ENCYKLOPEDIA BIBLIJNA / Tłumaczenie i opracowanie - K. Wojnikiewicz / Daniel2010.eu

MAACHA (nacisk, ucisk, nizina, ciężar). Imię osób:
  1. Maacha (1M.22:24) - jeden z synów Nachora, brata Abrahama, i jego nałożnicy Reumy;
  2. Maacha (2Sm.3:3) - córka Talmaja, króla Geszur, żona Dawida i matka Absaloma. W 1Krn.3:2 nazywa się Maaka;
  3. Maacha (1Krl.2:39) - ojciec Akisza, króla Gat;
  4. Maacha (1Krl.15:2) - jedna z żon Rechabeama, córka Absaloma i matka Abijjama, następcy Rechabeama;
  5. Maacha (1Krl.15:13) - matka króla judzkiego Asy. W 2Krn.15:16 nazywa się Maaka;
  6. Maacha (1Krn.2:48 BG) - druga nałożnica Kaleba;
  7. Maacha (1Krn.27:16) - ojciec Szefatiasza, naczelnik plemienia Symeona za panowania Dawida.

MAACHATYCI (5M.3:14). Mieszkańcy miasta Maach i jego okolic, u podnóża Hermonu. Izraelici nie zdołali wypędzić ich i dlatego później oni mieszkali pośród nich (Joz.13:13). Dziedzictwo połowy plemienia Manassesa za Jordanem zawierało w sobie też okręg Maachatytów (Joz.12:6). Król Maachu pomagał Ammonitom w wojnie przeciwko Dawidowi (2Sm.10:6-19). W 1Krn.19:7 jest: król Maaki.

MAADAJ (skrócona forma od Maadiasz: ozdoba Jahwe – Ezd.10:34). Z potomków Baniego, mający żonę obcoplemienną, którą oddalił w czasach Ezdrasza po powrocie z niewoli babilońskiej.

MAADIASZ (ozdoba Jahwe – Ne.12:5). Jeden z kapłanów, który przybył z Zerubabelem do Jerozolimy z Babilonu.

MAAJ (miękkość, pachwina, wnętrzności, trzewia – Ne.12:36). Jeden ze śpiewaków, grający na muzycznych instrumentach podczas poświęcenia muru Jerozolimy po niewoli babilońskiej.

MAAKA (nacisk, ucisk, nizina, ciężar). Nazwa i imię osób:
  1. Maaka (2Sm.23:34) - miasto plemienia Manassesa. Z Maaki pochodził Elipelet, jeden z dzielnych rycerzy Dawida. Król Maaki pomagał Ammonitom w wojnie przeciwko Dawidowi (1Krn.19:7). W 2Sm.10:6 jest: król Maachu;
  2. Maaka (1Krn.3:2) - córka Talmaja, króla Geszur, żona Dawida i matka Absaloma. W 2Sm.3:3 nazywa się Maacha;
  3. Maaka (1Krn.7:15) - siostra Machira, syna Manassesa;
  4. Maaka (1Krn.9:35) - żona Jeiela, ojca Gibeona;
  5. Maaka (1Krn.11:43) - ojciec Chanana, jednego z dzielnych rycerzy Dawida;
  6. Maaka (2Krn.13:2) - córka Uriela z Gibei, matka Abiasza, króla judzkiego. W 1Krl.15:2 nazywa się Maacha;
  7. Maaka (2Krn.15:16) - matka Asy, króla judzkiego. W 1Krl.15:13 nazywa się Maacha.

MAALE-AKRABIM (wzgórze skorpionów lub ścieżka skorpionów – 4M.34:4). Był to rząd wzgórz na południowych krańcach Judei w kierunku Martwego Morza. Z nazwy można przypuszczać, że były tam skorpiony.

MAARAT (nagi, goły; miejsce ogołocone z drzew – Joz.15:59). Miasto w ziemi plemienia Judy.

MAAS (gniew – 1Krn.2:27). Jeden z synów Rama.

MAASAJ (dzieło Jahwe – 1Krn.9:12). Syn Adiela, jedna z osób, mieszkających w Jeruzalemie po niewoli babilońskiej.

MAASEJASZ (dzieło Jahwe). Imię osób:
  1. Maasejasz (2Krn.23:1) - syn Adajasza, z setników, pomagających arcykapłanowi Jehojadzie w usadowieniu na tronie Jozjasza;
  2. Maasejasz (2Krn.26:11) - urzędnik króla Uzzjasza;
  3. Maasejasz (2Krn.28:7) - syn Achaza, króla judzkiego, zabity przez Zikriego, rycerza efraimskiego, w czasie wtargnięcia Pekacha;
  4. Maasejasz (2Krn.34:8) - dowódca miasta, Jeruzalemu, za panowania Jozjasza, razem z innymi mający pełnomocnictwo królewskie do odnowienia świątyni;
  5. Maasejasz (Ezd.10:18,21-22,30) - imię czterech osób, które miały żony obcoplemienne, odprawione później w czasach Ezdrasza;
  6. Maasejasz (Ne.3:23) - ojciec Azariasza, który naprawiał mur Jeruzalemu;
  7. Maasejasz (Ne.8:4) - jedna z osób, stojących z prawej strony Ezdrasza, kiedy on czytał księgę Zakonu ludowi;
  8. Maasejasz (Ne.8:7) - jedna z osób, wyjaśniająca Zakon ludowi, który czytał Ezdrasz;
  9. Maasejasz (Ne.11:5) - syn Barucha z plemienia Judy, po powrocie z niewoli mieszkający w Jeruzalemie;
  10. Maasejasz (Ne.11:7) - Beniamita, przodek Sallu, który po powrocie z niewoli babilońskiej mieszkał w Jeruzalemie;
  11. Maasejasz (Ne.12:41-42) - dwaj kapłani, uczestniczący w poświęceniu muru Jeruzalemu po powrocie z niewoli babilońskiej;
  12. Maasejasz (Je.29:21) - ojciec Sedekiasza, jednego z fałszywych proroków w czasach Jeremiasza;
  13. Maasejasz (Je.29:25) - ojciec Sofoniasza, który był kapłanem w czasach Jeremiasza;
  14. Maasejasz (Je.35:4) - syn Szalluma, jeden z odźwiernych w świątyni za panowania Jojakima, króla judzkiego.

MAAZEJASZ (dzieło Jahwe). Imię osób:
  1. Maazejasz (1Krn.15:18,20) - Lewita w czasach Dawida, grający na harfie, nastrojonej na tony wysokie, w czasie przenosin Skrzyni Przymierza z domu Obeda Edomczyka;
  2. Maazejasz (Ne.10:26) - z naczelników ludu, którzy podpisali umowę posłuszeństwa Bogu w czasach Nehemiasza, po powrocie z niewoli babilońskiej.

MAAZJASZ (pociecha Jahwe). Imię osób:
  1. Maazjasz (1Krn.24:18) - naczelnik 24 grupy kapłańskiej w czasach Dawida;
  2. Maazjasz (Ne.10:9) - jeden z kapłanów w czasach Nehemiasza, który podpisał umowę posłuszeństwa Bogu.

MACEDONIA (potłuczenie – Dz.16:9). Znana w starożytności kraina na północ od Grecji. Granice tej prowincji zmieniały się w różnych czasach. Wczesna historia Macedonii przykryta jest mrokiem niewiedzy i legend. W 168 roku przed Chr. Macedonia stała się prowincją rzymską. Podzielono ją wtedy na cztery części. Macedonia jest szczególnie godna uwagi jako pierwszy europejski kraj, w którym apostoł Paweł głosił ewangelię. Niektóre z jej miast są wymienione w NT. Bezpośrednim powodem do odwiedzenia Macedonii przez apostoła Pawła i głoszenia tam ewangelii, było nocne widzenie. Stanął przed nim pewien mąż, Macedończyk, z prośbą: Przepraw się do Macedonii i pomóż nam. Apostoł Paweł znajdował się wtedy w Troadzie. Ulegając Bożemu wezwaniu, zaraz wyruszył do Macedonii, gdzie jego praca i zwiastowanie uwieńczone zostały pełnym sukcesem (Dz.16:9-12). Jego towarzyszami byli Sylas i Tymoteusz (18:5), i Erast (19:22). Po tym pierwszym razie apostoł Paweł jeszcze odwiedzał Macedonię (19:21; 20:1-6). Zbory i gorliwi kaznodzieje szybko rozwinęli się w Macedonii, jak możemy to zauważyć z niejednokrotnych wypowiedzi w Dziejach Apostolskich i Listów apostoła Pawła. Trzy z jego Listów zostało napisanych do zborów w Macedonii: dwa do Tesaloniczan i jeden do Filipian. Zbory Macedonii apostoł przedstawia jako przykład Koryntianom (2Kor.8:1; 11:9).

MACHALAT (choroba). Imię osób:
  1. Machalat (1M.28:9) - córka Ismaela, z którą ożenił się Ezaw. Inaczej nazywa się Basemat (1M.36:3);
  2. Machalat (2Krn.11:18) - jedna z żon Rechabeama, córka Jerimota.

MACHANAIM (1M.32:2). Miasto w Gileadzie, leżące na wschód od Jordanu i na południe od Jabboku. Nazwa miasta oznacza dwa obozy lub dwa pułki wojskowe. Tutaj Jakub po powrocie z Mezopotamii spotkał aniołów Bożych.

MACHARAJ (burzliwy, popędliwy, pospieszny – 2Sm.23:28; 1Krn.11:30). Jeden z dzielnych rycerzy Dawida, z Netofy, miasta plemienia Judy.

MACHAT (zniszczenie, zguba). Imię osób:
  1. Machat (1Krn.6:20) - syn Amasja, potomek Kehata;
  2. Machat (2Krn.29:12; 31:13) - syn Amasaja z Kehatytów. Lewita w czasach króla Hiskiasza.

MACHAWA (1Krn.11:45). Nieznana miejscowość, skąd pochodził Eliel, jeden z wojowników Dawida.

MACHAZJOT (oblicza, wizje – 1Krn.25:4,30). Jeden z synów Hemana, wybrany razem z innymi do gry na muzycznych instrumentach w świątyni. Na niego padł 23 los w kolejności służby w świątyni.

MACHBANNAJ (gruby, tłusty – 1Krn.12:14). Jeden z Gadytów, który przyłączył się do Dawida w Syklag.

MACHBENA (więzy, związek – 1Krn.2:49). Syn Szewy, potomek Judy, wymieniony w rodowodzie w 1Krn.

MACHIR (sprzedawca). Imię osób:
  1. Machir (1M.50:23) - najstarszy syn Manassesa i ojciec Gileada. Jego potomkowie osiedlili się w Gileadzie (4M.32:39-40). Urodził się w Egipcie i przed śmiercią swego dziadka Józefa był juz ojcem rodziny. Plemię Makirytów było liczne i silne. W Sędz.5:14 miejscowość zajęta przez potomków Machira, nazywa się własnym jego imieniem: Machir;
  2. Machir (2Sm.9:4) - syn Ammiela, prawdopodobnie jeden z potomków Machira, żyjący w Lo-Dabar. Był znany ze współczucia i dobroczynności. Przyjął do swego domu wnuka Saula, Mefiboszeta, i okazał swoją przyjaźń Dawidowi w czasie jego ucieczki przed Absalomem (17:27-28).

MACHLA (choroba). Imię osób:
  1. Machla (4M.27:1-4) - jedna z córek Selofchada, z plemienia Manassesa, która z powodu śmierci swego ojca, który nie zostawił po sobie synów, razem z innymi siostrami prosiła Mojżesza, żeby dał im we władanie dział w plemieniu, aby zachować imię ojca ich w plemieniu. Za zgodą Bożą Mojżesz przychylił się do ich prośby i otrzymały dział ich ojca (w.6-11). Z tej przyczyny synom Izraelskim został ogłoszony przez Mojżesza nakaz Boży: Jeżeli umrze ktoś, a nie pozostawi po sobie syna, to przenieście jego dziedzictwo na jego córkę (w.8);
  2. Machla (1Krn.7:18) - z dzieci Hammoleket, siostry Machira.

MACHLI (chorowity, słaby). Imię osób:
  1. Machli (4M.3:20) - jeden z synów Merariego, protoplasta rodziny Machlitów (w.33);
  2. Machli (1Krn.6:32) - syn Musziego, Meraryta;
  3. Machli (Ezd.8:18) - przodek Szerebiasza, syn Lewiego lub prawidłowiej, wnuk albo potomek Lewiego, gdyż w liczbie własnych dzieci Lewiego imię Machli nie jest wymienione.

MACHLON (słabość, choroba – Rt.1:2,9 i inne). Betlejemczyk, jeden z synów Elimelecha i Noemi, pierwszy mąż Rut.

MACHNADEBAJ (dar wolnego, wdzięcznego – Ezd.10:40). Jedna z osób, która pojęła żonę obcoplemienną w czasie niewoli babilońskiej.

MACHOL (kulisty taniec – 1Krl.4:31). Ojciec czterech osób, uważanych za mędrców w czasach panowania Salomona. Kim byli ci mędrcy i na czym polegała ich mądrość, nie wiadomo. Autor księgi wspomina ich tylko dlatego, żeby porównać ich z Salomonem, który przewyższał ich wszystkich swoją mądrością.

MACHPELA (podwojenie, zdwojenie – 1M.23:9,1). Pole i jaskinia, w pobliżu Hebronu, kupione przez Abrahama na grób i gdzie rzeczywiście został pochowany on sam, jego żona i niektóre z jego dzieci.

Machpela

MACHSEJASZ (ucieczką jest Jahwe – Je.32:12; 51:59). Ojciec Neriasza i dziadek Barucha.

MACIEJ (dar Jahwe – Dz.1:23,26). Jeden z siedemdziesięciu uczniów, wybrany przez ciągnięcie losów i przyłączony do dwunastu apostołów w miejsce Judasza Iskarioty. Nic nie wiemy o jego życiu. Pewne jest, że był on uczniem Pana od początku Jego służby na ziemi. Jeden przekaz mówi, że głosił w Judei i tam został ukamienowany. Inny zaś mówi, ze po Judei głosił w Etiopii, gdzie zginął męczeńsko.

MADAI (środek – 1M.10:2; 1Krn.1:5). Trzeci syn Jafeta.

MADMANA (miejsce do składania gnoju, nawozu – Joz.15:31). Miasto na południu ziemi plemienia Judy, przeznaczone razem z innymi miastami dla plemienia Symeona.

MADMEN (miejsce do składania gnoju, nawozu – Je.48:2). Miasto w Moabie, zgodnie z proroctwem, według woli Bożej podlegające zniszczeniu. To miasto leżało na północ od Jeruzalemu.

MADMENA (miejsce do składania gnoju, nawozu – Iz.10:31). Miasto plemienia Beniamina.

MADON (spór, kłótnia, waśń, niesnaski – Joz.11:1). Starożytne królewskie miasto, którego król, Jobab, został pokonany przez Jozuego; znajdowało się we wschodniej części ziemi kananejskiej.

MAGADAN (wieża – Mt.15:39). Miasto plemienia Issachara, leżące nad brzegiem jeziora Tyberiackiego na północ od Tyberiady, niedaleko Kafarnaum. Z tego miasta pochodziła Maria Magdalena. W Mk.8:10 to miasto nazywa się Dalmanuta.

