ENCYKLOPEDIA BIBLIJNA / Tłumaczenie i opracowanie - K. Wojnikiewicz / Daniel2010.eu
NAAM (przyjemność, miły wygląd – 1Krn.4:15). Jeden z synów Kaleba, wymieniony w rodowodzie księgi Kronik.
NAAMA (piękna, miła z wyglądu). Imię osób i nazwa miasta:
  1. Naama (1M.4:22) - córka Lamecha i drugiej jego żony Sylli oraz siostra Tubalkaina;
  2. Naama (1Krl.14:21,31) - Ammonitka, jedna z żon Salomona i matka Rechabeama;
  3. Naama (Job.2:11) - miasto plemienia Judy, z niego pochodził Sofar, jeden z przyjaciół Joba.
 NAAMAN (przyjemny). Imię osób:
  1. Naaman (1M.46:21) – jeden z synów Beli, syna Beniamina, towarzyszący Jakubowi do Egiptu. Od Naamana powstała rodzina Naamanitów (4M.26:40).
  2. Naaman (2Krl.5:1-2) – aramejski dowódca wojskowy, współczesny z prorokiem Elizeuszem, do którego zwrócił się z prośbą o uzdrowienie z trądu, z powodu którego bardzo cierpiał. Wszystkie środki do uzdrowienia tego trądu okazywały się daremne; i oto pewnego razu jedna służąca, Izraelitka wzięta do niewoli, przebywająca u niego w domu, powiedziała żonie Naamana: Ach, gdyby to mój pan zetknął się kiedy z prorokiem, który mieszka w Samarii, to by go wnet uleczył z trądu. Te słowa zostały przekazane Naamanowi, a on powtórzył je królowi. Król pozwolił mu wyprawić się do Samarii i posłał z nim list do króla izraelskiego, żeby ten zdjął z niego jego trąd. Taka dziwna prośba dla króla izralskiego, nie mającego daru uzdrawiania, wydała mu się prowokacją do wojny. Lecz gdy król izraelski przeczytał ten list, rozdarł swoje szaty i rzekł: Czy ja jestem Bogiem, aby śmierć zadawać i życiem obdarzać. Prorok Elizeusz usłyszawszy o tym, nakazał wezwać do siebie Naamana. Naaman przybył ze swoimi końmi i swoim powozem, i stanął przed drzwiami Elizeusza. Prorok przekazał mu: Idź i obmyj się siedem razy w Jordanie, a twoje ciało wróci do zdrowia i będziesz czysty. Taki stosunek proroka, pusta rada, prosty sposób wydały się Naamanowi obraźliwe. Rozgniewał się i powiedział: Czy rzeki damasceńskie Abana i Parpar nie są lepsze od wszystkich wód izraelskich? Czy nie mogłem w nich się obmyć i oczyścić? Lecz słudzy jego podeszli do niego i powiedzieli: Gdyby prorok nakazał ci coś trudnego, czy nie uczyniłbyś tego? Tym bardziej więc powinieneś to uczynić, gdy ci powiedział: Obmyj się, a będziesz czysty! Według rady rozumnych sług Naaman wszedł do Jordanu, zanurzył się siedem razy, a ciało jego stało się całkowicie czyste. Głęboko poruszony tym cudem, proponował Elizeuszowi swoje dary; lecz prorok, nie patrząc na nic, nic nie przyjął. Wtedy Naaman poprosił proroka o pozwolenie wzięcia ze sobą izraelskiej ziemi, żeby w Damaszku zbudować na niej ołtarz Bogu Prawdziwemu, gdyż nie będzie już więcej składać ofiar innym bogom, prócz Boga Izraela, a przy tym prosił też przed prorokiem wybaczenia przez Pana tego, że on z tytułu obowiązku swego, towarzyszył królowi w świątyni Rimmona. Prorok uspokoił go: Idź w pokoju! - powiedział (2Krl.5:1-19).

    Według żydowskiej tradycji, Naaman był tą samą osobą, która w bitwie pod Ramot Gileadzkim ugodziła śmiertelnie strzałą Achaba. Być może na to właśnie wydarzenie wskazuje się w 2Krl.: Przez niego Pan dał zwycięstwo Aramowi. Pan daje nam widzieć w Naamanie człowieka prawdziwie wierzącego, stawiając go za przykład dla Izraelitów swego czasu. I było wielu trędowatych w Izraelu za Elizeusza, proroka - mówi Pan - a żaden z nich nie został oczyszczony, tylko Naaman Syryjczyk (Łk.4:27).
 NAAMATCZYK (Job.2:11 BG). Nazwa przynależna Sofarowi, jednemu z przyjaciół Joba, pochodzącego z Naamy.
NAARA (dziewczyna, panna – 1Krn.4:5). Jedna z żon Aszchura, ojca Tekoi.
NAARAJ (młodzieniec, sługa – 1Krn.11:37). Syn Ezbaja i jeden z głównych wojowników Dawida. W 2Krn.23:35 nazywa się: Paarai.
NAARAN (młodzieńczy – 1Krn.7:28). Miasto plemienia Efraima. Właściwą formą tej nazwy jest Naarata. To miasto powinno było znajdować się w pobliżu Jerycha i parę mil na północ lub północny-wschód od Jerozolimy (Joz.16:7).
NABAL (głupi – 1Sm.25:3 i inne). Kalebita z Maon, człowiek bardzo bogaty, mający dużo stad na górze Karmel, lecz chamski, nieokrzesany i niewdzięczny. Jego imię w Piśmie Świętym spotykamy w związku z pewnym bardzo interesującym wydarzeniem w życiu Dawida, którego szczegóły znajdujemy w 1Sm.25. Nabal miał duże posiadłości na górze Karmel, gdzie pasły się duże stada jego owiec pod nadzorem jego pasterzy. W czasie swego przebywania na pustyni, Dawid posłał dziesięciu sług do Nabala, który w tym czasie strzygł swoje owce, z usilną prośbą aby przysłał mu zaopatrzenie, jednocześnie przypominał mu o ochronie jaką otrzymywali od niego jego pasterze. Nabal chamsko odmówi i jeszcze obraził przy tym Dawida, nazywając go sługą zbiegłym od swego pana (1Sm.25:10). Otrzymawszy tę odpowiedź, Dawid postanowił niezwłocznie zemścić się i w tym celu uzbroił około 400 swoich ludzi, i wyruszył do szałasów Nabala. Lecz w drodze spotkał Abigail, która została powiadomiona przez pasterzy o zamiarach Dawida i dlatego wyszła na spotkanie z nim z darami, żeby zmniejszyć gniew jego i zapobiec przelaniu krwi. Jej wstawiennictwo było tak pomyślne, że Dawid zaniechał zemsty, a po śmierci Nabala pojął Abigail za żonę. Zaś Nabal umarł po 10 dniach po tym wydarzeniu. Dotknął Pan Nabala – mówi Pismo.
NABOT (wysokość – 1Krl.21:1; 2Krl.9:26). Pobożny Izraelita z Jezreela, który nie chciał sprzedać Achabowi winnicy, która była tuż obok pałacu Achaba, i z tego powodu za namową Izebel został publicznie fałszywie oskarżony o bałwochwalstwo i ukamienowany. Całe opowiadanie o tym wydarzeniu przeczytamy w 2Krl.21 r.
NACHALE-GAASZ (dolina Gaasz – 2Sm.23:30). Wzgórze w granicach plemienia Efraima, na północnym zboczu którego znajdowało się Timnat-Serach, gdzie został pogrzebany Jozue. Tutaj też była ojczyzna Hiddai, jednego z dzielnych wojowników króla Dawida.
NACHALIEL (rzeka lub dolina Boża – 4M.21:19). Jeden z obozów Izraelitów na pustyni po wyruszeniu z Mattany, na wschód od morza Martwego.
NACHAM (pocieszenie, uspokojenie – 1Krn.4:19). Ojciec Keili z plemienia Judy.
NACHARAI (sapiący, dyszący gniewem – 2sm.23:37). Z Beerot, giermek Joaba syna Serui.
NACHASZ (wąż). Imię osób:
  1. Nachasz (1Sm.11:1-2 i inne) - król ammonicki, panujący w czasie wchodzenia na tron izraelski Saula. Według świadectwa Józefa Flawiusza, on przez jakiś okres prowadził pustoszące wojny z zajordańskimi plemionami, zdobywał całe ich miasta i wydłubując prawe oko u jeńców, czynił ich niezdolnymi do walki. Z imieniem Nachasza spotykamy się w Piśmie Świętym w przypadku oblężenia przez niego miasta Jabesz w Gileadzie (1Sm.11), którego mieszkańcom obiecał oszczędzenie pod warunkiem, że pozwolą wydłubać każdemu z nich prawe oko. O tej barbarzyńskiej propozycji szybko dano znać Saulowi, który obiecał swoją pomoc. Następnego dnia na czele zebranego przez siebie wojska napadł na Ammonitów i rozbił ich. Józef Flawiusz dodaje, że w tej bitwie został zabity i sam Nachasz.
  2. Nachasz (2Sm.10:2) - ojciec Chanuna, też króla ammonickiego. O nim mówi się, że okazał łaskę Dawidowi, ale jaką właściwie, o tym nie wspomina się. Niektórzy interpretatorzy twierdzili, że ten Nachasz jest tożsamy z wyżej wymienionym Nachaszem, królem ammonickim, który został pokonany przez Saula. Lecz między tym wydarzeniem i śmiercią przyjaciela Dawida minęło około 58 lat i możemy nie bez podstawy myśleć, że były to dwie różne osoby, być może kolejni królowie ammoniccy.
  3. Nachasz (2Sm.17:25) - ojciec Abigail, żony Jitro.
  4. Nachasz (2Sm.17:27) - ojciec Szobi, Ammonity. Szobia z innymi pomagał Dawidowi podczas jego ucieczki przed Absalomem. Być może ten Nachasz tożsamy jest z wyżej wymienionym królem, który okazał dobroczynność dla Dawida.
 NACHAT (spokój). Imię trzech osób:
  1. Nachat (1M.36:13,17) - syn Reuela, syna Ezawa. Jeden z naczelników rodów w ziemi edomskiej;
  2. Nachat (1Krn.6:11) - Lewita;
  3. Nachat (2Krn.31:13) - zgodnie z postanowieniem króla Hiskiasza i Azariasza został wyznaczony razem z innymi jako nadzorca w świątyni Pańskiej.
 NACHOR (chrapiący, parskający). Imię osób:
  1. Nachor (1M.11:22-25) - syn Serugi, dziadek Abrahama. Wymieniony przez ewangelistę Łukasza w rodowodzie Pana Jezusa Chrystusa (3:34).
  2. Nachor (1M.11:26-27) - jeden z braci Abrama. Ożenił się z Milką, swoją bratanicą (w.29), i z nią i swoją nałożnicą Reumą miał 12 synów, z których jeden, Betuel, był ojcem żony Izaaka, Rebeki (1M.22:23).
 NACIĘCIA NA CIELE (3M.19:29). Kapłani pogańskich ludów modlitewną ekstazę wyrażali między innymi przez skakanie, głośne krzyki i biczowanie siebie. Tak prorocy Baala na żądanie króla Achaba, w obecności proroka Bożego Eliasza i ludu, skakali przed ołtarzem Baala, krzyczeli głośnym głosem i zadawali sobie rany nożami i włóczniami, aż krew po nich spływała (1Krl.18:28). Izraelici mieli zwyczaj wyrażać smutek przez rozdarcie odzieży, posypanie głowy popiołem, ogolenie głowy, podcięcie brody; szczególnie smutek po zmarłym wyrażał się w szczególny sposób: Izraelici usuwali włosy nad oczami, robili nacięcia na ciele i nakłuwali na sobie napisy. Taki rodzaj wyrażania smutku po zmarłym był zabroniony przez zakon (3M.19:28; 5M.16:1); a kapłanom było zabronione i dotknięcie się zmarłego ze swego ludu, z wyjątkiem najbliższych krewnych. Mieli też zakaz golenia głowy swojej i podcinania końcówek brody oraz nacinania ciała (3M.21:1-6).
NACZYNIA (2M.25:29; 37:16; 2Krl.21:13; Ezd.1:9; 4M.7:13; Mt.26:23). Naczynia, używane przez Izraelitów do celów liturgicznych, jak i zwykłych, a przy tym różnych kształtów. Niekiedy miały przykrywki. Zdanie w Ewangeliach: Ze mną umaczał rękę w misie (Mt.26:23; Mk.14:20) – wskazuje na to, że Judasz w czasie ostatniej wieczerzy przebywał w pobliżu Pana Jezusa.

Naczynia syryjskie
 NADAB (chętny, szczery). Imię osób:
  1. Nadab (2M.6:23) - syn Aarona i Eliszeby. Ze swoim bratem Abihu, wbrew nakazowi Bożemu (3M.10:1) przyniósł Bogu obcy ogień, tj. nie z ołtarza, i przez to zginęli spaleni przez ogień zesłany przez Boga.
  2. Nadab (1Krl.14:20 i inne) - syn Jeroboama, król izraelski i następca Jeroboama. Był on współczesnym Asy, króla judzkiego. Podczas swego panowania naśladował wszystkie wypaczenia swego ojca. Panowanie trwało tylko dwa lata, gdyż został zabity przez Baaszę w Gibbeton i wtedy cały dom Jeroboama został wytępiony, a na tron izraelski wstąpił Baasza. W tym całkowicie wykonał się wyrok Boży nad domem Jeroboama, wypowiedziany przez proroka Achiasza (1Krl.14:10-14; 15:27-30).
  3. Nadab (1Krn.2:28) - jeden z synów Szammaja, z plemienia Judy.
  4. Nadab (1Krn.9:36) - Beniamita, syn Jeiela.
 NADZIEJA CHRZEŚCIJĄŃSKA. Jedna z głównych chrześcijańskich cech. Uciszenie serca w Bogu z pewnością, że On nieustannie troszczy się o nasze zbawienie i da nam obiecane błogosławieństwo. Chrześcijańska nadzieja opiera się na Jezusie Chrystusie, który, według słów apostoła Pawła, jest nadzieją naszą (1Tm.1:1). Połóżcie całkowicie nadzieję waszą w łasce, która wam jest dana w objawieniu się Jezusa Chrystusa – mówi apostoł Piotr (1P.1:13).
NAFISZ (pokrzepienie – 1M.25:15). Syn lub potomek Ismaela.
NAFTALI (mój spór, walka - 1M.30:7-8). Szósty syn Jakuba i jeden z 12 patriarchów. Jego matka, Bilha, była służącą Racheli. To imie zostało mu nadane przez Rachelę jako znak zwycięstwa nad siostrą. Przed wyjściem Jakuba do Egiptu Naftali miał już czterech synów (1M.46:24). Błogosławiąc przed śmiercią swoje dzieci, umierający Jakub wypowiedział między innymi o Naftalim następujące słowa: Naftali - smukła łania, rodzi ładne sarnięta (1M.49:21). W błogosławieństwie Mojżeszowym powiedziano: Naftali jest syty łaski i pełen błogosławieństwa Pana, zachodem i południem niech zawładnie (5M.33:23). To wszystko mówi się w Biblii o Naftalim jako osobie odrębnej od jego plemienia.
Patrz też Dział plemienia Naftaliego.
NAFTUCHICI. Słowo niewiadomego pochodzenia. Spotyka się je tylko w 1M.10:13 i w 1krn.1:1 w rodowodzie potomków Misraima, syna Chama. Nazwa ta odnosi się do jakiegoś ludu lub plemienia.
NAGOŚĆ (1M.2:25). W Piśmie Świętym jako nagiego rozumie się człowieka bez żadnej odzieży lub tylko bez wierzchniej odzieży. W 1Sm.19:24 mówi się, że Saul zrzucił z siebie swoje szaty i leżał nagi przez cały dzień i całą noc. W Iz.20:2 mówi się, że prorok Izajasz, z nakazu Bożego, chodził nago i boso. Słowo nagość w przenośni używa się do określenia ubóstwa człowieka. Jeśli brat albo siostra nie mają się w co przyodziać i brakuje im powszedniego chleba... (Jk. 2:15).
NAHUM (pocieszenie – Nah.1:1). Jeden z dwunastu proroków mniejszych. Nie mamy o nim żadnych świadectw, prócz tego, co powiedziano w pierwszym rozdziale jego księgi, że był rodem z Elkosz. Miasto Elkosz według niektórych znajdowało się w Galilei, według innych w Alkusz, w pobliżu Mosulu. Według świadectwa beniamina Tudela grób Nahuma znajdował się w Ain-Szifta. Prorokował on przed upadkiem Niniwy i po zniszczeniu egipskiego miasta No lub No-Ammon (Nahuma 3:7-8). Prawdopodobnie też prorokował po pójściu plemion izraelskich do niewoli i przed niewolą plemienia Judy. Wszystko w księdze wskazuje na to, że Nahum żył w czasach zbliżonych do proroka Izajasza i Micheasza.
NAIN (znaczenie tego słowa jest mało określone, może być: miejsce zamieszkania, pastwiska, a może być też: piękny). Miasto Nain było miejscem jednego z wielkich cudów Pana Jezusa Chrystusa, wskrzeszenia syna wdowy (Łk.7:11).
NAJEMNIK (Job.7:1). Osoba wynajmująca się na służbę, na określony czas, dzień lub rok. Według zakonu Mojżesza zapłata najemnikowi powinna być wypłacona bez zwłoki (3M.19:13). Na tę okoliczność, że czas naszego życia jest ograniczony, wskazuje wyraźnie alegoryczny język księgi Joba (7:1; 14:6). To uczestnictwo, które najemnik przyjmuje w sprawach swojego gospodarza, porównane jest z gorącym uczestnictwem, które podejmuje dobry pasterz owiec i jest pięknie porównane w jednej z przypowieści Pana o dobrym pasterzu i najemniku (J.10:12-13). Najemnik nie narazi na niebezpieczeństwo swojego życia w obronie cudzej własności.
NAKRYCIA GŁOWY. Jest bardzo trudno określić, jakie nakrycia głowy mieli Izraelici, gdyż, z jednej strony, Biblia nie opisuje tych nakryć szczegółowo, a z drugiej strony, Józef Flawiusz i inni w swoich opisach dają różne kształty nakryciom głowy. Niewątpliwie, że zwyczaj nakrywania głowy przez Izraelitów, wywodzi się z wczesnej starożytności, czego przesłanką mogły być klimatyczne warunki, szkodliwy wpływ promieni słonecznych. Odkrycie głowy podczas próby gorzkiej wody (4M.5:18) i w przypadku zachorowania na trąd (3M.13:45), wskazuje, że w czasach Mojżesza zwyczaj nakrywania głowy prawdopodobnie był powszechnym obyczajem nie tylko wśród kobiet, ale też wśród mężczyzn. Z czasem zawoje na głowach stały się ozdobą głowy ludzi bogatych, jak widzimy to w Job.29:14). To samo czynili królowie (Iz.62:3) i strojne kobiety (Iz.3:23). Do świątecznych szat należał wieniec, nakładany dla ozdoby (Iz.61:3 BT), jak też w weselnych ceremoniach. Arcykapłan nosił zwykle na głowie zawój. Kobiety nosiły przykrycia, lecz ledwie można je uważać za nakrycie głowy, chociaż nimi niekiedy przykrywano głowę. Rodzaje nakryć głowy lub woalek Egipcjanek i Asyryjskich kobiet, można zobaczyć na starych asyryjskich obeliskach.
NAŁOŻNICA (2Sm.16:22). W Piśmie Świętym to słowo spotykamy nierzadko. Niektórzy z patriarchów, np. Abraham i Jakub, mieli nałożnice: Hagar, Ketura i inne. Podobne przykłady spotyka się w czasach sędziów i królów, jak np.: Manasses, Kaleb, Gedeon, Saul, Dawid, Salomon i inni (1Krn.7:14; 1Krn.2:46,48; Sdz.8:31; 2Sm.3:7; 2Sm.5:13; 1Krl.11:3). Według określenia rabinów – pisze Filaret – nałożnica jest żoną z niewolnic bez ślubu małżeńskiego i zaręczyn, której dzieci korzystają z dóbr materialnych, lecz nie dziedziczą. O tej praktyce u Izraelitów jest napisane: Izraelici nie tylko do czasu Zakonu, lecz i pod Zakonem pozwalali sobie na nałożnice. Prawdopodobnie ten zwyczaj przekształcił się w zasadę pod wpływem przykładu patriarchów Abrahama i Jakuba. Patriarchowie zaś po części naśladowali zwyczaje przyjęte przez nich, często ulegając niecierpliwości posiadania potomstwa, błogosławionego przez Boga. Ta niecierpliwość szczególnie ujawniała się w ich żonach. (Notatki na temat 1M. Filareta. Część II, str.150, 289-290). W ten sposób nałożnictwo przedstawione jest jako słabość, dopuszczone przez starożytnych patriarchów częściowo z powodu obyczaju, przyjętego przez nich, częściowo z powodu niecierpliwości aby mieć jak najszybciej potomstwo (1M.16:1-2; 30:3). Bóg znosił tę słabość. Lecz przykład patriarchów nie usprawiedliwia jej. Przeciwnie, Pismo Święte w wielu miejscach daje zobaczyć ograniczenie tej słabości, szkodliwe jej skutki dla rodzinnego spokoju, ogólnego dobrobytu i czystości zasad moralnych, i w końcu wprost zakazuje jako zachowania niezgodnego z pierwotnym znaczeniem małżeństwa i wolą Bożą. Ewangelie dają wskazanie na święte ustanowienie małżeństwa, jego pierwotne wysokie znaczenie (1M.2:24; Mt.19:5; 1Kor.7:2), i według jego ducha nałożnictwo w obecnych czasach jest ciężkim grzechem, równym cudzołóstwu i wszeteczeństwu.
NAMASZCZENIE, NAMASZCZONY. Namaszczenie osób, królów, arcykapłanów i proroków, miejsc i rzeczy olejem lub olejkiem ze szczególnych składników, było wyrazem uświęcenia powziętym przez powszechne zakonodawstwo. Szczegółowy opis składowych części olejku i jego użycie opisane jest w 2M.30:23-33. Domowy wyrób i użycie takiego olejku był surowo zabroniony przez Pana (w.33). Podczas świąt i innych wielki oraz radosnych wydarzeniach było zwyczajową rzeczą namaszczanie głowy wonnym olejkiem; dlatego też namaszczenie uważane było jako znak radości i szczęścia. Jako wyjaśnienie przytoczmy następujące miejsca Pisma Świętego: 2Sm14:2; Kzn.9:8; Mt.6:17; Rut.3:3. Namaszczenie królów świętym olejkiem szczególnie zalecane jest przez zakon i w Piśmie Świętym widzimy częste wskazania na te czynności (2Sm.14:15-16). Widzimy też, że namaszczenie królów olejkiem dokonywał jakiś prorok potajemnie (1Sm.10:1; 16:1-13; 1Krl.19:16; 2Krl.9:1-6) i było wskazaniem na to, że ta osoba, namaszczona w taki sposób, musi z czasem zająć królewski tron. U Izraelitów o monarchistycznych przekonaniach namaszczenia króla olejkiem dokonywał kapłan, prawdopodobnie w jakimś publicznym miejscu pośród zgromadzenia ludu, z graniem na trąbach (1Krl.1:39). Powołani do prorockiej służby prorocy przez namaszczenie olejkiem otrzymywali dary widzenia, mądrości i pobożności (Ps.105:15; 1Krn.16:22; 1Krl.19:16). Arcykapłani i kapłani, będąc poświęceni przez namaszczenie, otrzymywali dary Ducha Św. konieczne do ich służby (Hbr.5:1-3; 2M.28:41; 29:21; Ps.133:2; 3M.4:3,5). Jezus Chrystus nazywa się Pomazańcem, Mesjaszem, po grecku Chrystusem, gdyż na Niego w pełni wylane są wszystkie dary Ducha Świętego i w ten sposób do Niego w najwyższym stopniu należy kompetencja proroka, świętość arcykapłana i potęga króla. Wierzący nazywają się namaszczonymi, gdyż rzeczywiście otrzymali namaszczenie od Świętego, które w nich przebywa (1J.2:20).

