehemiasza, który podpisał umowę wierności Bogu i zakonowi po powrocie z niewoli babilońskiej.
 RECHOBOT (1M.36:37). Było jednym ze starożytnych miast. To miasto wymienione jest w Biblii tylko jeden raz, w związku z listą edomskich władców, jako miasto, z którego pochodził jeden z nich, Saul (1Krn.1:48). Na miejscu tego miasta, jak się twierdzi, zbudowano obecne miasto er Rahabeh.
RECHOWOT (szerokie miejsca – 1M.26:22). Nazwa studni w Gerarze, którą wykopał Izaak. Jak się przypuszcza, ta studnia znajduje się w Wadi Ruhaibeh, gdzie znajdują się znaczące ruiny. Liczne cysterny wyciosane w skałach świadczą o licznej kiedyś ludności.
RECHOWOT-IR (szeroka przestrzeń lub ulica miasta – 1M.10:11). Miasto zbudowane przez Assura lub Nimroda razem z Niniwą, Kalach i Resen na wschodnim brzegu Tygrysu. Być może było to przedmieście Niniwy.
RECHUM (ukochany). Imię osób:
  1. Rechum (Ezd.2:2) - wraz z Zerubabelem i innymi przybył do Jeruzalem z niewoli babilońskiej;
  2. Rechum (Ezd.4:8) - jeden z urzędników perskich w Samarii;
  3. Rechum (Ne.3:17) - syn Baniego, Lewita, uczestniczył w odbudowie muru w Jeruzalem po powrocie z niewoli babilońskiej;
  4. Rechum (Ne.10:26) - jeden z naczelników ludu, który zobowiązał się do wierności Bogu i Jego zakonowi;
  5. Rechum (Ne.12:3) - jeden z kapłanów, który powrócił z niewoli babilońskiej z Zerubabelem.
 REFAICI (olbrzymy – 1M.14:5; 5M.2:11; Joz.12:4 i inne). Jeden z najstarszych ludów zamieszkujących kiedyś Palestynę. Nazywał się tak od imienia swego protoplasty Rafy i wyróżniał się niezwykle dużym wzrostem i siłą. Widzimy ten lud pomiędzy kananejskimi plemionami od starożytności, istniał już w czasach Abrahama i wtedy został pokonany przez Kedorlaomera, króla Elamu (1M.14:5). Zamieszkiwali różne miejsca: Baszan, Moab, w ziemi Ammonitów i inne. W Piśmie Świętym często z Rafaitami łączy się też i nazywa tak samo niektóre inne plemiona, wyróżniające się niespotykanym wzrostem i siłą, np.: Anakici, Emici, Zuzyci, Refaici. W czasie wejścia Izraelitów do Ziemi Obiecanej właściwie Rafaitów jako plemienia juz nie było, pozostali tylko nieliczni potomkowie, jak np. w czasach Mojżesza - Og, król Baszanu, w czasach Jozuego Anakici w Chebronie i w ziemi filistyńskiej, w czasach Dawida - Goliat.

Słowo Refaici w niektórych miejscach Pisma Świętego ma inne znaczenie, w Job.26:5; Iz.14:9-10; 26:14-19 i innych miejscach oznacza ono zmarłych. Powodem takiego znaczenia słowa mogło być przekonanie, że lud ten nie istnieje już pośród żywych i należy do królestwa umarłych, a potem to pojęcie objęło wszystkich umarłych.
REFAIM (Joz.15:8; Iz.17:5 – rozciągnięci, olbrzymi). Dolina lub nizina w pobliżu Jerozolimy. Z Pisma Świętego wiemy, że ta dolina była żyzna (Iz.17:5). Nizina była miejscem wielokrotnych starć między dawidem i Filistyńczykami (2Sm.5:18; 23:13; 1Krn.11:15).
REFAJASZ (Jahwe uzdrawia). Imię osób:
  1. Refajasz (1Krn.3:21) - syn Chananiasza;
  2. Refajasz (1Krn.4:42) - Symeonita, syn Jisziego;
  3. Refajasz (1Krn.7:2) - syn Toli;
  4. Refajasz (1Krn.9:43) - potomek Saula, syn Binea, w 1Krn.8:37 nazywa się Rafa;
  5. Refajasz (Neh.3:9) - syn Chura, w czasach Nehemiasza był naczelnikiem połowy okręgu jeruzalemskiego i naprawiał mur w Jerozolimie po powrocie z niewoli babilońskiej.
 REFIDIM (tragarze, podtrzymujący – 2M.17:1 i inne). Jeden z obozów Izraelitów niedaleko góry Synaj. Miejsce znane z wytryśnięcia wody na Herobie z powodu narzekania ludu, że nie ma wody, znane też ze zwycięstwa Jozuego nad Amelekitami (Joz.12:8-10). Tutaj też przyszedł kapłan midiański Jetro i jego rodzina, żeby odwiedzić Mojżesza (2M.18:1-12).
REGEM (przyjaciel – 1Krn.2:47). Jeden z synów Johdaja, wymieniony pośród potomków Kaleba, syna Chesrona.
REGEM-MELEK (przyjaciel króla – Zach.7:2). Imię jednego z wysłańców do Jerozolimy, będących w niewoli Żydów, za panowania Dariusza, żeby zanieśli modlitwy do Boga w ich imieniu i otrzymali od kapłanów i proroków dokładniejsze wiadomości odnośnie zachowywania postu w piątym miesiącu, z powodu spalenia świątyni przez Nebukadnesara, to znaczy, czy zachowywać go teraz, jak zachowywali go przedtem? Przy tym powstawało sporne pytanie: czy rzeczywiście Żydzi, którzy wysłali do Jeruzalemu Regem-Meleka, byli w niewoli, czy nie? Lecz mówienie o Dariuszu w powyższym miejscu bez wątpienia wskazuje na potwierdzająca odpowiedź. Widać z tego, że niewola babilońska w tym czasie jeszcze nie skończyła się.
REGIUM (obwód, rejon – Dz.28:13). Miasto na południowych rubieżach Italii, w pobliżu którego przepływał statek, na którym płynął apostoł Paweł z innymi więźniami z Malty do Rzymu.