MAGBISZ (aram. gromadząc, zbierając – Ezd.2:30). Miejscowość lub osoba, ale najprawdopodobniej miejscowość, której mieszkańcy powrócili z niewoli babilońskiej.

MAGDIEL (moją doskonałością jest Bóg – 1M.36:43). Jeden z naczelników rodów edomskich.

MAGOG (1M.10:2; Ob.20:8). Słowo nieznanego pochodzenia. W 1M.10:2 mówi się, że Magog był jednym z synów Jafeta. To samo mówi się w 1Krn.1:5. W innych dwóch przypadkach to słowo występuje w powiązaniu z Gogiem, jakby słowo Gog było imieniem króla Magog, ludu lub kraju (Ez.38:2-3; 39:1-12). Z powyższych wersetów wynika, że słowo Magog oznacza kraj i że Gog na czele ludu Magog powinien kiedyś przyjść z północy i wtargnąć do ziemi izraelskiej, i że przez to powinien urzeczywistnić sąd Boży nad Gogiem, którego całe wojsko zostanie zniszczone razem z Gogiem w miejscu, nazwanym na pamiątkę tego wydarzenia, Doliną Hordy Goga. W Ob.20:8 słowa Gog i Magog są równoznaczne w tym wersecie: Narody, które są na czterech krańcach ziemi – w których też prawdopodobnie rozumie się ich książąt i władców – Gog i Magog. W powyższym miejscu proroczo opisuje się straszną walkę między wrogami i świętymi Bożymi, kończącą się ostateczną zgubą pierwszych.

MAGOR MISSABIB (groza dookoła – Je.20:2 BT). Symboliczne imię, nadane przez proroka Jeremiasza kapłanowi Paszchurowi, kiedy ten uwięził proroka Jeremiasza w dybach za jego prorockie napominania przeciwko Jeruzalem.

MAGPIASZ (zabójca moli – Ne.10:20). Jeden z przywódców ludu, którzy podpisali umowę posłuszeństwa Bogu w czasach Ezdrasza i Nehemiasza.

MAHALALEL (chwała Boga). Imię osób:
  1. Mahalalel (1M.5:12-17; Łk.3:37) - syn Kenana, z potomstwa Seta, piąty patriarcha od Adama. Żył 825 lat. Wymieniony w rodowodzie Pana Jezusa jako Malaleel;
  2. Mahalalel (Ne.11:4) - przodek Ataji, mieszkającego w Jeruzalemie po powrocie z niewoli babilońskiej.

MAHALAT (choroba – 1M.28:9). Jedna z żon Ezawa, córka Ismaela, syna Abrahama.

MAHALAT (Ps.88:1) (smutny, melancholijny śpiew). Słowo prawdopodobnie oznaczające instrument muzyczny, towarzyszący przy śpiewie.

MAHER SZALAL-CHASZ BAZ (pośpiesza łup - szybko nadchodzi zdobycz – Iz.8:1-4). Syn proroka Izajasza, nazwany tak według Bożego nakazu na potwierdzenie tego, że Damaszek i Samaria zostaną zniszczone, i rozgrabione przez króla Asyryjskiego.

MAKAS (koniec drogi – 1Krl.4:9). Jedno z miast, wymienione jako miejsce zamieszkania jednego z namiestników Salomona. Jego położenie nie jest znane.

MAKIJAŻ (2Krl.9:30). Malowanie i nacieranie twarzy, istniejące prawie u wszystkich ludów starożytnych i współczesnych, dzikich i cywilizowanych, było też stosowane wśród izraelskich kobiet. Starożytność tego ukazuje imię trzeciej córki Joba - Kerenhappuch (Róg Antumonu). Według opowiadania w Księdze Królewskiej, królowa Izebel, podczas wjazdu Jehu do Jezreel, pomalowawszy twarz swoją i upiększywszy swoją głowę, wyglądała przez okno, być może myśląc, że olśni jego swoją urodą. Została zrzucona z okna z rozkazu Jehu, a roztrzaskane ciało psy rozszarpały (2Krl.9:30-35).

MAKKEDA (miejsce pasterza – Joz.10:10). Starożytne królewskie miasto Kananejczyków lub Fenicjan. W pobliżu niego ukryło się pięciu królów, ściganych przez Jozuego. Później Jozue zdobył miasto i wybił jego mieszkańców (10:28-29; 12:16). Jeszcze później zostało odstąpione plemieniu Judy. Zaliczane do tzw. miast na nizinie (15:41).. Dokładne miejsce jego położenia nie jest znane.

MALACHIASZ (anioł Jahwe – Mal.1:1). Ostatni z mniejszych proroków w chronologicznym porządku Pisma Świętego. Tradycja nic nam nie mówi o jego pochodzeniu i życiu. Według ogólnych przypuszczeń, Malachiasz żył prawie 400 lat przed Chr. i był współczesnym Nehemiasza. Wielu żydowskich rabinów twierdziło, że autorem księgi, znaną jako Malachiasza, był kapłan Ezdrasz. Taki pogląd miał też między innymi i Hieronim. Według Orygenesa, autorem powyższej księgi był ucieleśniony anioł. Gdyż był on ostatnim prorokiem starotestamentowym wśród proroków mniejszych, dlatego rabini nazywali go niekiedy pieczęcią proroków.

MALCHUS (król – J.18:10). Sługa arcykapłana, któremu apostoł Piotr odciął prawe ucho w ogrodzie Getsemane.

MALKAM (ich król – 1Krn.8:9). Beniaminita.

MALKIASZ (Jahwe jest królem). Imię osób:
  1. Malkiasz (1Krn.6:25) - Lewita, przodek Asana;
  2. Malkiasz (1Krn.9:12) - kapłan, przodek Adajasza;
  3. Malkiasz (1Krn.24:9) - kapłan, naczelnik piątej grupy kapłańskiej, wyznaczonej do służby świątynnej;
  4. Malkiasz (Ezd.10:25,31) - dwie osoby mające żony obcoplemienne, po powrocie z niewoli babilońskiej;
  5. Malkiasz (Ne.3:11) - syn Charami, pomagał odbudowywać odcinek muru Jerozolimy z Basztą Pieców;
  6. Malkiasz (Ne.3:14) - syn Rechaba, naczelnik okręgu Bet-Hakkerem, odbudowywał Bramę Śmietnisk, wstawił w niej wrota, zasuwy i sworznie;
  7. Malkiasz (Ne.3:31) - z bractwa złotników, odbudowywał mury jerozolimskie;
  8. Malkiasz (Ne.8:4) - jeden z kapłanów, stojących z lewej strony Ezdrasza, kiedy on czytał ludowi Zakon;
  9. Malkiasz (Ne.10:4) - osoba, która podpisała przymierze wierności Bogu po powrocie z niewoli babilońskiej;
  10. Malkiasz (Ne.11:12) - przodek jednego z kapłanów, pełniącego służbę w świątyni po powrocie z niewoli babilońskiej. On wyróżnia się tutaj, tak samo jak w Je.21:1; 38:1, jako ojciec Paszchura;
  11. Malkiasz (Ne.12:42) - jeden ze śpiewaków świątynnych w czasie poświęcenia murów jerozolimskich po ich odbudowie;
  12. Malkiasz (Je.38:6) - syn Sedekiasza (króla). Do jego grząskiej cysterny lub dołu na dziedzińcu wartowni, został spuszczony na sznurach prorok Jeremiasz, żeby zaspokoić książąt, żądających od króla Sedekiasza śmierci proroka za groźne przepowiednie, za to, że on pozbawia otuchy wojowników, którzy pozostali w tym mieście, i cały lud.

MALKIEL (Bóg jest królem – 1M.46:17; 4M.26:45; 1Krn.7:31). Syn Berii, protoplasta rodziny Malkielitów.

MALKIRAM (mój król jest doskonały – 1Krn.3:18). Syn Jechoniasza, żyjącego w czasach przesiedlenia babilońskiego.

MALKISZUA (król pomocy – 1Sm.14:49). Syn króla Saula, zabity z ojcem i dwoma swoimi braćmi na górze Gilboa podczas bitwy z Filistyńczykami (31:2).

MALLOTI (mówię – 1Krn.25:4,26). Jeden z synów śpiewaka Hemana, naczelnik 19 grupy w świątyni.

MALLUCH (doradca, rada). Imię osób:
  1. Malluch (1Krn.6:29) - potomek Merariego, syn Chaszabiasza, ojciec Abdiego;
  2. Malluch (Ne.12:2) - kapłan, który powrócił z niewoli babilońskiej z Zerubabelem;
  3. Malluch (Ne.12:14) - protoplasta rodziny, której głową w czasach Jojakima był kapłan Jonatan.

MALLUK (doradca, rada). Imię osób:
  1. Malluk (Ezd.10:29,32) - Izraelici, którzy pojęli żony obcoplemienne w czasach Ezdrasza i Nehemiasza;
  2. Malluk (Ne.10:5,28) - osoby, które potwierdziły swoim podpisem z pieczęcią przymierze wierności Bogu.


Malta - Zalew św. apostoła Pawła
MALTA (Dz.28:1). Wyspa na Morzu Śródziemnym, w odległości 50 mil ang. od południowych brzegów Sycylii. Nazwa wyspy, jak się wydaje, jest pochodzenia fenickiego i oznacza: schronienie. O tej wyspie wspomina Owidiusz, Cyceron i inni starożytni pisarze. W Biblii wyspa Malta wymieniona jest tylko w opowiadaniu w księdze Dziejów Apostolskich (Dz.27:39-44) o rozbiciu się okrętu w pobliżu tej wyspy, na którym był apostoł Paweł, gdy zdążał do Rzymu. Tutaj Paweł przebywał przez trzy miesiące, w ciągu których w widoczny sposób korzystał z gościnności mieszkańców i naczelnika wyspy Publiusza. Wzmianki o Malcie spotykamy już we wczesnej starożytności. Zajmowana była przez Kartagińczyków, Greków, Rzymian i Saracenów.

MAŁPA (1Krl.10:22). Czworonożne, karmiące się mlekiem zwierzę, budową ciała i fizjonomią podobne do człowieka. Flota Salomona między innymi rzeczami z Ofiru, przywoziła i małpy. Te małpy w hebrajskim tekście nazywają się kof lub kofim, co wskazuje, że małpy były przywożone z Indii lub z Cejlonu.

Małpa na jednym ze starożytnych pomników


Postacie małp na starożytnych pomnikach

MAŁŻEŃSTWO (1M.2:18). Ustanowienie małżeństwa odnosi się do początków stworzenia człowieka. Widząc, że niedobrze jest człowiekowi, gdy jest sam, Bóg stworzył mu pomoc odpowiednią dla niego. Małżeństwo jest tajemnicą. Widać to z Ef.5:31-32: Dlatego opuści człowiek ojca i matkę, i połączy się z żoną swoją, a tych dwoje będzie jednym ciałem. Tajemnica to wielka, ale ja odnoszę to do Chrystusa i Kościoła – pisze apostoł Paweł.


Ślubna ceremonia na Wschodzie

MAMONA (Mt.6:24; Łk.16:13). Syryjskie słowo, oznaczające bogactwo lub ziemskie dobra. Nie możecie Bogu służyć i mamonie (bogactwu), powiedział Pan, wskazując w ten sposób na to, że nie można mieć słabości do bogactwa, gdyż podobną skłonność nie można pogodzić ze służbą Bogu.


Dąb z Mamre
MAMRE (tłustość, wytrwałość, męskość, siła – 1M.18:1). Nazwa równiny lub doliny, prawdopodobnie od Mamre Amoryty, brata Anera i Eszkola, sprzymierzeńca Abrama (1M.14:24). Położenie Mamre określa się w połączeniu z Machpela (pole i jaskinia) w następujących słowach: Tak więc pole Erona, które jest w Machpela naprzeciw Mamre… (1M.23:17; 25:9; 49:30). To oczywiście nie była nazwa miasta, lecz pola lub zagrody, chociaż w 1M.35:27 utożsamia się ona z samym Hebronem, gdyż znajdowało się to w jego pobliżu. Z całą pewnością była tam dąbrowa, kojarząca się z powyższą doliną lub równiną ze znanym z historii dębem z Mamre. Tutaj mieszkał przez długi czas Abram i tutaj umarł. Izaak też tu mieszkał, kiedy Jakub wrócił z Paddan-Aram. Dlatego nie bez podstaw możemy uważać Mamre jako szczególne miejsce przebywania żydowskich patriarchów, gdzie oni żyli, umierali i w pobliżu byli grzebani. W dąbrowie Mamre, jak wiadomo, ukazali się Abramowi trzej aniołowie w postaci wędrowców.

MANACHAT (spokój). Imię i nazwa miasta:
  1. Manachat (1M.36:23) - Edomita, drugi syn Szobala;
  2. Manachat (1Krn.8:6) - miejscowość na granicy judzkiej.

MANAEN (pocieszyciel – Dz.13:1). Wychował się razem z Herodem tetrarchą. We wcześniejszym okresie swojej działalności był wśród proroków i nauczycieli pierwszego zboru w Antiochii. Uczestniczył w poście, modlitwie i włożeniu rąk na Saula oraz Barnabę, kiedy Duch Boży wezwał do apostolskiej służby. Później już o nim Pismo Święte nie wspomina.

MANASSES (który daje zapomnieć). Imię osób:
  1. Manasses (1M.46:20) - pierworodny Józefa z Senat. Imię wywodzi się stąd, że przy narodzeniu Manassesa, Józef, jego ojciec, powiedział: Bóg mi dozwolił zapomnieć o całej udręce mojej i o całym domu ojca mego. Kiedy on i jego brat Efraim byli jeszcze dziećmi, a ich dziadek Jakub leżał już na łożu śmierci, Józef przyprowadził swoich synów do swego ojca, żeby przyjęli jego błogosławieństwo. W szczególny sposób błogosławił umierający starzec swoje wnuki, usynowiwszy ich jako swoje własne dzieci – przy czym przepowiedział pierwszeństwo Efraima przed Manassesem w tym odniesieniu, że z potomstwa jego wyjdzie mnóstwo ludów (1M.48:19). W drodze do ziemi kananejskiej Izraelici zdobyli sporo ziemi na wschód od Jordanu i wielu z nich, których dobytek składał się w szczególności ze stad bydła, chciało otrzymać w dziale ziemię bogata w pastwiska między żyznymi wzgórzami i miastami Basztanu. Ich prośba została spełniona i połowa plemienia Manassesa otrzymała w dziale ziemię, rozpościerającą się od okolic Cezarei Filipowej, w dół Jordanu, prawie do Machanaim. Druga połowa plemienia otrzymała swój dział na zachód od Jordanu, między plemionami Efraima i Issachara. Plemię Manassesa odznaczało się szczególna walecznością;
  2. Manasses (2Krl.20:21) - król judzki, syn i następca Hiskiasza. Zasiadł na tronie mając 12 lat. Okres jego panowania wyróżniał się czynami bezbożnymi i okrutnymi, które są opisane 2 Król.21. Prócz zbudowania wielu pogańskich wyżyn i ołtarzy, przeprowadzał on swoich synów przez ogień w dolinie syna Hinnoma. Za grzechy i bezprawie Manassesa, w których uczestniczył też lud, Juda ściągnęła na siebie groźna karę Bożą. Ten groźny wyrok Boży zapisany jest w 2Krl. w następujących słowach: Oto Ja sprowadzę na Jeruzalem i na Judę takie nieszczęście, że każdemu, kto o tym usłyszy, w obu uszach zadzwoni, i rozciągnę nad Izraelem mierniczy sznur Samarii i pion rodu Achaba, i wytrę Jeruzalem, jak się wyciera misę, a po wytarciu obraca się dnem do góry (2Krl.21:12-13). W końcu Manasses został wzięty do niewoli przez Asyryjczyków i skuty łańcuchami, uprowadzony do Babilonu (2Krn.33:11). W wyniku pokuty i szczerej modlitwy do Pana, został uwolniony i powrócił do swojej stolicy, gdzie zmarł, uczyniwszy przed śmiercią wiele dobrego;
  3. Manasses (Ezd.10:30) - Izraelita, z synów Pachat-Moaba, w czasach Ezdrasza odprawił swoją żonę obcoplemienną;
  4. Manasses (Ezd.10:33) - Izraelita, z synów Chaszuma, w czasach Ezdrasza odprawił swoją żonę obcoplemienną.