Żydzi mieli w zwyczaju namaszczać i niektóre części ludzkiego ciała oprócz głowy, jak np. nogi, włosy, ze względu na zdrowie i higienę, a też jako znak czci i uległości (Mt.6:17; Łk.7:46; J.12:3). W tych przypadkach, gdzie trzeba było okazać przede wszystkim uniżenie, głęboki szacunek i miłość, używano do namaszczenia najcenniejszy i szczególnie wonny olejek (J.12:3). Namaszczanie chorych olejem w starożytności było też rzeczą powszechną. Uzdrawiające właściwości oliwy dobrze są znane, i chociaż uzdrowienia dokonywane przez uczniów Pana oczywiście były cudami, lecz jak widać z Ewangelii według Marka (6:13), i dla nich nie był obcy ten szeroko przyjęty lekarski środek. Ciała zmarłych często były namaszczane wonnościami, aby uchronić je przed rozpadem (Mk.14:8; 16:1), co niekiedy podobne było do egipskiego balsamowania.
NAMASZCZENIE OLEJEM CHORYCH (Mk.6:13). Przez namaszczenie ciała olejem, sprowadza się na chorego łaskę, uzdrawiającą niemoce duchowe i cielesne. Wywodzi ono swój początek od apostołów, którzy otrzymawszy moc od Jezusa Chrystusa, wielu chorych namaszczali olejem, i uzdrawiali (Mk.6:13); z pełną jasnością o namaszczeniu olejem mówi apostoł Jakub: Choruje kto między wami? Niech przywoła starszych zboru i niech się modlą nad nim, namaściwszy go oliwą w imieniu Pańskim. A modlitwa płynąca z wiary uzdrowi chorego i Pan go podźwignie; jeżeli zaś dopuścił się grzechów, będą mu odpuszczone (Jk.5:14-15).
NAMIESTNIK (Mt.27:2). Namiestnicy lub hegemoni byli zwykle wyższymi urzędnikami, którzy wyznaczani byli z Rzymu na namiestników prowincji, wybierani zwykle byli z osób znaczących i musieli troszczyć się o dochody skarbca cesarskiego, a też rozsądzać różne sprawy. Niekiedy, jak to bywało w małych prowincjach lub w krajach wymagających oddzielnego rządzenia, namiestnik stawał się całkowitym zarządcą. Wymieniony w Ewangeliach Piłat był szóstym z kolei namiestnikiem Judei. Sytuacja namiestników była niekiedy bardzo ciężka, po części z powodu obyczajów i uporu Żydów, po części z tego powodu, że oni zwykle byli namiestnikami w kraju, który mało znali.
NAPIERŚNIK (słowo wyroczni – 2M.28:4; 3M.8:8 i inne). Szczególna część ubrania na piersi arcykapłana z dwunastoma różnymi drogocennymi kamieniami, na których były wyryte nazwy dwunastu plemion synów Izraela (2M.28:15-30). Ogniwa i inne ozdoby, mocujące napierśnik do efodu, były zrobione ze złota. Arcykapłan musiał nosić imiona synów Izraela na napierśniku, na swoim sercu, w celu ciągłego pamiętania o nich przed Bogiem (2M.28:29-30).

Nazywał się on też: napierśnik wyroczny (28:15), być może dlatego, że nosił go na swoich piersiach arcykapłan, osoba, która musiała być źródłem prawdy i sądu dla izraelskiego zboru, i której decyzje według Bożego natchnienia zawsze musiały być jasne, sprawiedliwe i obowiązujące dla Izraelitów.
   
Napierśnik wyroczny
 NARAMIENNIK (1M.24:30). Ozdoba w postaci klamry lub pierścienia, noszona na ręku, bardzo popularna na Wschodzie przede wszystkim wśród kobiet. Dla wschodnich księżniczek były oznaką królewskiego dostojeństwa; i prawdopodobnie takie samo zastosowanie miały one i w czasach Dawida (2Sm.1:10).

Asyryjsko egipskie naramienniki
Królewski naramiennik był wykonany z cenniejszych kamieni niż zwykły i noszony był powyżej łokcia, kiedy zwykłe naramienniki nakładano na nadgarstek ręki. Naramienniki miały niekiedy znaczną wagę i wielkość (1M.24:22). Niższa klasa kobiet nosiła naramienniki zrobione z prostego materiały i nie tak cenne.

Egipski naramiennik z II dynastii             Starożytne naramienniki

 NARCYZ. Nazwa rośliny i imię osoby:
  1. Narcyz (PnP.2:1) - aromatyczna roślina, podobna do tulipana, z rodziny amarylisowych, rosnąca w większości dziko w Europie i Małej Azji. W starożytnych czasach upiększał pola palestyńskie i dolinę Saronu. Ja jestem narcyzem Saronu, lilią dolin - mówi o sobie tajemniczy Oblubieniec w Pnp.2:1. Narcyz dotąd jeszcze jest spotykany w obfitości w dolinie Saronu i w Egipcie. U nas narcyz rozkwita jako wczesna wiosenna roślina. Są białe, żółte, różowe i inne.
  2. Narcyz (Rz.16:11) - Według tradycji Kościoła Wschodniego, jeden z 70 uczniów, który był później biskupem w Atenach. Z jego domowników byli wierzący w Chrystusa, których apostoł pozdrawia.
NARD. Dobrze znana wonna roślina na Wschodzie, z rodzaju walerianowych. Nard był dobrze znany starożytnym i wysoko ceniony przez nich. Przywożono go przede wszystkim z Indii. W Palestynie i sąsiednich krajach nard spotyka się w dużych ilościach w górach i równinach. Żydzi otrzymywali maść nardową z Małej Azji w niedużych alabastrowych naczyniach, najlepszą wyrabiano w Tarsie. Zdrowotna maść nardowa była u Żydów w dużej cenie; małe naczynie z taką maścią kosztowało ponad 300 dinarów (Mk.14:3-5; J.12:3-5). O nardzie mówi się też w Pnp (4:14) razem z szafranem, cynamonem i aloesem, które sprowadzano z Syrii, Persji i Indii.
   
Nard indyjski
 NARODZENIE CHRYSTUSA (Mt.1:18:25). O tajemnicy wcielenia Syna Bożego na ziemi, prócz Marii, wiedziały tylko dwie osoby. To rodzice Jana Chrziciela, Zachariasz i Elżbieta. Była potrzeba objawienia tej tajemnicy i trzeciej osobie. Anioł Pański ukazał się Józefowi we śnie i powiedział: Józefie, synu Dawidowy, nie lękaj się przyjąć Marii, żony swej, albowiem to, co się w niej poczęło, jest z Ducha Świętego. A urodzi syna i nadasz mu imię Jezus; albowiem On zbawi lud swój od grzechów jego.

(Łk.2:1-21). W tym czasie wyszedł dekret cesarza Augusta, żeby spisać cały świat. Każdy musiał dać się spisać w swoim rodzinnym mieście. Dlatego Józef z Marią, pochodząc z domu i rodu Dawidowego, poszli z Galilei, z Nazaretu, do Judei, do miasta Dawidowego Betlejem. W tym małym miasteczku wtedy zeszło się mnóstwo ludu. Dla Marii nastał czas rodzenia, a nie znalazło się odpowiednie miejsce w domu. Urodziła w pieczarze, do której zwykle zaganiano domowe bydło.

Była noc. Pasterze strzegli stad w polu. I oto stanął przed nimi anioł Pański, a jasność olśniła ich. Zlękli się. Lecz anioł powiedział do nich: Nie bójcie się, bo oto zwiastuję wam radość wielką, która będzie udziałem wszystkiego ludu, gdyż dziś narodził się wam Zbawiciel, którym jest Chrystus Pan, w mieście Dawidowy. A to będzie dla was znakiem: Znajdziecie niemowlątko owinięte w pieluszki i położone w żłobie. Nagle zjawiło się z aniołem mnóstwo wojsk niebieskich; i słychać było jak ono chwali Boga i mówi: Chwała na wysokościach Bogu, a na ziemi pokój ludziom, w których ma upodobanie. Kiedy aniołowie odeszli do nieba, pasterze rzekli jedeni do drugich: Pójdźmy zaraz aż do Betlejemu i oglądajmy to, co się stało i co nam objawił Pan. Nie zwlekając poszli i znaleźli Marię, Józefa i niemowlę leżące w żłobie. Tutaj opowiedzieli to, co im samym powiedziano o Niemowlęciu. Wszyscy słuchający dziwili się tym, co opowiadali pasterze. W ósmym dniu po narodzinach, dokonano obrzezania niemowlęcia i nadano imię Jezus, które wypowiedział Gabriel w czasie zwiastowania Marii o narodzeniu z niej Chrystusa Zbawiciela.
NARÓD, LUD (1M.10:5; 5M.32:6; Dz.10:35 i inne). Z jednego pnia wywiódł (Pan) też wszystkie narody ludzkie, aby mieszkały na całym obszarze ziemi, ustanowiwszy dla nich wyznaczone okresy czasu i granice ich zamieszkania - mówi apostoł Paweł Ateńczykom na areopagu (Dz.17:26). O początku powstania i podziału narodów krótko mówi nam samo Pismo Święte w swojej liście narodów po potopie (1M.10 r.). Ta lista tworzy główne i niewyczerpane źródło dla historyka. Według niej wszystkie narody, różniące się między sobą językami i innymi różnicami, powstały i ukształtowały się z rodzin i pokoleń jednego wspólnego protoplasty. Początkiem całego rodzaju ludzkiego jest Adam (1M.3:20). Dlatego że pierwotny świat został zniszczony przez Boga przez powszechny potop, prócz Noego i jego rodziny, to Noe i jego dzieci: Sem, Cham i Jafet, stali się protoplastami wszystkich narodów (1M.6:17-18; 9:1 i inne). Ludy powstałe z nich i kraje przez nie zamieszkałe przyjęły nazwy od ich imion.
NATAN (Bóg dał). Imię osób:
  1. Natan (2Sm.5:14) - jeden z synów króla Dawida i Batszeby, przodek w prostej linii Jezusa Chrystusa (Łk.3:31).
  2. Natan (2Sm.7:2-4; 12:1-25 i inne) - prorok zajmujący widoczna pozycję za panowania Dawida i Salomona, będący co najmniej w trzech przypadkach bezpośrednim narzędziem komunikacji między Bogiem a królem. Pierwszy raz mówi się o nim w związku z zamiarem Dawida wybudowania świątyni Panu, co na początku prorok gorąco popierał, lecz później według polecenia Bożego nie dopuścił do jego realizacji (2Sm.7:1-16). Dalej widzimy, że Pan sam zobowiązał proroka Natana, aby napiętnował króla za uczyniony przez niego ciężki grzech odnośnie Uriasza i jego żony. Opowiadanie, w którym opisuje się to napiętnowanie, niewątpliwie może być uważane za jedno z bardziej wzruszających stronic tej historii, szczególnie z powodu piękna przypowieści, w której on ukazał jego grzech (2Sm.12:1-14). Usta Natana wypowiedziały nad Dawidem surowe potępienie uczynionego przez niego grzechu i sąd Boży, lecz i jego usta wypowiedziały ufność w Boże odpuszczenie i imię nadane Salomonowi - Jedidia (umiłowany przez Pana), którego urodziła Batszeba, co wskazywało na Bożą miłość i łaskę do niego (w.25). Prawdopodobnie wskutek tej okoliczności Dawid otoczył szczególną ojcowską troską Salomona i ogłosił jego dziedzicem tronu przed swoją śmiercią. W wyniku sugestii proroka Natana matka Salomona ośmieliła się przypomnieć umierającemu królowi o prawach syna swego Salomona do tronu i z powodu tego Dawid ogłosił go królem (1Krl.1:8-40). Później o Natanie w Piśmie Świętym nie mówi się, lecz prawdopodobnie żył on przez dłuższy czas podczas panowania Salomona. W 2Krn.9:29 wprost mówi się, że on opisał sprawy Salomona w swoich Dziejach, jak przedtem opisał sprawy króla Dawida (1Krn.29:29).
  3. Natan (2Sm.23:36) - ojciec Jigala, z Soby, jednego z rycerzy króla Dawida.
  4. Natan (1Krl.4:5) - ojciec Azarii, naczelnika nad namiestnikami króla Salomona.
  5. Natan (1Krl.4:5) - ojciec Zabuda, kapłana, przyjaciela króla.
  6. Natan (1Krn.2:36) - syn Attaja, potomek Judy.
  7. Natan (1Krn.11:38) - brat Joela, jednego z rycerzy Dawida.
  8. Natan (Ezd.8:16) - jeden z naczelników ludu w czasach Ezdrasza.
  9. Natan (Ezd.10:39) - z synów Baniego, odprawił żonę obcoplemienną.
  10. Natan (Zach.12:12) - prorok Zachariasz opisując upamiętanie Żydów i uznanie przez nich ukrzyżowanego Mesjasza, wspomina o domu Natana: będzie narzekał - mówi on - ród domu Natana. Czy chodzi tutaj o wyżej wymienionego proroka Natana, czy inną jakąś osobę, trudno rozstrzygnąć.
 NATANAEL (dar Boży). Imię osób:
  1. Natanael (1Krn.15:24) - jeden z kapłanów uczestniczący podczas przenosin Skrzyni Bożej do Jerozolimy podczas panowania króla Dawida.
  2. Natanael (Ezd.10:22) - z synów Paszchura, który zobowiązał się odprawić swoją żonę obcoplemienną.
  3. Natanael (J.1:45-51; 21:2) - jeden z 12 apostołów, zwany inaczej po ojcu Bartłomiejem (Mt.10:3; Mk.3:18; Łk.6:14), urodzony w kanie galilejskiej. Pod imieniem Natanael o nim dwa razy mówi tylko ewangelista Jan. Okoliczności, w których Natanael stał się uczniem Chrystusowym, są interesujące, gdyż rysują w jasnym świetle jego charakter. Sam Jezus zaświadczył o nim, że jest prawdziwym Izraelitą, w którym nie ma fałszu (J.1:47). Razem z synami Zebedeusza i innymi uczestniczył w połowie ryb na Morzu Tyberiadzkim, kiedy przed nimi pojawił się Pan (J.21:2). Był też pośród 11 uczniów, wymienionych w dziejach Apostolskich (1:13). Natanael głosił ewangelię najpierw w Małej Azji razem z apostołem Filipem, potem w Arabii, Etiopii, Indii i Armenii, gdzie zmarł jako męczennik
 NATANEEL (dar Boży – 1Krn.2:14). Jeden z synów Isajego, brat Dawida.
NAUCZYCIEL. To słowo niekiedy użyte jest zamiast hebrajskiego Rabbi (Mt.23:7-8; J.1:38), a także Rabbuni (J.20:16). W tym i innych podobnych przypadkach oznacza ono duchowego przywódcę (Mt.26:25,49). Często jest też użyte w znaczeniu zwykłego nauczyciela (Mt.10:24-25 i inne).
NAWÓZ (Łk.13:8). We wschodnich krajach drewno było tak cenne i rzadkie, że sprzedawane było na wagę. Dlatego jako opał nierzadko wykorzystywano nieczystości zwierząt. Nawóz, tj. gnój i uryna zwierząt, zmieszane ze słomianą podściółką wykorzystywano też do nawożenia ziemi (Łk.13:8; 14:35). Z nawozem i odchodami zwierząt często w Piśmie Świętym porównuje się głęboki upadek ludzi bezbożnych: Ich trupy leżały jak gnój na ulicach... Moab będzie zdeptany na swoim miejscu, jak depcze się słomę na gnojowisku – mówi prorok Izajasz (5:25; 25:10). Asyryjski dowódca grozi Judejczykom, że za swoją hardość przeciwko Sancherybowi doprowadzeni będą do takiego stanu, że będą żywić się swoim kałem i pić swój mocz (2Krl.18:27). Taką skrajność Izrealici rzeczywiście doświadczali (2Krl.6:25), kiedy podczas oblężenia Samarii jedli gołębi gnój, sprzedawany po pięć syklów srebra za czwartą część kaba, i szczególnie doświadczyli tego w czasie oblężenia Jerozolimy przez Tytusa. Sanitarne nakazy dotyczące nieczystości były surowo zapisane w Zakonie Mojżeszowym (5M.23:11-15). Aby utrzymać czystość, w zwykłych domach budowano osobne pomieszczenia na nieczystości.
NAZARET (odrośl, odprysk albo: odgrodzone miejsce) (Mt.2:23; Mk.1:9; Łk.1:26; J.1:45-48 i inne) (po arabsku: Naera lub Nazira). Miasto w Galilei, plemienia Zebulona, leżące na południowy-zachód od Kafarnaum i na zachód od południowego końca jeziora Tyberiackiego, około 6-7 mil angielskich od góry Tabor. Z Nazaretu widać piękny widok na dolinę Ezdronu i na górę Tabor, Karmel i inne oraz na morze Śródziemne. Ilość mieszkańców w Nazarecie w czasach Jezusa Chrystusa była niewielka, a mieszkańcy, jak wydaje się, nie wyróżniali się dobrą moralnością, nie cieszyli się dobrą reputacją i byli pogardzani przez innych. Czy z Nazaretu może być coś dobrego? To zdanie zmieniło się jakby w powiedzenie.

Nazaret
Nazaret stał się znany na całym świecie jako miejsce, gdzie mieszkał sprawiedliwy Józef, opiekun Marii, i szczególnie jako miejsce zwiastowania archanioła Gabriela dla Marii o narodzeniu się z niej Syna Bożego (Łk.1:26). Do Nazaretu powrócili Józef, Maria i Jezus po swoim pobycie w Egipcie (Mt.2:23). Tutaj minęło całe dzieciństwo, młodość i dalsze życie Jezusa do czasu rozpoczęcia przez Niego głoszenia ewangelii (Łk.2:39-51). Tutaj w synagodze On pewnego razu czytał i wyjaśniał Pismo Święte. Po czym wszyscy będący w synagodze napełnili się złością i wyprowadziwszy Jezusa z miasta, zaprowadzili Go na szczyt góry, na które zbudowany był Nazaret, żeby strącić Go w dół, lecz On przeszedł przez środek ich i oddalił się (Łk.4:30). Dlatego, że Pan Jezus długo mieszkał w Nazarecie, nazwany został: Jezus Nazareński (J.19:19).
NAZYREJCZYK (4M.6:2). Słowo oznaczające w hebrajskim języku: oddzielony, odłączony. Mówi się w 4M: Przez cały czas swojego nazyreatu jest poświęcony Panu (6:8). Nazyrejczyk, mężczyzna czy kobieta, przestrzegał warunków nazyreatu, tj. nie pił wina, nie strzygł włosów, nie wchodził do domu, w którym znajdowało się martwe ciało i nie uczestniczył w pogrzebach. Gdyby ktoś zmarł w obecności nazyrejczyka, wtedy on musiał zacząć cały swój okres nazyreatu od początku. Tę obietnicę składano powszechnie na osiem dni, niekiedy na miesiąc, a niekiedy i na całe życie. Kiedy kończył się ten okres, wtedy nazyrejczyk składał ofiarę w świątyni, później kapłan odcinał mu część włosów i spalał je na ołtarzu, przez co nazyrejczyk uwalniał się od swojej obietnicy i mógł znów pić wino (4M.6 r.). Niektórzy nazyrejczycy byli poświęcani Bogu na całe życie przez ich rodziców od urodzenia i byli takimi do śmierci: przez całe życie nie pili wina i nie strzygli włosów. Takim był np. Samson, prorok Samuel i Jan Chrzciciel (Sdz.13:4-5; Łk.1:15; 1Sm.1:11). Osoby, które złożyły obietnicę nazyrejstwa poza Palestyną i nie mające możliwości pojawienia się w świątyni po upływie swojej obietnicy, zadowalały się zachowaniem wstrzemięźliwości, wymaganej przez zakon, i obcięciem swoich włosów w swoim domu, w tej miejscowości, w której mieszkały. Ofiary, które według Zakonu Mojżeszowego, powinny były osobiście zostać złożone w świątyni, odkładane były na dogodniejszy czas, tj. do czasu odwiedzenia Jerozolimy. Dlatego to apostoł Paweł, złożywszy obietnicę podobną do nazyreatu, po opuszczeniu Koryntu, ostrzygł swoje włosy w Kenchreach, lecz odłożył całkowite wykonanie swojej obietnicy do czasu swego przybycia do Jerozolimy (Dz.18:18). Nazyrejczycy tworzyli sobą pewna sektę lub klasę, podobnie do proroków, i byli przykładem powściągliwości i świętego życia (Amosa 2:11-12).
NEA (spuszczanie, opuszczanie – Joz.19:13). Graniczne miasto plemienia Zebulona.
NEAPOL (nowe miasto – Dz.16:11). Nazwa paru miejsc w starożytnych czasach. Neapol w Piśmie Świętym było miastem i macedońskim portem nad morzem Trackim, niedaleko miasta Filippi. Apostoł Paweł w drodze z Samotraki zatrzymał się tutaj na jakiś czas i później udał się do Filippi.
NEARIASZ (sługa Jahwe). Imię osób:
  1. Neariasz (1Krn.3:22) - jeden z synów Szechaniasza.
  2. Neariasz (1Krn.4:42) - jeden z Symeonitów, żyjących za panowania Hiskiasza, którzy wytępili resztkę Amalakitów na pogórzu Seir i zamieszkali tam.
 NEBAJ (urodzajny – Neh.10:20). Z naczelników ludu izraelskiego, żyjących w czasach Ezdrasza i Nehemiasza.
NEBAJOT (być może: wzniesienie – 1M.25:13). Pierworodny syn Ismaela, syna Abrahama i Hagar. Od Nebajota wywodzi swój początek liczne plemię.
NEBALLAT (być silnym – Neh.11:34). Tak nazywało się jedno z miast plemienia Beniamina, w którym Beniaminici zamieszkali po powrocie z niewoli babilońskiej.
NEBAT (spojrzenie – 1Krl.11:26 i inne). Efraimita, ojciec Jeroboama, pierwszego króla izraelskiego po buncie plemion.
NEBATEJCZYCY (1M.25:13; Iz.60:7). Lud koczowniczy w Arabii, wywodzący się od najstarszego syna Ismaela, Nebajota. Prorok Izajasz (60:7) mówi o owcach Nebatejczyków w połączeniu z owcami Kedareńczyków, które będą ofiarą na ołtarzu, Panu podobającą się. Mówi on o Nebatejczykach jako o jednym z koczowniczych plemion, które powinny z czasem wejść do Kościoła Chrystusowego.
NEBO (góra). Nazwa następujących miejsc:
  1. Nebo (5M.32:49) - jeden ze szczytów góry Abarim, z którego Pan pokazał Mojżeszowi przed jego śmiercią całą ziemię Obiecaną i na której on umarł (5M.34:1-4).
  2. Nebo (Jr.48:1) - miasto w pobliżu góry Nebo za Jordanem, należące pierwotnie do Moabitów, a później za Mojżesza oddane Rubenitom.
  3. Nebo (Iz.46:1) - nazwa chaldejskiego lub babilońskiego bóstwa, czczonego przez Asyryjczyków i Babilończyków. Nazwę tego bóstwa nierzadko spotyka się w niektórych imionach własnych, jak np. Nabuchodonozor, Nebuzaradan.
  4. Nebo (Edr.2:29) - miasto plemienia Judy.
  5. Nebo (Edr.10:43) - z Izraelitów. W liczbie Jego potomków spotyka się niektórych mających żony obcoplemienne.
 NEBUKADNESAR (książę lub władca Nebo – 2Krl.24:1). Król babiloński, syn i następca Nabopalasara. Żył on 600 lat przed Chrystusem i dzielił władzę ze swoim ojcem jeszcze dwa lata przed jego śmiercią. Pierwsza wojna Nebukadnesara była z egipskim faraonem Neko, który krótko przedtem pokonał judzkiego króla Jozjasza pod Megiddo i wykorzystując swoje zwycięstwo, zawładnął całą ziemią od Eufratu do Egiptu. Nebukadnesar spotkał jego wojska i pokonał je pod Kankemisz, położywszy koniec egipskiej potędze w Azji. Idąc dalej na południe, zajął Jerozolimę, w trzecim roku panowania Joakima, i wziął stąd Daniela z innymi jeńcami i częścią świątynnych naczyń jako trofea swojego zwycięstwa. Kiedy jego ojciec Nabopalasar zmarł, Nebukadnesar wyruszył przez pustynię z częścią swoich wojsk do Babilonu i wstąpił na tron ojca około 604 r. przed Chrystusem. Trzy lata później przeciw niemu zbuntował się Joakim, a też powstała też Fenicja. Nebukadnesar wtargnął do Tyru i podszedł pod Jerozolimę z częścią swoich wojsk, i po długim oporze zajął ją. Według świadectwa Józefa Flawiusza, on uśmiercił króla, a Joakima wprowadził na tron.