REGUEL (przyjaciel Boga). Imię osób:
  1. Reguel (2M.2:18) - kapłan Midianitów, teść Mojżesza (patrz Jetro);
  2. Reguel (1Krn.9:8) - ojciec Szefatiasza, dziadek Meszullama, Beniaminita.
 REI (przyjaciel – 1Krl.1:8). Jeden z przyjaciół Dawida, który razem z Natanem i innymi stał twardo przy Dawidzie przed jego śmiercią, i odmówił poparcia Adoniasza, gdy ten chciał wstąpić na tron swego ojca, który był przeznaczony już Salomonowi.
REKAB (2Sm.4:2). Jeden z dwóch dowódców syna Saula, Iszboszeta, który po śmierci Abnera ze swoim bratem Baaną zabił swego pana, w nadziei pozyskania łaski Dawida, lecz zamiast tego otrzymali od niego godną zapłatę za swój wiarołomny czyn.
REKEM (różnokolorowy, kwitnący). Imię osób i nazwa miasta:
  1. Rekem (4M.31:8) - jeden z pięciu królów midiańskich, zabitych przez Izraelitów;
  2. Rekem (Joz.18:27) - miasto w ziemi plemienia Beniamina, wymienione tylko raz w Biblii;
  3. Rekem (1Krn.2:43-44) - jeden z synów Chebrona;
  4. Rekem (1Krn.7:16) - jeden z synów Szeresza, z plemienia Manassesa.
 REMALIASZ (Jahwe ozdabia – 2Krl.15:25; Iz.7:4). Ojciec Pekacha, adiutanta króla Pekachiasza, który uknuł spisek przeciwko niemu i został królem izraelskim w jego miejsce.
REMET (wzgórze – Joz.19:21). Inna nazwa miasta Rama lub Ramot, należącego do plemienia Issachara. Być może tożsame z Jarmut (Joz.21:29) i Ramot (1Krn.6:58). Nazwę Remet wymienia się w Biblii tylko raz w Joz.19:21. Jego położenie nie jest znane.
RESEF (mocne, twarde miejsce – 2Krl.19:12; Iz.37:12). Miasto wymienione tylko dwa razy w powyższych wersetach i znajdujące się, jak się przypuszcza w Syrii lub północnej Mezopotamii. Większość komentatorów twierdzi, że to miasto było miejscem przebywania namiestnika asyryjskiego.
RESEN (silny, mocny – 1M.10:12). Jedno z miast zbudowanych przez Assura lub Nimroda między Niniwą a Kalach.
RESIN (silny mocny). Imię osób:
  1. Resin (2Krl.16:5) - król Aramu, który połączywszy się z Pekachem, ówczesnym królem izraelskim, wtargnął w granice Achaza, króla judzkiego, i nawet oblegał Jerozolimę, lecz został zabity przez Tiglat-Pilesera, sprzymierzeńca Achaza (2Krl.16:9);
  2. Resin (Ezd.2:48; Ne.7:50) - przodek sług świątynnych, którzy powrócili z niewoli babilońskiej.
 RESZEF (płomień, pochodnia – 1Krn.7:25). Potomek Efraima, wymieniony w rodowodzie.
REU. (przyjaciel – 1M.11:18; 1Krn.1:25). Syn Pelega, syna Hebera, potomek Sema, jeden z po potopowych patriarchów do czasu Abrahama, żył 239 lat.
REUEL (przyjaciel Boga). Imię osób:
  1. Reuel (1M.36:4,10) - syn Ezawa i Basematy, córki Ismaela. W 1Krn.1:35 nazywa się Reguel;
  2. Reuel (4M.2:14) - ojciec Eljasafa, wodza synów Gada.
 REUMA (wysoka – 1M.22:24). Nałożnica Nachora, brata Abrahama.
REZON (ważny, wódz, posiadacz, naczelnik – 1Krl.11:23). Syn Eliady, który odłączył sie od Hadadezera, króla Soby, w czasie jego wojny z Dawidem, i stał się przywódcą bandy rozbójników. Z czasem Rezon stał się królem nad Damaszkiem i był wrogiem izraelitów przez cały czas panowania Salomona (w.25).
RIFAT (1M.10:3). Jeden z synów Gomera. Uważany za protoplastę Paflagończyków.
RIMMON (jabłko granatu). Imię osoby, nazwa miast i bożka pogańskiego:
  1. Rimmon (2Sm.4:2) - mąż z Beerot, ojciec Baany i Rekaba;
  2. Rimmon (Joz.19:7) - miasto plemienia Symeona w ziemi plemienia Judy;
  3. Rimmon (Joz.19:13) - miasto w ziemi plemienia Zebulona, oddane Lewitom;
  4. Rimmon (Sdz.20:45) - nazwa skały w pobliżu Gibei;
  5. Rimmon (2Krl.5:18) - nazwa bożka pogańskiego
 RIMMON-PERES (drzewo granatu w Peres – 4M.33:19-20). Miejsce obozowania Izraelitów podczas ich wędrówki przez pustynię, między Ritma i Libna.
RINNA (radość – 1Krn.4:20). Jeden z synów Szymona, z potomstwa Judy.
RISJA (łaska, miłosierdzie – 1Krn.7:39). Syn Ulli, potomek Asera.
RISPA (rozpalony węgielek – 2Sm.3:7). Jedna z nałożnic Saula, z którym miała dwóch synów: Armoniego i Mefiboszeta. Jej dzieci razem z dziećmi Mikal, córki Saula, zostały wydane przez Dawida na śmierć Gibeonitom z powodu wytępiania ich przez Saula i zostały wbite na pal na górze. Wtedy Rispa wzięła szatę żałobną i rozścieliła ją na skale, i siedziała tam od żniwa do pojawienia się deszczu, to jest, całe lato, prawdopodobnie od marca do października. Dzień i noc chroniła ich ciała przed ptactwem i zwierzętami. Kiedy doniesiono Dawidowi o tym, co uczyniła Rispa, zabrał ich kości i pochował je razem z kościami Saula oraz Jonatana w rodzinnym grobie Kisza, ojca Saula.