MANDRAGORY (Pnp.7:14; 1M.30:14-16; hebr. Dudaim). Nie wiadomo, o jaką roślinę właściwie chodzi tutaj. Ruben znalazł mandragory w czasie żniw pszenicy (1M.30:14). Kobiety używały jabłka mandragory z nadzieją posiadania dzieci. Być może to pobudziło Rachel do prośby o te mandragory. Mandragory wydają woń – wykrzykuje tajemnicza niewiasta w księdze Pnp – u naszych wrót są wszelkie wyborne owoce… (7:14).
  
Mandragory

MANNA (od hebrajskiego słowa, wyrażającego zdziwienie – ma-lu – cóż to takiego?) (2M.16:15-31; J.6:31; Hbr.9:4). Gdy to ujrzeli (mannę) synowie izraelscy (pierwszy raz), mówili jeden do drugiego: Co to jest?bo nie wiedzieli, co to było. A Mojżesz rzekł do nich: To jest chleb, który Pan dał wam do jedzenia (2Moj. 16:15). Manna była pokarmem cudownie spuszczonym z nieba przez Boga dla synów izraelskich podczas ich wędrówki po pustyni zamiast chleba, którego nie mieli w czasie swojej długiej drogi. Nazywa się ona chlebem, padającym z nieba w postaci deszczu (2M.16:4). Gdy rosa opadała w nocy na obóz – mówi się o tym cudownym pokarmie w 4M. – opadała nań także manna (11:9). A gdy warstwa rosy się podniosła – mówi się w innej księdze – oto na powierzchni pustyni było coś drobnego, ziarnistego, drobnego niby szron na ziemi (2M.16:14). Z wyglądu podobna była do ziarna kolendra, była biała, zaś smakowała jak placek z miodem (w. 31). Zbierano ją od świtu do rana, każdy według potrzeby; kiedy zaś przygrzewało słońce, ona topniała (w. 21). Ludzie chodzili i zbierali ją, mielili w żarnach lub rozgniatali w moździerzach, gotowali w garnkach i robili z niej placki 4M.11:8). Jeśli ją pozostawiano do rana, to lęgło się w niej robactwo i zaczynała cuchnąć (2M.16:20). Przed sabatem mannę zbierano w podwójnej ilości, gdyż w sabat nie spadała. (w. 26). Ten cudowny pokarm posyłany był z nieba codziennie przez 40 lat dla 3-4 milionów ludzi (5M.29:5-6). Manna przestała spadać, kiedy synowie izraelscy stanęli obozem w Gilgal, następnego dnia po pierwszym Święcie Paschy w ziemi kananejskiej (Joz.5:10-12). Mojżesz nakazał Aaronowi, żeby wziął naczynie i włożył do niego jeden omer manny, i żeby postawił je przed Skrzynią Świadectwa lub w samej Skrzyni, żeby następne pokolenia mogły widzieć ten cudowny chleb, którym Pan karmił Izraelitów na pustyni w czasie ich długiej i niebezpiecznej wędrówki z Egiptu do ziemi kananejskiej (2M.16:33). W Psalmach manna jest nazwana zbożem z niebios, chlebem anielskim (78:24-25), dlatego że spadała z nieba w cudowny sposób. Określenie w Objawieniu: manna ukryta – wskazuje na obronę i opiekę, które pan okazuje każdemu prawdziwie wierzącemu w Niego.

MANOACH (spokój, spoczynek – Sdz.13:2). Pobożny mąż z Sorea z rodziny Danitów. Będąc żonaty, przez długi czas nie miał dzieci; lecz oto jego żonie ukazał się anioł i powiedział, że urodzi ona syna. Dowiedziawszy się o tym, Manoach pomodlił się do Pana, żeby anioł Pański ukazał się mu i pouczył, jak on powinien postępować z mającym narodzić się dzieckiem. Modlitwa została wysłuchana i po jakimś czasie urodził się syn, którego nazwali Samson (patrz Samson) (Sdz.13.). O Manoachu i jego żonie mówi się w dalszej części księgi Sędziów przy okazji ślubu ich syna, na który najpierw nie zgadzali się, ale później wyrazili zgodę (14:2-10). Manoach umarł przed swoim synem. Dlatego, gdy Samson bohatersko zginął, to tylko jego bracia pochowali go między Sorea i Esztaol w grobie Manoacha, ich ojca (16:31).

MAOK (uciśniony [?], ozdoba na piersiach – 1Sm.27:2). Ojciec Akisza, króla Gat. Prawdopodobnie ta osoba jest tożsama z Maachą (1Krl.2:39).

MAON (mieszkanie). Nazwa miejsc i imię osoby:
  1. Maon (Joz.15:55) - miasto plemienia Judy w pobliżu góry Karmel. W Maon mieszkał Nabal (1Sm.25:2). Jak się przypuszcza, Maon leżało, gdzie obecnie jest Tell Main, kilkanaście mil ang. na południe od Hebronu;
  2. Maon (1Sm.23:24) - pustynia, step, gdzie ukrywał się Dawid przed Saulem;
  3. Maon (1Krn.2:45) - syn Szammaja i ojciec lub założyciel miasta Bet-Sura, często wymienianego w księgach Machabejskich.

MARA (gorycz, przykrość – Rut.1:20). Imię, które nadała sobie Noemi po powrocie do Betlejem jako wdowa i bezdzietna. Nie nazywajcie mnie Noemi (łaskawy, miły), nazywajcie mnie Mara, gdyż Wszechmogący napoił mnie wielką goryczą.

MARA (gorycz – 2M.15:23). Jeden z obozów Izraelitów na pustyni, będący trzy dni drogi od tego miejsca, gdzie przeszli Morze Czerwone. I przybyli do miejscowości Mara – mówi Pismo – i nie mogli tam pić wody, bo była gorzka. Mojżesz wrzucił do wody drzewo wskazane przez Pana i woda stała się słodka.

MARDOCHAJASZ (pochodzenie i znaczenie imienia jest nieznane – Ezd.2:2). Z naczelników ludu, którzy powrócili z Zerubabelem z babilońskiej niewoli. W Ne.7:7 jest Mordochajasz.

MARDUK (słowo nieokreślonego znaczenia) (Jr.50:2). Nazwa jednego babilońskiego bóstwa, przedstawiającego sobą, jak się przypuszcza, planetę Mars. Nazwa Marduk na starożytnych pomnikach często widnieje jako Bel-Marduk.

MAREAL (miejsce drżenia – Joz.19:11). Miejscowość w ziemi plemienia Zabulona.

MARES (Perskie imię – godny – Est.1:14). Jeden z siedmiu najbliższych dostojników króla Achaszwerosza.

MARESZA (dziedzictwo, posiadłość ziemska). Nazwa miasta i imię osoby:
  1. Maresza (Joz.15:44) - miasto plemienia Judy. Stało się ono znaczącym miastem i zostało umocnione przez Rechabeama (2Krn.11:8) Stało się znane z bitwy między Asą, królem judzkim, i Zarachem, królem Kuszytów, w której ten ostatni został pokonany z całym swoim licznym wojskiem (2Krn.14:11);
  2. Maresza (1Krn.2:42) - pierworodny syn Kaleba, ojciec Sifa i Mareszy;
  3. Maresza (1Krn.2:42) - syn Mareszy, syna Kaleba, ojciec Chebrona.

MARIA (hebr. Miriam – wywyższona). Imię osób:
  1. Maria (Mt.1:16; Mk.3:31; Łk.1:26-56; J.19:24; Dz.1:12-14) - matka Pana Jezusa Chrystusa, córka Joakima i Anny, pochodziła z królewskiego rodu Dawida przez Natana. Od wczesnego dzieciństwa została poświęcona przez rodziców Bogu i wprowadzona do świątyni jerozolimskiej na wychowanie. Tutaj, jak mówi tradycja, spędzała czas na rękodzielnictwie, czytaniu św. ksiąg, modlitwie i szczególnie wyróżniała się wysokimi cnotami – największą pokorą i oddaniem woli Bożej. Gdy była zaręczona Józefowi, zajmującego się ciesielstwem, pochodzącego też z królewskiego rodu Dawida przez Salomona, ukazał się jej anioł Gabriel, mówiący o cudownym poczęciu i narodzeniu się z niej Zbawiciela świata (Łk.1:26-38). Bądź pozdrowiona, łaską obdarzona, Pan z tobą – powiedział do niej anioł – błogosławionaś ty między niewiastami. Niebiański wysłannik objawił jej tajemnicę ucieleśnienia się Syna Bożego, że On narodzi się z niej, przyjmie ludzkie jestestwo prócz grzechu, będzie nazwany Synem Najwyższego i że ona nazwie Go imieniem Jezus (Zbawiciel). Jak się to stanie, skoro nie znam męża? – pyta się zdziwiona anioła. Duch Święty zstąpi na ciebie i moc Najwyższego zacieni cię. – odpowiedział anioł. Dlatego też to, co się narodzi, będzie święte i będzie nazwane Synem Bożym. Wtedy ona wykrzyknęła: Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według słowa twego. Wtedy anioł od niej odszedł. Po tym niezwykłym wydarzeniu Maria udała się do górskiej krainy, do domu Zachariasza, i tam otrzymała potwierdzenie anielskiej wieści. Żona Zachariasza, Elżbieta, usłyszawszy pozdrowienie Marii, napełniona Duchem Świętym, wykrzyknęła głośnym głosem: Błogosławionaś ty między niewiastami i błogosławiony owoc żywota twego. A skądże mi to, że matka mojego Pana przyszła do mnie? (Łk.1:42-43). Później Maria wraca do swego domu, do Nazaretu, i pozostaje tam do czasu pójścia do Betlejem, z powodu ogłoszonego spisu przez cesarza Augusta. W tym mieście, w którym z powodu spisu nie można było znaleźć miejsca w gospodzie, rodzi nocą w stajni dla zwierząt syna. Pasterze betlejemscy, którzy pilnowali stad swoich, ujrzeli anioła Pańskiego, który oznajmił im o narodzeniu się Zbawiciela. Wkrótce z aniołem ukazało się liczne wojsko niebieskie, chwalące Boga i wołające: Chwała na wysokościach Bogu, a na ziemi pokój ludziom, w których ma upodobanie (Łk.2:14). Na ubogą stajenkę wskazywała jaśniejąca gwiazda. Prowadzeni przez nią mędrcy ze Wschodu przyszli z darami i pokłonili się niemowlęciu Jezus. Ósmego dnia Maria z Józefem obrzezali niemowlę, zgodnie z żądaniem zakonu, i nadali Mu imię: Jezus. Gdy minęły dni oczyszczenia, przynieśli niemowlę do świątyni i złożyli ofiarę według zakonu. Z powodu prześladowań Heroda Maria, Józef i Jezus uciekają do Egiptu w wyniku nakazu Bożego. Po śmierci Heroda wracają i osiedlają się w Nazarecie. O życiu Marii Ewangelie mało donoszą. Wiemy, że w jednym przypadku, kiedy Maria i Józef z dwunastoletnim Jezusem przyszli według obyczaju do Jerozolimy na święto, to w drodze powrotnej okazało się, że Jezus został w Jerozolimie. Maria i Józef z niepokojem szukali Go wśród krewnych i znajomych, zanim po trzech dniach nie znaleźli Go w świątyni, siedzącego pośród nauczycieli, słuchającego i pytającego ich. I ujrzawszy go, zdziwili się. I rzekła do niego matka jego: Synu, cóżeś nam to uczynił? Oto ojciec twój i ja bolejąc szukaliśmy ciebie. I rzekł do nich: Czemuście mnie szukali? Czyż nie wiedzieliście, że w tym, co jest Ojca mego, Ja być muszę? (Łk.2:48-49). Dalej wiemy z Ewangelii, ze Maria była na weselu w Kanie Galilejskiej, przy pierwszym cudzie, dokonanym przez jej Syna – cudownej przemianie wody w wino. Tutaj wstawiała się u Pana z powodu braku wina, mówiąc Mu: Wina nie mają. Pan odpowiedział na to, że jeszcze nie przyszedł Jego czas, a potem spełnił życzenie Swojej matki (J.2:1-11). W Łk.8:19 czytamy, że Maria raz przyszła do Jezusa razem z innymi w czasie jego głoszenia. I doniesiono mu: Matka twoja i bracia twoi stoją na dworze i chcą widzieć się z tobą. W odpowiedzi na to On im powiedział: Matką moją i braćmi moimi są ci, którzy słuchają Słowa Bożego i wypełniają je (Łuk. 8:21). W końcu widzimy Marię, lecz już przy krzyżu Zbawiciela, kiedy On wskazał jej umiłowanego Swego ucznia Jana i przekazał ją pod jego opiekę (J.19:26-27). A gdy Jezus ujrzał matkę i ucznia, którego miłował, stojącego przy niej, rzekł do matki: Niewiasto, oto syn twój! Potem rzekł do ucznia: Oto matka twoja! I od owej godziny wziął ją ów uczeń do siebie. W księdze dziejów Apostolskich widzimy, że po wniebowstąpieniu Pana, ona razem z apostołami i innymi niewiastami trwała w modlitwie, oczekując obiecanego pocieszyciela Ducha Św. (1:12-14). Później, do swojej śmierci, mieszkała w domu Jana (J.19:27). Według Euzebiusza Maria zmarła w 15 r. po wniebowstąpieniu Pana lub w 48 r. n.e.;
  2. Maria Magdalena (Mt.27:56,61; Mk.15:40-41; J.19:25; Łk.8:2 i inne) - pochodziła z galilejskiego miasta Magdali, od którego też otrzymała swoje imię. Pan wypędził z niej złe duchy (Łk.8:2) i dlatego przyłączyła się do trzech niewiast, które wszędzie towarzyszyły Panu w czasie Jego ziemskiego życia, służąc Mu swoim mieniem. Podczas krzyżowych męk Pana Maria Magdalena, razem z innymi osobami, stała pod Jego krzyżem i była obecna przy jego pogrzebie. Po sabacie razem z innymi niewiastami pospieszyła do grobu, aby namaścić ciało swego Nauczyciela. Maria Magdalena była pierwszą, której ukazał się zmartwychwstały Zbawiciel, i do niej powiedział Pan, żeby szła do uczniów i powiedziała im, że On powstał z martwych. Według tradycji, głosiła ewangelię w Rzymie, przyniosła skargę na Piłata do rzymskiego cesarza Tyberiusza, zmarła w Efezie;
  3. Maria - siostra Łazarza (J.11), którego wskrzesił Pan czwartego dnia po jego śmierci. Mieszkała ona ze swoją siostra Martą i bratem w Betanii. W Ewangelii mówi się o niej, że w jednym przypadku siedziała ona u nóg Jezusa i słuchała Jego słów, gdy Marta troszczyła się o różne posługi (Łk.10:39-42). Później ewangelista Jan mówi o niej, że usłyszawszy przyjście Pana z powodu śmierci jej brata Łazarza, siedziała w domu (11:20). Kiedy zaś Nauczyciel wezwał ją, pospiesznie wstała i poszła do Niego ze łzami, przypadłszy do nóg Jego, powtórzyła te same słowa, jakie przedtem wypowiedziała jej siostra Marta: Panie, gdybyś tu był, nie byłby umarł mój brat (w.32). Ewangelista zauważa: Jezus tedy, widząc ją płaczącą i płaczących Żydów, którzy z nią przyszli, rozrzewnił się w duchu i wzruszył się (w. 33). W Mk.14:3 i J.12:2 mówi się o tym, że kiedy sześć dni przed Świętem Paschy Pan przyszedł do Betanii i wieczerzał z tą rodziną w domu Szymona trędowatego, Maria namaściła nogi Jezusa olejkiem nardowym i wytarła je swoimi włosami na znak dużej miłości do Niego. Więcej o Marii, siostrze Łazarza, w Ewangeliach nie mówi się;
  4. Maria - żona Kleofasa (Mt.27:56; Mk.15:40; Łk.24:4-11; J.19:25), siostra matki Pana Jezusa, matka Jakuba mniejszego i Józefa. Razem z innymi pobożnymi niewiastami towarzyszyła Panu podczas jego służby. Była obecna przy krzyżu w czasie cierpień Pana i podczas Jego pogrzebu. Razem z innymi po sabacie poszła do grobu, żeby namaścić ciało Jezusa i tutaj usłyszała razem z innymi radosna wieść od anioła o zmartwychwstaniu Pana;
  5. Maria - matka Marka (Dz.12:12), tego samego Marka, który był w bliskim pokrewieństwie z Barnabą i który napisał drugą Ewangelię, znaną pod jego imieniem. Miała ona swój dom w Jerozolimie; w tym domu zbierali się na modlitwę wierzący. Więcej o niej nic się nie mówi. Można przypuszczać, że w wymienionym okresie była już wdową;
  6. Maria (Rz.16:6) - rzymska chrześcijanka w czasach apostoła Pawła. Apostoł pisze o niej: Pozdrówcie Marię, która wiele dla was się natrudziła. Więcej o niej nic nie wiadomo.