Z powodu nowego buntu przeciwko Nebukadnesorowi Jerozolima była ponownie oblężona i zdobyta, świątynia jerozolimska została ograbiona, a książęta i większość ludu zostali uprowadzeni do Babilonu, w Jerozolimie została tylko największa biedota. Sedekiasz, wprowadzony przez Nebukadnesara na tron, po dziewięciu latach panowania jako wasal, zbuntował się przeciwko Nebukadnesorowi i przeciwko niemu zawarł przymierze z faraonem egipskim. Skutkiem tego było czwarte dwuletnie oblężenie Jerozolimy, zniszczenie miasta i wyludnienie kraju; przywódcy miasta zostali odprowadzeni do Ribli i uśmierceni. Tyr też padł po trzynastoletnim oblężeniu. Prawie jednocześnie odniesione zostały zwycięstwa w Egipcie i wszystkie ludy Asyrii Fenicji, Palestyny i Egiptu kłaniały się przed zwycięskimi sztandarami Nebukadnesara. Nabukadnesar wsławił się nie tylko swoimi zwycięstwami lecz i budową różnych wielkich budowli. Upiększył swoją stolicę, umocnił ją wielkim kamiennym murem, rozwinął rolnictwo, wybudował wodociągi, wybudował mnóstwo kanałów, dróg itd. Za jego panowania Babilon stał się nową stolicą. Jego bogactwa, pozyskane ze zdobytych krajów, urosły do olbrzymich rozmiarów; miał u siebie na służbie miliony jeńców obcokrajowców, których wykorzystywano do architektonicznych i w ogóle do budowlanych prac. Na wszystkich cegłach z jego czasów w ogromnych kamiennych ruinach czytamy jedyny napis: Nabukadnesar, syn Nabopalasara, król babiloński. Nabukadnesar wybudował także ogromny pałac, przebudował świątynię Bela i świątynię Merodacha w Borei..., wybudował wiszące ogrody dla swojej żony, uważane przez starożytnych za cuda świata i przypisywane zwykle Semiramidzie itp.

Przy czym chwała jego panowania równała się jego niezmiernej pysze. Mówi się w księdze proroka Daniela: Odezwał się król i rzekł: Czy to nie jest ów wielki Babilon, który zbudowałem na siedzibę króla dzięki potężnej mojej mocy i dla uświetnienia mojej wspaniałości? Gdy słowo to było jeszcze na ustach króla, zagrzmiał głos z nieba: Oznajmia ci się, królu Nebukadnesarze, że władza królewska zostaje ci odjęta (Da. 4:27-28). Tak też się stało: Wypędzony został spośród ludzi i jadał trawę jak bydło, a rosa niebieska zraszała jego ciało, aż jego włosy urosły jak u orłów pierze, a jego paznokcie jak u ptaków pazury (w. 30). Niewątpliwie, że był to rodzaj obłąkania, gdzie uważał siebie za woła. Po odzyskaniu rozsądku Nebukadnesar wkrótce zmarł, po 43 latach panowania, w przybliżeniu w 561 r. przed Chrystusem. Po jego śmierci królestwo zaczęło upadać. Zastąpił go jego syn Ewil-Merodach, prawdopodobnie już kierujący królestwem w czasie jego choroby.
NEBUZARADAN (2Krl.25:8; Jr.39:10). Dowódca gwardii przybocznej babilońskiego króla Nebukadnesara, który spalił świątynię jerozolimską, pałac króla i uprowadził mieszkańców do niewoli w jedenastym roku panowania Sedekiasza. Zostawiwszy w Jerozolimie tylko biedotę, nic nie mającą, wszystkich innych uprowadził ze zniszczonego przez siebie miasta do Babilonu, obfitującego w pola i winnice. Z rozkazu Nebukadnesara troszczył się o ochronę proroka Jeremiasza, który mógł zginąć podczas zajęcia miasta (Jr.39:11-14). Miał też za zadanie odnalezienia głównych winnych buntu przeciw Nabukadnesorowi za panowania Sedekiasza, którzy wyliczeni są w 2Krl.25:18-19 i w Jr.52:24-25, i odprowadzić ich do Ribli, gdzie w tym czasie przebywał Nebukadnesar. Zostali tam uśmierceni razem z synami Sedekiasza.
NECHO (2Krl.23:29-35 i inne). Faraon Necho, król egipski, współczesny króla judzkiego Jozjasza, pokonawszy króla Jozjasza pod Megiddo, później sam został pokonany przez Nebukadnesara króla babilońskiego. Ten faraon posiadał znaczną flotę i spowodował, że Fenicjanie opłynęli dookoła Afrykę, przez co znacząco poszerzył granice swego panowania.
NECHUM (pocieszenie – Neh.7:7). Jeden z naczelników ludu, towarzyszących Zerubabelowi do Jerozolimy po skończonej niewoli babilońskiej.
NECHUSZTA (miedź – 2Krl.24:8). Córka Elnatana z Jeruzalemu i matka Jehojachina, króla judzkiego.
NECHUSZTAN (miedziany – 2Krl.18:4). Nazwa miedzianego węża, którego Izraelici podczas panowania Hiskiasza czcili - spalając mu kadzidło jako bóstwu.
NEDABIASZ (Jahwe porusza – 1Krn.3:18). Jeden z synów Jechoniasza.
NEFEG (kiełek, odrośl). Imię osób:
  1. Nefeg (2M.6:21) - jeden z synów Ishara, wnuk Kahata.
  2. Nefeg (2Sm.5:15) - jeden z synów Dawida, urodzony w Jerozolimie.
 NEFUSYM (Ezd.2:49 BG). Z niewolników świątyni. Jego synowie znaleźli się w liczbie powracających z niewoli babilońskiej z Zerubabelem.
NEGEB KRETEŃSKI (1Sm.30:14). Inna, szczególna nazwa ziemi filistyńskiej i ludu filistyńskiego.
NEHEMIASZ (którego pociesza Jahwe). Imię osób:
  1. Nehemiasz (Ezd.2:2) - z przywódców i naczelników judzkich, którzy powrócili z niewoli z Zerubabelem.
  2. Nehemiasz (Neh.3:16) - syn Azbuka, z liczby osób naprawiających mur Jerozolimy w czasach Nehemiasza.
  3. Nehemiasz (Neh.1:1; 8:9 i inne) - syn Chakaliasza, pochodzący prawdopodobnie ze znamienitego rodu, gdyż służył jako podczaszy u perskiego króla Artakserksa. Przebywał na królewskim dworze i korzystał z przychylności i miłości króla. Nehemiasz żył jednak myśląc o Palestynie i modląc się o swój naród. Przyszedł raz do niego jeden z braci jego, Chanani, z niektórymi Żydami, będącymi w Jerozolimie, i opowiedział mu, że ocaleni przed niewolą przeżywają wielką biedę w Jerozolimie, że mury Jerozolimy są zniszczone i bramy spalone. To bardzo zasmuciło Nehemiasza; długo płakał, dni i noce, przez cztery miesiące, trwając w poście i modlitwie, przez co zwrócił uwagę króla na siebie. W końcu, po usilnej modlitwie Nehemiasza, podając podczas obiadu wino, na pytanie króla o przyczynę jego smutku, zdecydował się ujawnić, co leżało jemu na sercu i prosił go o pozwolenie wyprawienia się do ojczystej ziemi, aby odbudować ojczyste miasto i zniszczone jego mury. Król pozwolił i obdarzył Nehemiasza dużą władzą, dużym pełnomocnictwem i środkami. Po przybyciu do Jerozolimy, po trzech dniach, objechał wokół umocnienia Jerozolimy, które były w ruinach, i obejrzał je. Później, zebrawszy starszych i naczelników miasta, ujawnił im pozwolenie króla na odnowienie murów miasta i zaproponował przystąpienie do prac. Jego propozycja została przyjęta z entuzjazmem. Wszyscy gorliwie wzięli się do pracy i wkrótce, w 52 dni, mury zostały zniesione pomimo wszystkich niebezpieczeństw, napaści i przeszkód ze strony zewnętrznych wrogów (Neh. rozdz. 2, 3, 4, 6). Podczas poświęcenia muru, w obecności mnóstwa Lewitów i ludu, zebranych na święto, zostało złożonych mnóstwo ofiar. Ten dzień był wielkim świętem dla całego ludu. Później Nehemiasz zajął się organizowaniem życia swoich rodaków; przekonał bogatych do zwrotu pól biednym, winnic i domów, i zabronił brać zastaw ze swoich współplemieńców (5. rozdz.); nakazał spis ludu i zobowiązał starszych, znaczniejszych obywateli i dziesiątą część ludu, według losów, do osiedlenia się w Jerozolimie, i w ten sposób miasto zostało wystarczająco zasiedlone; dla bezpieczeństwa zorganizował w Jerozolimie straże (7:1-5; 11:1-2).

    Później, szczególnie z pomocą kapłana Ezdrasza, starał się utwierdzić i zwiększyć moralno-religijny stan swojego ludu. W pierwszym dniu siódmego miesiąca, podczas wielkiego zgromadzenia ludu, Ezdrasz uroczyście przeczytał księgę Zakonu ludowi. Lud płakał słuchając czytania i wyjaśnień Zakonu, co trwało od rana do południa. Później Nehemiasz rozporządził, żeby w nadchodzącym święcie Szałasów Żydzi zrobili sobie szałasy i mieszkali w nich według zakonu. Ósmego dnia odbyło się uroczyste zebranie zgodnie z prawem (Neh.8; 3M.23:39-43). W 24 dniu, według rozporządzenia Ezdrasza i Nehemiasza, ogłoszony został post. Synowie izraelscy zebrali się przed świątynią w worach pokutnych i głowami posypanymi ziemią, odłączywszy się od wszystkich obcoplemieńców, czytali księgę Zakonu, wyznawali grzechy swoje i ojców swoich, oddając pokłon Panu. Na koniec Ezdrasz wypowiedział pokutną modlitwę. Później pisemnie zobowiązano się, potwierdzając podpisami i pieczęciami Izraelitów, do surowego zachowania ustaw Bożych. W tym czasie zwrócono szczególną uwagę na to, żeby nie wstępować w związki małżeńskie z obcoplemiennymi, nie handlować w szabat, stale wnosić na rzecz świątyni składki i dawać kapłanom oraz Lewitom pierwociny i dziesięciny (Neh.9; 10 rozdz.). Później Nehemiasz musiał powrócić do Babilonu. Po jakimś czasie przybył znów do Jerozolimy i spotkał się tam z nieporządkiem i złem, dlatego znów musiał zatroszczyć się o wykorzenienie tego. Razem z Ezdraszem zebrał w całość księgi natchnione przez Boga. Pismo Święte nie podaje miejsca i czasu jego śmierci.
 NEIJEL (mieszkanie Boże – Joz.19:27). Miasto na granicy plemienia Asera. Wymienione jest tylko w powyższym wersecie, lecz według jego związku z Kabulem niewątpliwie znajdowało się w tej samej okolicy.
NEKODA (wspaniały – Ezd.2:48; Neh.7:50,62). O synach Nekody mówi się dwa razy w księgach Ezdrasza i Nehemiasza. W pierwszym przypadku wymienieni są na liście sług świątynnych, towarzyszących Zerobabelowi z Babilonu, a później w liczbie tych osób, które przybyły z Tel-Melach i innych miejsc, lecz nie mogli podać swego rodowodu i pochodzenia, i udowodnić, że się wywodzą z Izraela.
NEMUEL (dzień Boży). Imię osób:
  1. Nemuel (4M.26:9) - jeden z synów Eliaba, brat Datana i Abirama.
  2. Nemuel (4M.26:12) - z synów Symeona, założyciel rodziny Nemuelitów.
 NER. (światło – 1Sm.14:50-57). Ojciec Abnera, hetmana wojsk króla Saula, stryjek króla Saula.
NEREUSZ. (Rz.16:15). Jeden z rzymskich chrześcijan, którego pozdrawia apostoł Paweł w Liście od Rzymian.
NERGAL (planeta Mars, bożek wojny – 2Krl.17:30). To słowo, według większości, oznacza zwykle koguta, i powszechnie przypuszczano, że Nergal jako bożek przedstawiany był na kolumnach i pomnikach w postaciach, które miały jakieś podobieństwo z tym ptakiem. Przy czym w obecnym czasie większość twierdzi, że była to planeta Mars. Ten bożek szczególnie popularny był wśród Kutejczyków i w 2Krl. mówi się, że Kutejczycy uczynili swoim bogiem Nergala, który przedstawiany był jako skrzydlaty lew z ludzką głową. Wyobrażenia tego pogańskiego bóstwa dotąd jeszcze spotyka się na asyryjskich pomnikach.
NERGAL-SAR-ESER (naczelnik Marsa – Jr.39:3). Jeden z książąt Nebukadnesara, naczelnik magów, podczas zdobycia i zniszczenia Jerozolimy.
NERIASZ. (Pan jest święty – Jr.32:12; 36:4). Ojciec Barucha, przyjaciela Jeremiasza.
NESIB (stateczny, ustawiony – Joz.15:43). Miasto plemienia Judy.
NESJACH (zwycięstwo – Ezd.2:54; Neh.7:56). Protoplasta rodziny, która powróciła z babilońskiej niewoli.
NETANAEL (dar Boży). Imię osób:
  1. Netanael (4M.1:8) - syn Suara, z naczelników plemienia Issachara, uczestniczący w spisie Izraelitów za Mojżesza.
  2. Netanael (1Krn.24:6) - lewita, ojciec Szemajasza, pisarza.
  3. Netanael (1Krn.26:7) - piąty syn Obeda Edomczyka.
  4. Netanael (2Krn.17:7) - książę króla Jehoszafata.
  5. Netanael (2Krn.35:9) - brat Konaniasza, naczelnik lewicki.
  6. Netanael (Neh.12:36) - kapłan niosący instrumenty muzyczne podczas poświęcenia muru jeruzalemskiego za czasów Ezdrasza i Nehemiasza.
 NETANIASZ (dany przez Boga). Imię osób:
  1. Netaniasz (1Krn.25:12) - jeden z Lewitów za panowania króla Dawida, na którego wraz z synami i braćmi padł los piątej zmiany służby w świątyni.
  2. Netaniasz (2Krn.17:8) - z Lewitów za panowania króla Jozafata, wysłany przez króla razem z innymi do wszystkich miast judzkich aby nauczać lud Prawa Pana.
  3. Netaniasz (Jr.36:14) - ojciec Jehudiego, jednego z dostojników króla Jojakima.
  4. Netaniasz (2Krl.25:25) - ojciec Ismaela, jednego z judzkich naczelników.
 NETANMELEK (król ustanowił – 2Krl.23:11). Imię eunucha w czasach króla Jozjasza. W pobliżu jego mieszkania, u wejścia do świątyni judzcy królowie poświęcili konie Słońcu, a on być może opiekował się nimi.
NETOFA (kopanie – Ezd.2:22). Miasto plemienia Judy lub Beniamina. Jego mieszkańcy powrócili z niewoli z Zerubabelem. Wielu przypuszcza, że znajdowało się ono niedaleko Betlejem lub Jerozolimy.
NETYNEJCZYCY (dany lub poświęcony – Ezd.2:32-57 BG). Tworzyli część Gebeonitów, pokonanych i wziętych do niewoli, byli zaliczeni do liczby niższych sług świątynnych; nosili wodę, rąbali drewno. Liczba tych sług świątynnych szczególnie wzrosła w późniejszym czasie za panowania króla Dawida i innych królów. Netynejczykami zostali nazwani już po niewoli babilońskiej (Neh.3:26 BG; 7:46 BG; 10:28 BG). Uprowadzeni do niewoli Netynejczycy mieszkali w mieście Kasifia (Ezd.8:17,20).
NIBCHAZ (słowo nieznanego pochodzenia – 2Krl.17:31). Nazwa bożka, którego stworzyli sobie Awwejczycy, mieszkańcy Samarii. Przypuszcza się, że Nibchaza czczono pod postacią psa, właściwie był to bożek z ludzkim tułowiem i z głową psa.
NIBSAM (woń, aromat – 1Krn.4:25). Potomek Symeona.
NIEBO. To słowo jest używane w Piśmie Świętym w różnym znaczeniu. Niekiedy ono oznacza po prostu atmosferę, bezpośrednio otaczającą ziemię. W ten sposób zdanie: wszystkim ludom pod całym niebem (5M.4:19), znaczy to samo, co - wszystkim ludom na ziemi. W tym znaczeniu niebo jest przestrzenią przeznaczona dla ptaków, gdy ziemia jest dla człowieka i zwierząt, a woda - dla ryb. W innym znaczeniu niebo rozumie się jako firmament lub sklepienie niebieskie, na którym porusza się słońce, księżyc, gwiazdy i inne ciała niebieskie. W Piśmie Świętym niebo niekiedy nazywa się łagwiami niebieskimi (Job.38:37), zwojem (Ob.6:14). W ten sposób czy atmosfera, czy firmament niebieski, niebo w tych znaczeniach dostępne jest naszym oczom: Spójrz na najwyższe gwiazdy - mówi się w księdze Joba - jak są wysoko! (Job.22:12). To niebo mówi nam o Bogu, porażając nasz wzrok swoim pięknem, potęgą i harmonią (Ps.19:2). Przeznaczone jest ono na zniszczenie w ostatnim dniu sądu, tak samo jak i ziemia. Wtedy niebiosa z trzaskiem przeminą - mówi apostoł Piotr - ziemia i dzieła ludzkie na niej spłoną (2P.3:10-13). I niebo znikło, jak niknie zwój, który się zwija - mówi się w Objawieniu (6:14). I widziałem nowe niebo i nową ziemię; albowiem pierwsze niebo i pierwsza ziemia przeminęły, i morza już nie ma (Ob.21:1).

W końcu, prócz atmosfery, firmamentu, pod terminem niebo rozumie się tzw. niebiosa niebios. Jest to niewidoczny, niematerialny świat, być może jest to trzecie niebo, o którym mówi apostoł Paweł (2Kor.12:2). Tutaj, na wyżynach niebieskich, znajduje się święte, szczególne miejsce wszechobecności Bożej; tutaj jest Jego tron; tutaj On się przechadza na skraju niebios (Job.22:14); tutaj jest obecny Pan Jezus Chrystus (Dz.3:21); tutaj też Duch Boży okazuje Swoją wszystko przenikającą moc z siedmiu świeczników, płonących przed tronem Bożym (Ob.4:5). To niebo jest miejscem przebywania aniołów wszystkich rang. Tutaj przebywają duchy ludzi sprawiedliwych, którzy osiągnęli doskonałość (Hbr.12:23). To niebo nazywa się inaczej łonem Abrahamowym lub rajem. Czytamy w Piśmie Świętym o niebiańskich mieszkańcach, o niebiańskiej ojczyźnie, o niebiański mieście Jerozolimie. To niebo jest opisywane jako mające swoje miasto, swoją świątynię, swoich wielu mieszkańców, swoje korony chwały. Z tego nieba Pan przyszedł na ziemię, tam wzniósł się i stamtąd znowu przyjdzie sądzić żywych oraz umarłych.

Syryjski niedźwiedź
NIEDŹWIEDŹ, NIEDŹWIEDZICA (Prz. 17:12). Syryjski niedźwiedź, jest to ta sama postać tego drapieżnego zwierzęcia, o którym nierzadko wspomina się w Biblii. Macierzyńska miłość niedźwiedzicy do swoich dzieci u Żydów doczekała się nawet przysłowia. Jej okrucieństwo podczas odbierania jej dzieci przyjmuje tragiczne rozmiary, na co też wskazuje się w 2Sm.17:8 i Oz.13:8. Dawid bronił swoje stada przed napaścią niedźwiedzia (1Sm.16:34-36). Dwie niedźwiedzice, które wyszły z lasu, rozszarpały 42 dzieci, szydzących z proroka Elizeusza (2Krl.2:24). Niedźwiedź w widzeniu Daniela jest symbolem Medo-Persji. Krowa będzie się pasła z niedźwiedzicą – mówi Izajasz (11:7) o mocy i potędze działania Ewangelii na serca ludzi i narodów – ich młode będą leżeć razem, a lew będzie karmił się słomą, jak wół.
NIEDŹWIEDZICA (Job.9:9). Nazwa gwiazdy w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy. Wschód i zachód tej gwiazdy starożytni astronomowie łączyli z zapowiedzią morskich burz i huraganów. Przypuszcza się, że Job w powyższym miejscu wskazuje na tę gwiazdę lub być może na cały gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy. Pierwsi wprowadzili ten gwiazdozbiór Fenicjanie, kierując się według niego podczas swoich morskich wypraw.
NIERZĄDNICA (1M.38:15). To słowo, określające nieprzyzwoitą kobietę, w Biblii ogólnie jest używane do określenia zdemoralizowanego i niemoralnego sposobu życia Izraelitów, jeśli naruszali przymierze z Bogiem i oddawali się bałwochwalstwu oraz innym odstępstwom (Iz.1:21). Z historii Tamary widzimy (1M.38:15), że nierządnice były wśród Kananejczyków, pierwotnych mieszkańców Palestyny. W czasach patriarchalnych i Mojżesza, były surowe prawa odnośnie nierządu. Historia nierządnicy Rachab (Joz.2:1; 6:16) udowadnia, że Izraelici, wchodząc do Kanaanu, spotkali tam tę grupę kobiet. Z czasów Salomona wymienia się dwie kobiety nierządnice, mieszkające w jednym domu (1Krl.3:16). Za panowania Jozjasza wymienia się już pomieszczenia nierządników (2Krl.23:7). Nierządnice różniły się od innych kobiet ubiorem, przebywały przy bramach, na ulicach, placach; zapłatą za te usługi było koźlątko (1M.38:17); w późniejszych czasach nierządnice gromadziły duże bogactwa (Ez.16:33-39). Przewrotnością i bezwstydem wciągały w swoje sieci nierozumnych (Prz.7:7-22; 1Krl.14:22-24). Przed przyjściem Chrystusa na ziemię niemoralność między Grekami i Rzymianami, nie wyłączając też Żydów, nasiliła się maksymalnie; dlatego też apostołowie szczególnie widzieli potrzebę ostrzegania wierzących przed nierządem.
NIETOPERZ (3M.11:19; 5M.14:18; Iz.2:20). Karmiące się mlekiem zwierzątko z rzędu nietoperzy, nieczyste według Zakonu Mojżeszowego. Nietoperze ukrywają się podczas dnia w pieczarach, starych ruinach, wieżach i innych pustych i oddalonych miejscach, a wieczorem zwykle wylatują na żer. Nazwanie na Wschodzie kogoś „latającą myszą” uważa się za najbardziej hańbiące. Liczebność nietoperzy w niektórych miastach zachodniej Azji jest zadziwiająca, wlatują one tam nawet do pomieszczeń mieszkalnych, przynosząc jednak korzyść w tym odniesieniu, że niszczą komary, muchy i inne owady. W Palestynie, szczególnie nad Martwym Morzem, w dolinie Jordanu i w pobliżu jeziora Genezaret, widzi się wielkie mnóstwo nietoperzy.
NIEWOLNIK, niewolnictwo. Niewolnictwo od zarania istniało między ludźmi. Znane było też przed potopem (1M.9:25). Starożytni patriarchowie mieli wiele niewolników (sług) (1M.12:5; 14:14). Niewolnikami stawali się jeńcy wojenni (5M.20:10-11; 21:10), dłużnicy (2Krl.4:1; Iz.50:1; Mt.18:25), złodzieje (2M.22:1-3), potomstwo z pary niewolników (1M.14:14; 15:3 i inne). Niekiedy człowiek sam sprzedawał siebie w niewolnictwo w skrajnej okoliczności (3M.25:39). Niewolnicy przez sprzedaż przechodzili od jednego pana do drugiego, a zakup był najzwyklejszym sposobem zdobywania niewolników. Cena niewolników w różnych czasach była różna, lecz w procesowych sprawach Mojżesz określił prawną cenę niewolnika nie więcej niż 30 sykli srebra (2M.21:32). Odnośnie utrzymania niewolników wiadomo, że otrzymywali oni od swego pana mieszkanie, utrzymanie, odzież, a za to musieli wypełniać wszystko, co im nakazywano. Szczególnie wierny i zdolny niewolnik, kierujący całym gospodarstwem, był nadzorcą nad innymi niewolnikami i nosił tytuł zarządcy lub przełożonego (1M.24:2; 47:6; 1Sm.21:8; Rut.2:5). Przydzielał on niewolnikom pracę, a niekiedy i pożywienie, jeśli tym nie zajmował się sam pan (Prz.31:15; Mt.24:45; Gal.4:2).