RISSA (ruiny – 4M.33:21-22). Jeden z obozów Izraelitów na pustyni w czasie ich wędrówki do ziemi kananejskiej.
RITMA (miejsce krzewu – 4M.33:18-19). Jeden z obozów Izraelitów w czasie ich wędrówki po pustyni do ziemi kananejskiej. Jego położenie nie jest znane. Stąd wysłani zostali zwiadowcy do Ziemi Obiecanej i tutaj miało miejsce wzburzenie ludu z powodu olbrzymów (4M.13-14); tutaj zmarła Miriam i stąd Mojżesz wysłał posłów do króla edomskiego.
ROBACTWO (2M.16:20,24; Job.7:5; 17:14; 21:26 i inne). Robaków, jak wiadomo, jest wiele rodzajów. W Piśmie Świętym mówi się o robactwie w ogólnym znaczeniu. Pierwszy raz o robactwie wspomina się w przekazie o mannie, którą karmili się Izraelici na pustyni przez 40 lat, póki nie doszli do granic ziemi kananejskiej. Każdego ranka spadała z nieba manna i każdy musiał do wschodu słońca zebrać jej tyle, ile mógł zjeść w jednym dniu, lecz do następnego ranka nie mogli zostawić niczego, z wyjątkiem sabatu - w tym dniu należało czynić zapas manny, gdyż w sabat jej nie było. Lecz Izraelici Mojżesza nie posłuchali, zapas manny zostawiali do następnego ranka: lecz to pokryło się robactwem i zacuchnęło; lecz w sabaty nie psuło się i robactwa nie było. Na rozkładających się trupach zwykle pojawia się robactwo. Gdy człowiek życie zakończy, odziedziczy zgniliznę, bestie i robaki (Syr.11:11 BT) - mówi się w księdze Syracha. Prorok Izajasz przedstawiając obraz zniszczenia Babilonu, między innymi mówi: Twoją pychę i brzęk twoich lutni strącono do krainy umarłych. Twoim posłaniem zgnilizna, a robactwo twoim okryciem (14:11). Ten, kto doznał w życiu szczęścia, jak i ten, kto cierpiał w życiu niewygody, razem spoczywają w prochu i okrywa ich robactwo - odpowiada Job na mowę przyjaciela swego Sofara (Job.21:26). Ten sam Job w chorobie i nieszczęściu swoim mówi do Elifaza: Jeżeli na grób muszę wołać: Tyś moim ojcem, a na robactwo: Matko moja i siostro moja! (Job.17:14). Robactwo pojawia się i na żywym organiźmie, jeżeli pokryty jest ranami. Moje ciało przyoblekło robactwo i strup ziemisty, moja skóra pokryła się bliznami i znów ropieje - powiedział cierpiący Job (Job.7:5). Wiele cierpień człowiekowi i zwierzętom, nierzadko i śmierć, powoduje robactwo. Bolesne i straszne choroby oraz śmierć od robactwa w Biblii są dwa przypadki. Taką chorobą ukarany został przez Boga prześladowca Żydów, Antioch Epifanes (2Mch.9:5 BT); podobną chorobą i śmiercią dotknięty został Herod Agryppa (Dz.12:23). Człowiek z powodu swojej nicości porównany jest do robaka (Job.25:6; Ps.22:7). Gdzie robak ich nie umiera, a ogień nie gaśnie - jest to synonim wiecznej śmierci i wiecznych mąk (Iz.46:24; Mk.9:44,46,48).
RODOS (Dz.21:1). Wyspa na Morzu Egejskim na południowo-zachodnim wybrzeżu Azji Mniejszej, z miastem o tej samej nazwie, znanego z olbrzymiego posągu (Kolos z Rodos), tak wielkiego, że między nogami mogły przepływać statki. Stał on przez 56 lat i został zniszczony przez trzęsienie ziemi. Apostoł Paweł był na wyspie Rodos wracając z Listry do Jerozolimy po swojej trzeciej wyprawie misyjnej.

Rodos

Moneta z Rodos
W XV wieku Rodos było rezydencją rycerzy zakonu św. Jana Jerozolimskiego. Niektórzy twierdzą, że nazwa Rodos pochodzi od mnóstwa róż, które rosły na tej wyspie. Rzeczywiście, monety z Rodos przedstawiają wizerunek kwiatka, przy czym wcale nie róży.
RODOWÓD JEZUSA CHRYSTUSA. Wskazuje pochodzenie Pana Jezusa Chrystusa. Zawarty jest w Ewangelii według Mateusza (1:1-16) i Łukasza (3:23-38). Naczelne słowa rodowodu w Ewangelii wg Mateusza: Rodowód Jezusa Chrystusa, syna Dawidowego, syna Abrahamowego..., a w Ewangelii wg Łukasza: A Jezus, rozpoczynając działalność, miał lat około trzydziestu, a był jak mniemano, synem Józefa, syna Helego...
ROGELIM (miejsce folusznika – 2Sm.17:27; 19:31). Miasto w Gileadzie, w którym mieszkał Barzillaj. W drugim powyżej wersecie, w którym wymienia się to imię, o Barzillaju mówi się, że przyszedł do Dawida, aby go przeprawić przez Jordan. Do tego czasu ten stary człowiek dostarczał królowi Dawidowi zaopatrzenie podczas jego pobytu w Machanaim; prawdopodobnie mieszkał w pobliżu tego miejsca; przy czym położenie Rogelim obecnie nie jest znane.
ROHEGA (krzyk – 1Krn.7:34). Jeden z synów Szomera, z plemienia Asera.