MARIASZ (Jahwe obiecał). Imię różnych kapłanów, lewitów i innych osób, między innymi:
  1. Mariasz (1Krn.5:33) - syn Merajota, potomek Eleazara;
  2. Mariasz (1Krn.23:19) - z synów Hebrona, syna Kehata;
  3. Mariasz (2Krn.19:11) - arcykapłan za panowania Jehoszafata, króla judzkiego;
  4. Mariasz (2Krn.31:15) - Lewita w czasach panowania króla Hiskiasza;
  5. Mariasz (Sof.1:1) - przodek proroka Sofoniasza.

MARMUR (Ob.18:12). Minerał należący do twardych wapieni, interesujący z powodu swojej twardości i możliwości polerowania. Niewątpliwie marmur już od starożytności był używany jako materiał budowlany do wznoszenia budowli (Ob.18:12; 1Krn.29:2) i do wyrobu różnych naczyń. Kolor marmuru bywa różny i bardzo piękny; kawałki o różnorodnych kolorach i rozmiarach mogą być łączone razem, tworząc piękną mozaikę. W PnP mówi się o tajemniczym miłym, że jego golenie jak słupy z marmuru, postawione na złotych cokołach (5:15).

MAROT (gorycze, przykrości – Mich.1:12). Nazwa miejsca, wymienionego tylko w powyższym wersecie. Przypuszcza się, że znajdowało się ono w ziemi plemienia Judy, niedaleko Jerozolimy.

MARSENA (słowo perskie: godny – Est.1:14). Jeden z siedmiu perskich i medyjskich książąt, tworzących radę króla. Zajmował pierwsze miejsce po królu Artakserksie.

MARTA (Łk.10:38-42). Siostra Łazarza i Marii, mieszkających w Betanii. Ich dom nierzadko odwiedzał Pan Jezus Chrystus w czasie Swojego ziemskiego życia, jak to widać z powyższych wersetów. Podczas choroby Łazarza, kiedy Pan szedł do Betanii, Marta wyszła Mu na spotkanie i powiadomiła Go o śmierci swojego brata. Była też ze Zbawicielem w domu Szymona trędowatego.

MASŁO KROWIE (Ps.55:22; Prz.30:33). Właściwie znaczy zgęstniałe mleko, śmietanę, a potem już i masło. Z ukazanych miejsc Pisma Św. nie można nie widzieć, że Hebrajczycy nie tylko umieli robić z mleka ser, lecz też masło.

MASREKA (winogrodnik – 1M.36:36). Miasto, przypuszcza się, że w Idumei. Było ono rodzinnym miastem idumejskiego króla Samly.

MASSA (ciężar, brzemię). Imię osoby i nazwa miejsca:
  1. Massa (1M.25:14) - jeden z synów Ismaela. Według niektórych źródeł, był on protoplastą arabskiego plemienia Mosani; lecz jest to niepewne;
  2. Massa (2M.17:7) - miejsce, zwane też Meriba, na pustyni, gdzie lud szemrał z powodu braku wody.

MASZ (1M.10:23). Jeden z synów Arama, syna Sema. W 1Krn.1:17 nazywa się on Meszech.

MASZAL (1Krn.6:59). Lewickie miasto w ziemi plemienia Asera. Według Euzebiusza znajdowało się u podnóża góry Karmel. Inaczej nazywało się też Masal.

MATANIASZ (dar Jahwe – 2Krl.24:17). Stryj króla Jehojachina. Nebukadnesar posadził go na tronie judzkim, po uprowadzeniu króla Jehojachina. Zmienił mu imię na Sedekiasz. Patrz Sedekiasz 2).

MATEUSZ (zgrecyzowane Mathanja: dar Jahwe – Mt.9:9; Mk.2:14; Łk.5:27; Dz.1:13). Apostoł i ewangelista, autor pierwszej Ewangelii, syn Alfeusza, nazywany inaczej Lewitą. O jego powołaniu przez Pana z celnika na apostoła, mówi się w jego własnej Ewangelii (9:9), tak samo w Marka (2:14) i Łukasza (5:27). Siedział on przy cle, kiedy Pan powołał go. Pójdź za mną – rzekł do niego Jezus. A on – jak krótko zauważa Ewangelia – wstał i poszedł za nim. W swojej Ewangelii, przy wyliczaniu imion apostołów, wspomina między innymi o swoim poprzednim zajęciu, nazywając siebie celnikiem, gdy Marek i Łukasz milcza o tym. Dalej widzimy z Ewangelii, że po swoim nawróceniu się do Chrystusa, wydał on wielką ucztę dla Pana w swoim domu i że na tę ucztę przyszło wielu celników i grzeszników, którzy uczestniczyli z Panem i jego uczniami. Później Mateusz pojawia się w liczbie 12 wybranych uczniów Pana, których posłał On do głoszenia w miastach żydowskich. Po wniebowstąpieniu Pana i zstąpieniu Ducha Św. na apostołów, Mateusz pozostawał przez długi czas w Palestynie, głosząc ewangelię Żydom, a potem wyruszył, aby głosić innym ludom (według jednych, głosił on w Etiopii i Partom, według innych – Persom i w kraju Midian. Wierzący Żydzi przed jego odejściem prosili go, żeby zostawił im na piśmie to, co głosił im ustnie, i oto napisał dla nich Ewangelię, znaną pod jego własnym imieniem, która zajmuje pierwsze miejsce w szeregu ksiąg nowotestamentowych. Świadectwa historyków Kościoła o jego śmierci nie są zgodne. Jedni twierdzą, że męczeńsko zmarł spalony w Etiopii; inni – że zakończył życie swoje gdzieś w świecie.

MATKA (1M.3:20). Hebrajskie słowo at, oznaczające matka, jest prawie zawsze pierwszym słowem wypowiadanym przez dziecko i które ma dla niego wielkie znaczenie. Prorok Izajasz mówi: bo zanim chłopiec nauczy się wymawiać "tata" i "mama"... (Iz.8:4 BT), tzn. zanim zacznie wypowiadać najprostsze słowa, drogie dla dziecka. Nazwa: matka, u Izraelitów nie tylko miała swoje właściwe znaczenie, lecz oznaczała też babkę (1Krl.15:10) lub daleką krewną, jak na przykład Ewa (1M.3:20). Troskliwa macierzyńska miłość nierzadko jest ukazywana w Piśmie Świętym. Czy kobieta może zapomnieć o swoim niemowlęciu i nie zlitować się nad dziecięciem swojego łona? (Iz.49:15). Bycie matką, szczególnie synów, było największym pragnieniem każdej izraelskiej kobiety. Dzieci zawsze okazywały wielki szacunek swojej matce. Tobiasz nakazywał synowi swojemu: Szanuj swoją matkę i nie zapomnij o niej przez wszystkie dni jej życia! Czyń to, co jej się będzie podobać, i nie zasmucaj jej duszy żadnym twoim uczynkiem! Przypomnij sobie, dziecko, na jakie liczne niebezpieczeństwa była ona narażona z powodu ciebie, gdy cię w łonie swoim nosiła (Tb.4:3-4 BT).

MATREDA (odpychający – 1M.36:39). Matka Mehetabel, żony ostatniego Idumejkiego króla Hadara.

MATRI (deszczowy – 1Sm.10:21). Osoba z plemienia Beniamina, przodek Saula.

MATTAN (dar). Imię osób:
  1. Mattan (2Krl.11:18) - kapłan świątyni Baala w Jerozolimie, który został zabity;
  2. Mattan (Je.38:1-6) - ojciec Szefatiasza, który razem z innymi dostojnikami przedstawiał królowi Sedekiaszowi, że prorok Jeremiasz zasłużył na śmierć za groźne przepowiednie i uczestniczył w spuszczeniu Jeremiasza do cysterny Malkiasza.

MATTANA (dar – 4M.21:18). Jeden z obozów Izraelczyków, pod koniec ich czterdziestoletniej wędrówki po pustyni, niedaleko Arnonu.

MATTANIASZ (dar Jahwe). Imię osób:
  1. Mattaniasz (1Krn.9:15) - Lewita, syn Michy, potomek Asafa śpiewaka;
  2. Mattaniasz (1Krn.25:4) - syn Hemana, jasnowidza króla Dawida, grający na instrumentach muzycznych w świątyni;
  3. Mattaniasz (2Krn.20:14) - Lewita z potomków Asafa, przodek Lewity Jachaziela;
  4. Mattaniasz - cztery osoby - (Ezd.10:26,27,30,37) - synowie Elama, Zattua, Pachat-Moaba, Baniego, mający w czasach Ezdrasza żony obcoplemienne;
  5. Mattaniasz (Ne.11:17) - Lewita, dyrygent przy śpiewie hymnów w czasie modłów dziękczynnych, osiedlił się w Jerozolimie razem z innymi po powrocie z niewoli babilońskiej;
  6. Mattaniasz (Ne.12:25) - Lewita, odźwierny pilnujący składnic przy bramie, żyjący w czasach Jojakima, Nehemiasza i Ezdrasza;
  7. Mattaniasz (Ne.12:35) - z przodków Zachariasza, jednego z kapłanów w czasach Ezdrasza i Nehemiasza;
  8. Mattaniasz (Ne.13:13) - z przodków Chanana, lewity, pomocnika dozorców składnic w czasach Nehemiasza.

MATTATTA (dar Jahwe – Ezd.10:33). Syn Chaszuma, Izraelita mający żonę obcoplemienną.

MATTENAJ (skrócona forma od Mattaniasz: dar Jahwe). Imię osób:
  1. Mattenaj (Ezd.10:33,37) - z synów Chaszuma i z synów Baniego, mający żony obcoplemienne;
  2. Mattenaj (Ne.12:19) - kapłan, głowa rodziny Jojariba za arcykapłana Jojakima.

MATTITIASZ (dar Jahwe). Imię osób:
  1. Mattitiasz (1Krn.9:31) - Lewita, potomek Hekata, pierworodny Szalluma Korachity, miał nadzór nad sporządzaniem ciast ofiarnych w czasach Dawida;
  2. Mattitiasz (1Krn.25:3) - Lewita, syn Jedutuna, śpiewak w czasach Dawida;
  3. Mattitiasz (Ezd.10:43) - z synów Nebo, odprawił żonę obcoplemienną w czasach Edrasza;
  4. Mattitiasz (Ne.8:4) - z naczelników ludu, stał z prawej strony Ezdrasza, gdy ten czytał ludowi z księgi Zakonu.

MĄDROŚĆ (Job.28:12; 1Kor.1:17-24). Słowo mądrość w użyciu przez Pismo Święte ma bardzo obszerne znaczenie. Niekiedy ono odnosi się do Boga, oznaczając Jego najwyższą wiedzę, Jego Bożą naukę, Jego objawienie, a niekiedy przedwieczne Słowo - Chrystusa, który jest mocą Bożą i mądrością Bożą (1Kor.1:24). Niekiedy słowo mądrość odnosi się do ludzi, oznaczając rozum, zdolność, talent, mądrość i doświadczenie w życiu, niekiedy wyższą mądrość, wyższą wiedzę, wiedzę prawd i tajemnic wiary i Bożego objawienia (Ef.1:8-17). Pismo Święte przedstawia parę osób, o których powiedziano, że miały mądrość od Boga, jak np. Salomon i inni.

ME-HAJJARKON (woda jasnożółtego koloru – Joz.19:46). Miejsce lub miasto w ziemi plemienia Dana, w pobliżu Joppy. To miejsce prawdopodobnie otrzymało taką nazwę od szczególnego odcienia wody, opływającej je.

ME-NEFTOACH (odwiert, otwór – Joz.15:9). Źródło wody znajdujące się na granicy plemienia Judy i Beniamina, prawdopodobnie w bliskiej odległości od Jerozolimy.

MEA (sto, mnóstwo – Ne.3:1; 12:39). Nazwa jednej z baszt, Baszta Stu, w murze jerozolimskim, odbudowanej przez Nehemiasza. Prawdopodobnie znajdowała się ona po wschodniej stronie miasta.

MEARA (jaskinia – Joz.13:4). Jaskinia między Sareptą i Sydonem.

MEBUNAI (budowla Boża – 2Sm.23:27). Z Chuszy, jeden z 37 walecznych wojowników Dawida. W 1Krn.11:29 ta osoba nazywa się Sibbekaj.

MECHIDA (połączony – Ezd.2:52; Ne.7:54). Przodek rodziny, której synowie powrócili z niewoli z Zerubabelem.