Niektórzy niewolnicy wychowywali i nauczali dzieci. U rozumnych panów los niewolników był znośny (Job.31:13), lecz ogólnie był ciężki. W przeciwieństwie do pogan, u których niewolnicy zdani byli na łaskę i kaprys swoich właścicieli, Izraelici mieli humanitarne prawa odnośnie swoich niewolników. Tak np. nie mogli obarczać ich zbyt ciężkimi pracami, podlegali odpowiedzialności przed sądem, jeśli ktoś uderzył niewolnika swego i ten zmarł; wszyscy niewolnicy w sabat i inne świąteczne dni byli wolni od pracy (2M.20:10; 5M.5:14). Podczas składania dziesięcin i innych darów zwykle byli zapraszani do wzięcia udziału w uczcie. W roku sabatowym, ze wszystkiego co w sposób naturalny wydała ziemia, mieli prawo korzystać niewolnicy i najemnicy (3M.25:4-7). Jeszcze bardziej o niewolnictwie wypowiada się chrześcijaństwo: A wy, panowie, postępujcie względem nich (niewolników) tak samo, zaniechajcie groźby, wiedząc, że zarówno wy, jak i oni mają Pana w niebie i że On nie ma względu na osoby (Ef.6:9). W innym miejscu apostoł pisze: Panowie, obchodźcie się ze sługami waszymi sprawiedliwie i rzetelnie, wiedząc, że i wy macie Pana w niebie (Kol.4:1). Bardzo wzruszające i pouczające wskazanie właścicielom w odniesieniu do ich niewolników daje apostoł Paweł, zwracając jednego zbiegłego niewolnika jego właścicielowi (Fil.1:11,14,17,21).
NIKANOR (widzący zwycięstwo – Dz.6:5). Jeden z siedmiu diakonów Kościoła apostolskiego. Według tradycji, on z dwoma tysiącami innych chrześcijan został zabity w tym samym dniu, w którym został ukamienowany pierwszy męczennik Szczepan.
NIKODEM (lud jest zwycięzcą – J.3:1-21). Faryzeusz, członek żydowskiego sanhedrynu. Krótkie wzmianki o nim można przeczytać w Ewangelii według Jana. Pierwszy przypadek, w którym wymienia się jego imię, miał miejsce wkrótce po pierwszym wygonieniu handlarzy ze świątyni. Odwiedził on Jezusa nocą, aby szczegółowiej i swobodniej przyswoić światło nauczania Chrystusa, i podczas tej nocnej rozmowy Pan objawił mu główne podstawy nauki Ewangelii: konieczność nowego narodzenia się z Ducha Świętego, tajemnicę odkupienia przez śmierć na krzyżu Jezusa Chrystusa w celu otrzymania wiecznego życia i zbawienia. Później jego imię spotykamy w 7 rozdziale ew. według Jana (50-52). Arcykapłani i faryzeusze nakazali swoim sługom pojmać Jezusa Chrystusa i przyprowadzić Go do nich. Słudzy nie byli w stanie wypełnić powierzone im zadanie, dlatego powiedzieli oni, że nigdy jeszcze człowiek tak nie przemawiał, jak ten człowiek mówi (w.46). Do tego wyjaśnienia sług dołączył swój głos Nikodem. Powiedział: Czyż zakon nasz sądzi człowieka, jeżeli go wpierw nie przesłucha i nie zbada, co czyni? (w.51). Po cierpieniach i śmierci Zbawiciela, Nikodem otwarcie oddał ostatnią posługę Jego ciału razem z Józefem z Arymatei, przynosząc sto funtów mieszaniny mirry i aleosu do namaszczenia Jego ciała (J.19:38-42). Według tradycji, przyjął on chrzest od apostołów, żył i zmarł w domu Gamaliela, swego krewnego.
NIKOLAICI (Ob.2:6-15). Starożytna sekta, której naukę surowo piętnuje się w Piśmie Świętym. Niektórzy twierdzą, że ta nazwa jest symboliczna, że w dosłownym znaczeniu odpowiada Baalowi i że to nim naznaczają się wszyscy fałszywi nauczyciele, pociągając do bałwochwalstwa i nieczystości.
NIKOPOLIS (miasto zwycięstwa – Tt.3:6-12). Nazwa wielu starożytnych miast, jedno z nich wymienia apostoł Paweł jako miejsce, gdzie zamierzał spędzić zimę. Sądząc z Listu, powinno ono było znajdować się w Macedonii.
NIL (Jr.2:18). Największa rzeka Egiptu i w całej Afryce.
NIMRA. Tę nazwę spotyka się w 4M.32:3, lecz to nazwane miejsce, jak się wydaje, w innych miejscach Pisma Świętego nazywa się Bet-Nimra. Było to jedno z miast plemienia Gada i znajdowało się po wschodniej stronie Jordanu, i jeśli jego nazwa oznacza legowisko barsów lub panter, to nie bez podstawy można myśleć, że było ono w starożytności odwiedzane przez te zwierzęta.
NIMRIM. (jasna, świeża, zdrowa woda – Iz.15:6). Nieduży strumień w pobliżu miasta Nimrim, wpadający do morza Martwego.
NIMROD. (buntować się – 1M.10:8-9). Syn Kusza, szczególnie wyróżniony od innych jego synów w 1M. Był dzielnym myśliwym. Zdanie: Był on dzielnym myśliwym przed Panem - oznacza, że posiadał szczególne zdolności w polowaniu na dzikie zwierzęta. Słowa: przed Panem - są niczym innym jak alegorią, oznaczającą - bardzo potężny. Żydzi patrzą na niego, jak na wodza tych osób, które przedsięwzięły budowę babilońskiej wieży. Według wschodnich chrześcijan, był on pierwszą osobą, która wprowadziła bałwochwalstwo. Szczególnie zaś zajmował się budową wielkich miast, jak Babilon i Niniwa. Kraj Nimroda (Mich.5:5) - oznacza to samo, co i Babilon. Niektórzy utożsamiają Nimroda z Orionem w greckiej mitologii.
NINIWA. (osiedlenie się – 1M.10:11). Najwcześniejsza wzmianka o Niniwie zawiera się w słowach: Z tego kraju (Synear) wyruszył do Asyrii i zbudował Niniwę (1M.10:11). W biblijnych czasach było to stołeczne miasto asyryjskiego królestwa. Niniwa leżała na wschodnim brzegu Nilu w pobliżu Mosulu. Według starożytnych interpretatorów zbudowana przez Assura, syna Sema. Późniejsi komentatorzy świadczą, że została zbudowana albo przez Nimroda, który zbudował Babilon, albo przez starożytnego króla Ninoma, założyciela asyryjskiej monarchii, znanej ze swoich podbojów.
Niniwa była największym miastem na świecie, mającym,według świadectwa Diodora Sycylijskiego, 150 stadiów średnicy i 480 stadiów obwodu. Broniły ją mury o wysokości 150 stóp z 1500 wieżami. Mury były tak szerokie, że po nich mogły jechać obok siebie trzy rydwany. Mówi się, że królestwo asyryjskie istniało już 1000 lat przed wojną Trojańską, którą określa się na 1500 rok przed Chrystusem. Historia Niniwy zakryta jest głębokim mrokiem niewiedzy. Z Pisma Świętego wiemy o rozkwicie Niniwy, o życiu i moralności Niniwitów, i jak zostali uratowani przez Boga z grożącej im zagłady (Jon.1:2). Niniwa była wtedy dużym i licznie zamieszkałym miastem. Rozpościerała się na trzy dni drogi pieszej (Jon.3:3). Miała ponad 120 tysięcy mieszkańców (4:11). Miasto mogło chlubić się sobą jako jedyne, nie mając sobie podobnych miast (1:2; 3:2).                                  Widok Niniwy
Lecz pośród swej potęgi, wśród bogactwa i chwały, moralność jej mieszkańców była bardzo wypaczona. Lecz oto Pan, bezgraniczny w Swojej łasce, posyła proroka, aby napiętnował ich nieczystość. W skutek głoszenia proroka Jonasza, Niniwici szczerze się upamiętują. Pan zlitował się nad nimi i kara Boża odroczona została na prawie 200 lat (Mt.12:41; Łk.11:30-32).
Z królów Niniwy w Piśmie Świętym wymienia się: Tiglat-Pileser, Sancheryb i inni. Byli oni wrogami Izraelitów. W sposób żywy i porażający przedstawia prorok Nahum wady i bezbożność Asyryjczyków, jak też zgubę Niniwy w szczególności: Pustka, pustkowie i spustoszenie... - wykrzykuje on - Gdzie jest teraz jaskinia lwów i legowisko lwich szczeniąt, dokąd zachodził lew i lwica i ich młode a nie było nikogo, kto by go wystraszył?... Biada krwawemu miastu! Wszystko w nim jest oszustwem, pełno w nim łupu, nie ma końca grabieży... Z powodu wielkiej rozpusty nierządnicy - kontynuuje - powabnej, uroczej, czarownej, oszałamiającej narody swoim nagim ciałem, a ludy swoimi czarami. Mówi też, że ujrzawszy Niniwę zniszczoną, nikt jej nie pożałuje, a przeciwnie, będzie radość, gdyż zło jej ciągle rozpościerało się na wszystkich (Nah.1:7-9,14; 2:10-12; 3:1,4,7,19). Narzędziem gniewu przeciw Asyrii byli królowie Babilonu i Persji. Połączywszy się razem, napadli na Niniwę, zdobyli i całkowicie zniszczyli ją. Niniwa została tak zniszczona, że ślad po niej nie został.
NISAN. (miesiąc kwiatów – Neh.2:1). Patrz Abib.
NISROCH. (2Krl.19:37). Nazwa bałwana, w świątyni którego w Niniwie został zabity Sancheryb przez dwóch jego synów, Adrammeleka i Szaresera. Według niektórych to słowo oznacza: duży orzeł, gdyż to bustwo przedstawiane było z orlą głową.
NO. (przystań, mieszkanie – Jr.46:25; Ezch.30:14,16). Inna nazwa miasta Teby. Pełniej pisze się No-Ammon (miasto Ammona). Tutaj znajdowała się znana w starożytności świątynia Jupitera Ammonickiego. Prorok Nahum tak mówi o zniszczeniu i zgubie No-Ammon: Czy jesteś lepsza niż No-Ammon - mówi do mieszkańców Niniwy - które leżało nad Nilem, otoczone zewsząd wodami? Morze było jego wałem, wody jego murem. Jego siłą była ziemia murzyńska i Egipt bezkresny, Put i Libijczycy byli jego pomocą. Lecz i ono poszło na wygnanie, wzięte w niewolę: także jego niemowlęta roztrzaskiwano na rogach wszystkich ulic, o jego znakomitych rzucano losy, wszystkich jego wielkich zakuto w kajdany (Nah.3:8-10). Szczegółowiej patrz pod hasłem Teby.
NOA (lśniąca, błyszcząca – 4M.26:33). Druga z pięciu córek Selofchada z plemienia Manassesa.
NOADIA (Bóg zbiera – Neh.6:14). Imię fałszywej prorokini, pomagającej Tobiaszowi i Sanballatowi w ich wysiłkach szkodzenia Nehemiaszowi w budowie murów Jerozolimy.
NOADIASZ (Bóg zbiera – Ezd.8:33). Lewita, syn Binnuja. Wyznaczony do ważenia i wyceny złota, srebra i innych świętych naczyń, przywiezionych z Babilonu po niewoli.
NOB. (wzniesienie, wzgórze – 1Sm.21:2; 23:9 i inne). Kapłańskie miasto w ziemi plemienia beniamina, miejsce przebywania arcykapłana Achimeleka, w tym czasie, kiedy przybył do niego Dawid i otrzymał od niego chleby pokładne i miecz Goliata. Dowiedziawszy się o tym, Saul rozkazał zabić wszystkich kapłanów z Nob i wszystkich mieszkańców Nob (22 r.). Miasto prawdopodobnie leżało w pobliżu Jerozolimy i z niego, według żydowskiej tradycji, można było widzieć całą Jerozolimę.

Miasto Nob
 NOBACH (szczekanie – 4M.32:42). Imię męża z plemienia Manassesa. Zdobył on miasto Kenat po drugiej stronie Jordanu i nazwał je od swego imienia Nobach. (1Krn.2:23).
NOCHA. (spokój – 1Krn.8:2). Jeden z synów Beniamina, wymieniony tylko w powyższym wersecie.
NOCHACH (miejsce pokoju – Sdz.20:43). Nazwa miejsca, będącego, jak się przypuszcza, w ziemi plemienia Beniamina.
NOD (ucieczka, wygnanie – 1M.4:16). Nazwa krainy, do której udał się Kain; znajdowała się na wschód od Edenu. Wszystkie próby określenia, jaka była to kraina i gdzie właściwie znajdowała się na Wschodzie - do tej pory nie powiodły się.
NODAB (1Krn.5:19). Z potomków Ismaela, syna Hagar. W BT nazywa się: Nadab.
NOE. (spokój, uspokojenie – 1M.6:8; Mt.24:37; Hbr.11:7 i inne). Dziesiąty i ostatni z patriarchów przed potopem w prostej linii od Adama. Syn Lamecha i wnuk Metuszelacha. Noe urodził się według tekstu hebrajskiego w 1056 roku po stworzeniu świata. Jego imię i życie ściśle i historycznie związane są ze strasznym wydarzeniem, niszczącym ówczesny świat, z powszechnym potopem. Lamech po urodzeniu się syna nazwał go Noe, powiedziawszy przy tym: Ten nas pocieszy w pracy naszej i mozole rąk naszych na ziemi, którą przeklął Pan (1M.5:29). W Słowie Bożym nie mówi się dużo o pierwszym, bardzo znaczącym okresie życia Noego. A Noe miał pięćset lat, gdy zrodził Sema, Chama i Jafeta (1M.5:32) - zauważa święty pisarz - oni stali się protoplastami trzech głównych przedstawicieli ludzkiego rodzaju (1M.10:32). Co zaś dotyczy osobistego charakteru Noego, to na to prosto i wyraźnie wskazuje się w 1M., bo wśród zdemoralizowanego ludzkiego rodzaju, Noe znalazł łaskę w oczach Pana... Noe był mężem sprawiedliwym, nieskazitelnym wśród swojego pokolenia. Noe chodził z Bogiem (1M.6:8-9). O tej samej dużej świętości Noego świadczy też prorok Ezechiel (14:14-20). Życie i historia Noego, jak już zauważyliśmy wyżej, ściśle związane są ze światowym potopem (patrz Potop), a po potopie Noe ukazuje się na stronicach świętej historii jako wielkie ogniwo, łączące stary świat z nowym.

Po potopie, mówi się dalej w jego historii, Noe zaczął uprawiać ziemię i zasadził winnicę. Raz wypił wino, upił się i leżał obnażony w szałasie swoim. Syn jego, Cham, nie okazał szacunku ojcu swemu w tym przypadku i dlatego został pozbawiony błogosławieństwa,a potomstwo jego skazane zostało na niewolnictwo. Semowi zaś i Jafetowi, za to że przykryli nagość ojca swego, obwieszczono szczególne błogosławieństwo Boże, że w potomstwie Sema zachowa się prawdziwa wiara i Kościół; Jafetowi zaś - że jego potomstwo będzie bardzo rozprzestrzenione i połączy się ostatecznie z potomstwem Sema (1M.9:19-27). Noe żył po potopie 350 lat (28-29), Noe żył więc dziewięćset pięćdziesiąt lat i umarł. Przypominanie o Noem i wielkich wydarzeniach z życia Noego nigdy nie umarło w potomstwie i często spotykamy je w Piśmie Świętym. O nim mówią prorocy: Izajasz, Ezechiel (Iz.54:8-10; Ezch.14:19-20). Sam Pan wskazuje na czasy Noego, przestrzegając ludzi przed niewiarą i niebezpieczeństwach (Mt.24:37-39). Apostoł Piotr nazywa Noego zwiastunem sprawiedliwości, a w uratowaniu ludzi przed potopem w arce, w jego czasie, daje nam widzieć wskazanie na nasze zbawienie (2P.2:5). Apostoł Paweł też stawia przykład Noego jako wzór wiary i sprawiedliwości w wierze (Hbr.11:7). Prawda biblijnej opowieści o Noem i potopie znajduje potwierdzenie w przekazach o tym u wszystkich ludów we wszystkich stronach świata, chociaż wszystkie te przekazy skażone są różnymi dodatkami, jak np.: u Hindusów, Persów, Chińczyków i innych.
NOEMI (przyjemność, piękno – Rut.1:2; 4:3 i inne). Żona Elimelecha i teściowa Rut Moabitki. Jej historia przedstawiona jest w księdze Rut oraz opis okoliczności życia tej ostatniej. Patrz Rut.
NOFACH (przeciąg, podmuch – 4M.21:30). Moabickie miasto w ziemi plemienia Rubena, prawdopodobnie tożsame z miastem Nobach, wymienionym w Sdz.8:11.
NOGACH (blask – 1Krn.3:7). Jeden z synów Dawida, urodzony w Jerozolimie, po wejściu Dawida na tron.
NOGI (2M.3:5). Zdjęcie obuwia z nóg oznaczało szacunek dla miejsca lub osoby. Kapłani wykonywali służbę Bożą bez obuwia. We współczesnych czasach między wschodnimi ludami istnieje zwyczaj wchodzenia do świątyni i do władcy bez obuwia, i po obmyciu nóg. Obmywanie nóg było powszechnym wyrazem gościnności (1M.18:4) i było dokonywane zwykle przez sługi (1Sm.25:41; J.13:5-6). W księdze Przypowieści przedstawiony jest człowiek niegodziwy, mąż bezbożny, chodzi z fałszem na ustach, mruga oczyma, daje znaki nogami, palcami wskazuje (Prz.6:12-13).
NON (ryba – 1Krn.7:27). Ojciec Jehoszui, syn Eliszama.
NOS. Wschodnie kobiety miały zwyczaj nosić w nozdrzach pierścionki i kolczyki (Iz.3:20), i w tym celu przekłuwały lewą stronę nosa, gdzie były umieszczane te kolczyki. Te kolczyki i pierścionki w większości były złote i ozdabiane perłami (Prz.11:22). Kobiety z Egiptu i Indii do tej pory upiększają swoje nosy w podobny sposób.
NÓW KSIĘŻYCA. (4M.10:10; 3M.23:24 i inne). Świętowanie nowiu księżyca jest dominujące w Starym Testamencie. Wyróżniało się ono składaniem szczególnych ofiar (4M.28:11-15), towarzyszyły mu dźwięki trąb (Ps.81:4). Dni nowiu jako radosne dni świętowano zbierając się i składając ofiary rano i wieczorem w świątyni (Iz.1:13 i inne; 2Krl.4:20,24),a w rodzinach ucztowano (1Sm.20:1-5). W dniach nowiu odnawiano posty, przerywano handel i powszednie zajęcia (Am.8:5). Lecz życie i moralny stan Żydów często zupełnie nie odpowiadało tym świętom, jak też sabatom i innym świętom, i dlatego prorocy piętnowali ich za to. Nie składajcie już ofiary daremnej, kadzenie, nowie i sabaty mi obrzydły - mówi prorok Izajasz w imieniu Pana - zwoływanie uroczystych zebrań - nie mogę ścierpieć świąt i uroczystości. Waszych nowiów i świąt nienawidzi moja dusza, stały mi się ciężarem, zmęczyłem się znosząc je (Iz.1:13-14). Też apostoł Paweł pisze, że wszystkie te święta miały tylko czasowe znaczenie, były tylko cieniem przyszłości, i dlatego z przyjściem Chrystusa powinny były skończyć się i ustąpić miejsca wyższemu porządkowi rzeczy (Kol.2:16; Gl.4:9-11; Hbr.8 i inne).
NÓŻ. (Joz.5:2 i inne). Izraelici niektóre noże często robili z ostrych kamieni (2M.4:25), były też w użyciu i noże metalowe (Prz.27:17), używane przy zakłuciu ofiar (1M.22:10; Sdz.19:29). Przy stole Izraelici nie używali noży, gdyż mięso było już pokrojone wcześniej, a chleb łamano rękami. W Piśmie Świętym mówi się też o brzytwie (4M.6:5) i o nożu pisarskim (Jr.36:23).
NUN (ryba) (2M.33:11 i inne; Joz.1:1). Ojciec Jozuego, następcy Mojżesza. Nic o nim nie wiemy.
NYMFAS. (oblubieniec – Kol.4:15). Członek zboru w Laodycei, którego pozdrawia apostoł Paweł w końcówce swojego Listu do Kolosan.
OBADIASZ (sługa Boży). Imię osób:
  1. Obadiasz (1Krn.3:21) - ojciec osób, wymienionych w rodowodzie Judy;
  2. Obadiasz (1Krn.7:3) - mąż z plemienia Issachara, jeden z pięciu (według syryjskiego przekładu, czterech) synów Izrachiasza;
  3. Obadiasz (1Krn.9:16) - Lewita, syn Szemajasza, jedna z osób mieszkających w Jerozolimie po niewoli i pomagających w odprawianiu kultu. Być może jest to taten sam Obadiasz, wymieniony w Nech.12:25);
  4. Obadiasz (1Krn.12:10) - z Gadytów, którzy przeszli do Dawida w Syklag, o których między innymi powiedziano w 9 wersecie: Wyglądający jak lwy, a szybkonodzy jak górskie gazele.
  5. Obadiasz (1Krn.27:19) - ojciec Jiszmajasza, Zebulonita, głównego naczelnika plemienia Zebulona za panowania Dawida;
  6. Obadiasz (2Krn.17:7) - z książąt króla Jehoszafata, który razem z innymi Lewitami został wysłany do miast judzkich, żeby nauczali Zakon;
  7. Obadiasz (2Krn.34:12) - Lewita nadzorujący odnowienie i naprawę świątyni za panowania króla Jozjasza;
  8. Obadiasz (Ezd.8:9) - syn Jechiela, który z 218 swoimi rodakami towarzyszył Ezdraszowi do Jeruzalem z miejsca niewoli;
  9. Obadiasz (Neh.10:6) - jeden z kapłanów w czasach Ezdrasza i Nehemiasza, który podpisał pismo, zobowiązując się do zerwania rodzinnych więzi z obcoplemiennymi i do wierności Bogu.
 OBED (sługa). Imię osób:
  1. Obed (Sdz.9:26) - ojciec Gaala, buntującego mieszkańców Sychem przeciwko Abimelechowi, synowi Gedeona;
  2. Obed (2Sm.6:10-12) - Edomczyk z Gat. W jego domu Dawid zostawił na jakiś czas Skrzynię Pańską, po tym, jak Uzza po próbie dotknięcia jej został porażony śmiercią. Trzymiesięczny pobyt Skrzyni w domu Obeda, sprowadziło na niego i na jego dom obfite błogosławieństwo Boże;
  3. Obed (1Krn.2:12) - syn Boaza i ojciec Isajego, ojca Dawida, wymieniony w rodowodzie Judy;
  4. Obed (1Krn.2:37) - syn Eflala, ojciec Jehu, wymieniony w rodowodzie Judy;
  5. Obed (1Krn.11:46) - z Soby, jeden z dzielnych rycerzy Dawida;
  6. Obed (1Krn.26:7) - syn Szemajasza, wnuk Obeda Edomczyka;
  7. Obed (2Krn.23:1) - ojciec setnika Azariasza w czasach króla judzkiego Jehojady.
 OBED EDOMCZYK (sługa Edomu). Imię osób:
  1. Obed Edomczyk (2Sm.6:10-12) - Edomczyk z Gat. W jego domu Dawid zostawił na jakiś czas Skrzynię Pańską, po tym, jak Uzza po próbie dotknięcia jej został porażony śmiercią. Trzymiesięczny pobyt Skrzyni w domu Obeda, sprowadziło na niego i na jego dom obfite błogosławieństwo Boże;
  2. Obed Edomczyk (1Krn.15:18,21,24) - Lewita, Meraryta, jeden z odźwiernych w świątyni, uczstniczący też w chórze;
  3. Obed Edomczyk (2Krn.25:24) - właściciel domu, w którym czasowo przebywała Skrzynia Pańska. Joasz, król izraelski, za panowania Amasjasza, zniszczył mur jeruzalemski, zabrał całe złoto i srebro oraz wszystkie naczynia, będące w Domu Bożym u Obeda Edoczyka, też skarby domu królewskiego.
 OBIAD I WIECZERZA (Łk.14:12-24). Obiad zwykle przygotowywano u Izraelitów od 10 godz. rano do południa i głównie składał się z warzyw, sera, mleka i innych artykułów. W Rzymie, w starożytności, zwykle jedzono obiad o 3 godz., lecz na Wschodzie około 6 lub 7 godziny wieczorem, żeby uniknąć działania dziennego upału. Zanim zasiadło się za stół, powszechnym obyczajem było umycie rąk, co oczywiście było wymagane, bo rękami jedzono. Tego samego trzymali się Grecy i Rzymianie w pierwszych czasach. Taki zwyczaj dotąd można zobaczyć na Wschodzie. Faryzeusze nadali temu zwyczajowi szczególne religijne znaczenie i według ich przekonania, naruszenie go przez uczniów Pana, było dużym grzechem (Mt.15:2-20; Łk.11:38). W czasach Samuela lud nie chciał jeść, póki on nie błogosławił ofiary, i w tym przypadku pierwszy raz spotykamy wzmiankę w Piśmie Świętym o błogosławieństwie pokarmu (1Sm.9:13). Przy czym, w czasach Pana Jezusa Chrystusa było powszechną zasadą błogosławienie lub dziękowanie przed spożyciem pokarmu (Mt.14:19;15:36). W bardziej starszych okresach czasowych Izraelici siadali do jedzenia (1M.27:19) podobnie jak i starożytni Egipcjanie, a później starożytni Grecy i Rzymianie, lecz później wprowadzili do obyczaju leżenie za stołem (Am.6:4). Stoły prawdopodobnie były nieduże, a parę stołów razem używano tylko w nielicznych przypadkach (1M.43:32). Pokarm podawano w półmiskach i gość zamaczał swój kawałek chleba w polewce (Rut.2:14) - zwyczaj istniejący w czasie ziemskiego życia Zbawiciela (Mt.26:23). Wybierając miejsce za stołem zaproszonym na obiad osób, kierowano się dostojeństwem i godnością osoby (Łk.14:8).
OBIECANA ZIEMIA (1M.15:18; 2M.33:1 i inne). Ziemia kananejska, obiecana przez Pana jako dziedzictwo Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi. Patrz Palestyna.
OBIL (z arabskiego: władający wieloma wielbłądami lub pasący wielbłądy – 1Krn.27:30). Ismaelita. Znaczenie jego imienia wyjaśnia się jego zajęciem, gdyż był naczelnikiem nad wielbłądami króla Dawida.
OBŁUDA (Mt.7:1-5). Polega na tym, kiedy zewnętrzne czyny pobożności, jak np. post i surowe zachowywanie obrzędów, mają za cel zwrócenie uwagi innych ludzi, i nie myśli się przy tym o wewnętrznym stanie swojego serca. Obłudników szczególnie piętnuje Pan, jak widać to w Mt.23.
OBOT (bukłaki; według innych: doły, pieczary – 4M.33:43). Obóz Izraelitów na pustyni po obozowisku w Punon w drodze do Ijje-Haabarim, na granicy Moabu.
OBOZOWISKA. Podczas wędrówki Izraela z Egiptu do Ziemi Obiecanej. Patrz o każdym z nich pod odpowiednim hasłem.
OBRAZ (1M.1:26-27). W Pierwszej Księdze Mojżeszowej mówi się, że Pan stworzył człowieka na obraz i podobieństwo Swoje, a on Panu Jezusie Chrystusie mówi się, że On jest obrazem Boga (Kol.1:15). Słowo obraz wyraża pełne i dokładne podobieństwo, podobne do tego, jakie istnieje między pieczęcią i jej odciskiem. Człowiek pierwotnie posiadał obraz Boży odnośnie swojej wiedzy, czystości i błogosławieństwa. Wyższe duchowe cechy obrazu Bożego zatarły się w nim przez grzech i upadek, lecz jeszcze i do tej pory wiele cech obrazu Bożego przejawia się w upadłej ludzkości, w jej umyśle, osobowości, w panowaniu nad niższym stworzeniem i w końcu w nieśmiertelności. Pan Jezus Chrystus posiada wszystkie cechy Boże i chwałę, dlatego jest dokładnym obrazem Ojca Niebieskiego. Według apostoła Pawła obraz Boży zawiera sprawiedliwość i świętość prawdy (Ef.4:24).
OBRZEZANIE (1M.17:10-12; J.7:22). Było nadzwyczajnym obrzędem wśród Izraelitów, który polegał na obrzezaniu napletka u wszystkich niemowląt płci męskiej, w ósmym dniu po narodzeniu. Ten obrzęd został ustanowiony na znak przymierza Boga z Abrahamem. Nakaz obrzezania został powtórzony Mojżeszowi (2M.12:44; 3M.12:3; J.7:22-23). Izraelici zawsze ze szczególną dokładnością zachowywali obrzęd obrzezania. Jak okazuje się z niewątpliwych świadectw, obrzezywano nawet przed czasami Abrahama. Egipcjanie dokonywali tego obrzędu w bardzo wczesnej epoce. Prawdopodobnie obrzezanie było powszechne wśród pierwotnych mieszkańców ziemi kananejskiej, gdyż Fenicjan późniejszego czasu pierwotnie nazywano nieobrzezanymi.