ROK (hebr. szana – 1M.17:21). Jednostka pomiaru czasu. Rok izraelski był rokiem księżycowym, składającym się z 12 miesięcy księżycowych, przemiennie po 29 i 30 dni każdy. Wskutek tego rok księżycowy miał tylko 354 dni. Była konieczność doprowadzenia roku księżycowego do zgodności z rokiem słonecznym. W tym celu do ostatniego miesiąca roku księżycowego dodawano jeszcze jeden, trzynasty miesiąc, We-Adar. W ten sposób Izraelici mieli lata zwykłe i przestępne. Prócz tego, rok księżycowy dzielony był na świecki i kapłański (liturgiczny). W roku świeckim, który rozpoczynał się od miesiąca Tiszri (od połowy września), zawierano umowy, wybierano władze, wyznaczano rok sabatowy i jubileuszowy, datowano narodziny dzieci i początek panowania króla. Rok liturgiczny, ustanowiony po wyjściu Izraelitów z Egiptu, rozpoczynał się od miesiąca Nisan (2M.12:2) (od połowy marca). Według tego roku liczono święta i okresy świąteczne. Tym rokiem prorocy oznaczali czas swoich proroctw i widzeń (Za.7:1). Miesiące roku świeckiego i liturgicznego, z ich świętami i odpowiadającymi im okresami roku, są następujące:
  1. Wiosenne miesiące: Abib (miesiąc kłosów) lub Nisan (2M.12:2,18; Est.3:7) i Ijar lub Zif (1Krl.6:1,37). Święta w miesiącu Nisan: 14. dnia zabicie paschalnego baranka; 15. dnia Pascha; 16. dnia złożenie Panu pierwszych płodów wiosennych; 21. dnia ostatni dzień Paschy.
  2. Letnie miesiące: Siwan (Est.8:9), odpowiadający naszemu majowi, i Tammuz (Ez.8:14), odpowiadający czerwcowi. Święta w miesiącu Siwan były następujące: 6. dnia Święto Żniw i przyniesienie Panu pierwszych snopów jęczmienia lub pszenicy.
  3. Miesiące okresu gorącego: Ab, odpowiadający lipcowi, i Elul (Ne.6:15), odpowiadający sierpniowi. Święto w miesiącu Elul: 9. zajęcie świątyni przez Babilończyków, a później przez Rzymian.
  4. Miesiące okresu ciepłego: Etanim, odpowiadający wrześniowi, i Bul lub Marcheswan (1Krl.6:38), odpowiadający październikowi. Święta w pierwszym z nich: 1. dnia Święto Trąb; 10. dnia Dzień Oczyszczenia; 15. dnia Święto Namiotów; 22. dnia ostatni dzień tego święta.
  5. Jesienno zimowe miesiące: Chislew (kislew) (Za.7:1), odpowiadający listopadowi, i Tebet (Est.2:16), odpowiadający grudniowi. Świąt w tych miesiącach nie było.
  6. miesiące okresu zimnego: Sebat lub Szebat, odpowiadający styczniowi, i Adar, odpowiadający lutemu (Est.3:7). W 14. i 15. dniu miesiąca Adar obchodzono Święto Purim (Est.9:18-21). Dodawanym do 12 miesięcy był drugi Adar, inaczej We-Adar.
Szczególnymi świętami dla Izraelitów były: rok sabatowy i jubileuszowy. Każdy siódmy dzień tygodnia i każdy siódmy miesiąc roku, według zakonu Mojżeszowego, był święty. Każdy siódmy rok też był święty (2M.23:10-12; 3M.25:2-7; 5M.21:10-13). W tym roku nie uprawiano ziemi. To, co samo wyrosło, było powszechnie dostępne dla wszystkich. W tym roku umarzano długi i publicznie czytano zakon Boży. Jeszcze bardziej uroczystym i radosnym był rok jubileuszowy lub pięćdziesiąty (3M.25:8,13). Rokiem jubileuszowym będzie dla was ten pięćdziesiąty rok... Będzie on dla was święty – nakazał sam Pan Izraelitom (3M.25:11-12).

Różnice wyróżniające rok jubileuszowy od lat zwykłych i sabatowych, były następujące:
  1. Nie uprawiano pól, a prawo do tego co samo wyrosło, należało do wszystkich bez wyjątku i bez żadnych ograniczeń (3M.25:11-12);
  2. Umarzano długi rodakom i zwracano rodakom niewolnikom wolność (5M.15:2);
  3. Zwracano dziedziczną ziemię i mienie poprzednim właścicielom (3M.25:15-16);
  4. Jak w roku sabatowym, tak też w jubileuszowym czytano publicznie zakon Boży. Rok Sabatowy rozpoczynał się Świętem Namiotów, a jubileuszowy od dni pojednania. Początek roku rozpoczynał się od dźwięku trąb, na których trąbili kapłani. W dziesiątym dniu siódmego miesiąca każesz zadąć w róg – nakazał Pan Izraelowi – W dniu pojednania każecie dąć w rogi po całej waszej ziemi (3M.25:8-12). To święto było praobrazem tego roku wolności, który z przyjściem Chrystusa powinien był zaistnieć w duchowym Jego królestwie, miłościwy rok Pana (Łk.4:19).
 ROK JUBILEUSZOWY (3M.25:10-13; 4M.36:4). U Izraelitów każdy pięćdziesiąty rok. Jak każdy co siódmy rok nazywał się sabatowy, tak po siedmiu kolejnych sabatowych, pięćdziesiąty rok nazywał się jubileuszowy. Nakaz Pana o roku jubileuszowym był następujący: Naliczysz sobie siedem lat sabatowych, siedem razy po siedem lat. Czas tych siedmiu lat sabatowych obejmować będzie czterdzieści dziewięć lat. W dziesiątym dniu siódmego miesiąca każesz zadąć w róg. W dniu pojednania każecie dąć w rogi po całej waszej ziemi. Poświęcicie pięćdziesiąty rok i obwołacie w ziemi wolność dla wszystkich jej mieszkańców. Będzie to dla was rok jubileuszowy. Wrócicie każdy do dawnej swojej własności i wrócicie każdy do swojej rodziny. Rokiem jubileuszowym będzie dla was ten pięćdziesiąty rok. Nie będziecie obsiewać i nie będziecie żąć tego, co w ciągu niego samo wyrosło, i nie będziecie zbierać winogron z nie obciętych w ciągu niego pędów, gdyż jest to rok jubileuszowy. Będzie on dla was święty; lecz wprost z pola będziecie jedli jego plon (3M.25:8-12). Dalej są wyłożone szczegóły roku sabatowego i jubileuszowego i żądania od ludu wymagane przez zakon, które są następujące:
  1. Nie uprawiano pól, a prawo do tego co samo wyrosło, należało do wszystkich bez wyjątku i bez żadnych ograniczeń (3M.25:11-12);
  2. Umarzano długi rodakom i zwracano rodakom niewolnikom wolność (5M.15:2);
  3. Zwracano dziedziczną ziemię i mienie poprzednim właścicielom (3M.25:15-16);
  4. Jak w roku sabatowym, tak też w jubileuszowym czytano publicznie zakon Boży. Rok Sabatowy rozpoczynał się Świętem Namiotów, a jubileuszowy od dni pojednania. Początek roku rozpoczynał się od dźwięku trąb, na których trąbili kapłani. W dziesiątym dniu siódmego miesiąca każesz zadąć w róg – nakazał Pan Izraelowi – W dniu pojednania każecie dąć w rogi po całej waszej ziemi (3M.25:8-12). To święto było praobrazem tego roku wolności, który z przyjściem Chrystusa powinien był zaistnieć w duchowym Jego królestwie, miłościwy rok Pana (Łk.4:19).