MECHOLA (korowód (1Sm.18:19; 2Sm.21:8). Ojczyzna proroka Elizeusza (1Krl.19:16) i Adriela, syna Barzillaja, za którego Saul wydał swoją córkę Mikal (2Sm.21:8). Przypuszcza się, że ta miejscowość jest tożsama z Abel-Mechola i znajdowało się w ziemi plemienia Issachara, na godzinę drogi od Jordanu, i leżało w pobliżu Tabbat (Sdz.7:22).

MECHONA (Ne.11:28 – podstawa). Miasto w ziemi plemienia Judy, ponownie zasiedlone po babilońskiej niewoli.

MECHUMAN (słowo pochodzenia perskiego – Est.1:10). Jeden z siedmiu eunuchów króla perskiego Achaszwerosza.

MEDAD (miłość – 4M.11:26). Z siedemdziesięciu starszych izraelskich, wyznaczonych przez Mojżesza do pomocy mu w rządzeniu Izraelitami na pustyni. Kiedy starsi zebrali się wokół przybytku, żeby prosić o mądrość Boga, Eldad i Medad pozostali w obozie, lecz i na nich, jak na innych starszych, spoczął Duch Boży i oni zaczęli prorokować, chociaż znajdowali się w obozie, a nie wokół przybytku. O tym doniesiono Mojżeszowi, a Jozue, syn Nuna, prosił go, aby zabronił im prorokować, ale Mojżesz odpowiedział na to: Czyż byłbyś zazdrosny o mnie? Oby cały lud zamienił się w proroków Pana, aby Pan złożył na nich swojego ducha! (4M.11:29).

MEDAN (spór, zatarg – 1M.25:2). Trzeci z sześciu synów Abrahama i Ketury.

MEDIA (z sanskryckiego: środek ziemi – 1M.10:2; Iz.21:2 i inne). Jest to kraina, mająca nazwę prawdopodobnie od Madaia, syna Jafeta, zajmowała w starożytności znaczną część królestwa perskiego i graniczyła od północy z morzem Kaspijskim i Armenią, od południa z właściwą Persją, a od zachodu z Asyrią. Media uważana była za żyzną krainę i dzieliła się na Wielką i Małą Medię. Pan wykorzystał Medów w celu ukarania Babilończyków. Srogie widzenie objawiono mi: Rabuś rabuje, a grabieżca grabi, Wyrusz, Elamie, oblegaj Medio! Położę kres wszelkiemu wzdychaniu – mówi prorok Izajasz (21:2). Lecz i samym Medom przyszło wypić czarę gniewu Bożego z ręki Dariusza Notusa. Medowie byli dobrymi łucznikami i odważnymi wojownikami, mieli też duże sukcesy w sztuce i rzemiośle. Język medyjski niewątpliwie miał swoje osobliwości i odróżniał się od perskiego (Dz.2:9). Ich religia i obrzędy były tożsame z perskimi.

MEFAAT (wywyższenie, według innych: piękno – Joz.13:18; Jr.48:21). Nazwa miasta plemienia Rubena, oddanego Lewitom. Znajdowało się na wschód od Jordanu w kraju Amorejczyków. Po wzięciu Rubena do niewoli przez Tiglat-Pilesera, miasto zajęli Moabici.

MEFIBOSZET (zniszczenie bałwanów). Imię dwóch osób:
  1. Mefiboszet (2Sm.4:4 i inne) - syn Jonatana, syna Saula. Mając pięć lat wypadł z rąk swojej niańki i od tego czasu stał się chromy na obie nogi. W czasie swego pomyślnego panowania Dawid z miłości do swego przyjaciela wziął Mefiboszeta na dwór i trzymał go u siebie do samej śmierci, jak syna, i zawsze jadł przy królewskim stole. Wzruszająca historia wspaniałomyślnego postępowania Dawida z Mefiboszetem szczegółowiej jest przedstawiona w 2Sm.9 rozdz. W 1Krn.8:34 nazywa się on Meribbaal;
  2. Mefiboszet (2Sm.21:8) - syn Saula z jego nałożnicy Rispy, który razem ze swoim bratem Armonim i pięcioma innymi osobami z jego rodziny został wydany przez Dawida w ręce Gibeonitów, ci wbili ich na pal przed Panem… na początku żniwa jęczmiennego.

MEGIDDO (miasto szczęścia – Joz.12:21). Miasto plemienia Manassesa na granicy z plemieniem Issachara, niedaleko potoku Kiszon, którego wody nazywają się też wodami Megiddo (Sędz.5:19), a równina Izraelska równiną Megiddo (2Krn.35:22). Mieszkańcy Megiddo pierwotnie nie zostali wygonieni przez plemie Manassesa; lecz kiedy Izrael wzmocnił się, stali się oni jego dannikami. Salomon umocnił Megiddo i uczynił je miejscem przebywania jednego z 12 swoich namiestników, pilnujących dostaw żywności na dwór królewski (1Krl.4:12). Tutaj zmarł król judzki Achazjasz, z ran zadanych w starciu z Jehu. Tutaj też został zabity w starciu z faraonem Necho król judzki Jozjasz (2Krl.23:29). Na to starcie wskazuje też prorok Zachariasz (12:11). Wyżyna miasta nazwana jest w Objawieniu Armagedon (Ob.16:16). Przez Rzymian to miasto zostało nazwane Legio. Obecnie nazywa się El-Ledżun i rozpościera się na wzniesieniu w pobliżu potoku Kiszon.

MEHETABEL (Bóg czyni dobro lub Bóg jest dobroczynny – 1M.36:39). Córka Matredy, żona Hadara, ostatniego króla Edomu.

MEHETABEEL (Bóg czyni dobro – Ne.6:10). Dziadek Szemajasza. Szemajasz będąc przekupiony przez Tobiasza i Sanballata, fałszywie i podstępnie poradził Nehemiaszowi, aby ukrył się na noc w świątyni przed zabójcami, żeby przez to zniesławić i zhańbić Nehemiasza (w.13).

MEKERA (1Krn.11:36). Nieznana miejscowość, wymieniona tylko w powyższym wersecie.

MELATIASZ (Jahwe uratował – Ne.3:7). Gibeończyk, z mężów pomagających w umacnianiu muru Jerozolimy.

MELCHISEDEK (król prawdy – 1M.14:18; Ps.110:4; Hbr.5:6 i inne). Król Salemu, kapłan Boga Najwyższego. Po powrocie Abrama z odbitymi ludźmi i majątkiem od czterech królów Wschodu, wyszedł on do niego na spotkanie z chlebem i winem, błogosławił go i przyjął od niego dziesiątą część odebranej od wroga zdobyczy. Prawdopodobnie przebywał on w miejscu, w którym później została zbudowana Jerozolima. Przy czym, odnośnie tego istnieją różne poglądy (patrz Salem). Jego kapłaństwo uznane zostało nie tylko przez Abrama, ale i przez te osoby, z majętności których została dana mu dziesięcina. Ze wszystkiego widać, że Melchizedek był bardzo znany (Hbr.7:1); lecz nic nie wiemy o czasie jego urodzin, latach życia i jego przodkach (Hbr.7:3). Jego osoba i służba jest tak tajemnicza, że istnieje wiele różnych poglądów, z których niektóre są bardzo dziwne i bezpodstawne. Według późniejszej żydowskiej tradycji, był to Sem, który mógł żyć jeszcze 150 lat, jednocześnie z Abramem. Według innej tradycji, należał on do rodziny Chama lub Janeta. Te przekazy nie istniały w czasach apostolskich. Niektórzy twierdzili, że pod postacią Melchsedeka należy rozumieć ucieleśnionego anioła lub inną nadprzyrodzoną istotę, która żyła przez jakiś czas między ludźmi. W końcu, byli też tacy, którzy widzieli w osobie Melchizedeka starotestamentowe pojawienie się Syna Bożego. Pewne jest jedno, że Melchizedek był po prostu potomkiem Adama i naturalny sposób pochodził od niego. Lecz nic o nim nie wiemy, prócz tego, że był osobą wielką i znaczącą. Milczenie Pisma Świętego o nim już samo w sobie jest znamienne. Psalmista prorokował o Mesjaszu, że Tyś kapłanem na wieki według porządku Melchizedeka (Ps.110:4), a autor Listu do Hebrajczyków niejednokrotnie wskazuje na to, że to proroctwo w pełni urzeczywistniło się w Jezusie Chrystusie (Hbr.5:5-10; 6:20; 7:21). Jak i Melchizedek, Pan Jezus Chrystus jest Królem i Arcykapłanem (Zach.6:12-13); podobnie do Melchizedeka, On nieporównanie jest wyższy od Abrahama i jego potomków. Jest On wieczny tak samo, jak i Melchizedek jest bez ojca, bez matki, bez rodowodu, mniemający ani początku dni, ani końca życia (Hbr.7:3). Lecz podobny do Syna Bożego – zauważa w końcu o nim autor Listu – pozostaje kapłanem na zawsze (w.3).

MELEK (król – 1Krn.8:35; 9:41). Syn Michy, syna Meribbaala, syna Jonatana.

MEMFIS inaczej NOF (mieszkanie dobrych – Oz.9:6; Iz.19:13 i inne. Znane miasto w Egipcie, jedno ze starożytnych miast i bardzo zasiedlone. Centrum miasta znajdowało się w bliskiej odległości na południe od Kairu, na zachodnim brzegu Nilu. Ogólnie przypuszcza się, że położenie Memfis było tam, gdzie obecnie stoją piramidy. Tradycja głosi, że Memfis zostało założone wkrótce po potopie i było stolicą całego rzędu królów trzydziestu dynastii, nawet do czasów Nabuchodonozora, który zniszczył je. Później Memfis znowu ożyło i doszło do dawnej wielkości; lecz podboje Aleksandra Wielkiego i wybudowanie Aleksandrii było przyczyną jego upadku. Starożytni historycy wielokrotnie świadczą o jego wielkości i starożytności, szczególnie Herodot, Diodor i Strabon. Według dostępnych nam świadectw, Memfis było miastem ogromnych rozmiarów, lecz jego ruiny obecnie są nieznaczące i mało ważne w porównaniu z ruinami Teb ze stu bramami, z wyjątkiem tego, że pięć mil od Memfis znajduje się (według Strabona – trzy mile) piramida Ghizeh i znakomity sfinks. Główną osobliwością Memfis jest zniszczona kolosalna statua Ramzesa Wielkiego, która pierwotnie miała 43 stopy wysokości. Przypuszcza się, że rozdzielenie Nilu na dwie odnogi pierwotnie miało miejsce przy Memfis (obecnie trochę niżej według koryta rzeki). Sławny też był w Memfis labirynt, zbudowany przez dwunastu faraonów.
Biblijne wzmianki o tym starożytnym mieście są wielokrotne. Prorok Izajasz wspomina o książętach Memfisu (19:13). Prorok Ozeasz mówi: Memfis ich pogrzebie, tj. niewiernych Izraelitów (9:6). Do tej pory, według świadectw, okolice miasta obfitują w groby i cmentarze różnego rodzaju. Jeremiasz wspomina o Żydach w Memfis, o inwazji Nabuchodonozora i o skrajnym spustoszeniu, mającym dosięgnąć to starożytne miasto. Nof (tj. Memfis) będzie pustkowiem – mówi on – spalone, bez mieszkańców! Ezechiel przepowiada upadek miasta i czyni szczególną uwagę o jego bałwanach (30:13-16). O bałwanach z Memfis ze szczególną mocą wspominają też niektórzy starożytni pisarze. Wszystkie przepowiednie o Memfis, zawarte w Pismach powyższych proroków, wypełniały się z zadziwiającą dokładnością.

MEMUCHAN (Perskie słowo nieznanego znaczenia – Est.1:14,16). Jeden z siedmiu dostojników lub doradców króla Achaszwerosza, który, według rady Memuchana, rozwiódł się z królową Waszti.

MENACHEM (pocieszyciel – 2Krl.15:14-23). Syn Gadiego i jeden z królów izraelskich. Kiedy Szallum, zabójca Zachariasza, zaczął źle korzystać z królewskiego panowania, Menachem, będąc jeszcze poddanym, wystąpił przeciwko niemu z Tirsy, zabił go i zamiast niego został królem w Samarii. Jego dziesięcioletnie panowanie odznaczało się szczególną okrutnością i bałwochwalstwem.

MENE, MENE, TEKEL, UPARSIN (Da.5:25-28). Słowa napisane w cudowny sposób palcami ludzkiej ręki na ścianie pałacu podczas uczty króla babilońskiego Belsazara. Przywołany wtedy prorok Daniel wyjaśnił królowi sens powyższych słów w następujący sposób: Bóg policzył dni twojego panowania i doprowadził je do końca. – jesteś zważony na wadze i znaleziony lekkim. Peres – twoje królestwo będzie podzielone i oddane Medom i Persom. Wiadomo, że Belsazar został zabity w tę samą noc przez Persów, oblegającymi wtedy Babilon, i na babiloński tron wstąpił Dariusz Medyjczyk.

MENI (los, przeznaczenie – Iz.65:11). Nazwa jednego z babilońskich bóstw, które utożsamia, jak się przypuszcza, los lub fortunę.

MENUCHOT (spokój, spoczynek – 1Krn.2:52). Syn Szobala, ojca rodu Kiriat-Jearim.

MEONENIM (wróżbici z obłoków, przepowiadacze – Sdz.9:37). Znany dąb w pobliżu Sychem, pod którym odprawiano czarodziejstwo i przesądy.

MEONOTAJ (mieszkanie Jahwe – 1Krn.4:14). Ojciec Ofry, z plemienia Judy.

MERAB (pomnożenie – 1Sm.18:17). Pierwsza córka Saula. Saul obiecał Dawidowi wydać ją za niego za mąż, lecz wbrew obietnicy wydał ją za Adriela z Mechola.

MERAJOT (przekory, upory). Imię osób:
  1. Merajot (1Krn.5:32) - syn Zachariasza, ojciec Amariasza;
  2. Merajot (1Krn.9:11) - kapłan, ojciec Sadoka;
  3. Merajot (Ne.12:15) - głowa rodziny kapłańskiej.

MERARI (gorycz, smutek – 4M.3:33,36-37). Ostatni z trzech synów Lewiego; jego potomkom, Merarytom, powierzono ochronę desek przybytku, zasuw, słupów, sznurów i wszystkich sprzętów przybytku z całym jego urządzeniem.

MERED (odpadnięcie, odszczepieństwo – 1Krn.4:17-18). Syn Ezry z pokolenia Judy.

MERAJASZ (być może: otrzymujący objawienie od Pana – Ne.12:12). Kapłan w czasach arcykapłana Jojakima.

MEREMOT (wzniesienia, podwyższenia). Imię osób:
  1. Meremot (Ezd.8:33) - syn Uriasza, kapłan jerozolimskiej świątyni w czasach Ezdrasza;
  2. Meremot (Ezd.10:36) - z synów Baniego, po powrocie z niewoli babilońskie, w czasach Ezdrasza, odprawił żonę obcoplemienną;
  3. Meremot (Ne.3:4) - syn Uriasza, syna Kosa, naprawiał mur jerozolimski w czasach Nehemiasza po powrocie z niewoli babilońskiej;
  4. Meremot (Ne.3:21) - syn Uriasza, syna Hakkosa, naprawiał odcinek muru jerozolimskiego w czasach Nehemiasza po powrocie z niewoli babilońskiej, od drzwi domu Eliasziba aż do końca domu Eliasziba.