Od Izraelitów wiele innych wschodnich ludów przyjęło ten obrzęd, jest on głównym warunkiem przyjęcia religii Mahometa. Narzędziami do dokonania obrzezania były: nóż, brzytwa i nawet ostry kamień (2M.4:25; Joz.5:3). Przytacza się dużo fizycznych przyczyn, wyjaśniających ustanowienie tego obrzędu, na których nie będziemy się zatrzymywać; lecz wśród Izraelitów zachowywał się on jako religijny obrzęd, dla odróżnienia naturalnych potomków Abrahama (Rz.4:9-12).

Żydzi czasów apostolskich, nawróceni na chrześcijaństwo, kontynuowali przywiązywanie uwagi do obrzezania, uważając je za konieczne do zbawienia. To religijne zbłądzenie spowodowało dużą niezgodę wśród członków Kościoła w Galacji, i dlatego apostoł Paweł pisał do nich: Oto ja, Paweł, powiadam wam: Jeśli się dacie obrzezać, Chrystus wam nic nie pomoże. A oświadczam raz jeszcze każdemu człowiekowi, który daje się obrzezać, że powinien cały zakon wypełnić (Gl.5:2-3). I żeby pokazać wyróżniającą cechę nowotestamentowego porządku, dodaje: Albowiem ani obrzezanie, ani nieobrzezanie nic nie znaczy, lecz nowe stworzenie (Gl.6:15).

Słowo obrzezanie często używa się w innym znaczeniu; słowa nieobrzezany i nieobrzezanie używa się do określenia złości i nieuczciwości, a obrzezać siebie dla Pana, oznacza stanie się wiernym i posłusznym dla Niego (Jr.4:4). Żydzi, którzy odstąpili od judaizmu w czasie prześladowań ze strony Rzymian, nierzadko starali się ukryć znak obrzezania i prawdopodobnie na to wskazuje apostoł Paweł w 1Kor.7:18. Współcześni Żydzi do tej pory dokonują ten obrzęd z wielką podniosłością.
OBRZĘD POTRZĄSANIA (2M.29:24-28 i inne). Obrzędowa czynność podczas składania ofiary i poświęcenia jej Bogu. Podczas tej obrzędowej czynności, potrząsano ofiarnymi częściami przed Panem, szczególnie podczas wyświęcania kapłanów (2M.29:24; 3M.8:27). Takiego samego potrząsania dokonywano podczas składania pierwszego snopa w drugim dniu Paschy (3M.23:20). Sam obrzęd polegał, według wyjaśnień talmudzistów, na krzyżowym ruchu poświęcanego Bogu daru: do tyłu i do przodu, na lewo i na prawo, w kierunku miejsca najświętszego. Pismo Św. wprost o tym nie mówi. Niekiedy kapłan brał na swoje ręce ofiarę i unosił ją wprost przed Panem (4M.5:25); niekiedy kładł ofiarę na ręce składającego ofiarę i podkładając swoje ręce, dokonywał potrząsania. Tak było z Mojżeszem w czasie wyświęcenia kapłanów (2M.29:24); tak też czyniono w czasie poświęcenia nazyrejczyka (4M.6:19-20).
OBUWIE (Dz.7:33). Wśród starożytnych ludów Wschodu obuwie miało wiele różnych form, poczynając od sandałów, zabezpieczających podeszwę stopy, kończąc na butach, zakrywających całą stopę i kolano. Nie jest łatwo dokładnie opisać niektóre właściwości obuwia, właśnie w tym kształcie, w jakim nosiło się je w Egipcie, Persji i w innych miejscach. Z niektórych miejsc Pisma Świętego wiadomo nam, że zdjęcie obuwia na znak szacunku było starym obyczajem na Wschodzie (Joz.5:15). W Piśmie Świętym nigdy nie wymienia się obuwia w liczbie przedmiotów kapłańskich przynależnych ubiorowi, dlatego przypuszcza się, że kapłani służyli bez obuwia. Pójście boso - było też okazaniem pokory i uniżenia (2Sm.15:30). Stąd zdanie w Psalmie (60:10) na Edom rzucam mój sandał - oznacza całkowite podporządkowanie tego kraju najeźdźcy.

Przykłady starożytnego obuwia
Zdjęcie obuwia z czyjkolwiek nogi i danie go innej osobie, było znakiem przekazania praw i przywilejów (Rut.4:7). Lecz inny sens i znaczenie miało zdjęcie obuwia, kiedy bratowa zdejmowała obuwie z nogi swego szwagra przy starszych w skutek jego odmowy małżeństwa z nią (5M.25:9). Zwykłe sandały robiono z kawałka skóry z szyi wielbłąda; mocowano je dwoma rzemieniami, jeden przechodził między dużym i drugim palcem stopy, a drugi wokół pięty i nad kostką. Stąd wniosek, że podobne obuwie łatwo zdejmowało się i nie chroniło stopy przed brudem i pyłem. Sandałów nigdy nie noszono w domu, gdyż uważano to za naruszenie obyczajów. Drewniane sandały były bardziej używane w Arabii, Judei, Egipcie. Było oczywiste umywanie nóg po każdym spacerze. Pierwszym znakiem gościnności było podanie wody do umycia nóg (1M.24:32; Łk.7:44). Rozwiązywaniem rzemieni sandałów zajmowali się niewolnicy (Mk.1:7), tak samo umywaniem nóg (J.13:5-14).
OBŻARSTWO (Flp.3:19). Grzech z rodzaju bałwochwalstwa. Żarłocy ponad wszystko stawiają zmysłowe zadowolenie, dlatego według słów apostoła, bogiem ich jest brzuch, inaczej mówiąc, brzuch jest ich bałwanem.
OCET (Prz.10:26). U Izraelitów, jak się wydaje, były dwa rodzaje octu. Jeden używano jako zwykłe picie i prawdopodobnie było to nic innego, jak słabe czerwone wino (4M.6:3), a drugi składał się z kwasu rozrobionego wodą. Chleb moczony w occie w starożytnych czasach był powszechnym pokarmem robotników w Palestynie i w ogóle w krajach Wschodu (Rut.2:14). Przed ukrzyżowaniem Pana dano Mu pić ocet zmieszany z żółcią - według Mateusza, a według Marka - z mirą (Mt.27:34; Mk.15:23). Był to odurzający napój, przytępiający czucie, i zwykle podawano go do picia skazanym, żeby chociaż trochę zmniejszyć cierpienia; lecz Pan Jezus nie chciał pić i odmówił. Inny rodzaj octu, podany Panu, kiedy w strasznych mękach cierpiał pragnienie i wykrzyknął: pragnę! - składał się z lekkiego czerwonego kwaśnego wina, który był zwykle napojem rzymskich żołnierzy i szczególnie w czasie silnych upałów.
OCZYSZCZENIE. Do nieczystych według zakonu Mojżeszowego należeli: trędowaci, mający krwotok, mający wyciek ze swego członka, kobiety po urodzeniu dziecka, którzy zetknęli się ze zmarłym. Na innych nieczystość przechodziła na inne osoby i rzeczy przez dotknięcie (3M.12:2-6; 15:2; 4M.5:2-3). Jako wybrany i święty naród, Izrael musiał być daleko od wszystkich tych nieczystości. Do oczyszczenia z nich były ustanowione różne przepisy i oczyszczające ofiary, ukazane w Zakonie.
ODED (podnoszący, umacniający). Imię osób:
  1. Oded (2Krn.15:1-8) - ojciec Azariasza, jednego z proroków przy judzkim królu Asie;
  2. Oded (2Krn.28:9-15) - prorok Pana, współczesny Achazowi, królowi judzkiemu, i Pekacha, króla izraelskiego. Kiedy Izraelici po zwycięstwie wracali do Samarii z inwazji na Judeę, Oded przekonywał Izraelitów, żeby uwolnili jeńców judzkich i zwrócili wziętą przez nich zdobycz wojenną. Oto Pan, Bóg waszych ojców, w swoim gniewie na Judejczyków wydał ich w wasze ręce... Tylko czy wy sami nie macie żadnych win wobec Pana, waszego Boga? - powiedział Oded przed wojskiem. Wszyscy jeńcy judzcy zostali nakarmieni, ubrani i obuci, namaszczeni oliwą i odprawieni do Jerycha, do ich braci.
 ODKUPICIEL (Job.19:25; Mt.20:28; 1P.1:18 i inne). Słowo odkupić kogoś, znaczy kupić dla niego wolność za jakąkolwiek cenę. Cena, płacona za wolność, nazywa się wykupem lub odkupieniem. Wszyscy grzesznicy byli i są w niewoli grzechu. Pan Jezus Chrystus, który oddał życie swoje i przelał krew swoją na krzyżu, wykupił nas z grzechu, przekleństwa i śmierci, i dlatego nazywa się Odkupicielem. O tym odkupieniu, wybawieniu z grzechu, Pismo Św. mówi w następujący sposób: W nim mamy odkupienie przez krew jego, odpuszczenie grzechów, według bogactwa łaski jego (Ef.1:7), od przekleństwa: Chrystus wykupił nas od przekleństwa zakonu, stawszy się za nas przekleństwem (Ga.3:13), ze śmierci: Skoro zaś dzieci mają udział we krwi i w ciele, więc i On również miał w nich udział, aby przez śmierć zniszczyć tego, który miał władzę nad śmiercią, to jest diabła, i aby wyzwolić wszystkich tych, którzy z powodu lęku przed śmiercią przez całe życie byli w niewoli (Hbr.2:14-15). Pan Jezus Chrystus złożył siebie w ofierze (odkupił) za wszystkich nas, tj. dla wszystkich uzyskał łaskę i zbawienie, lecz korzystają z tego ci z nas, którzy ze swej strony dobrowolnie przyjmą ofiarę Chrystusa i narodzą się na nowo z Ducha, dobrowolnie ukrzyżują swoje ciało z jego pożądliwościami i trwać będą w żywej, szczerej wierze. Kazanie o odkupieniu przez śmierć Boga Człowieka jest głównym tematem kazania apostołów, a wiara w odkupienie jest centrum naszej wiary w Chrystusa. Bez tej wiary, kierującej naszym życiem i czynami, nie możemy być dziedzicami życia wiecznego i zbawienia.
ODZIEŻ WSCHODNIA, szczególnie żydowska (Mt.24:18). Sztuka robienia odzieży była znana na Wschodzie od starożytności. Pierwotnie zamiast ubrań używano skór zwierzęcych (1M.3:21). Odzież wschodnich mieszkańców była długa i swobodnie zakrywała całe ciało. Piękno odzieży polegało na cienkości i kolorze materiału, z którego ją robiono. Odnośnie kolorów trzeba zauważyć, że jasny kolor był symbolem zadowolenia i dostatku. Noś zawsze białe szaty - mówi Salomon (Kzn.Sal.9:8). Błękitny kolor był ulubiony przez Izraelitów i uważany był za święty, gdyż był przeważającym kolorem zasłon Przybytku i szat kapłańskich. Był też bardzo popularny w Persji. Szaty koloru purpurowego wyróżniały bogatych i poważanych osób. Głównym materiałem, z którego robiono odzież, była wełna, len i jedwab, przy czym w wielu miejscach Pisma Świętego trudno określi, czy mowa jest o bawełnianej czy lnianej tkaninie. Jak się wydaje w użyciu były obie. Len w starożytności uprawiano przede wszystkim w Egipcie, bawełna też rosła tutaj w obfitości. Wątpliwe, żeby słowa, wyrażające pojęcie o jedwabiu, oznaczały w Biblii tkaninę, znaną w naszych czasach pod tą nazwą. Zakon zabraniał Izraelitom ubierania się w mieszana tkaninę z wełny i lnu, według twierdzeń niektórych na tej podstawie, że podobna tkanina miała odniesienie do pogańskiego kultu; inni zaś twierdzą, opierając się na słowach Józefa Flawiusza, że taka odzież zabroniona była dlatego, że ją przede wszystkim nosiły osoby sprawujące kult. Odzież była wytwarzana i robiona przez kobiety, jak można się o tym przekonać w księdze Przypowieści (31:13,19,24). Azjatycki styl odzieży, jak to widać z ryciny, pozostaje prawie niezmienny przez wieki i ta okoliczność rzuca wiele światła, w skutek najnowszych badań, na styl odzieży Izraelitów szczególnie. Można przypuszczać, że ich zwykła odzież składała się z wewnętrznej odzieży (bielizny), zewnętrznej odzieży, pasa i sandałów.

Przykłady wschodniej odzieży

Jednym z najstarszych i prostych ubrań był kawałek płótna lnianego lub bawełnianego, owinięty wokół bioder i sięgający kolan. Była to jedyna odzież Arabów. Podobny kawałek tworzy też wewnętrzną odzież i był tak znaczący, że osoby, które nie miały prócz niego żadnej innej odzieży, uważane były za nagie (Iz.20:2-4). To samo mówi się o Piotrze, że przepasał się szatą, gdyż był nagi (J.21:7). W lepszym standardzie ta wewnętrzna odzież (bielizna) była szersza i dłuższa i miała rękawy; niekiedy robiona była na warsztacie tkackim i nie miała szwów (2M.28:32). Suknia - Zbawiciela - nie była szyta, ale od góry cała tkana (J.19:23). Słowa: suknie i płaszcze (Dz.9:39) - oczywiście oznaczają wewnętrzną i zewnętrzną odzież. Słowa w księdze proroka Daniela (3:21): w ich płaszczach, tunikach, czapkach i w pozostałych ubraniach - oznaczają: szeroką dolna bieliznę, albo szerokie pantalony, płaszcze, a być może i turbany. Wewnętrzna odzież pierwotnie była bardzo prosta, jak wyżej powiedzieliśmy; później drugi kawałek przekładano przez ramiona, który przykrywał ręce. Z obu stron był zapinany i sięgał do kolan. Później pojawiły się rękawy, na początku do łokci, a później do dłoni. Taka odzież bardzo podobna była do koszuli, z wyjątkiem otworu na szyję. Słowa: obnażyć ramię (Iz.52:10) - oznaczają pokonanie wszystkich przeszkód siłą ciała, aby móc działać w całej swojej mocy. Jako część dolnej odzieży, uczestniczący w kulcie kapłan, prócz szczególnych przypadków, musiał nosić lniane spodnie, dla zakrycia nagości od bioder do goleni (2M.28:42).

Pas. Odzież była długa i swobodnie sięgała do samych nóg, to zwykle ją przepasywano wokół bioder pasami. To nadawało figurze piękny wygląd i chroniło przed zaplataniem się w niej w czasie pracy lub poruszania się. Dlatego powiedzenie: przepasać biodra - stało się znaczącą przenośnią, oznaczającą gotowość do służby, działania i czujności; kiedy inne powiedzenie: zdjąć pas - oznaczało oddawanie się odpoczynkowi i świętowaniu (2Krl.4:29; Job.38:3; Iz.5:27; Jr.1:17; Łk.12:35; Dz.12:8; 1P.1:13). Pasy wyrabiano z rzemieni, bawełnianej tkaniny lub ze skóry i bywały dość szerokie, z przymocowaną w środku klamrą, w skutek której można było zwiększać i zmniejszać długość pasa. Niekiedy pas był zrobiony z bisioru, kosztownej tkaniny lnianej (Ezch.16:10 BT) i często był zdobiony metalowymi ozdobami, drogimi kamieniami lub haftowany złotem. Pas był używany niekiedy i po to, żeby nosić na nim broń (2Sm.20:8), pieniądze i inne rzeczy, zwykle noszone w kieszeni. Całkowite przywiązanie ludu Bożego do służby dla Niego, w przenośni można określić jako pas przylegający do bioder męża (Jr.13:11). Tak samo sprawiedliwość i prawda nazwana jest u proroka (Iz.11:5) pasem jego bioder (Mesjasza).

Wierzchnia lub zewnętrzna odzież (Mt.21:8; 5:40) prawdopodobnie składała się z czworokątnego i długiego kawałka bawełnianej tkaniny. Taka odzież po prostu zwisała wokół ciała jako ochrona przed niepogodą, a w razie konieczności można ją było zarzucić na ramię i pod rękę. U biedaków taka odzież była też nocnym przykryciem (2M.22:26-27; Job.24:7). Prawdopodobnie to taka sama odzież lub lniane okrycie, na którą wskazuje się w ew. wg Mateusza (5:40). Podczas zimy noszono futrzaną lub skórzaną odzież, jak to jest i obecnie na Wschodzie. W 2Krl.1:8 (BG, BT) i w Zach.13:4 (BG, BT) być może chodzi o odzież ze skóry owczej z wełną lub koziej z sierścią. Zwykłą skórzaną odzież podobnego rodzaju nosili przede wszystkim najbiedniejsi o niskim statusie społecznym (Hbr.11:37), ale futrzana odzież niekiedy była ceniona bardzo wysoko i stanowiła część królewskich ozdób. Owcze odzienie (Mt.7:15) było przykładem niewinności i pokory, i symbolicznie służyło do demaskowania fałszywych proroków, którzy w rzeczywistości byli drapieżnymi i żarłocznymi wilkami, żądnymi zguby ludzkiej. Prześcieradło, wymienione w Mk.14:51, prawdopodobnie należało do pościeli, które w razie konieczności pośpiesznie narzucano na siebie i okręcano wokół całego ciała.
Różnica między męską i żeńską odzieżą nie odróżnia się tak ostro, chociaż między nimi są różnice. Mojżesz zakazał wszelka wymianę odzieży między dwiema płciami. Podobne ubieranie się było powszechne w pogańskich krajach i połączone było z bałwochwalczą rozwiązłością. Powszechna odzież kobiet, z całą pewnością, była też prosta i niedroga, jak u mężczyzn. Szeroka, powiewna wierzchnia odzież z zapięciami lub klamrą na piersi, i zasłona, najprawdopodobniej, były głównymi jej częściami. Zasłona u dziewic była uważana za znak skromności. I tak, o Rebece mówi się, że wzięła zasłonę i zakryła się (1M.24:65). Była też oznaka uległości lub godności kobiet zamężnych (1Kor.11:3-10). W proroctwach Izajasza spotyka się dokładny opis różnych części żeńskiej odzieży u Izraelitów (Iz.3:16-24). W owym dniu usunie Pan ozdobę: sprzączki i diademy, i półksiężyce. Kolczyki, naramienniki i zasłony, zawoje i łańcuszki, i wspaniałe przepaski, flakoniki i amulety, pierścionki i kolczyki do nosów, odświętne szaty i płaszcze, okrycia i torebki, lusterka i koszulki, zawoje i zasłony. I zamiast woni będzie smród, a zamiast pasa - sznur, zamiast loków - łysina, a zamiast bogatej szaty - obcisły wór, zamiast piękna - hańbiące piętno.

Chustki (Dz.19:12) były w powszechnym użyciu wśród Żydów. Chustki tego rodzaju nierzadko były pięknie haftowane.

Przepaski (1M.3:7; Dz.19:12). Niewątpliwie, ta część odzieży u Izraelitów z wyglądu i jej celu była fartuchem, który używany jest i obecnie.

Sandały, buty. Patrz Obuwie.

Zawój, mitra (2M.39:28), lub nakrycie głowy (2M.28:40), widocznie były częścią tylko arcykapłańskiej i kapłańskiej odzieży. Zawój arcykapłana był wielkim nakryciem głowy, zrobionym z bisioru w pięknie złożone fałdy. Z przodu zawoju był napis: Świętość Pana. Nakrycia głowy, jak widzimy w Iz.3:23, były częścią damskiej odzieży; lecz do tej pory nie w pełni wiadomo, z jakiej tkaniny wyrabiano nakrycia głowy lub jaki był wzór, według którego je robiono, a też sposób, w jaki je noszono. Niektórzy twierdzą, że słowo użyte we wskazanym wyżej miejscu w księdze Izajasza, oznacza cienkie, złote lub srebrne, kółko, będące błyszczącą ozdobą. Wskazania na cudzoziemskie, np. greckie i rzymskie nakrycia głowy, w Piśmie Świętym spotykamy rzadko.