Przyczyny ustanowienia roku jubileuszowego u podstaw swoich były bardzo mądre:
  1. Gospodarcze. Uprawiana ziemia potrzebuje odpoczynku, bez czego wyjaławia się i nie przynosi człowiekowi swoich plonów. W roku sabatowym przez jeden rok, a w jubileuszowym przez dwa lata ziemia odpoczywała, stając się bardziej urodzajną w następnych latach. A jeślibyście pomyśleli: Co będziemy jedli w siódmym roku - mówi Pismo Święte - skoro nie będziemy siali i nie będziemy zbierali naszego plonu? To Ja ześlę takie błogosławieństwo moje dla was w szóstym roku, iż wyda plon na trzy lata. Będziecie siali w ósmym roku, ale będziecie jedli jeszcze z plonu zeszłorocznego aż do roku dziewiątego; dopóki nie będzie nowego plonu, będziecie jedli stary (3M.25:20-22).
  2. Obywatelskie. Darowanie długów i zwrócenie dłużnikom ich mienia, w miarę wyrównywało prawa i stan obywateli. Prawo własności i osobistej wolności zawsze i u wszystkich narodów uważane było za święte prawo. Lecz z powodu różnych okoliczności, niekiedy nie przewidzianych, zdarza się, że człowiek zmuszony jest sprzedać lub zastawić swój majątek, a nawet samemu wyrzec się wolności i być sługą lub opuścić ojczyznę. Nie braknie ubogich na tej ziemi (5M.15:11). U Izraelitów z nastąpieniem sabatowego i jubileuszowego roku, zwracano człowiekowi jego prawa, jego osobistą wolność, jego majątek i znów stawał się on osobą samostanowiącą o sobie, wolnym obywatelem swojego kraju, a państwo ponownie miało w nim swego członka, zdolnego wykonywać swoje obowiązki i obywatelskie powinności. Strzeż się, aby nie powstała w twoim sercu niegodziwa myśl: Zbliża się siódmy rok, rok umorzenia długów, i abyś nie patrzył nieprzychylnie na twego ubogiego brata i nic mu nie dał. On będzie wzywał przeciwko tobie Pana i grzech będzie ciążył na tobie... Będziesz pamiętał, że byłeś niewolnikiem w ziemi egipskiej i że Pan, Bóg twój, wykupił cię. Dlatego Ja nakazuję ci to dzisiaj (5M.15:9,15).
  3. Moralne. Postanowienia roku sabatowego i jubileuszowego odnośnie biednych i dłużników od czasu do czasu pobudzały i podtrzymywały uczucie prawdziwej miłości, zainteresowanie bliźnim. Z drugiej strony, te postanowienia podtrzymywały i pobudzały w biednych uspokojenie w Bogu i Jego opatrzności. Ochotnie będziesz mu dawał, a serce twoje nie będzie smutne, że mu dajesz, za to bowiem błogosławić ci będzie Pan, Bóg twój, w każdym twoim uczynku i w każdym twoim przedsięwzięciu... A wypuszczając go od siebie wolnym, nie wypuścisz go bez niczego. Szczodrze go obdarujesz z twojej trzody, z twego gumna i z twojej tłoczni tym, czym ubłogosławił cię Pan, Bóg twój (5M.15:10,13-14).
 ROMAMTI-EZER (wielkość pomocy – 1Krn.25:4,31). Jeden z synów Hemana, wyznaczony przez Dawida na przywódcę 24 zmiany śpiewaków i grających na instrumentach muzycznych podczas odprawiania kultu w świątyni.
ROMFAN (Dz.7:43; Am.5:26). Prawdopodobnie nazwa nadana jakiejś planecie (być może Saturnowi), która była przedmiotem kultu. Wyobrażenie tego bóstwa, ukryte w małej skrzynce lub przenośnym namiocie, było przenoszone z miejsca na miejsce, jak każdy inny bagaż, i miało kształt srebrnych świątynek, o których mówi się w Dziejach Apostolskich (19:24 porównaj Iz.46:7). U proroka Amosa (5:26) w hebrajskim tekście zamiast Romfan jest: Kewan (Kijjun).
ROSA (1Sm.1:21). Para osadzająca się wskutek schłodzenia w postaci kropel na ziemi i na roślinach podczas nocy. To zjawisko było tak obfite w Judei, że zastępowało deszcz. W ten sposób rosa stała się pięknym symbolem duchowych błogosławieństw Bożych (5M.32:2), tak samo jak jej brak - symbolem braku łaski Bożej (2Sm.1:21). Prorok Ozeasz mówi w imieniu Bożym: Będę dla Izraela jak rosa (14:5). Jest też ona symbolem zadowolenia i dobrobytu, i tak np. Job mówi: a rosa w nocy kładzie się na moich gałęziach (29:19). Gorąc i suchość powietrza w Palestynie są takie, że gdyby nie było obfitej nocnej rosy, to gleba popękałaby i wszystkie rośliny zginęłyby; rosa bywa tak obfita, że nasyca ziemię tak jak deszcz. Na to samo wskazują też niektóre miejsca Pisma Świętego, jak na przykład: Sdz.6:37-40; 2Sm.17:12 i inne. Psalmista w Psalmie 133:3 mówi o rosie Hermonu, będąca wyrazistym symbolem bogatych i obfitych błogosławieństw i duchowej wspólnoty. Szybko znikającą rosę w porannych promieniach słonecznych wskazuje Pan, gdy piętnuje lud judzki. Co ci mam uczynić, Efraimie? Co ci mam uczynić, Judo? Wszak wasza miłość jest jak obłok poranny i jak rosa, która szybko znika (Oz.6:4). W PnP.5:2 są piękne słowa: Gdyż moja głowa pełna jest rosy, moje kędziory pełne wilgoci nocnej. Rosę porównuje się też do przedwiecznego zrodzenia Pana Jezusa Chrystusa przez Boga Ojca: Z łona jutrzenki jak rosę Cię zrodziłem - mówi psalmista (Ps 110:3 BT).