MERIBA lub MASSA (zatarg, kłótnia – 2M.17:7). Miejsce na pustyni Synajskiej, gdzie Izraelici szemrali na Mojżesza z powodu braku wody i gdzie Mojżesz z nakazu Bożego wydobył wodę ze skały. W 1Kor.10:4 apostoł Paweł skale, wytryskującą wodę, nadaje wyższe duchowe znaczenie, wskazując na Chrystusa: A skałą tą był Chrystus – mówi on.

MERKURY (Dz.14:8-18) (Grecki Hermes). Starożytne pogańskie bóstwo. Faktycznie było parę pogańskich bogów o podobnej nazwie, lecz najznakomitszym z nich był, tak zwany, syn Jupitera i Mai. Uważany był za posłańca bogów, opiekuna lub patrona podróżników, złodziei, kupców, pasterzy, oratorów, a wskutek tego był jednym z popularniejszych bogów. Prości mieszkańcy Listry i Likaonii byli na tyle porażeni cudami Pawła i Barnaby, że nazwali Barnabę Jowiszem (Zeusem), a Pawła Merkurym (Hermesem), ponieważ on był głównym mówcą. Mieszkańcy tych miast nawet chcieli złożyć ofiarę apostołom, gdyby ci ostatni nie przekonali ich do pozostawienia tego bezmyślnego zamiaru.

MERODACH BALADAN (Iz.39:1; 2Krl.20:12). Syn Baladana, król babiloński, który wysłał posłów do króla Hiskiasza z życzeniami zdrowia, a razem z tym, żeby dowiedzieć się o cudzie wstrzymania cienia słonecznego, a tak naprawdę, żeby zawrzeć z nim pakt przeciwko Asyrii. Merodach po dwunastoletnim panowaniu został pozbawiony tronu przez Sargona, jak to widać z syryjskich pomników. Ponownie odzyskał władzę i panował parę miesięcy i ostatecznie został pozbawiony królestwa w czasie wtargnięcia Sancheryba. To imię spotyka się w piśmie klinowym, odnalezionym na obeliskach babilońskich.

MEROM (wysokie miejsce – Joz.11:5,7). Błotniste jezioro w północnej części Judei, przez które przepływa Jordan. Obecnie nazywa się El-Huleh, jak i sama dolina, w której ono się znajduje. Otrzymało ono nazwę od swego wyżynnego położenia, gdyż znajduje się 600-800 stóp ponad jeziorem Tyberiadzkim i przez wielu jest uważane za źródło Jordanu. Większa jego część podczas lata wysycha i zarasta trawą oraz trzciną, w których znajdują sobie schronienie dzikie zwierzęta. W czasie wiosennego przyboru jezioro rozlewa się na sześć mil długości i na trzy i pół szerokości. W tym czasie łowi się w nim mnóstwo ryby. Nazywa się ono wodami Merom lub wysokimi wodami na tej podstawie, że ono przez swoje położenie jest o wiele wyżej niż inne jeziora judzkie. W Nowym Testamencie o tym jeziorze nie wspomina się.

MERONOT. Mało znana miejscowość. Nazwę Meronot spotyka się w połączeniu z dwoma osobami: Jechdejasz, nadzorca nad oślicami w czasach Dawida (1Krn.27:30) i Jodan, żyjący w czasach Nehemiasza, pomagający w odbudowie muru jerozolimskiego (Ne.3:7).

MEROZ (ucieczka, obrona, schronienie – Sdz.5:23). Nazwa miasta w północnej Palestynie, wymieniona w triumfalnej pieśni Debory i Baraka. Mieszkańcy jego zostali oddani klątwie za to, że odmówili pomocy Izraelowi przeciwko Syserze.

MESZA (przestrzeń, wolność). Nazwa miejscowości i imię osoby:
  1. Mesza (1M.10:30) - miejsce wymienione w powyższym wersecie przy opisie granic zamieszkania synów Joktana. A siedziba ich sięgała od Meszy do Sefar w górach wschodnich – mówi Pismo. Przy czym jego położenie do dzisiaj nie jest wyjaśnione;
  2. Mesza (bezpieczny – 2Krl.3:4) - król Moabu, który odmówił składania corocznej daniny Jehoramowi, królowi izraelskiemu, którą każdego roku składał jego ojcu Achabowi. Jehoram postanowił ukarać go za to i w tym celu zawiązał pakt z Jehoszafatem, królem judzkim, i królem edomskim, najeżdżając granice Meszy. Pokonał go, spustoszył kraj i w końcu obległ umocnione miasto Kir-Chareszet, w którym przebywał pokonany król z pozostałością swego wojska. W tym położeniu Mesza chciał próbować przebić się przez nieprzyjacielskie wojska. lecz to mu nie wyszło i w rozpaczy zdecydował się na straszną ofiarę, aby pojednać rozgniewanych, według jego pojęcia, bogów: złożył na całopalenie na miejskim murze, swego pierworodnego syna, dziedzica tronu. Wskutek tego powstało wielkie wzburzenie przeciwko Izraelitom, tak iż musieli od niego odstąpić i powrócić do swojej ziemi (1Krl.3).

MESZECH (własność). Imię osób i nazwa rodu:
  1. Meszech (1M.10:2) - jeden z siedmiu synów Jafeta;
  2. Meszech (1Krn.1:17) - jeden z dziewięciu synów Sema;
  3. Meszech (Ps.120:5) - ród związany z Kedarem.

MESZELEMIASZ (Bóg jest Stwórcą – 1Krn.26:1-2). Odźwierny z grupy Korachitów w czasach Dawida, z potomków Abiasafa. Miał 18 synów i braci zdolnych do służby (1Krn.26:9).

MESZEZABEL (uwolniony przez Boga).
  1. Meszezabel (Ne.3:4) - dziadek Meszullama, jednej z osób naprawiającej mur jerozolimski;
  2. Meszezabel (Ne.10:22) - z naczelników ludu w czasach Nehemiasza, którzy zawarli i spisali umowę wierności Bogu;
  3. Meszezabel (Ne.11:24) - ojciec Petachiasza, potomka Judy, jednego z dostojników Artakserksesa, który był wobec króla rzecznikiem wszystkich spraw dotyczących ludu.

MESZILLEMIT (nagroda – 1Krn.9:12). Z synów Immera, przodek kapłana Maasaja.

MESZILLEMOT (zwroty – 2Krn.28:12). Ojciec Berekiasza, naczelnika efraimskiego w czasach króla judzkiego Achaza.

MESZOBAB (zwrócony z niewoli – 1Krn.4:34). Jeden z potomków Symeona, syna Jakuba.

MESZULLAM (zaufany Boga – 2Krl.22:3). Przodek sekretarza Szafana, za panowania króla Jozjasza. Imię około dwudziestu osób w ST.

MESZULLEMET (przyjaciółka – 2Krl.21:19). Córka Charusa z Jotby, żona króla Manassesa i matka jego następcy Amona.

METALE. W Piśmie Świętym często wymienia się metale: żelazo, miedź, ołów, srebro, złoto. Patrz o każdym pod właściwym hasłem.

METEG AMMA (uzda matki – 2Sm.8:1 BG). Pod tą nazwą rozumie się główne miasto filistyńskie, właściwie Gat, które Dawid odebrał Filistyńczykom.

METUSZAEL (Mąż Boży – 1M.4:18). Syn Mechujaela i ojciec Lamecha, mającego dwie żony.

METUSZELACH (Mąż strzały – 1M.5:21-27). Żyjący przed potopem, syn Henocha i ojciec innego Lamcha, ojca Noego. Żył najdłużej ze wszystkich ludzi, 969 lat. Według żydowskiej tradycji zmarł w roku potopu.

MEUNICI (mieszkańcy Maon – Ne.7:52). Nazwa rodziny Meunitów, powracająca z Babilonu z Zerubabelem. W Ezd.2:50 członkowie powyższej rodziny nazywają się synami Meunijczyków.

MEUNICI (2Krn.26:7). Lud zamieszkujący pustynię arabską, na południe od Palestyny w sąsiedztwie gór Seir. Został pokonany przez króla judzkiego Ozjasza. Zajmował się częściowo handlem, pasterstwem i uprawą roli. Jako jeńcy wojenni zaliczani byli do niewolników świątyni.

MEWA (3M.11:16). Morski nieduży ptak, według zakonu Mojżeszowego nieczysty. Mewy przede wszystkim występują na północy. Zamieszkują wszystkie morza i trzymają się nadmorskich brzegów. Ulubionym ich pokarmem jest ryba, lecz karmią się też owadami, a w przypadku braku pożywienia też padliną. Prócz tego zjadają jajka i pisklęta innych ptaków. Mewy doskonale pływają, lecz nie nurkują.

MEZAHAB (wody złota – 1M.36:39; 1Krn.1:50). Dziadek Mehetabel, żony Hadada.

MEZOBAJ (1Krn.11:47 BG). Nieznana miejscowość, według rabinów znajdująca się w pobliżu Hebronu; według innych – to słowo należy czytać: Soba (1Krn.11:46).

MEZOPOTAMIA. Kraina między rzekami, inaczej Paddan-Aram lub dolina Aramu. Nazwa krainy, leżącej między Tygrysem i Eufratem. Ta kraina była pierwszym miejscem przebywania ludzi przed i po potopie, i graniczyła z Armenią od północy, od wschodu z Asyrią, od południa z Arabią i od zachodu z Syrią, obejmując sobą cały obecny okręg El-Hezir azjatyckiej Turcji.

MĘDRCY (Mt.2:1). Uczeni mężowie, magowie, posiadający obszerną wiedzę o tajemnych mocach natury, zajmujący się obserwacja ciał niebieskich itp. Byli to przede wszystkim Persowie, ale też byli oni w Arabii i innych krajach Wschodu, jak np. mędrcy egipscy w czasach Józefa i Mojżesza (1M.41:8; 2M.7:11), magowie chaldejscy, wspomniani w Da.2:4. Mędrcy lub magowie, zobaczywszy na wschodzie wspaniałą nową gwiazdę, wyruszyli w drogę do Betlejemu, żeby pokłonić się Zbawicielowi (Mt.2:1-2). Nauka i filozofia dopiero wtedy uzyskują swoje prawdziwe znaczenie i należytą moc, kiedy pokornie skłaniają się u nóg Jezusowych. Od najdawniejszych czasów magowie, wróżbici lub czarnoksiężnicy kojarzyli się z wykładaniem snów, czarami, wróżbami itp. Tacy byli mędrcy egipscy, naśladujący cuda, które czynił Mojżesz i Aaron oraz wspomniani w czasach Józefa i Mojżesza (1M.41:8; 2M.7:11). Przeciwko czarom w Biblii mówi się w wielu miejscach i surowo są zabronione tak w ST, jak i w NT (3M.19:26,31; 20:6,27; 1Sm.28:3-14; Dz.8:9-11; 13:6-12; 19:13-16).

MIARY DŁUGOŚCI przede wszystkim wymienione są w Piśmie Świętym w związku z budową Arki Noego i są następujące:
MIARY ODLEGŁOŚCI wymienione w Piśmie Świętym są następujące:
MIARY POJEMNOŚCI dla sypkich ciał i cieczy. Miary dla ciał sypkich są następujące:
MIASTA SCHRONIENIA. Pierwotne przeznaczenie miast schronienia szczegółowo opisane jest w 4M.35:10-15. Jak w patriarchalnych czasach przed Mojżeszem, tak w czasach Mojżesza i po nim, ludzkie zycie uważane było za bardzo święte. Świadomy zabójca był skazywany na śmierć. Nawet zabijając bliźniego przypadkiem, sprawcy zagrażało niebezpieczeństwo zemsty ze strony najbliższego krewnego (mściciela krwi). Przy czym ta surowa sprawiedliwość zawierała miłosierdzie, bo dla takich przypadkowych zabójców były wyznaczone szczególne miasta: trzy przez Mojżesza na wschodnim brzegu Jordanu i trzy przez Jozuego na zachodnim jako miasta schronienia, do których mógł uciec i uratować się mimowolny zabójca, i przebywać w nich, po rozsądzeniu sprawy, do śmierci arcykapłana (4M.35:10-32; 5M.19:7-13; Joz.10:1-8). Miastami schronienia na wschodnim brzegu Jordanu były następujące: Beser, Ramot i Golan (5M.4:43), a na zachodnim brzegu: Hebron (Joz.21:13), Szechem (Joz.21:21) i Kedesz (Joz.21:32). Do każdego z powyższych miast mógł uciec nieszczęśnik, mimowolny zabójca, i uratować się w nim przed mścicielem krwi. Według świadectwa rabinów, drogi do tych miast były zawsze wolne i w dobrym stanie, a kierunek wskazywały stojące tam słupy. Jeśli po rozsądzeniu sprawy okazywało się, że sprawca jest winny umyślnego zabójstwa, to wydalano go nawet z miasta schronienia i skazywano na śmierć (4M.35:31-32); jeśli zaś stwierdzano, że dokonał przestępstwa nieumyślnie, to pozwalano mu mieszkać w mieście schronienia, lecz nie mógł wychodzić poza jego granice do śmierci arcykapłana. Taki otrzymywał miejsce zamieszkania bezpłatnie. Obywatele uczyli go jakiegoś rzemiosła i w ten sposób pozyskiwał środki do życia; lecz jeśli w jakimś przypadku mściciel krwi spotkał go poza granicami miasta, to mógł zabić go i pozostać bez kary (4M.35:26-27).

Miasta schronienia były też u innych starożytnych narodów, u Greków i Rzymian. Świątynia Diany w Efezie też uważana była za miejsce schronienia. W ogóle, świątynie i ołtarze w starożytności, pomimo miast, uważano za miejsca schronienia dla mimowolnych zabójców (2M.21:14).

Czytamy, że Adoniasz i Joab po śmierci Dawida, obawiając się o swoje życie, uciekli do ołtarza i uchwycili się jego rogów. Przy czym, to święte miejsce nie uratowało Joaba. Został pozbawiony życia pomimo podjętej ostrożności (1Krl.1:50-51; 2:28-31).

MIASTO DAWIDA (2Sm.5:7). Tak nazywała się twierdza na górze Syjon po zdobyciu jej przez Dawida na Jebuzejczykach (1Krl.8:1).

MIASTO JUDZKIE (Łk.1:39). Miasto, w którym mieszkał Zachariasz, ojciec Jana Chrzciciela. Tutaj, do domu Zachariasza wybrała się Dziewica Maria bezpośrednio po zwiastowaniu. Tu spotkała ją jej krewna Elżbieta, żona Zachariasza, i przebywała tutaj około trzech miesięcy po ukazaniu się jej anioła Gabriela (Łk.1:39-56). Tutaj urodził się i spędził swoją młodość Jan Chrzciciel (57-80). To miasto prawdopodobnie jest tym samym, które w ST przeznaczone było dla kapłanów i w Joz.15:55 i 21:16 nazywa się Jutta.

MIASTO KRÓLA WIELKIEGO (Ps.48:3; Mt.5:35). Nazwa przynależna Jerozolimie. Patrz Jerozolima.

MIBCHAR (wybrany – 1Krn.11:38). Syn Hagriego, jeden z dzielnych rycerzy Dawida.

MIBSAR (obrona – 1M. 36:42). Jeden z naczelników rodów edomskich.