Różnobarwna odzież. Trudno powiedzieć, czy taką odzież wytwarzano z tkanin o różnym kolorze, razem zszytych, czy też składała się z jednego kawałka tkaniny, upiększonego różnymi barwami. Według wszelkiego prawdopodobieństwa, taka odzież była znakiem wyróżniającym na Wschodzie. Ale ona - Tamar - miała na sobie pstrą suknię; albowiem w takowych sukniach chadzały córki królewskie, panny (2Sm.13:18 BG). Dodatkami do hebrajskiej odzieży, między innymi, były: bransolety, pierścienie, kolczyki, naszyjniki itp.

Nitka, wymieniona w 1M.14:23, według niektórych oznacza sznurek, na który nawlekano drogie kamienie, tworzące naszyjniki. Bransolety lub naramienniki nosiły osoby obu płci na obu rękach (2Sm.1:10), a kobiety niekiedy też i na nogach (Iz.3:19-20). Kobiety w Persji i Arabii nosiły wokół łydek nóg łańcuszki, ozdobione maleńkimi dzwoneczkami (Iz.3:16. Ręczne lusterko, wykonane z brązu i bardzo wypolerowane, było też dopełnieniem żeńskiego ubioru. Zwykle noszono je albo w ręku, albo uwieszone na szyi. Patrz Lustro.
Wszystkie greckie i rzymskie kobiety bez wyjątku nosiły długie włosy. Na ich pielęgnację zużywały one cały swój czas, układając w różne kształty i zdobiąc je różnymi upiększeniami, jak to widzimy na starożytnych medalach i pomnikach. Apostołowie potępiają podobne troski kobiet o upiększanie włosów jako dowód ich próżności, niezgodnej ze skromnością kobiety chrześcijanki (1Tm.2:9-10; 1P.3:3-4).
W 5M.8:4 czytamy, że odzież Izraelitów nie zniszczyła się przez 40 lat wędrówki; niektórzy rozumieją to w dosłownym znaczeniu i twierdzą, że odzież dzieci cudownie powiększała się w czasie długiej drogi, w miarę ich wzrastania; zaś według innych, Izraelici mieli mnóstwo wszystkiego, co im było konieczne, że im wystarczyło na cały czas ich czterdziestoletniej wędrówki.
Rozdzieranie szat (1M.37:29-34) od najwcześniejszych czasów było oznaką smutku lub pokuty. Jakub i Dawid podczas różnych bolesnych okoliczności rozdzierali swoje szaty, tak jak Jozue (Joz.7:6) i Ezechiel. Arcykapłani nie mogli rozrywać swoich szat (3M.10:6; 21:10), gdyż ubiór arcykapłański był święty. Ten ubiór, który rozerwał na sobie arcykapłan Kaifasz (Mt.26:65), z wszelką pewnością, był zwykłym codziennym ubiorem, noszonym przez arcykapłana, a nie świętym, w który ubierał się przy odprawianiu kultu. Niekiedy rozdzieranie szat oznaczało gniew lub niezadowolenie, pomieszane z bólem (Iz.36:22). Zwyczaj rozrywania szat przy jakimkolwiek smutnym wydarzeniu stał się tak powszechny, że zmienił się w prostą formalność. Dlatego to prorok Joel zwraca się do ludu w następujących słowach: Rozdzierajcie swoje serca, a nie swoje szaty (2:13).
OFEL (wzniesienie, wzgórze, wieża – 2Krn.27:3; Neh.3:27). Ofel tworzył część Jerozolimy i jak się wydaje, znajdował się na wschód od Syjonu, a wczasach Nehemiasza był zasiedlony przez niewolników świątynnych; na szczycie tego wzgórza była wysoka wieża, o której wielokrotnie mówi się w Piśmie Świętym, jak to widać ze wskazanych miejsc. Wieża na murze Ofelu i inne umocnienia powstały za króla Uzjasza i Jotama.
OFIARA CAŁOPALNA (1M.7:20; 22:2; 2M.29:42 i inne). Była to ofiara wśród Izraelitów najbardziej pospolita i powszechna. O niej pierwszy raz mówi Biblia, gdy po wyjściu z arki Noe złożył ofiarę (1M.8:20). Polegała ona na tym, że spalano całe zwierzę ofiarne ze wszystkimi jego częściami, z wyjątkiem skóry. Szczegóły składania ofiary, a także wymagania odnoszące się do zwierząt i ich cech, są podane wyżej. Oznaczała ona, że składający tę ofiarę, składa w ofierze wszystko, całego siebie: duszę i ciało – i była przede wszystkim praobrazem ofiary Chrystusowej. Tak mesjasz miał kiedyś złożyć siebie w ofierze za grzechy ludzi dla ich zbawienia (Hbr.9:9,14 i inne).
OFIARA WIECZORNA – w zborze starotestamentowym (Ps.141:2).
OFIARA Z PŁYNÓW (4M.15:5; 28:7-8,10 i inne; 2Krl.16:13). Starotestamentowy obrzęd, polegający na tym, że gronowe wino wylewano wokół ołtarza u jego podnóża.
OFIARY SKŁADANE PRZEZ IZRAELITÓW. Od niepamiętnych czasów datuje się zwyczaj składania ofiar dla panujących, prawie u wszystkich wtedy znanych narodów. Już na początku rodzaju ludzkiego, widzimy w Piśmie Świętym, synowie naszych prarodziców składają Bogu ofiary: Kain plony ziemi, którą uprawiał, a Abel z pierworodnych trzody swojej (1M.4:3). Noe po potopie w dowód wdzięczności Bogu za swoje uratowanie, składa ofiarę całopalną ze wszystkiego bydła czystego i ptactwa czystego (1M.8:20). Także patriarchowie budowali ołtarze w miejscach Bożych objawień, aby składać ofiary i wzywać imienia Bożego (1M.12:7;13:4; 26:25 i inne). Do czasów Mojżesza motywacją złożenia ofiary nie tyle jest poczucie winy lub grzechu, oddzielającego człowieka od Boga, ile miłość i wdzięczność w stosunku do Boga za otrzymane od Niego dobra. Pierwszy raz z ofiarą gładzącą grzech spotykamy się podczas złożenia ofiary całopalnej przez Joba za jego dzieci (Job.1:5) i za jego trzech przyjaciół (42:8). Takie samo znaczenie ofiary widzimy w słowach Mojżesza do Faraona o ofiarach na pustyni (2M.10:25). W ogóle zaś starotestamentowe ofiary były wielkim praobrazem tej najwyższej ofiary, którą kiedyś Syn Boży miał złożyć na ziemi za grzechy ludzi. Zakon określał nie tylko, co miało być składane w ofierze i obchodzenie się z nimi, lecz też ustanawiał różne rodzaje ofiar i sposoby, dotyczące najróżniejszych sytuacji Izraelitów.

Materiałem na ofiary były częściowo zwierzęta, częściowo rośliny. pokarmy i plony rolne. Ofiarnymi zwierzętami obojga płci były: bydło rogate (byk, wół, cielę) i kozy oraz owce, przy czym między owcami szczególnie wskazany był baranek lub jagnię (4M.15:5-6 BT; 28:11); później ptaki: synogarlice i młode gołębie (3M.1:14). Odnośnie cech zwierząt ofiarnych, wymagano: odpowiedni wiek (3M.22:27,29) – kozy i owce musiały być jednoroczne (2M.12:5), a bydło trzyletnie; a przede wszystkim musiały być bez skazy: nie mogły być ślepe, z połamanymi nogami, kastrowane itp. (3M.22:20-24). Ofiary Bogu z plonów rolnych, rośli i pokarmów były: zboże, mięso, kadzidło, sól i wino. Pierwociny zboża składano w ofierze z kłosami prażonymi na ogniu (3M.2:14) i przednią mąką (3M.2:1) z wylaną na nią oliwą i położonym kadzidłem oraz krupami ze świeżego ziarna (3M.2:15-16 i inne) i przednią mąką, zaczynioną w rondlu z oliwą (3M.2:7). Każda ofiara z pokarmów musiała być posolona (3M.2:13) i nie mogła być zakwaszona: ciasto z zakwasem i miód nie mogły być ofiarą ogniową dla Pana (3M.2:11). Do ofiary z płynów używano wino, prawdopodobnie koloru ciemno-czerwonego.

Z ofiarnymi zwierzętami, przeznaczonymi do zabicia, postępowano zwykle w taki sposób: Przyprowadzano je do ołtarza przed Namiotem Zgromadzenia lub świątynią (3M.1:3; 4:4), a składający ofiarę kładł swoją rękę na głowę zwierzęcia i zarzynał je po północnej stronie ołtarza (3M.1:4-11; 3:2,8 i inne); później kapłan zbierał krew do naczynia i skrapiał nią niekiedy boki ołtarza, niekiedy naroża jego, niekiedy naroża ołtarza spalania kadzidła, pozostałą zaś krew wylewano u podnóża ołtarza całopaleń (2M.29:12; 3M.4:7,18). Później składający ofiarę zdzierał ze zwierzęcia skórę i dzielił ofiarę na części (3M.1:6; 8:20); podzielone części kapłan kładł na ołtarzu i spalał albo wszystko, albo tylko tłuszcz. W ostatnim przypadku pozostałe mięso niekiedy spalano poza obozem, niekiedy było zjadane przez kapłanów, a częściowo tez przez składającego ofiarę. Przy składaniu w ofierze gołębi, kapłan sam ukręcał im głowę a krew wyciskał na ścianę ołtarza, potem oddzielał wole z nieczystością i rzucał w popiół obok ołtarza, przełamywał ptaka w skrzydłach, nie oddzielając ich, i na koniec spalał na ołtarzu (3M.1:15 i inne). Z pokarmami, jeśli były składane w ofierze całopalnej, postępowano tak: Kapłan brał część ofiarowanej mąki z oliwą, część kłosów i krup, i spalał to na ołtarzu z kadzidłem. Pozostałą część otrzymywali kapłani (3M.2:2; 3:16; 6:6,11). Spalano całą mąkę z oliwą tylko w tym przypadku, jeśli składający ofiarę sam był kapłanem. Jeśli zaś ofiara była z rodzaju pojednania lub dziękczynna, składało się placki przaśne, zaczynione oliwą (3M.7:12). Z ofiar składanych Bogu przez Izraelitów, wymienimy następujące:
  1. Ofiara całopalna (1M.7:20; 22:2; 2M.29:42 i inne). Była to ofiara wśród Izraelitów najbardziej pospolita i powszechna. O niej pierwszy raz mówi Biblia, gdy po wyjściu z arki Noe złożył ofiarę (1M.8:20). Polegała ona na tym, że spalano całe zwierzę ofiarne ze wszystkimi jego częściami, z wyjątkiem skóry. Szczegóły składania ofiary, a także wymagania odnoszące się do zwierząt i ich cech, są podane wyżej. Oznaczała ona, że składający tę ofiarę, składa w ofierze wszystko, całego siebie: duszę i ciało – i była przede wszystkim praobrazem ofiary Chrystusowej. Tak mesjasz miał kiedyś złożyć siebie w ofierze za grzechy ludzi dla ich zbawienia (Hbr.9:9,14 i inne);
  2. Ofiara za grzech. Należała do ofiar przebłagalnych. Obie te ofiary były ściśle ze sobą związane, chociaż były dwoma oddzielnymi rodzajami ofiar. Ofiara za grzech była różna, jak różne były osoby, za które była składana, i według stopnia grzeszności, która miała być oczyszczona. tak np. przy poświęceniu kapłanów i Lewitów w ofierze składany był cielec (2M.29:10; 4M.7-12), za arcykapłana w wielkim dniu Pojednania (3M.16:36; 14:18-19), kiedy arcykapłan zgrzeszył, gorsząc lud (3M.4:3-12), lub kiedy zgrzeszył cały lud (3M.4:13,21); kozioł – w corocznym święcie przebłagania za grzechy ludu (4M.28:22,30), przy poświęceniu Namiotu Zgromadzenia i świątyni (4M.7:16,22; Ezd.6:17); koza lub owieczka – za grzech nieświadomy kogokolwiek z ludu (3M.427-28,32); roczny baranek i owieczka roczna – gdy wypełni się czas ślubu nazyrejczyka (4M.6:14,16,19) i przy oczyszczeniu trędowatego (3M.14:10,19); synogarlica lub młody gołąb – przy oczyszczeniu kobiety, która urodziła (3M.12:6), kobiety, która miała przez dłuższy czas krwotok (3M.15:29 i inne), przy zamianie baranka w przypadku ubogiego, gdy popełni powszechny grzech (3M.5:7); pszenna mąka – dziesiąta część efy bez oliwy i kadzidła, przy powszechnym grzechu, dla bardzo ubogiego, który nie mógł złożyć w ofierze nawet gołębia. — Co zaś dotyczy samego składania ofiary, to po włożenia na nie ręki i zabiciu zwierzęcia przy ofierze z cielca za arcykapłana lub cały lud, siedem razy skrapiano krwią ofiary w miejscu świętym przed Jahwe, przed zasłoną, później mazano rogi ołtarza spalania kadzidła, a pozostałą krew wylewano u podnóża ołtarza całopaleń (3M.4:25-30 i następne). Po skropieniu krwią, we wszystkich ofiarach za grzech (prócz gołębi) tłuszcz oddzielano od mięsa i spalano na ołtarzu (3M.4:8,10,19,29 i inne). Inne części mięsa ofiarnego, w tych przypadkach, kiedy krew wnoszono do miejsca świętego i najświętszego, razem ze skórą, głową, nogami, wnętrznościami i nieczystościami, spalano poza obozem lub miastem w czystym miejscu, gdzie wyrzucano popiół z ofiar (3M.4:20-21). Zaś przy innych ofiarach za grzech, gdzie krew pozostawała na dziedzińcu świątyni, mięso musiało być zjedzone przez kapłanów w miejscu świętym, na dziedzińcu Namiotu Zgromadzenia. Naczynia, w których ono gotowało się, musiały być rozbite, jeśli były gliniane, a jeśli miedziane, to czyszczono piaskiem i myto; odzież na którą zwykle kapała krew ofiary, należało wyprać w miejscu świętym (3M.6:26-26). Z gołębiami postępowano tak, jak już mówiliśmy. Z mąki złożonej w ofierze za grzech, zamiast ptaka, kapłan brał pełną garść i spalał ją na ołtarzu (3M.5:12), pozostałość zaś należała do niego jako ofiara z pokarmów (3M.5:11-19);
  3. Ofiara pokutna byłą przeznaczona dla osób, które nieświadomie zgrzeszyły i chociaż nie zasługiwały na śmierć, wymagały jednak ukarania. Składała się ona z baranka, według oszacowania kapłana (3M.5:15 i inne). Po zabiciu zwierzęcia po północnej stronie ołtarza, jego krwią skrapiano ołtarz ze wszystkich stron, tłuszcz spalano na ołtarzu, jak w ofierze za grzech, a mięso było zjadane przez kapłanów w miejscu świętym (3M.7:1-7 i inne);
  4. Ofiara pojednania (3M.3:1) – trojaka: ofiara dziękczynna (3M.7:12), ślub i dar dobrowolny (3M.7:16). W tej ofierze składano każde bydło rogate bez skazy, owce i kozy obojga płci (3M.3:16; 9:4). W ofiarach pojednania nie mówi się gołębiu. Obrzędowe czynności w tej ofierze podobne są do z czynnościami ofiary całopalnej (3M.3:2; 8:13). Później ze zwierzęcia oddzielano tłuszcz, jak w ofierze za grzech, i spalano na ołtarzu (3M.3:3-5, 9-11, 14-16; 9:18). Dalej oddzielano mostek i prawa łopatkę; ta ostatnia pozostawała dla usługującego kapłana, a pierwszy ofiarowany był Jahwe przez obrzęd potrząsania (patrz Obrzęd potrząsania). Pozostałe części zwierzęcia ofiarnego oddawano składającemu ofiarę i z nich robiono ofiarną ucztę, w której mogli brać udział wszyscy członkowie jego rodziny, po poprzedzającym oczyszczeniu (3M.7:15-18, 22-30). Mięso ofiary dziękczynienia należało zjeść tego samego dnia (3M.7:15-18; 22:30). Zaś przy ślubie i darze dobrowolnym, co pozostało z pierwszego dnia, należało zjeść rano następnego dnia, a nie zjedzone w oznaczonym terminie, należało spalić, lecz nie na ołtarzu (3M.7:16-18). Pod groźbą wytracenia z ludu, nie mogły jeść mięsa z ofiary pojednania osoby nieczyste (3M.7:20-21). W ofiarach pojednania razem z przaśnymi plackami można było składać w ofierze i chleb kwaszony (3M.7:12-13);
  5. Ofiara z pokarmów, bezkrwawa. W tej ofierze składano ziarna zbóż lub kłosy, mąkę z oliwą i kadzidłem, mączne wypieki z oliwą w różnych postaciach, kadzidło i wino. Niekiedy te rzeczy towarzyszyły w innych ofiarach, a niekiedy same były ofiarowane. One częściowo należały do ołtarza, a częściowo do kapłanów i Lewitów. We wszystkich podobnych ofiarach towarzyszyła sól, lecz chleb na zakwasie i nic kwaśnego nigdy nie spalano na ołtarzu, a miód w ogóle był wyłączony z liczby ofiar (3M.2:2; 6:14-16; 4M.28:5);
  6. Ofiara pojednania. Patrz Dzień pojednania;
  7. Ofiara z płynów. Patrz Ofiara z płynów;
  8. Ofiara posądzenia. Patrz Woda przekleństwa.
 OFIR (arab. bogactwo). Imię osoby i nazwa krainy lub miasta:
  1. Ofir (1M.10:29) - jeden z synów Joktana, z potomstwa Sema.
  2. Ofir (1Krl.11:38) - znana w starożytności wschodnia kraina, słynąca z wydobywanego złota i drogich kamieni (1Krl.10:11; 2Krn8:18). Przypuszcza się, że Ofir był zamieszkały przez potomków Joktana (1M.10:29). Jego złoto było znane w czasach Joba (Job.22:24; 28:16). Od czasów Dawida do czasów Jehoszafata trwał handel z Ofirem. W czasach Salomona jego okręty wielokrotnie wyprawiały się do Ofiru i co trzy lata przywoziły stamtąd złoto, małpy, pawie, drewno (1Krl.9:28). Prawdopodobnie Ofir znajdował się we Wschodnich Indiach, lecz nie jest możliwe obecnie wskazanie jego dokładnego położenia.
 OFNI (w kształcie tarasu – Joz.18:24). Miasto w ziemi plemienia Beniamina.
OFRA (pył lub: łania, jeleń). Imię osoby i nazwa miast:
  1. Ofra (Joz.18:23; 1Sm.13:17) - miasto plemienia Beniamina, jak się przypuszcza, to samo, które jest wymieniane przez Micheasza (1:10).
  2. Ofra (Sdz.6:11,24) - miasto plemienia Manassesa po drugiej stronie Jordanu. Tytaj urodził się i mieszkał sędzia Gedeon. Nazywa się ono Ofra abiezerejska, prawdopodobnie dlatego, żeby je odróżnić od innego miasta z tą samą nazwą
  3. Ofra (1Krn.4:14) - syn Meonotaja, z potomków Judy, i prawdopodobnie wnuk Otniela.
 OG (on był skrzywiony – 5M.3:11). Król Baszanu, który nie pozwolił na przejście Izraela przez swoje terytorium, pokonany przez Izraelitów (4M.21:33-35). Zwycięstwa Izraelitów nad Ogiem, królem Baszanu, i nad Sychonem, królem amorejskim, wywarły wtedy silny wpływ na ludy kananejskie, których duch osłabł (Joz.2:10-11). Izraelici radośnie przypominali o tych zwycięstwach do późniejszych czasów (Ps.135:10-12; Neh.9:22). Łoże Oga, wspomniane w 5M.3:11 (BG), przedstawione jest jako: łoże żelazne... dziewięć łokci długość jego, a cztery łokcie szerokość jego na łokieć męski.
OGIEŃ (1M.19:24; 22:6; 2M.3:2). Ogień jest powszechnym zjawiskiem i jego użycie jest dobrze znane. W Piśmie Świętym ogień nierzadko jest połączony z pojawieniem się Bóstwa, jak np. na Synaju. To samo czytamy w Ps.18:9 i w pieśni Habakuka. Pan Jezus Chrystus podczas powtórnego przyjścia, według słów apostoła, pojawi się w ogniu płomienistym (2Tes.1:8). Zstąpienie Ducha Świętego w dniu Pięćdziesiątnicy na apostołów, nastąpiło w postaci języków ognia. W czasach starotestamentowych ogień zstępował od Boga i pożerał przygotowaną ofiarę. Zstąpił z nieba podczas poświęcenia Przybytku i z nakazu Bożego nie można było go nigdy zgasić.

W wielu starożytnych religiach ogień był uważany za święty znak - przedstawicielem słońca. Czciciele Molocha oddawali dzieci swoje na spalenie (2Krl.17:17). Święty ogień niekiedy noszono przed wojskiem przed bitwą. Izraelici nie mogli rozpalać ognia w swoich miejscach zamieszkania w dniu sabatu (2M.35:3). W tym świętym dniu nie można było okazywać w żadnej postaci czci ogniowi. W rolniczym kraju, jakim jest Palestyna, w którym w pewnych porach roku trawa i pastwiska stają się łatwopalne, tam najmniejsza nieostrożność z ogniem może spowodować duże pożary. Dlatego według Prawa Mojżeszowego nakazywano, co następuje: Jeżeli wybuchnie ogień i obejmie ciernie, i potem spali się stóg albo zboże na pniu, albo pole, to wynagrodzi szkodę ten, kto wzniecił ogień (2M.22:6).