ROSZ (głowa).
  1. Rosz (1M.46:21) - jeden z synów Beniamina, syna Jakuba;
  2. Rosz (Ezch.38:2-3; 39:1) - w języku hebrajskim to słowo oznacza: głowa, wódz, lecz też użyte jest do określenia ludu i w jakimś sensie jest ono nazwą własną. Spotykamy je w hebrajskim tekście w powyższych wersetach.
 ROŚLINNOŚĆ. W Piśmie Świętym słowo roślina często jest użyte w przenośnym znaczeniu, i tak:
  1. do roślin porównuje się dzieci pobożnych rodziców, rozwijające się i wzrastające, nabierające sił w młodości swojej (Ps.128:3; 144:12);
  2. człowiek bogobojny porównany jest do drzewa zasadzonego nad strumieniami wód, które przynosi owoc swój w swoim czasie (Ps.1:1-3).
W Nowym Testamencie Sam Pan powiedział: Wszelka roślina, której nie zasadził Ojciec niebieski, wykorzeniona zostanie (Mt.15:13).
ROZPROSZENIE (J.7:35). To słowo zwykle odnosi się do Żydów, którzy po uprowadzeniu do niewoli i po zniszczeniu ich świętego miasta, rozproszyli się wszędzie, jak można to zobaczyć w wydarzeniu w dniu Pięćdziesiątnicy.
ROZWÓD (5M.22:19; 24:1; Jr.3:8; Mt.19:7). Inaczej rozwiązanie małżeństwa. Rozwód był dopuszczony przez zakon Mojżeszowy z przyczyny warunków i okoliczności, właściwych sytuacji Izraelitów jako narodu. Był on prostą czynnością, z powodu czego tak wielu wykorzystywało to w złej wierze, że z biegiem czasu stało się zwyczajem męża zostawiać swoją żonę z byle powodu. W czasach Jezusa Chrystusa szkoły Hillela i Szammai prowadziły ożywiony spór dotyczący rozwiązywania małżeństw; pierwsza z nich interpretowała zakon Mojżeszowy o rozwodach bardzo dowolnie, a druga bardziej zgadzała się z duchem postanowień Mojżeszowych. Uczeni w Piśmie i faryzeusze zadali pytanie Jezusowi Chrystusowi, kusząc go i mówiąc: Czy wolno odprawić żonę swoją dla każdej przyczyny? Pan na to odpowiedział, że małżeński związek powinien być święty i nierozerwalny, i jeśli Mojżesz pozwolił na rozwód, to z powodu zatwardziałości ludu, niezdolnego do pokory, cierpliwości i wyrzeczenia (5M.10:16; Dz.7:51; Rz.2:5; Mt.19:3-9). Tylko jedno może dać prawo do rozwodu - to naruszenie małżeńskiej wierności. Każdy zaś rozwód dokonany lekkomyślnie jest grzechem i nie może być dozwolony.
RÓG (1Sm.2:1-10 i inne). To słowo użyte jest w Piśmie Świętym jako symbol potęgi, czci i chwały (5M.33:17; Łk.1:69 BG), dlatego róg często wymieniany jest w proroczych widzeniach zamiast królów i królestw (Dn.7:20-24). Rogi często służyły jako naczynia do cieczy, szczególnie oliwy i wonności (1Sm.16:1; 1Krl.1:39), a też jako trąby (Joz.6:8-13). Gdy rogi były główną obroną i siłą wielu zwierząt, to pokonać lub zniszczyć róg jakiegoś króla lub narodu, znaczyło zakończyć lub zmniejszyć ich władzę; tak samo jak podnieść lub wywyższyć róg - znaczyło zwiększyć ich potęgę. Prorokini Anna mówi: Wywyższony jest róg mój w Panu (1Sm.2:1), i dalej: Pan... wywyższy róg Pomazańca swego (w.10). I wystawił nam (Bóg) róg zbawienia w domu Dawida, sługi swego (Łk.1:69 BG).
RÓWNINA. (5M.1:1 BG; 2:8). Palestyna jest górzysta, ale są w niej też szerokie równiny. Bardziej znane z nich są następujące:
  1. Jezreel;
  2. równina rozciągająca się w kierunku morza Śródziemnego od góry Karmel do potoku Egipskiego;
  3. równina Jordanu po obu brzegach Jordanu,
  4. równina plemienia Judy, od miasta Jerycho nazywana Jerychońską;
  5. równina po wschodniej stronie Jordanu, słynąca z pięknych łąk i pastwisk; duża i żyzna dolina, gdzie w starożytności było królestwo Baszanu.
RÓŻA (Pieśń Sal.2:1 BT; Iz.35:1 BT, BG). Róża na Wschodzie jest królową kwiatów z powodu swego zapachu, koloru i piękna. Starożytni wplatali ją w wianki podczas świątecznych i religijnych wydarzeń. Dolina Saronu z powodu swej gleby i położenia była najlepszym miejscem, gdzie kwitły najpiękniejsze róże. Niektóre rodzaje róż rosną do tej pory jeszcze w Palestynie, lecz według niektórych tak zwana róża Sarońska jest rodzajem tulipana lub narcyza i jest spotykana w dużej różnorodności i obfitości w Dolinie Saronu. Znana w botanice róża Jerychońska rośnie obecnie na piaszczystych terenach Syrii, Egiptu i Arabii.