MICHA (któż jak Jahwe). Imię osób:
  1. Micha (2Sm.9:12) - syn Mefiboszeta;
  2. Micha (1Krn.5:5) - syn Szimejego;
  3. Micha (1Krn.23:20) - syn Uzzjela, Lewita, w czasach Dawida;
  4. Micha (Ne.10:12) - z Lewitów w czasach Ezdrasza i Nehemiasza;
  5. Micha (1Krn.9:15) - ojciec Mattaniasza z potomstwa Asafa.

MICHAEL (któż jest jak Bóg). Imię osób:
  1. Michael (4M.13:13) - ojciec Setura, zwiadowcy z plemienia Asera;
  2. Michael (1Krn.5:13) - z plemienia Gada, mieszkający w ziemi Baszan;
  3. Michael (1Krn.6:25) - przodek Asafa śpiewaka;
  4. Michael (1Krn.7:3) - syn Izrachiasza, potomek Issachara, naczelnik w czasach Dawida;
  5. Michael (1Krn.8:16) - syn Berii, Beniamita;
  6. Michael (1Krn.12:21) - dowódca nad tysiącami, z Manassesytów, którzy przeszli do Dawida w Syklag;
  7. Michael (1Krn.27:18) - ojciec Omriego, naczelnik plemienia Issachara;
  8. Michael (2Krn.21:2) - jeden z siedmiu synów Jehoszafata, króla izraelskiego;
  9. Michael (Ezd.8:8) - ojciec Zebadiasza, wymienionego w liczbie osób, które powróciły z Ezdraszem z Babilonu za panowania króla Artarksersesa.

MICHAJASZ (któż jest jak Bóg). Imię osób:
  1. Michajasz (2Krl.22:12) - ojciec Akbora, który został wysłany razem z innymi przez króla judzkiego Jozjasza o wyrocznię do prorokini Chuldy;
  2. Michajasz (2Krn.17:7) - książę, posłany razem z kapłanami i Lewitami przez Jehoszafata w celu nauczania ludu;
  3. Michajasz (Ne.12:35) - przodek kapłana Zachariasza w czasach Nehemiasza;
  4. Michajasz (Ne.12:41) - kapłan, uczestniczący w poświęceniu muru jerozolimskiego w czasach Ezdrasza i Nehemiasza.

MICHAL (strumień, potok – 1Sm.14:49). Młodsza córka Saula, która kochała Dawida i została przez ojca wydana za niego za mąż, lecz ze złym zamysłem Saula, żeby pewniej zgubić go (18:19-21). Stając się żoną Dawida, Michal stała się narzędziem jego ratunku. Kiedy Saul posłał swoje sługi, żeby pojmać Dawida, to ona spuściła go z okna, a później wzięła bożka domowego i położyła go na jego łożu, przykrywszy odzieżą, i powiedziała sługom, że jest chory. Słudzy wrócili do Saula, lecz on przykazał im iść powtórnie i przynieść go chociażby i w łożu. A gdy oprawcy przybyli, oto na łożu leżał bożek domowy i plecionka z koziej sierści była u jego wezgłowia. Fortel Michal udał się. Dawid uciekł i uratował się. Saul mocno się rozgniewał, lecz Michal powiedziała ojcu, że Dawid chciał zabić ją, jeśli ona nie puściłaby go (1Sm.19:11-17). Minęło po tym parę lat i Michal pod nieobecność Dawida została wydana za mąż za Paltiego, syna Laisza z Gallim (25:44). Po śmierci Saula Dawid, nie zapomniawszy jeszcze Michal, zażądał od Iszboszeta, syna Saula, natychmiastowego jej powrotu do niego. Zabrano ją od męża, towarzyszącego jej z płaczem, i przyprowadzono do Dawida do Hebronu (2Sm.3:13-16). Lecz jej miłość do Dawida znacznie osłabła, i w dniu radości Dawida, podczas powrotu Skrzyni Pańskiej, kiedy Dawid pląsał w radości przed Panem ubrany w lniany efod, Michal patrzyła w tym czasie z okna i widziała, że król Dawid skakał i tańczył przed Panem, i wzgardziła nim w swoim sercu (6:15-16). Kiedy Dawid powrócił, żeby błogosławić dom swój, ona przywitała go ostrymi słowami i zachowaniem niewłaściwymi w stosunku do króla. Na co Dawid odpowiedział jej: To przed Panem tańczyłem (w.21). Jednak później miłość między nimi, jak się wydaje, zupełnie się skończyła i Michal, córka Saula, nie miała dzieci aż do dnia swojej śmierci, mówi Pismo (w.20-23).

MICHAŁ (któż jest jak Bóg). Archanioł, którego imię spotyka się trzy razy w księdze proroka Daniela, raz w Liście apostoła Judy i raz w Objawieniu Jana. U proroka Daniela (10:13) nazywa się on jednym z pierwszych książąt, a w 12 rozdziale (w.1) wielkim księciem, który jest orędownikiem ludu. Apostoł Juda nazywa go Michałem Archaniołem (w.9). W Księdze Objawienia (12:7) opisuje się walkę w niebie, w której Michał i aniołowie jego walczyli przeciwko smokowi, a smok ze swymi aniołami walczył przeciwko niemu (12:7).

MICHEASZ (któż jak Jahwe). Imię osób:
  1. Micheasz (Sdz.17:1-5) - mąż z pogórza efraimskiego, żyjący w czasach sędziów, który wprowadził bałwochwalstwo w królestwie izraelskim. Micheasz ukradł swojej matce tysiąc sto srebrników, matka przeklęła złodzieja, a Micheasz, słysząc tę klątwę, zwrócił pieniądze matce. Matka, chcąc obrócić przekleństwo w błogosławieństwo, dała z tych pieniędzy 200 srebrników na wykonanie posgów rytego i lanego. Każąc sporządzić sobie efod kapłański i bożki domowe, Micheasz ustanowił na początku jednego ze swoich synów kapłanem, a potem wynajął Lewitę, mając nadzieję przez to pozyskać sobie błogosławieństwo Boże. Lecz powyższe posągi zostały zagrabione przez Danitów, którzy zdobyli Laisz i nazwali je Dan, osiedlając się w nim. Postawili u siebie zabrany od Micheasza posąg, a kapłana mieli Jehonatana, syna Gerszoma, który ze swoimi dziećmi pełnił służbę. Trwało to przez cały czas, dopóki Przybytek znajdował się w Sylo;
  2. Micheasz (1Krl.22:8) - prorok, syn Jimli;
  3. Micheasz (Jr.26:18) - z Moreszet, prorok w czasach króla judzkiego Hiskiasza;
  4. Micheasz (Jr.36:11) - syn Gemariasza.

MICHEASZ PROROK (Mi.1:1; Jr.26:18). Jeden z proroków mniejszych, z Moreszet, małego judzkiego miasta, na południe od Jerozolimy. Prorokował on w czasach królów judzkich: Jotana, Achaza, Hiskiasza, i w ten sposób był prawie współczesnym proroka Izajasza, który pełnił swoją prorocką służbę w czasach tych samych królów, ale też za Uzzjasza, ojca Jotana. (Mi.1:1 porównaj z Iz.1:1; 6:1). Pismo Święte i tradycja nic nam nie mówią o pochodzeniu proroka Micheasza, jego rodzicach i o jego życiu. Niektórzy biblijni interpretatorzy przypuszczają, że jedno z jego proroctw uratowało życie Jeremiaszowi (Jr.26:18-24).

MICHMAS (ukryte miejsce, schronienie – 1Sm.13:2; Iz.10:28 i inne). Miasto plemienia Beniamina, parę mil angielskich na północ od Jerozolimy. Wymienia się je w związku z opisem wojny Saula z Filistyńczykami (1Sm.13:2-23), a także w związku z proroczym wskazaniem na wtargnięcie do królestwa izraelskiego Asyryjczyków (Iz.10:28). Mieszkańcy Michmas w liczbie 122 osób powrócili z Ezdraszem z niewoli (Ezd.2:27). Przypuszcza się, że Michmas leżało na drodze do Ramy. Tutaj był obóz filistyński podczas wojny Filistyńczyków z Saulem i w tym miejscu Filistyńczycy zostali pokonani przez Izraelitów.

MICHMETAT (schronienie – Joz.16:67:7). Przygraniczne miasto między plemionami Efraima i Manassesa. Położenie miasta dokładnie nie określone.

MIDDIN (rozciągnięcie – Joz.15:61). Miasto w ziemi plemienia Judy, jedno ze znajdujących się na pustyni, jak się przypuszcza, w pobliżu morza Martwego.

MIDIAN (spór, kłótnia – 1M.25:2). Syn Abrahama i Ketury. Od niego wywodzą się Midianici, zamieszkujący pustynną ziemię wokół wschodniej części Morza Czerwonego, zwaną ziemią Midianitów (2M.2:15). Pokonał ich Hadad na polu moabskim (1M.36:35). Ziemia Midianitów znana była ze swoich wielbłądów (Sdz.7:12). Potomkowie Midiana posiadali duże stada wielbłądów (Iz.60:6). Tutaj ukrył się przed faraonem Mojżesz, tutaj ożenił się z córką Jetry, kapłana Midianitów, i tutaj mieszkał przez 40 lat, pasąc stada swojego teścia (2M.2:15-22). Midianici byli ludem koczowniczym i zamieszkiwali półwysep Synajski, kiedy Izraelici rozłożyli się obozem na równinach Moabu. Midianici razem z mieszkańcami Moabu wyprawili swoich starszych do Bileama z prośbą, żeby ten przeklął Izraela. Za taki wrogi stosunek do Izraelitów zostali surowo ukarani – ich królów i mężczyzn wytępiono; miasta i warownie spalono, ich różna własność, razem z żonami i dziećmi, zostały podzielone przez Mojżesza i Eleazara między lud (4M.31). Być może wtedy jakaś część Midianitów uniknęła zniszczenia, gdyż jakiś czas później widzimy ich napadających i prześladujących Izraelitów przez siedem lat, dopóki ich nie pokonał Gedeon (Sdz.6:8). Tak zostali Midiańczycy upokorzeni przed Izraelitami – mówi Pismo – i już nie podnosili swej głowy (Sdz.8:28). Później w Biblii wzmianki o Midianitach spotykamy bardzo rzadko.

MIEDŹ (1M.4:22 i inne) – wytapiano ją w Palestynie, a jej rudy znajdowały się w górach kananejskich (5M.8:9). Używano ją w większości do celów kultu, a także do wyrobu łańcuchów (Sdz.16:21), broni, tarcz, dzid i instrumentów muzycznych (1Krn.15:19; 1Kor.13:1; 1Sm.17:5-6). Dr Wilkinson mówi, że miedź wykorzystywano od najdawniejszych czasów w Egipcie i różną broń z miedzi, lustra i inne ozdoby wykonywano z miedzi w najodleglejszych czasach. W czasach Mojżesza ołtarz z drzewa akacjowego cały był obity miedzią, elementy Przybytku były też z miedzi (2M. 27 rozdział). Umywalnia między Przybytkiem i ołtarzem była cała z miedzi, tak samo jak dwie kolumny w świątyni Salomona, i miedziane morze, kadź miedziana, było całe odlane z miedzi (2M.30:18; 1Krl.7:15; 2Krn.4:15-18). Prócz tego, z miedzi robiono pogańskie bożki i różne naczynia (Da.5:4; 2M.38:3; 4M.16:39; Jr.52:18).

MIĘSO ZWIERZĄT (1M.1:29;2:16). W pierwszym okresie po stworzeniu świata człowiek nie mógł jeść mięsa zwierząt, ale po potopie, prócz płodów ziemi i owoców, pozwolono mu na jedzenie zwierząt, przy czym z pewnym ograniczeniem, jak np. zabroniono jeść mięso z krwią, gdyż w krwi zawiera się życie zwierzęcia (1M.9:2,4). W powszednim życiu ludzi więcej spożywano serów i mleka, lecz ludzie bogaci zwykle spożywali mięso i przy tym obficie (Iz.22:13). Według świadectwa 1Krl.4:22-23, do wyżywienia Salomon potrzebował w ciągu jednego dnia trzydzieści korców mąki przedniej i sześćdziesiąt korców mąki zwykłej, dziesięć tucznych wołów, dwadzieścia wołów z pastwiska i sto owiec, oprócz jeleni, gazeli, saren i tucznego drobiu. Na stół namiestnika Nehemiasza codziennie przygotowywano: jeden wół, sześć doborowych owiec i drób (Ne.5:17-18). Prorokowi Eliaszowi w czasie głodu kruki przynosiły mięso (1Krl.17:6). Przy czym pożywienie roślinne zawsze było jednym z głównych pokarmów Izraelitów. Mięso spożywano w większości podczas ofiar i w szczególnych przypadkach (Łk.15:23). Odnośnie spożywania mięsa i w ogóle pokarmów przez chrześcijański kościół, przez apostołów zostały dane mądre wskazówki (Rz.14:1 i dalej; 1Kor.10;25-33; Kol.2:16-23).


Mięta
MIĘTA (Mt.23:23). Ogrodowa roślina różnych rodzajów. Zakon Mojżeszowy nakazywał Żydom składać dziesięcinę do świątyni z polnych płodów (5M.14:22). Faryzeusze dokładnie składali dziesięcinę i z mięty, chociaż w Zakonie wprost tego nie przewidywano, jak też roślina ta, też i wiele innych, szczególnego znaczenia nie miała. Faryzeusze jakby chcieli udowodnić tym, że i szczegóły Zakonu Mojżeszowego surowo zachowują, chociaż w tym samym czasie nie wykonywali ważniejszych obowiązków. Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy – piętnuje ich za to Zbawiciel – że dajecie dziesięcinę z mięty i z kopru, i z kminku, a zaniedbaliście tego, co ważniejsze w zakonie: sprawiedliwości, miłosierdzia i wierności; te rzeczy należało czynić, a tamtych nie zaniedbywać (Mt.23:23).

MIGDAL-EDER (wieża trzody – 1M.35:21). Prawdopodobnie była to wieża strażnicza. Jest to pierwsze wymienione w Biblii miejsce, gdzie zatrzymał się Jakub w drodze z Betel do Efrata (w.16). Tutaj zmarła po porodzie Beniamina Rachela (1M.36:16-20). Migdal-Eder znajdowało się w pobliżu Betlejemu, według świadectwa Hieronima, 100 kroków od niego.

MIGDAL-EL (baszta Boża – Joz.19:38). Miasto w ziemi plemienia Naftaliego, na zachodnim brzegu jeziora Genezaret, nazwanego w Ewangelii wg Mateusza (15:39) Magadan.

MIGDAL-GAD (baszta Gada – Joz.15:37). Miasto w ziemi plemienia Judy.

MIGDOL (wieża, twierdza – 2M.14:2; 4M.33:7). Warowne miasto na północnej granicy Egiptu. Między Migdol i Morzem Czerwonym Izraelici rozłożyli się obozem przed swoim przejściem przez Morze Czerwone.

MIGRON (przepaść). Nazwa dwóch miast:
  1. Migron (1Sm.14:2 BG, BT) - miasto w ziemi plemienia Beniamina, w pobliżu Gibei, w którym przebywał Saul z 600 wojownikami;
  2. Migron (Iz.10:28) - miasto będące między Ajjat i Michmas, na południe od pierwszego i na północ od drugiego, w ziemi plemienia Beniamina.