Słowo ogień nierzadko używa się jako metaforę do wyrażenia ciężkiego doświadczenia lub wielkiej straty. Ostatnim dziełem ognia będzie koniec świata. A dzień Pański nadejdzie jak złodziej; wtedy niebiosa z trzaskiem przeminą, a żywioły rozpalone stopnieją, ziemia i dzieła ludzkie na niej spłoną (2P.3:10-11) i jakie jest dzieło każdego, wypróbuje ogień (1Kor.3:12-15). Na koniec, paleniem się w nieugaszonym ogniu przedstawia się tragiczną sytuację grzeszników w piekle (Ob.14:10; 20:10). Do ognia porównuje się płomienną miłość w sercu (PnP.8;6), nieokiełzany język człowieka (Prz.14:27; Jk.3:5), Słowo Boże (Jr.23:29) i nawet sam Pan nazywa się ogniem trawiącym (5M.4:24; Hbr.12:29).
OGÓRKI (4M.11:5). Roślina ogrodowa, dobrze znana na Wschodzie, szczególnie w Egipcie. Ogórki są spotykane w wielu rodzajach; niektóre z nich są cenione z powodu medycznych właściwości. W celu ochrony ogórków przed złodziejami i ptakami w centralnym miejscu ogrodu robiono ziemny nasyp, z którego można było obserwować cały ogród, i na nim stawiano nieduży szałas dla stróża. Przez dwa lub trzy miesiące ten biedny stróż wykonywał swój trudny obowiązek, nie patrząc na burze i niepogodę. Prorok Izajasz upodabnia Jerozolimę, alegorycznie nazywana córką Syjonu, do szałasu w winnicy i budki w polu ogórkowym (1:8). Te szałasy były opuszczane przez stróżów, kiedy w ogrodach zebrano ogórki. W podobny sposób wielka stolica była czasowym schronieniem, lecz wkrótce, jak budki w polu ogórkowym, będzie musiała zostać zniszczona i opuszczona. To proroctwo wykonało się w różnych prześladowaniach Jerozolimy a szczególnie wtedy, kiedy plemię Judy zostało uprowadzone do niewoli do Babilonu (2Krn.36:19-20). Podobnej przenośni użyto w księdze Joba (27:18). Izraelici płakali przypominając sobie dynie i ogórki egipskie (4M.11:5). W Palestynie ogórki pojawiają się w kwietniu i maju, i rosną do lipca.
OGRÓD (4M.24:6). Ogrody u Izraelitów były niewątpliwie proste i mało wyszukane. Wzmianki o nich, prócz powyższego wersetu, są w Job.8:16, w 1Krl.21:2, w Pnp.4:4-12 i w Kzn.Sal.2:5. Ogrody głównie były przeznaczone dla owocowych i dających cień drzew, również dla aromatycznych roślin i ziół. Wodne rezerwuary w formie fontanny, studni lub strumienia płynącego przez ogród, były niezbędną częścią. O ogrodach w okolicach Damaszku mówiło się, że były nawadniane przez małe potoki, płynące we wszystkich ich częściach. Piękne wskazania tego zawarte są w Prz.21:1 i w Iz.58:11. W Piśmie Świętym mówi się jeszcze o Ogrodzie Getsemane, w którym Pan często bywał z uczniami Swoimi, i gdzie przed Swoimi cierpieniami modlił się do krwawego potu (Mt.26:35 i inne). Dobrze nawodniony ogród i ogród bez wody są synonimami błogosławieństwa lub przekleństwa Bożego. W Palestynie ogrody niekiedy były miejscem pochówku (J.19:41), również miejscem odprawiania religijnych obrzędów i modlitw (Iz.1:29). Często je ogradzano. Stawiano w nich budki dla strażników, aby chroniły przed deszczem i gorącem. Ten zwyczaj w pełni wyjaśnia słowa Izajasza (1:8). W starożytnych czasach Jerozolima, zewsząd otoczona ogrodami, wyglądała tak jakby była jednym pięknym ogrodem.
OHAD (potężny, silny – 1M.46:10). Trzeci syn Symeona, syna patriarchy Jakuba.
OHEL (dom – 1Krn.3:20). Syn Meszullama, syna Zerubbabela.
OHOLA (mająca swój namiot – Ezch.23:4). Prorok Ezechiel, aby wyrazić odpadnięcie dziesięciu plemion Samarii od Boga i ich bałwochwalcze naśladowanie zdemoralizowanych okolicznych ludów pogańskich, nazywa je tym symbolicznym imieniem.
OHOLIAB (namiot ojca – 2M.35:34). Książę, syn Achisamacha, z plemienia Dan; artysta, wybrany przez Boga do budowy Przybytku i kierowania robotnikami, którzy budowali go (2M.36:1 i inne).
OHOLIBAMA (namiot wysokości). Imię osób:
  1. Oholibama (1M.36:2) - córka Any, syna Sybeona, Chiwwity, jedna z żon Ezawa i matka trzech synów z nim (5, 14,18). Jej ojciec, Ana, (w. 14-25), znalazł gorące źródła na puszczy. W 1M.26:34 o Ezawie mówi się, że ożenił się z Judytą, córką Beeriego. według niektórych jest to ta sama osoba, co Oholibama.
  2. Oholibama (1M.36:41) - jeden z naczelników Ezawa.
 OJCOWIE NARODU IZRAELSKIEGO (1M.28:13; 32:9; 2M.3:6 i inne). Patrz Abraham, Izaak, Jakub.
OKNO (Sdz.5:28). Okna w domach starożytnych Izraelitów były otworami do wpuszczania światła i powietrza. Nie było jeszcze wtedy szkła, dlatego okno zasłaniano kratką (okiennicą), którą można było otwierać lub zamykać, zależnie od potrzeb. We wschodnich domach okna wychodzą w większości na wewnętrzny dziedziniec, a nie na ulicę. Z frontowej strony domu był niekiedy nieduży balkon lub portyk, dokładnie ogrodzony kratką i otwierany niekiedy z powodu jakiegoś świątecznego wydarzenia. Z podobnego okna została wyrzucona Izebel, kiedy patrzyła na triumfalny pochód Jehu (2Krl.9:30). W arce Noego był otwór w postaci okna (1M.6:16; 8:6). Daniel w Babilonie miał okna od strony Jerozolimy: A miał w swym górnym pokoju okna otwarte w stronę Jeruzalemu i trzy razy dziennie padał na kolana, modlił się i wysławiał swojego Boga, jak to zwykle dotąd czynił (Dan.6:11). Niekiedy słowo okno używa się w przenośnym znaczeniu, w znaczeniu - obłoków niebieskich (Mal.3:10; 1M.7:11 BG).
OKRĘT (1M.49:13). Słowa: okręt, przystań okrętów – pierwszy raz spotykamy w błogosławieństwie Jakuba dla Zebulona: Zebulon – mieszka nad brzegiem morza, na brzegu, gdzie jest przystań okrętów, a jego granice sięgają aż do Sydonu. Przy czym Izraelici nigdy nie byli skłonni do morskich podróży i przedsięwzięć. Ich handel z innymi krajami odbywał się w większości drogą lądową lub za pośrednictwem innych ludów, bardziej skłonnych do pływania na morzu. Nawet w najlepszych czasach swojej historii Izraelici nie mieli u siebie stałej floty i zwykle zadawalali się rybackimi łodziami, które pływały wzdłuż brzegów Morza Śródziemnego lub po wodach jeziora Genezaret. Te rybackie statki prawdopodobnie były małe, niedoskonałe i, jak widać z ewangelicznego opowiadania, często narażone były na niebezpieczeństwo zatonięcia przy silnych wiatrach. Kiedy Salomon budował okręty w Esjon-Geber, na wschodnim brzegu Morza Czerwonego, musiał korzystać z pomocy króla Churama, który się dobrze na tym znał (1Krl.9:26-28); przy czym, porównując paralelne miejsca okazuje się, że same okręty zostały przysłane Salomonowi przez Churama, króla Tyru, i że ich budową zajmowali się przede wszystkim rzemieślnicy z Tyru (2Krn.8:18). Wiemy też, że w drugim przypadku, Jehoszafat kazał zbudować okręty w tym samym porcie i że one nie dopłynęły do Ofiru, gdyż rozbiły się w Esjon-Geber, i wtedy Achazjasz zaproponował mu uczestnictwo w morskiej wyprawie, lecz Jehoszafat nie zgodził się na to (1Krl.22:49). Nie możemy dokładnie określić, kiedy pierwszy raz zaczęto zajmować się budową okrętów, gdyż o tym mało mówi się w pierwszych księgach Biblii, z wyjątkiem przytoczonego błogosławieństwa, w którym Jakub mówi o przystani okrętów. Można z tego wywnioskować, że stosunki handlowe z innymi ludami na brzegu morskim Fenicji, istniały już między Kananejczykami w czasach Jakuba (1M.49:13). Bileam w swoim proroctwie wskazuje na okręty z Kittim (4M.24:24). Sam Mojżesz w jednym miejscu mówi o okrętach, na których, jak mówi on, Pan sprowadzi cię (Izrael) z powrotem do Egiptu (5M.28:68). Job mówi o łodziach z trzciny (Job.9:26), a z Sdz.5:17 wiadomo, że plemię Dana już od dawna żeglowało na okrętach. Prawdopodobnie pierwszymi żeglarzami, z którymi Izraelici nawiązali stosunki, byli Fenicjanie. Znakomite okręty z Tyru prawdopodobnie były z Fenicji. należy powiedzieć, że rzeczywiście były one mocne i wyróżniały się swoją wielkością oraz wyposażeniem. Jafa była prawie jedynym portem w Izraelu, a okręty, wpływające i wypływające, były w większości fenickie. Tyr i Sydon uważane były za pierwsze nadmorskie miasta okrętowe w starożytnym świecie. W późniejszym okresie, w paru miejscach NT widzimy wskazania na okręty rzymskie i innych narodów, często przystosowanych do dalekich i długich podróży. Dzieje Apostolskie szczególnie donoszą nam o pewnych szczegółach, dotyczących okrętów, i nawigacji w tamtym czasie.
OLBRZYMY (1M.6:4). Ludzie dużego wzrostu i siły, istniejący gdy synowie boży obcowali z córkami ludzkimi. Uciskali oni i zniewalali braci swoich, a swoim sposobem życia rozprzestrzeniali bezbożność i rozpustę nawet w potomstwie Seta, tak iż Bóg osądził rozpustny rodzaj ludzki na wytępienie przez potop (w.5-6). Jak widać z Biblii (5M.3:11; 4M.13:34; 1Sm.13:4), podobni olbrzymi ludzie istnieli też po potopie, co nawet potwierdzają znalezione w ziemi ludzkie szkielety i kości bardzo dużych rozmiarów, niż zwykle (patrz Anakici, Refaici).
OLEJ ŚWIĘTY (2M.30:25; 1Krn.9:30). Szczególna mieszanka z aromatycznych substancji do namaszczania. W Starym Testamencie, według nakazu Bożego, składał się z mirry, wonnego cynamonu, wonnej trzciny, kasji i oliwy z oliwek. Zrobisz z tego święty olej do obrzędowego namaszczania, wonną mieszaninę, tak jak się sporządza wonności; będzie to święty olej do namaszczania – nakazał Pan Mojżeszowi (2M.30:23-25). Tym olejem świętym według nakazu Bożego namaszczono: Przybytek ze wszystkimi sprzętami, Aarona i synów jego do służby Bogu. W późniejszych czasach namaszczano nie tylko kapłanów, lecz i królów oraz proroków.
OLIMPAS (Rz.16:15). Jeden z rzymskich chrześcijan, którego pozdrawia apostoł Paweł. Według tradycji - jeden z 70 uczniów.
OŁÓW (4M.31:22). Znany metal, używany od najdawniejszych czasów i będący jednym z towarów w handlu z Tyrem (Ezch.27:12).

Ołtarz całopaleń
OŁTARZ (Ps.51:21; 1M.8:20). Szczególnego rodzaju budowla, przystosowana wyłącznie do składania ofiar według Zakonu Mojżeszowego. Chociaż ofiary składano też i przed potopem, to słowo, ołtarz, spotykamy pierwszy raz dopiero po wyjściu Noego z Arki. Ołtarze miały różne formy i na początku bardzo prostą konstrukcję, gdyż były prawdopodobnie w postaci bryły kamiennej lub ziemnego nasypu. Budowę ołtarzy w związku z przyzywaniem imienia Bożego, często spotyka się w czasach patriarchów, w miejscach objawień Bożych (1M.12:7; 13:18 i inne). Ołtarze miały różne kształty i najpierw były bardzo proste. Według wszelkiego prawdopodobieństwa, były to pierwotnie sześcienne sterty kamieni lub ziemne nasypy. Ołtarz, na którym Jakub złożył Bogu ofiarę w Betel, wylewając na niego olej, był prostym kamieniem, który miał pod głową w nocy w czasie snu (1M.28:18). Ołtarz, zbudowany przez Mojżesza według nakazu Bożego, był zrobiony po prostu z ziemi. jeśli robiono go z kamieni, to z nie ociosanych, bo gdy obrobisz je swoim dłutem – powiedział Bóg do Mojżesza – zbezcześcisz go (2M.20:25). Schodów przy ołtarzu nie było i podchodzono do niego po nachylonej płaszczyźnie (w.26). Ołtarze miały zwykle tzw. rogi (2M.27:2), do których przywiązywano ofiarę (Ps.118:27 BG). Ołtarze stawiano na pamiątkę największych wydarzeń, jak np. pokonanie Amalekitów (2M.17:15). W celu składania ofiar pogańskim bożkom, ołtarze często stawiano w gajach i na wyżynach, gdzie w różnych czasach odbywały się ohydne sceny rozpusty i bałwochwalstwa. Według nakazu Bożego Mojżesz zbudował dwa ołtarze: całopaleń i spalania kadzidła.
  1. Ołtarz całopaleń (u proroka Malachiasza: Stół Pana – Mal.1:12). W różnych czasach budowany niejednakowo:
    2.      
                                       Ołtarz                                        Starożytne ołtarze pogańskie
  2. Ołtarz spalania kadzidła, nazywany też złotym w odróżnieniu od ołtarza całopaleń, noszącego nazwę: miedziany (2M.38:30). Na tym ołtarzu nie składano innych ofiar; tylko raz w roku, w Święto Pojednania, arcykapłan skrapiał jego rogi krwią ofiary za grzech (2M.30:10):
Co stało się z ołtarzem spalania kadzidła drugiej świątyni jerozolimskiej, zbudowanego przez Judę Machabeusza, nie jest wiadomo. Nie ma go na triumfalnym łuku Tytusa w szeregu wizerunków wojennych zdobyczy, zagrabionych ze świątyni. Na ołtarzu spalania kadzidła, każdego ranka i każdego wieczoru paliło się kadzidło, tak iż to spalanie, można tak powiedzieć, trwało bez przerwy (2M.30:8).
W czach Heroda, według Flawiusza, ołtarz całopaleń w odnowionej przez niego świątyni wykonany był z nieociosanych kamieni, z rogami na jego narożach, i na tym ołtarzu składano ofiary w czasie ziemskiego życia Zbawiciela i apostołów, do samego zburzenia świątyni przez Tytusa za panowania Wespazjana. Był też ołtarz spalania kadzidła, wspomniany w NT. Należy tutaj wspomnieć, że ołtarz był też azylem, schronieniem, dla winnych i przestępców, tak samo dla Izraelitów, jak i dla osób z innych narodów. osoby, podlegające śmierci, uciekały do ołtarza, chwytały za jego rogi i w ten sposób ratowały swoje życie i wolność (1Krl.1:50).
OŁTARZ NIEZNANEMU BOGU (Dz.17:23). Odnośnie tego ołtarza istniało wiele wyjaśnień. Apostoł Paweł w swojej mowie na Areopagu w Arenach mówi, że widział taki ołtarz w Atenach z napisem: Nieznanemu Bogu. Można przypuścić, że takich ołtarzy było parę. Według Diogena Laerca, Ateńczycy, porażeni zarazą, nie wiedząc jakiemu bóstwu przypisać to nieszczęście, wyprowadzili za miasto dwie owce: białą i czarną – i w tych miejscach, gdzie owce położyły się na ziemi, budowali ołtarze bóstwu z powyższym napisem. Przy czym, bardzo jest możliwe, że napis odnosił się też do Boga Żydów, gdyż wypowiadanie Jego imienia było zabronione przez postanowienie Żydowskiego prawodawcy.
OMAR (rozmowny – 1M.36:11,16; 1Krn.1:36). Drugi syn Elifaza, pierworodnego Ezawa.
OMEGA. Ostatnia litera greckiego alfabetu. Alfą i Omegą nazywa siebie Pan, jako pełnia, początek i koniec wszystkiego (Ob.1:8,10; 21:6; 22:13).
OMER (2M.16:16). Jednostka wagowa ciał sypkich, inaczej chomer, dziesiąta część efy lub bata.
OMŁOT (Łk.15:16). To słowo odnosi się do owoców drzewa (chleb świętojański), powszechnego w Palestynie. Spożywali je ludzie biedni zamiast chleba, karmiono tym również bydło i świnie. Owoc tego drzewa jest w postaci ciemnych i twardych strąków, które mają w sobie od 8 do 10 nasion. Każde nasienie ma wielkość suchego ziarnka grochu, jest twarde i ma kolor ciemnoczerwony. Te strąki przy wietrznej pogodzie wydają silny szum. W smaku te nasiona są gorzkawe. Nazywane jest to chlebem świętojańskim na tej podstawie, że według tradycji karmił się tym Jan Chrzciciel na pustyni. Według Pliniusza robiono z tych nasion, przez wyciskanie, rodzaj wina, a wyciśnięte w ten sposób pozostałości strąków i ich miazgę oddawano świniom. Tym też chciał się nasycić wspomniany w Ewangelii syn marnotrawny.
OMRI (sługa lub uczeń Jahwe – 1Krl.16:16). Imię osób:
  1. Omri (1Krl.16;16) - dowódca w wojsku Izraela. Gdy oblegał filistyńskie miasto Gibbeton, otrzymał wiadomość, że Zimri, inny dowódca wojsk, zabił króla izraelskiego, Elę, i obwołał się królem. Wojsko jednogłośnie ogłosiło Omriego królem i pozostawiwszy obleganie Gibbeton, na czele z wybranym królem, zaczęło oblegać Tirsę, gdzie przebywał Zimri, i zdobyło to miasto. Zimri, gdy zobaczył, że miasto padło, wszedł do warowni zamku królewskiego, podpalił za sobą zamek i zginął. W ten sposób powstał podział wśród Izraelitów, ale po krótkiej walce, Omri triumfował i objął królewski tron, który po dwunastu latach panowania zbezcześcił czynieniem bezprawia przed Bogiem. Lecz Omri czynił to, co złe w oczach Pana, i postępował gorzej, niż wszyscy jego poprzednicy (25). Wybudował miasto Samarię, które stało się później stolicą dziesięciu plemion;
  2. Omri (1Krn.7:8) - jeden z synów Bekera;
  3. Omri (1Krn.9:4) - ojciec Ammihuda i syn Imriego;
  4. Omri (1Krn.27:18) - syn Michaela, postawiony nad Issacharytami za panowania Dawida.
 OMYWANIE. Omywanie szczególnie często stosowano wśród wschodnich ludów. Mieszkańcy Wschodu często chodzili boso lub w sandałach, dlatego dla higieny i odświeżenia, po powrocie z drogi, omywano swoje nogi (1M.18:4). Nogi osób z rodziny zwykle były omywane przez sługi, tylko córki umywały nogi swoich rodziców. Dlatego zdanie: świętym nogi umywała – oznaczało głęboką pokorę i miłość (1Tm.5:10), jakie w najwyższym stopniu ukazał wszystkim nam jako przykład, Pan Jezus, umywając nogi swoim uczniom podczas ostatniej wieczerzy w wieczerniku (J.13:8). Żydzi zwykle umywali swoje ręce do łokci przed jedzeniem; omywali nawet swoje siedzenia, zanim siedli za stołem. Na weselu w Kanie Galilejskiej, w domu weselnym było sześć kamiennych stągwi z wodą do omycia rąk gości, gdy wchodzili na ucztę (J.2:6). Zwykle obowiązek umycia rąk i nóg gości spoczywał na słuchach, a w jaki sposób to się odbywało, możemy zobaczyć z następujących słów 2Krl.: Jest tu Elizeusz, syn Szafata, który polewał wodą ręce Eliasza (3:11 BT), tak odpowiedział jeden ze sług króla izraelskiego na pytanie Jehoszafata. Umywanie nóg było powszechnym zwyczajem na Wschodzie. Omycie rąk w niektórych przypadkach uważane było za uroczyste okazanie swojej niewinności, jak widzimy to w przypadku Piłata (Mt.27:24). Powszechnie oczyszczenie i omycie się u Żydów, połączone było z religijnymi nakazami i wynikały z zakonu. Zewnętrzne omywanie często w Biblii przedstawiane jest jako moralne oczyszczenie (Ps.51:4-9). Słowa: kąpiel i omycie – przez apostołów używane są w znaczeniu narodzenia się do życia duchowego. Izraelici omywali się i kąpali w rzekach (2Krl.5:10), w domowych warunkach (2Sm.11:2). W późniejszym czasie Żydzi, podobnie jak Grecy i Rzymianie, budowali publiczne łaźnie.
ON (egip. światło, słońce). Nazwa miasta i imię osoby:
  1. On (1M.41:45) - lub Betszemesz (hebr. nazwa On: dom słońca) (Je.43:17), przez Greków zwane Heliopolis, tj. miasto słońca. Ta nazwa została nadana miastu dlatego, gdyż w nim Egipcjanie szczególnie czcili słońce lub bożka Ra. On było uważane za jedna z najstarszych miast na świecie; leżało ono w ziemi Goszen. Wiemy z 1M.41:45, że faraon dał Józefowi za żonę Asenat, córkę Poti-Fera, kapłana z On;
  2. On (4M.16:1) - syn Peleta, Rubenita, który razem z Datanem i Abiramem oraz z 250 innymi osobami, zbuntował się przeciwko Mojżeszowi.
 ONAM. (szybki, szybko biegnący). Imię osób:
  1. Onam (1M.36:23; 1Krn.1:40) - syn Szobala i wnuk Seira Choryty, potomka Ezawa.
  2. Onam (1Krn.2:26) - syn Atary, żony Jerachmeela.
 ONAN. (1M.38:4). Z synów Judy, syna patriarchy Jakuba. Nie chciał wzbudzić potomstwa bratu swemu, za co Pan pozbawił go życia.
ONEZYFOR. (przynoszący pożytek – 2Tm.1:16). Chrześcijanin z Efezu, który często pokrzepiał apostoła Pawła. Był on jednym z 70 posłanych przez Pana Jezusa Chrystusa i uczniem apostoła Pawła. Kiedy apostoł Paweł przebywał w Rzymie, to Onezyfor przybył do niego i służył mu. Niech Pan okaże miłosierdzie domowi Onezyfora, bo mnie często pokrzepiał, a więzów moich się nie wstydził, ale będąc w Rzymie, usilnie mnie szukał i znalazł; niech mu Pan da, aby znalazł miłosierdzie u Pana w owym dniu (2Tm.1:16-18).
ONEZYM. (pożyteczny – Fil.1:10). Frygijczyk z miasta Kolosy, niewolnik Filemona, który uciekł od pana swego i nawrócił się pod wpływem apostoła Pawła w Rzymie. W Liście do Kolosan apostoł Paweł nazywa go wiernym i umiłowanym bratem (Kol.4:9). Według tradycji, Onezym był biskupem w Efezie po Tymoteuszu i zmarł jako męczennik za panowania Trajana w Rzymie.
ONO. (silny, mocny – 1Krn.8:12). Miasto plemienia Beniamina, zbudowane przez synów Elpaala. Mówi o nim Ezdrasz (2:33) i Nehemiasz (7:37).
ONYKS (2M.28:20). Kamień szlachetny, drugi kamień w czwartym rzędzie napierśnika arcykapłana. Wymieniony jest w liczbie wielu szlachetnych kamieni, które znajdowały się w skarbcu króla Tyru (Ez.28:13).
OPAL (2M.28:19). Kamień szlachetny, pierwszy w trzecim rzędzie napierśnika arcykapłana.
OPĘTANIE (Mt.4:24; Mk.1:23; Łk.6:35; J.10:20-21 i inne). Opętanymi są ludzie, owładnięci przez złe duchy. Z Pisma Świętego wiemy, że złe duchy wchodzą w ludzi i wychodzą z nich. Ci, którzy nie wierzą w złe duchy, a opętanych rozumieją jako chorych: lunatyków, epileptyków, wariatów i innych – i twierdzą, że Pan, mówiąc o demonach, używał tylko pojęć żydowskich, są w wielkim błędzie. Biblia wyraźnie i jasno odróżnia opętanych od ludzi ciężko chorych cieleśnie i duchowo; opętanym przypisuje się takie działania, które nie są naturalne zwykłemu choremu. Opętani wiedzą, że Chrystus jest Synem Bożym; Jezus Chrystus rozmawia z nimi i oni Mu odpowiadają. On rozkazuje demonom milczeć lub wyjść z człowieka, a one słuchają się; po wyjściu z ludzi demony szukają spokoju i nie znajdując, wracają w poprzednie miejsce z innymi, jeszcze gorszymi złymi duchami. Sam Pan Jezus i Jego apostołowie przyjmowali opętanych, prawdziwie opętanych przez złe duchy, i nigdzie nie dają nawet najmniejszego powodu do przypuszczeń, że byli to tylko opętani na niby i że ich działania nie pochodziły od wpływu złych duchów, lecz z powodu cielesnej choroby lub duchowej. Tak samo rozumiał to cały Kościół chrześcijański od czasów apostolskich.
OREB (kruk – Sdz.8:3; Ps.83:12). Z książąt midiańskich, pokonanych przez Gedeona. Oreb jest wymieniany razem z Zeebem. Został zabity na skale, która później nazywała się od jego imienia Skałą Oreba.
OREN. (mocne, twarde drzewo – 1Krn.2:25). Syn Jerachmeela, z plemienia Judy.
ORION (Job.9:9). Gwiazdozbiór na północnej półkuli nieba. Ten gwiazdozbiór, jeden z główniejszych, był uważany w pogańskich starożytnych mitologiach za jeden z godniejszych uwagi.
ORKISZ (2M.9:32). Roślina zbożowa, podobna do jęczmienia, której ziarna wykorzystuje się do wypieku chleba i do karmienia zwierząt. Wyróżnia się cyprysowo czerwonym kolorem i ma nieduży kłos z małymi, lekkimi ziarnami. Izraelici siali niekiedy orkisz razem z jęczmieniem. Lepszy orkisz był ozimy, siany jesienią. Mąka orkiszowa jest bielsza i delikatniejsza niż pszeniczna, ale za to chleb z tej mąki ustępuje pszenicznemu chlebowi i szybko czerstwieje.
ORPA. (kozica – Rut.1:4; 4:10). Moabitka, synowa Noemi, żona Kiliona, jednego z synów Noemi i Elimelecha. Po śmierci swojego męża chciała razem z Noemi iść do Betlejem, lecz nie będąc zdecydowana, jak Rut, zostawiła ją i wróciła do domu rodzicielskiego.
ORZEŁ. (5M.32:11). Dobrze znany drapieżny ptak, nieczysty według Mojżeszowego zakonu (3M.11:13; 5M.14:12). Na cechy tego drapieżnego ptaka nierzadko wskazują pisarze Biblii. Szybkość jego lotu, żarłoczność, wysokie i osamotnione miejsca, które wybiera dla swoich gniazd, ostrość wzroku - wskazane są w następujących miejscach Biblii: 4M.24:21; Job.9:26; 39:27-30; Prz.23:5; 30:17,19; Jr.49:16; Abd.1:4; Mt.24:28; Łk.17:37. W dwóch ostatnich wersetach, według niektórych, żydowski lud porównany jest do trupa, leżącym na odkrytym polu i przyciągającym rzymskie wojsko, którego znakiem, jak wiadomo, był orzeł. Perskimi znakami też był orzeł. Troskliwość orła o swoje dzieci wiernie zaznaczona jest w następujących miejscach Pisma Świętego: 2M.19:4; 5M.32:11. Prędkość lotu orła ukazuje się w 5M.28:42; 2Sm.1:23 i inne. Na jego drapieżne skłonności wskazuje się w Iz.46:11; Oz.8:1 BG. Na jego długie lata życia, przy powszechnym przekonaniu, że odnawia swoje pióra w swoich późnych latach i otrzymuje nową życiową moc, wskazuje się w Iz.40:31 i w słowach Psalmu 102: Tak iż odnawia się jak u orła młodość twoja (w. 5). Orzeł od dawna jest symbolem siły i potęgi, tak królów i bohaterów, jak też całych królestw i narodów, np. Babilon, Egipt (Ezch.17 r.). Z jednej strony, orzeł jest w Biblii symbolem dumy, wyniosłości i pewności: Strach przed tobą - mówi Pan przez usta Jeremiasza do Bosry - i zuchwałość twojego serca omamiły ciebie, który mieszkasz w rozpadlinach skalnych, zajmujesz szczyty pagórków. Choćbyś założył swoje gniazdo wysoko jak orzeł, jednak i stamtąd cię strącę Jr.49:16). Z drugiej strony, orzeł jest symbolem nagłości upadku, szybkiego przemijania i nicości: Nie trudź się, aby zdobyć bogactwo - mówi mądry król Salomon - zaniechaj takiej mądrości; gdy na nie skierujesz swój wzrok, znika, bo przyprawia sobie skrzydła jak orzeł, który ulatuje ku niebu (Prz.23:4-5). Patrz Morski orzeł.
OSEM (silny – 1Krn.2:15). Brat Dawida i szósty z synów Isaja. W 1Sm.16:10-11 mówi się o ośmiu synach Isaja. Tę różnicę wyjaśnia się tym, że prawdopodobnie jeden z nich zmarł, nie zostawiwszy po sobie potomstwa.
OSET (Mt.7:16). Ogólnie oznacza kłującą roślinę. Ta kłująca roślina rosła w Palestynie nie tylko na polu wśród zbóż (Job.31:40), lecz i na Libanie między cedrami (2Krl.14:9), i w ogrodach wśród lilii (PnP.2:2), szczególnie zaś w miejscach dzikich i pustynnych (Iz.34:13).
OSIOŁ (1M.22:3), Oślica (4M.22:21). Zwierzę domowe, bardzo często wymieniane w Piśmie Świętym i będące przedmiotem znaczącego bogactwa u Żydów w starożytności. Job np. miał 500 oślic (Job.1:3). Stada osłów były niekiedy tak liczne, że potrzebowały oddzielnych pasących (1M.36:24). Osioł domowy niewątpliwie jest najodpowiedniejszym zwierzęciem do domowych prac, a w niektórych miejscach był bardziej ceniony niż koń. Jego skóra jest gruba i mocna. Na oślicach białego koloru, w czasach Sędziów, jeździli przede wszystkim ludzie znaczący (Sdz.5:10). Osły pozostawały w użyciu u Izraelitów i po tym, kiedy przez Salomona zostały wprowadzone konie, nawet do niewoli babilońskiej i później. Sam Pan przedsięwziął triumfalny wjazd do Jerozolimy, siedząc na oślicy i młodym ośle, źrebięciu oślicy podjarzemnej (Mt.21:2-7). Słowa w 1M.49:11: Uwiąże oślę u krzewu winnego, a młode swojej oślicy u szlachetnej latorośli winnej - wskazują na ciągłą urodzajność i obfitość w plemieniu Judy. Oślice szczególnie były cenione w jeździe wierzchem. One dawały też dużo mleka, w wielu miejscach służącego za pokarm i jako lekarstwo. Osłów używano przy uprawie ziemi (Iz.30:24; 32:20). Zakaz w 5M.22:10: Nie będziesz zaprzęgał do orki razem wołu i osła - mógł być oparty po części na nierówności sił osła i woła, z powodu czego nie można wkładać na nich jednakowych ciężarów, lecz głównie miał symbolizować oddzielenie Izraelitów od otaczających ludów. Osła uważano w starożytności na tyle pożytecznym i koniecznym, że zabranie osła sierocie (Job.24:3) byłoby tym samym, co zabranie ostatniej krowy biedakowi w naszych czasach. Przywiązanie osła do swego właściciela jest szczególną cechą tego zwierzęcia. W tym odniesieniu jest podobny do psa. Dlatego szczególnie surowo wygląda napiętnowanie Izraela przez proroka: Wół zna swego właściciela, a osioł żłób swego pana, lecz Izrael nie ma rozeznania, mój lud niczego nie rozumie (Iz.1:3). Kiedyś w Samarii był taki głód, że płacono duże pieniądze, 80 sykli srebra, za łeb osła, i przy tym nie było wątpliwości, żeby jeść takie mięso, które było zabronione przez Zakon, bo osioł był zwierzęciem nieczystym; dlatego nie spożywano jego mięsa i nie składano w ofierze. Padłe osły zwykle wyrzucano na otwarte pole, a ta część padliny, której nie zdążyły jeszcze pożreć drapieżniki i ptaki, w palącym słońcu wydawała odrażający odór i zatruwała powietrze.