Róża Sarońska
 RUBEN (oto syn – 1M.29:32 i inne). Najstarszy syn Jakuba i Lei oraz jeden z 12 patriarchów. Pozbawił się praw pierworodztwa wskutek ciężkiego i haniebnego grzechu. Popełnił grzech wszeteczeństwa z Bilhą, nałożnicą swojego ojca, i tym ściągnął na siebie klątwę umierającego Jakuba. Burzliwyś jak woda, ale nie będziesz miał pierwszeństwa - przepowiedział mu przed swoją śmiercią Jakub - boś wszedł na łoże ojca swego; splugawiłeś wówczas moje posłanie, na które wszedłeś (1M.49:3-4). I rzeczywiście, po upływie czasu potomstwo jego nie wyróżniało się ani swoją liczebnością, ani swoją mocą. Przy czym, z drugiej strony, Ruben był jedyny z braci Józefa, który wstawił się o życie brata. Aby uratować Józefa zaproponował pozostałym braciom, żeby go nie zabijać, lecz wrzucić do dołu. Z 1M.37:29 widać, że Rubena nie było w tym czasie, kiedy Józef został sprzedany Ismaelitom. Tę samą cechę charakteru okazał wtedy, kiedy proponował życie swoich własnych synów jako gwarancję bezpieczeństwa Beniamina, kiedy Jakub odmawiał wypuścić swego ukochanego syna razem z braćmi do Egiptu (1M.42:37). Przed wyprawą Jakuba do Egiptu, na zaproszenie Jakuba, Ruben miał już czterech synów (1M.46:9). Od tego czasu nic nie wiemy odnośnie dalszej osobistej historii Rubena.
RUBIN (2M.28:17). Kamień szlachetny, pierwszy w pierwszym rzędzie napierśnika arcykapłana. Wymieniony jest w liczbie wielu szlachetnych kamieni, które znajdowały się w skarbcu króla Tyru (Ez.28:13). Blanki nowego Jeruzalemu będą zbudowane z rubinów (Iz.54:12).
RUF (czerwony). Imię osób:
  1. Ruf (Mk.15:21) - syn Szymona Cyrenejczyka;
  2. Ruf (Rz.16:13) - chrześcijanin, uczeń apostoła Pawła w Rzymie.
 RUMA (wzniesienie – 2Krl.23:36). Nazwa pewnego miejsca, być może jest to Aruma (Sdz.9:41). Jeśli rzeczywiście tak jest, to powyższe miejsce znajdowało się w pobliżu Sychem, w którym mieszkał Abimelek syn Gedeona.
RUT (przyjaciółka, przyjazna – Rut.1:4; Mt.1:5 i inne). Imię Moabitki, żony Machlona, którego ojciec, Elimelech, z żoną Noemi i dwoma synami przeniósł się z powodu głodu z Betlejemu judzkiego do Moabu. Tutaj jego synowie ożenili się z Moabitkami i tutaj wkrótce zmarł Elimelech, a po nim też synowie jego. Noemi została wdową z dwoma synowymi, Orpą i Rut. Usłyszawszy, że głód się skończył, Noemi postanowiła wrócić do domu i zostawić Rut i Orpę w ich ojczyźnie. Orpa została, lecz Rut nie chciała odejść od niej. Rut powiedziała: Nie nalegaj na mnie, abym cię opuściła i odeszła od ciebie; albowiem dokąd ty pójdziesz i ja pójdę; gdzie ty zamieszkasz i ja zamieszkam; lud twój lud mój, a Bóg twój - Bóg mój. Gdzie ty umrzesz, tam i ja umrę i tam pochowana będę. Niech mi uczyni Pan, cokolwiek zechce, a jednak tylko śmierć odłączy mnie od ciebie (Rut.1:16-17). I tak przyszły razem do Betlejemu na początku zbioru jęczmienia. Noemi miała tutaj bogatego krewnego o imieniu Boaz. Żeby zabezpieczyć pierwsze potrzeby życia, Rut pewnego razu poszła na jego pola zbierać kłosy. Boaz zauważył ją i zapytał, kim jest i skąd, a kiedy dowiedział się, że była jego krewną, okazał jej szczególną przychylność. Lecz to było za mało: zgodnie z prawem, Rut mogła mieć nadzieję, że stanie się żoną Boaza i rzeczywiście miała jakieś prawo do tego. Noemi, będąca jej dobrą doradczynią, dała jej radę jak postąpić w tej sprawie. Rut poszła za jej radą i legła u nóg Boaza w tym czasie, kiedy on spał na klepisku. Boaz uznał swoje pokrewieństwo z nią, lecz zauważył, że jest jeszcze jeden bliższy krewny, który według prawa miał pierwszeństwo. Dogodna okazja do rozwiązania tego problemu szybko się nadarzyła. Boaz siedział pewnego razu w miejskiej bramie, a ten krewny, który miał prawo do małżeństwa z Rut, przechodził obok niego. Zaproponowano mu odkupienie dziedzictwa Elimelecha przez małżeństwo z Rut. Krewny odmówił z powodu swojej niezdolności do związku małżeńskiego i oddał swoje prawo na korzyść Boaza, który w ten sposób wykupił dziedzictwo Elimelecha i jego synów, zawierając małżeństwo z Rut Moabitką. Owocem tego związku był Jobed, dziadek Dawida. W ten sposób Rut Moabitka, poganka, stała się jednym z przodków Pana Jezusa Chrystusa (Mt.1:5).

Ruta
 RUTA (Łk.11:42). Dobrze znana roślina w Palestynie, rosnąca od 0,6 do 1,2 m wysokości. Wyróżnia się swoim silnym zapachem. W starożytności stosowana ją między innymi jako lekarstwo. Zbawiciel wymieniają razem z miętą i innymi roślinami, z których Żydzi obłudnie składali dziesięcinę w świątyni. Ta roślina obficie rośnie w Palestynie, Syrii, w południowej Europie, również w naszych ogrodach.