Z wyrzuconą padliną osła porównuje się u proroka Jeremiasza sytuację po śmierci człowieka wyrachowanego i bez serca. Nie będą go opłakiwali: Ach! Bracie mój! Ach! Siostro! Nie będą go opłakiwali: Ach! Panie! albo: Ach! Jego majestat! - prorok mówi tak o Jojakimie, królu judzkim - Będzie pogrzebany jak osioł, wywloką go i wyrzucą poza bramy Jeruzalemu (Jr.22:18-19). Miejsce w 4M.20:28, dotyczące tego, że oślica przemówiła pod Bileamem ludzkim głosem, nie jest trudno wyjaśnić. Czy Stworzyciel wszelkiego stworzenia, który stworzył człowieka i bydło, nie jest w mocy odjąć dar słowa od pierwszego i dać go ostatniemu, tak jak na początku stworzenia, dał On słowo człowiekowi a pozbawił tego daru zwierzęta? Arabskie osły mają lekki i szybki krok. W Persji, Syrii i Egipcie na arabskich osłach zwykle jeździły kobiety i te osły szczególnie były cenne w krajach górzystych, będąc o wiele pewniejszymi niż konie przy wjeździe i zjeździe z gór. Zwykle przechodziły cztery mile przez godzinę. Prócz domowych, Izraelici mieli jeszcze dzikie osły lub onagry (Job.39:5). Ismael, w przepowiedni o jego życiu, nazwany jest dzikim osłem (onagrem) (1M.16:12 BT). Dzikie osły zwykle przemieszczały się stadami po pustyniach i stepach (Iz.32:14), karmiąc się trawą i wyróżniając się dziką miłością do wolności.
OSTATECZNY SĄD CHRYSTUSOWY. O sądzie ostatecznym mówi sam Jezus Chrystus: Nie dziwcie się temu, gdyż nadchodzi godzina, kiedy wszyscy w grobach usłyszą głos jego; i wyjdą ci, co dobrze czynili, by powstać do życia; a inni, którzy źle czynili, by powstać na sąd (J.5:28-29). Z tego widzimy, że przed nastaniem ostatecznego sądu wszyscy zmarli, na głos Syna Bożego, ożywią. Dobrze czyniący powstaną do błogosławionego życia wiecznego, a źle czyniący - na wieczne potępienie. Obraz sądu ostatecznego przedstawiony jest też w słowach Jezusa Chrystusa: A gdy przyjdzie Syn Człowieczy w chwale swojej i wszyscy aniołowie z nim, wtedy zasiądzie na tronie swej chwały. I będą zgromadzone przed nim wszystkie narody, i odłączy jedne od drugich, jak pasterz odłącza owce od kozłów. I ustawi owce po swojej prawicy, a kozły po lewicy. Wtedy powie król tym po swojej prawicy: Pójdźcie, błogosławieni Ojca mego, odziedziczcie Królestwo, przygotowane dla was od założenia świata. Albowiem łaknąłem, a daliście mi jeść, pragnąłem, a daliście mi pić, byłem przychodniem, a przyjęliście mnie, byłem nagi, a przyodzialiście mnie, byłem chory, a odwiedzaliście mnie, byłem w więzieniu, a przychodziliście do mnie. Wtedy odpowiedzą mu sprawiedliwi tymi słowy: Panie! Kiedy widzieliśmy cię łaknącym, a nakarmiliśmy cię, albo pragnącym, a daliśmy ci pić? A kiedy widzieliśmy cię przychodniem i przyjęliśmy cię albo nagim i przyodzialiśmy cię? I kiedy widzieliśmy cię chorym albo w więzieniu, i przychodziliśmy do ciebie? A król, odpowiadając, powie im: Zaprawdę powiadam wam, cokolwiek uczyniliście jednemu z tych najmniejszych moich braci, mnie uczyniliście. Wtedy powie i tym po lewicy: Idźcie precz ode mnie, przeklęci, w ogień wieczny, zgotowany diabłu i jego aniołom. Albowiem łaknąłem, a nie daliście mi jeść, pragnąłem, a nie daliście mi pić. Byłem przychodniem, a nie przyjęliście mnie, nagim, a nie przyodzialiście mnie, chorym i w więzieniu i nie odwiedziliście mnie. Wtedy i oni mu odpowiedzą, mówiąc: Panie! Kiedy widzieliśmy cię łaknącym albo pragnącym, albo przychodniem, albo nagim, albo chorym, albo w więzieniu i nie usłużyliśmy ci? Wtedy im odpowie tymi słowy: Zaprawdę powiadam wam, czegokolwiek nie uczyniliście jednemu z tych najmniejszych, i mnie nie uczyniliście. I odejdą ci na kaźń wieczną, sprawiedliwi zaś do życia wiecznego (Mt.25:31-46).
OSTATNIA WIECZERZA. W dzień Przaśników należało ofiarować baranka paschalnego. Jezus Chrystus powiedział do Piotra i Jana: Idźcie i przygotujcie nam wieczerzę paschalną do spożycia. Oni zapytali Go: Gdzie chcesz, byśmy ją przygotowali? Odpowiedział: Gdy wchodzić będziecie do miasta, oto spotka się z wami człowiek, niosący dzban wody; idźcie za nim do domu, do którego wejdzie; i powiedzcie gospodarzowi tego domu: Nauczyciel każe ci powiedzieć: Gdzie jest izba, w której mógłbym spożyć baranka wielkanocnego z uczniami moimi? A on pokaże wam przestronną jadalnię, przystrojoną, tam przygotujcie. Piotr i Jan poszli, przyszli do miasta i znaleźli, jak im powiedziano, i przygotowali Paschę. Z nastaniem wieczoru Jezus Chrystus przyszedł tutaj z apostołami. Zasiadł za stołem i dwunastu apostołów z Nim. Zaczął mówić: Gorąco pragnąłem spożyć tę wieczerzę paschalną z wami przed moją męką; powiadam wam bowiem, iż nie będę jej już spożywał, aż nastąpi spełnienie w Królestwie Bożym. Potem wziął kielich i oddawszy chwałę Bogu, powiedział: Weźcie go i rozdzielcie między sobą; powiadam wam bowiem, iż odtąd nie będę pił z owocu winorośli, aż przyjdzie Królestwo Boże. Po umyciu nóg uczniom i wskazaniu Judasza jako zdrajcy, Pan Jezus Chrystus powiedział: Teraz został uwielbiony Syn Człowieczy i Bóg został uwielbiony w nim. Jeśli Bóg został uwielbiony w nim, to i Bóg uwielbi go w sobie i wnet go uwielbi. Wieczerza jeszcze nie skończyła się. Apostołowie dalej jedli. I oto Jezus Chrystus bierze chleb, błogosławi, łamie go i rozdając uczniom mówi: To jest ciało moje, które się za was daje; to czyńcie na pamiątkę moją. A po skończonej wieczerzy wziął kielich z winem, podziękowawszy podał im do picia. Przy tym mówił do nich: Pijcie z niego wszyscy; albowiem to jest krew moja nowego przymierza, która się za wielu wylewa na odpuszczenie grzechów. Pan dalej mówił: Dziateczki! Jeszcze chwilkę będę z wami; szukać mnie będziecie i, jak powiedziałem Żydom: Gdzie Ja idę, tam wy przyjść nie możecie, i teraz wam to mówię. Nowe przykazanie daję wam, abyście się wzajemnie miłowali, jak Ja was umiłowałem; abyście się i wy wzajemnie miłowali. Po tym wszyscy poznają, żeście uczniami moimi, jeśli miłość wzajemną mieć będziecie (Mt.26-27; 1Kor.11:23-25; Łk.22:8-19; J.13:31-35).
OŚCIEŃ (Dz.9:5 BG). Długi zaostrzony kij, którym poganiano woły. Słowa: Trudno przeciw ościeniowi wierzgać - były powiedzeniem, mającym swój początek od tego, że odstające od stada woły często natykają się na oścień, tzn. poganiane są ostrzem końca kija i mają z tego powodu odczuwalny ból, i przyspieszają swój chód za stadem. W odniesieniu do tego powiedzenie oznacza głupotę i bezmyślność ludzi, sprzeciwiających się nakazowi władzy lub przekonaniu swego sumienia.
OTNI (lew – 1Krn.26.7). Syn Szemajasza, wnuk Obeda Edomczyka i jeden z odźwiernych świątyni w czasach króla Dawida.
OTNIEL (moją siłą jest Bóg – Joz.15:16-17; Sdz.1:13). Pierwszy sędzia Izraela, syn Kenaza, młodszy brat Kaleba. Zdobył on miasto Kiriat-Sefer i za to otrzymał jako nagrodę córkę Kaleba za żonę, Achsę (Joz.15:16-17). Po śmierci Jozuego, gdy minęło 30 lat, kiedy Izraelici, ożenieni z kobietami kananejskimi, popadli w bałwochwalstwo i zostali ukarani za to ośmioletnią niewolą, Pan wzbudził im wybawiciela w osobie Otniela. I zawładnął nim Duch Pański – mówi o nim Pismo – więc sądził w Izraelu, a gdy wyruszył na wojnę, Pan wydał Kuszan-Riszataima, króla Aramu, w jego rękę (Sdz.3:10). Był on sędzią Izraela do samej swojej śmierci i zaznała ziemia izraelska spokoju przez czterdzieści lat (Sdz.3:11). Według słów 1Krn.4:13, Otniel miał synów, z których jeden nazywał się Chatat, a drugi Meonotaj.
OWADY. Patrz o nich pod własną nazwą każdego z nich.
OWCA (1M.4:2 BG). Starożytni patriarchowie byli pasterzami i zajmowali się przede wszystkim rozmnażaniem owiec i innych hodowlanych zwierząt. Stada ich owiec były tak liczne, że stanowiły główne ich bogactwo. Oto dlaczego wśród Izraelitów dbanie o owce uważane było za najstarsze zajęcie i chwalebne (2M.3:1; 1Sm.16:11). Rebeka, Rachela i wszystkie siedem córek kapłana Jetry zajmowały się pasterstwem owiec (2M.3:1). Patriarcha Jakub pasał stada owiec Labana; Mojżesz pasł owce u Jetry, swego teścia, kapłana Midianitów. Mesza, król Moabu, był hodowcą owiec i składał królowi izraelskiemu jako roczną daninę sto tysięcy owiec i wełnę ze stu tysięcy baranów (2Krl.3:4).

Owca Syryjska
Owce Syryjskie wyróżniały się długimi i szerokimi ogonami, które tak wyglądały z powodu obfitości wełny. Owce i kozły, jak to było w starożytnych czasach, pasły się na jednym pastwisku (1M.30:35), i ten zwyczaj trochę wyjaśnia znaczące słowa Zbawiciela w rozmowie o Sądzie Ostatecznym (Mt.25:32-33). Bojaźliwość, pokora i bezbronność owiec wtedy, kiedy one odstają od stada, tak samo niebezpieczeństwo, które wtedy otacza je, wszystko to, co służy za wyróżniające cechy tego zwierzęcia, bardzo często jest stosowane jako przenośnia przez świętych pisarzy, jak np.: 2Krn.18:16; Ps.119:176; Iz.11:6; 53:6-7; Mich.5:8; Mt.9:36. Zbłąkana owca jest obrazem człowieka, który odstąpił od wiary: zostawił stado i odstąpił od Boga, oddalił się w stronę pustyni, pozbawił się możliwości powrotu i nigdy nie powróci, dopóki Wielki Pasterz nie zawróci go i nie zaprowadzi znów na zielone pastwiska i do wód cichych.

Pasterz stale przebywał ze swoimi stadami po to, żeby je liczyć, zbierać, prowadzić i ochraniać (1M.31:39; Łk.2:8), i często z nim były psy (Job.30:1). Troska pasterzy o swoje owce wyróżniała się stałością i szczególną delikatnością, a jego wpływ na nie był bardzo silny (Iz.40:11; J.10:1-16). W Starym Testamencie słowo pasterz używane jest w znaczeniu Jahwe (Ps.80:2), królów (Ezch.34:10), ale w Nowym Testamencie ono oznacza właściwie Pana Jezusa Chrystusa (J.10:11 i inne; Hbr.13:20; 1P.5:4). Słowem pasterz zaczęto też nazywać sługi Ewangelii, a trzodą, których paśli.

Na pasterzach ciążył obowiązek codziennego liczenia owiec i być może nie raz odpowiadali za każdą zaginioną owcę (1M.31:38-39; 2M.22:12). Koniecznie muszą być wystarczająco uważni i silni, żeby bronić stado przed napaścią drapieżników. Przykład Jakuba pasterza w tym odniesieniu nie jest jedynym przykładem: Bywało, że we dnie pozbawiał mnie siły upał, a w nocy chłód, i sen uchodził z oczu moich (na straży przy stadzie owiec) (1M.31:40). Baran zwykle szedł na przodzie stada w charakterze głównego przewodnika. Tak czytamy w księdze Jeremiasza (50:8) o baranach, idących przed trzodą. Stąd słowa u Jeremiasza (25:35-36): I nie będzie ucieczki dla pasterzy ani ocalenia dla przewodników owiec. Słuchaj! Krzyk pasterzy i biadanie przewodników owiec, gdyż Pan pustoszy ich pastwisko. Niekiedy tylko co narodzone jagnię pasterz przynosił do szałasu i karmił je tam jak szczenię. Ten zwyczaj opisany jest w przypowieści proroka Natana: Ubogi zaś nie miał nic oprócz jednej małej owieczki, którą nabył. I żywił ją, a ona wyrosła u niego razem z jego dziećmi. Z chleba jego jadała, z kubka jego piła, na łonie jego sypiała i była mu jak córka (2Sm.12:3).

W Armenii często widziałem pasterzy niosących za pazuchą jagnięta ze swoich stad. Były one zbyt słabe, żeby paść się razem z innymi owcami, były noszone i karmione owczym mlekiem. Taki troskliwy stosunek prorok Izajasz ukazał w odniesieniu Mesjasza do wierzących: Jak pasterz będzie pasł swoją trzodę, do swojego naręcza zbierze jagnięta i na swoim łonie będzie je nosił, a kotne będzie prowadził ostrożnie (40:11).
Czas strzyżenia owiec był czasem wielkiego święta, nagrodą za całą pracę i niebezpieczeństwo minionego roku (1Sm.25:8-11; 2Sm.13:23). Stada owiec zbierano wtedy w otwartych zagrodach. Tutaj związywano owcom nogi, a później je strzyżono. W sąsiedztwie pasących się stad często powstawały stróżówki, z których łatwo można było widzieć i zapobiec nadciągającemu niebezpieczeństwu. Nazywała się ona wieżą trzody (Mich.4:8). Kolor wełny na Wschodzie w większości był biały, prawdopodobnie kobiety wykorzystywały ją do wytwarzania odzieży (3M.13:47; Prz.31:13). Była częścią daniny, płaconej przez Moab Izraelowi (2Krl.3:4), i powszechnie nią handlowano Ezch.27:18). Mięso owiec, szczególnie baranie i jagniąt, było najlepszym jedzeniem wśród Beduinów. Podawano je też na stoły dworu królewskiego (1Krl.4:23). Mleko owcze też używano (5M.32:14). Wiadomo, że owce, szczególnie baranki i barany, składano w ofierze i dlatego przy świątyni w Jerozolimie były wystawiane na sprzedaż (J.2:14). Ziemiami szczególnie sprzyjającymi owczarstwu, były: nizina sarońska (Iz.65:10), góra Karmel, Baszan i Gilead (Mich.7:14).
OZDOBY I UPIĘKSZENIA. Szczególnie kobiece, istniały między Izraelitami już od najdawniejszych czasów i w czasach patriarchów (1M.24:47). Za wynalazczynię kobiecych ozdób uważa się Naamę, siostrę Tubalkaina (1M.4:22). Mężczyźni ograniczali się w większości do tego, że nosili pierścienie z pieczęciami, obrączki, laski (1M.38:18 i inne), nie strzygli włosów i bród (Ezch.44:20; Sdz.16:13). Izraelskie kobiety nosiły w swoich uszach nie tylko kolczyki, lecz też obręcze z metalu, czasami z drogocennymi kamieniami lub perłami (Pnp.1:9-10). Na szyjach noszono naszyjniki, do których niekiedy mocowano maleńkie pojemniczki lub flakoniki z aromatyczną substancją (Iz.3:20), na rękach noszono po parę obręczy, kółek, bransolet (1M.24:22,30; Ezch.16:11). Były ozdoby do nóg, tj. noszono na nogach bransolety lub opaski wokół goleni. Te obręcze robiono ze słoniowej kości, złota, srebra lub innego metalu. Niekiedy nogi ozdabiano metalowymi dzwoneczkami, żeby podczas ruchu nóg wydawały dźwięk. Prócz tego Izraelskie kobiety używały polerowanych ręcznych lusterek z miedzi, które prawdopodobnie były noszone w rękach. Lubiły też stroić swoje włosy na głowie (1P.3:3-4). Upiększanie się kobiet weszło nawet do powiedzenia (Iz.61:10; Jr.2:32). Odnośnie kobiecych ozdób i upiększeń apostoł Piotr daje piękną wskazówkę chrześcijańskim żonom: Ozdobą waszą niech nie będzie to, co zewnętrzne, trefienie włosów, złote klejnoty lub strojne szaty, lecz ukryty wewnętrzny człowiek z niezniszczalnym klejnotem łagodnego i cichego ducha, który jedynie ma wartość przed Bogiem (1P.3:3-4.
OZEASZ (wybawienie, ratunek). Imię osób:
  1. Ozeasz (2Krl.15:30 BG, BT - w BW jest: Hoszea; 17:1) - syn Eli, ostatni król izraelski, który zorganizował zamach na króla Pekacha. Zabiwszy go, wstąpił na tron, lecz nie wcześniej niż po siedmiu latach mógł utwierdzić się na nim. O jego życiu mamy mało szczegółów. Czynił on to, co złe w oczach Pana - czytamy o nim - jednakie nie tak, jak królowie izraelscy, którzy byli przed nim (2Krl.17:2). Był na tronie przez krótki czas. Salmanasar, król asyryjski, najechał królestwo izraelskie i uczynił jego lennikiem (w. 3). Dalej widzimy, że przez jakiś czas płacił daninę, a później zawarł przymierze z królem egipskim So. To tak rozdrażniło Salmanasara, że znów najechał jego ziemię i oblegał Samarię, którą zdobył po trzech latach (17:4-5; 18:10). Sam Ozeasz został pojmany i uwięziony; ze słów w 2Krl.17:4 widzimy, że to miało miejsce przed zdobyciem Samarii. O dalszej historii jego życia w Piśmie Świętym nic się nie mówi.
  2. Ozeasz (1Krn.27:20) - przez króla Dawida postawiony nad Efraimitami.
  3. Ozeasz (Oz.1:1-2; Rz.9:25) - prorok, syn Beeriego. Wszystko, co nam wiadomo o tej osobie, zawiera się w tym: był jednym z mniejszych proroków, synem Beeriego, i że Pan przez niego przemawiał w dniach panowania wielu królów judzkich i izraelskich.
 OZNI (słuchanie – 4M.26:16). Czwarty syn Gada, inaczej zwany Esbon (1M.46:16).