RYBA (1M.1:21; J.21:6 i inne). Była głównym pożywieniem w Egipcie. Łowiono tam ryby w dużej ilości, szczególnie w Nilu. Różne sposoby połowu ryb przedstawione są na wielu egipskich starożytnych pomnikach. Pan przepowiadał zagrożenie Egiptu między innymi w następujących słowach: I będą narzekać rybacy i skarżyć się wszyscy, którzy zarzucają w Nilu wędkę, a ci, którzy rozciągają sieć w wodzie, omdleją z wycieńczenia (Iz.19:8). Mnóstwo ryb było też w jeziorach Palestyny, szczególnie w jeziorze Tyberiadzkim. Jerozolima była pełna ryb z Morza Śródziemnego i tam odbywał się ciągły targ, jak to widać z nazwy: Rybna Brama - która prawdopodobnie znajdowała się w pobliżu rybnego targu (Neh.3:3). Wizerunek ryby przez długi czas był znakiem dla chrześcijan pierwotnego kościoła. Według zakonu Mojżeszowego rybami czystymi są te, które mają płetwy i łuski, a nieczystymi te, które nie mają płetw i łusek (3M.11:9-12; 5M.14:8,10). Sporządzanie i czczenie wizerunku ryb jest zabronione przez Boga (5M.4:18). Dagon był uważany przez Filistyńczyków za boga ryb.
RYBAJ (przeciwnik – 2Sm.23:29; 1Krn.11:31). Beniaminita z Gibei, którego syn, Ittaj, był jednym z głównych dowódców Dawida.
RYBLA (bogactwo, urodzajność). Nazwa miejscowości:
  1. Rybla (4M.34:11) - miasto na wschodniej granicy ziemi kananejskiej;
  2. Rybla (2Krl.23:33) - miasto w ziemi Chamat, gdzie faraon Necho uwięził Jehoachaza, króla judzkiego, zmarłego później w Egipcie. Tutaj odbył się sąd Nebukadnesara nad Sedekiaszem (2Krl.25:6).
 RYBOŁÓW (3M.11:17). Ptak, według zakonu Mojżeszowego, należący do nieczystych. Jego obecność w księgach prorockich jest znakiem zniszczenia i spustoszenia (Iz.34:11; Sof.2:14), chociaż oryginalne słowo w powyższych wersetach wszędzie przetłumaczono słowem: pelikan. Przy czym, być może tym słowem wskazuje się na innego jakiegoś ptaka morskiego z gatunku pelikanów. Mięso tego ptaka jest bardzo łykowate, lecz Arabowie spożywają je z chęcią. Jego pióra mają ciemnozielony kolor, a na grzbiecie i skrzydłach brązowy.
RZEKA EGIPSKA (1M.15:18). Niewątpliwie pod tą nazwą rozumie się rzekę Nil. Terminu rzeka egipska nie należy mylić z potokiem egipskim (4M.34:5), który wpada do Morza Śródziemnego.

Stary Rzym
RZYM (Dz.28:16). Stolica rzymskiego imperium, miasto położone na brzegach Tybru. Według tradycji, miasto zostało założone przez Romulusa w 750 roku przed Chrystusem. Miasto w pierwszych czasach swego istnienia zajmowało tylko jedno wzgórze, lecz w czasach swojej chwały rozrosło się na siedem wzgórz (niektórzy twierdzą, że na 15), z ludnością - milion dwieście pięćdziesiąt tysięcy, której połowę być może stanowili niewolnicy. Było tam 150 tys. domów i 420 pogańskich świątyń. Całe rzymskie imperium obejmowało cały ówczesny cywilizowany świat z ludnością ponad 80 milionów mieszkańców. Mieszkańcy Rzymu byli zaprzedani bałwochwalstwu i przesądom, gdy jednocześnie w sztuce i działaniach wojennych zdecydowanie panowali nad całym światem. Taki był stan Rzymu w czasie narodzin Pana Jezusa Chrystusa w Betlejem. Judea stanowiła wtedy część ogromnego rzymskiego imperium i wielu Żydów żyło w tym mieście. W jakim czasie zaczęło się chrześcijaństwo w Rzymie - tego dokładnie nie wiemy, lecz prawdopodobnie wkrótce po cudownym wydarzeniu w dniu Pięćdziesiątnicy (Dz.2:10). Wiemy, że po upływie ośmiu lub dziesięciu lat od powstania tutaj zboru (być może w 64 roku), wkrótce po napisaniu przez apostoła Pawła Listu do Rzymian (Rz.1:7; 16:19), cesarz Neron rozpoczął prześladowanie chrześcijan, które ponowił cesarz Domicjan w 81 roku i które kontynuował cesarz Trajan (97-117). Czasy prześladowań i spokoju były przemienne nawet do objęcia władzy przez Konstantyna Wielkiego w 325 roku, kiedy chrześcijaństwo zostało panującą religią w imperium.
RZYMIANIE. Opanowując Judeę w 64 roku przed przyjściem Zbawiciela, Rzymianie pozostawili jej mieszkańcom, jak czynili to i w innych podporządkowanych im prowincjach, wolność religijną. Również sądownictwo w sprawach zwykłych pozostawili miejscowym władzom żydowskim, a tylko w sprawach istotnych ograniczyli zasięg żydowskiej Rady Najwyższej. Lecz jednocześnie Rzymianie podporządkowali Judeę i jej mieszkańców swojemu systemowi podatkowemu, który był bardzo ciężki dla Żydów. Żeby nadać potrzebną moc rozporządzeniom dotyczącym Judei, Rzymianie zawsze trzymali w Judei część swoich wojsk, nawet w czasach dynastii Herodów. Głównym miejscem stacjonowania wojsk była Cezarea. Lecz w święto Paschy większość oddziałów rzymskich musiała znajdować się w samej Jerozolimie, gdzie centralnym punktem przebywania armii była twierdza Antoniusza, przy samej świątyni, gdzie zbierał się licznie lud. Ich wojskowe oddziały składały się z piechoty i jazdy, pod dowództwem trybunów, centurionów lub setników. Sprawą rzymskich żołnierzy było między innymi wykonywanie wyroków śmierci i transport aresztantów.