MIJJAMIN (z prawej strony). Imię osób:
  1. Mijjamin (1Krn.24:9) - kapłan w czasach Dawida, mający szósty los w kolejności służby;
  2. Mijjamin (Ezd.10:25) - syn Parosza, Izraelita żyjący w czasach Ezdrasza i Nehemiasza;
  3. Mijjamin (Ne.10:8) - z Lewitów, którzy powrócili z niewoli z Zerubabelem.

MIKLOT (odrośl, sęk). Imię osób:
  1. Miklot (1Krn.8:31-32) - ojciec Szimei i syn Jeiela, naczelnik Gibeonitów;
  2. Miklot (1Krn.27:4) - książę w oddziale Dodaja, dowódcy nad oddziałem drugiego miesiąca.

MIKNEJASZ (panowanie Pana – 1Krn.15:18,21). Lewita ze śpiewaków drugiego stopnia, grających na cytrach podczas przenoszenia Skrzyni Bożej do Jerozolimy przez Dawida.

MIKOŁAJ (zwycięstwo ludu – Dz.6:5). Pochodził z Antiochii, nawrócony prawdopodobnie z pogaństwa na chrześcijaństwo, jeden z diakonów Kościoła apostolskiego.

MIKRI (godny ceny – 1Krn.9:8). Beniaminita, ojciec Uzzjego.

MILALAJ (Jahwe przemówił – Ne.12:36). Jedna z osób grających na muzycznych instrumentach podczas poświęcenia muru jerozolimskiego w czasach Nehemiasza.

MILET (Dz.20:15-17; 2Tm.4:20). Miasto w Małej Azji parę mil od Morza Egejskiego, w pobliżu ujścia rzeki Meander. Znane było ze świątyni Apollona, której ruiny widoczne są do tej pory, i jako miejsce urodzenie Talesa i innych znanych w historii ludzi. Chrześcijaństwo w Milecie zostało zasiane przez apostołów, a jeden z biskupów Miletu obecny był na Nicejskim Soborze (325 r.). Miasto Milet niewątpliwie znane jest z historii, lecz w Nowym Testamencie jego nazwę spotyka się tylko parę razy. Tutaj apostoł Paweł, w drodze z Grecji do Jerozolimy, wezwał do siebie pasterzy efeskiego zboru, wygłosił do nich bardzo wzruszającą mowę pożegnalną, gdyż nie miał nadziei być jeszcze w tym mieście (Dz.20:15-38). W Milecie zostawił on chorego Trofima (2Tm.4:20).

MILKA (aram. Doradczyni).
  1. Milka (1M.11:29) - córka Harana i żona Nachora, brata Abrama. Lista jej dzieci zamieszczona jest w 1M.22:21-22;
  2. Milka (4M.26:33; 36:11) - córka Selofchada, z rodu Manassesa, syna Józefa.

MILKOM (2Sm.12:30; 1Krl.11:5,33; 2Krl.23:13; Je.49:1,3; Sof.1:5). Bożek Moabitów i amonitów. Czcząc tego bożka czczono Saturna, według pogańskiej mitologii pożerającego swoje dzieci (patrz Moloch).

MILLO (wał, nasyp). Nazwa części obwarowań w Jerozolimie (2Sm.5:9; 1Krl.9:15; 9:24; 11:27; 2Krl.12:21; 1Krn.11:8; 2Krn.32:5) i wieża w Sychem (Sdz.9:6 BT i BG).

MIŁOSIERDZIE (Mt.5:7). Jedna z ważniejszych chrześcijańskich cnót, polegająca na czynieniu miłosierdzia w sposób cielesny i duchowy. Różny miłosierdzia obraz i szerokie to przykazanie – mówi Jan Złotousty. Czyny miłosierdzia cielesnego są następujące: karmić głodnych, poić pragnących, ubrać nagiego lub mającego niedostatek w koniecznej odzieży, odwiedzać będących w więzieniu, odwiedzać chorych, obcego przyjąć do domu i pocieszyć, grzebać biednych zmarłych. Duchowe czyny miłosierdzia są następujące: przez zwiastowanie zawrócić grzesznika z błędnej drogi jego (Jak.5:20), nieznającego nauczyć prawdy i dobra, dać bliźniemu dobrą i w odpowiedni czas radę w trudnościach lub w niebezpieczeństwie, z którego nie zdaje sprawy, modlić się o niego do Boga, pocieszyć smutnego, nie oddawać złem za zło, które uczynili nam inni, z serca wybaczać krzywdy. Pan obiecuje miłosiernym to, że oni miłosierdzia dostąpią, unikną wiecznego potępienia za grzechy na sądzie Bożym.

MIŁOŚĆ (1Kor.13; Mt.22:36-40). Przykazania Pańskie zostały umieszczone na dwóch płytach, gdyż w przykazaniach zawierają się dwa rodzaje miłości, tj. miłość do Boga i miłość do bliźniego. Kiedy jeden z faryzeuszów, kusząc Pana, zapytał Go: Nauczycielu, które przykazanie jest największe? A On mu powiedział: Będziesz miłował Pana, Boga swego, z całego serca swego i z całej duszy swojej, i z całej myśli swojej. To jest największe i pierwsze przykazanie. A drugie podobne temu: Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego. Na tych dwóch przykazaniach opiera się cały zakon i prorocy. Naszych bliźnich musimy szanować wszystkich, gdyż wszyscy stworzeni są przez Boga i pochodzą od jednego człowieka. Wierzący w Chrystusa powinni być nam szczególnie bliscy jako dzieci jednego Ojca ze względu na wiarę w Jezusa Chrystusa. Miłość samego siebie jest właściwa każdemu według prawa naturalnego: Albowiem nikt nigdy ciała swego nie miał w nienawiści, ale je żywi i pielęgnuje (Ef.5:29). Większej miłości nikt nie ma nad tę, jak gdy kto życie swoje kładzie za przyjaciół swoich – powiedział Pan (J.15:13).

MINA (1Krl.10:17; Ez.45:12). Grecka srebrna moneta, będąca w użyciu w czasach babilońskiej niewoli i później. Była równa 50 świątynnym syklom lub srebrnikom i 100 zwykłym syklom.

MINERAŁY. Palestyna nie była szczególnie bogata w minerały. Wapień, dolomit i drobny wapiennopodobny kamień tworzą górną warstwę gleby, a w Libanie była ruda miedzi. W Palestynie była kamienna sól, siarka, asfalt, który szczególnie spotyka się w większej ilości na południowym brzegu Morza Martwego. W okolicy Jerycha były kopalnie siarki, a w Libanie, prócz kopalni miedzi, były dość duże kopalnie żelaza.

MINIAMIN (z prawej ręki). Imię osób:
  1. Miniamin (2Krn.31:15) - jeden z Lewitów, wyznaczonych przez króla Hiskiasza do przyjmowania i wydawania daniny wnoszonej przez lud;
  2. Miniamin (Ne.12:17) - kapłan w czasach arcykapłana Jojakima;
  3. Miniamin (Ne.12:41) - jeden z kapłanów w czasach Nehemiasza, uczestniczący w poświęceniu muru jerozolimskiego.

MINNI (znaczenie słowa nieokreślone – Jr. 51:27). Nazwa krainy między Araratem i Aszkenaze. Przypuszcza się, że była to armeńska prowincja. W syryjskiej Biblii słowo Minni przetłumaczono słowem: Armenia.

MINNIT (Sdz.11:33; Ez.27:17 – znaczenia nazwy dokładnie nie określono). Nazwa miasta Ammonitów, do którego Jefta ścigał nieprzyjaciela. Według Hieronima, znajdowało się półtora godziny drogi od Chesbon do Filadelfii. Miasto znane było z pszenicy, sprzedawanej nawet na rynkach Tyru, oleju drzewnego, balsamu, miodu i innych rzeczy.

MIÓD (2M.32:13; Ps.81:17). Mojżesz mówi, że Pan naród Swój powiódł go po wzgórzach ziemi, aby spożywał plony pól; karmił go miodem ze skały, i oliwą z opoki krzemiennej. Miód wytwarzają pszczoły z pyłków kwiatów. O obfitości miodu w ziemi izraelskiej wskazuje się w wielu miejscach Pisma Świętego, tak samo jak w pracach wielu podróżników. Palestyna prawdziwie była krajem opływającym w mleko i miód (2M.3:8,17). Dziki miód, którym karmił się Jan Chrzciciel na pustyni, prawdopodobnie był miodem zbieranym w rozstępach skalnych i dziuplach drzew. Niekiedy jako miód rozumiano cukrową ciecz, którą otrzymywano z kiści winogron i innych miododajnych roślin i która po hebrajsku nazywa się dêbbêsh (2Krn.31:5). Mleko i miód u starożytnych narodów były głównym i codziennym pożywieniem. Nie można było ofiarować miodu Panu na ołtarzu (3M.2:11), prawdopodobnie w celu rozróżnienia między religijnymi obrzędami Izraelitów i pogan, u których ofiary z miodu zajmowały jedno z pierwszych miejsc (Ez.16:13,19).

MIRA (Dz.27:5). Miasto w Licji, w Małej Azji. Tutaj zatrzymał się na jakiś czas statek, na którym płynął do Rzymu apostoł Paweł razem z innymi więźniami, i tutaj wszyscy będący na statku zostali przeprowadzeni na inny statek, odpływający prosto do Italii. W tym mieście w czasach Dioklecjana i Konstantyna Wielkiego biskupem był Nikolaj. Miasto było jednym z sześciu głównych miast Licji i znajdowało się na wschód od Patary.

MIRIAM (wysoka). Imię osób:
  1. Miriam (2M.15:20-21) - siostra Mojżesza i Aarona; jak się przypuszcza, parę lat starsza od Mojżesza. Ona uczestniczyła w uratowaniu życia brata swego, niemowlęcia Mojżesza, i zaproponowała córce faraona wziąć za mamkę mu swoją matkę Jochebed (2M.2.). Przy wyjściu Izraelitów z Egiptu, ona razem z innymi wyszła za swoim bratem Mojżeszem i po przejściu przez Morze Czerwone staje na czele niewiast izraelskich, z bębenkami i pląsając chwaląc Pana. Śpiewajcie Panu – śpiewała Miriam – Gdyż nader wspaniałym się okazał: Konia i jego jeźdźca wrzucił w morze! (2M.15:21). Za niesprawiedliwe pomówienie Mojżesza została ukarana przez Boga trądem, lecz po modlitwie swego brata została cudownie uzdrowiona i spędziła siedem dni poza obozem. Zmarła i została pogrzebana w Kadesz (4M.20:1);
  2. Miriam (1Krn.4:17) - Judejczyk, syn Jetera.

MIRMA (oszustwo – 1Krn.8:10). Beniaminita, syn Szacharaima.

MIRRA (2M.30:23; Pnp.4:6; Mt.2:11; J.19:39 i inne). Dobrze znana aromatyczna substancja, używana też w medycynie. Była ona od dawna przedmiotem handlu i wysoko ceniona przez Egipcjan i Żydów, tak samo przez Greków i Rzymian. Wzmianki o mirze w Piśmie Świętym spotykamy często, jak to widać z powyższych wersetów. W starożytności wykorzystywano mirrę po części jako składnik do namaszczeń, aromatów – okadzania odzieży i pomieszczeń, i w końcu do balsamowania i namaszczania ciał zmarłych (J.19:39); niekiedy mieszano też wino z mirrą (Mk.15:23). Wśród darów wschodnich mędrców, którzy przybyli pokłonić się niemowlęciu Jezusowi, była i mirra (Mt.2:11). Nikodem przyniósł w celu namaszczenia ciała zmarłego Pana około stu funtów mieszaniny mirry i aloesu (J.19:39).


Mirt
MIRT (Iz.41:19 i inne). Piękna aromatyczna roślina z rzędu wiecznie zielonych. Osiąga niekiedy wysokość od 15 do 20 stóp. Ciemnozielone, jakby polerowane liście drzew mirtowych, ich aromatyczny zapach i piękne kwiaty często były wspominane przez pisarzy, jako emblemat dla zaznaczenia chwały i pomyślności Kościoła Chrystusowego. Tak np. Izajasz opisuje zasadzenie tej rośliny na pustyni jako jedno z działań Bożych. Zamiast pokrzywy – mówi on – wyrośnie mirt (55:13). W widzeniu prorok Zachariasz w twarzy męża na rudym koniu, stojącego wśród mirtów w dolinie, widzi samego Pana z niebiańskim wojskiem (1:8). Izraelitom było nakazane, żeby w święto Namiotów, w czasach Nehemiasza, synowie izraelscy mieszkali w namiotach lub szałasach, zbudowanych z gałęzi mirtu i palmy oraz innych szeroko listnych drzew (Ne.8:15). Z gałązek i liści mirtu w starożytności robiono wianki, które wkładano na głowy bohaterów i zwycięzców; zaś laurowe wieńce nosili rzymscy dowódcy tylko po ważnych zwycięstwach nad znaczącym nieprzyjacielem. Mirtowy wianek z różami w starożytności był ulubioną ozdobą weselną na Wschodzie.

MISPA inaczej MISPE (wieża strażnicza). Nazwa nadawana dla wielu miejsc, będących na wzniesieniach:
  1. Mispa (1M.31:44-49) - lewickie miasto w Gileadzie, za Jordanem. W jego miejscu Jakub i Laban zawarli między soba przymierze. W czasach sędziów tutaj izraelici rozłożyli się obozem przeciwko Amonitom;
  2. Mispa Moabska (1Sm.22-3-5) - na wschód od Morza Martwego, gdzie Dawid dla bezpieczeństwa na jakiś czas pozostawił swoich rodziców pod opieką króla Moabu;
  3. Ziemia Mispa (Joz.11:3) - znajdowała się na północy Palestyny, na południowy-zachód od Antylibanu, u podnóża Hermonu, i była zajęta przez Chiwwijczyków. Do tego miejsca Jozue ścigał Kananejczyków po pokonaniu ich nad wodami Merom. Do tej okolicy należała też dolina Mispe (Joz.11:8);
  4. Mispe (Joz.15:8) - miasto plemienia Judy;
  5. Mispe (Joz.28:26) - miasto plemienia Beniamina, niedaleko Ramy. Miejsce zgromadzeń ludu w czasach sędziów i Samuela. Tutaj mieszkał prorok Samuel i sądził Izraela. Tutaj Saul został wybrany na króla (1Sm.10:17-25). Miasto umocnił król Asa. Było miejscem przebywania Gedaliasza, którego Nebukadnesar ustanowił namiestnikiem miast judzkich po uprowadzeniu Judejczyków (Je.40:6-13). Po powrocie z niewoli miasto Mispa zostało odbudowane (Ne.3:19). Niektórzy utożsamiają biblijne miasto Mispa z obecnym Scopus na północny-wschód od Jerozolimy.

MISPAR (opowiadanie – Ezd.2:2). Jeden z mężów, który powrócił z niewoli babilońskiej z Zerubabelem. W Ne.7:7 nazywa się Misperet.

MISRAIM (znaczenie słowa nieokreślone – 1M.10:6). Imię jednego z synów Chama, którego potomkowie, jak się wydaje, zasiedlili Egipt. W świętych księgach żydowskich pod tą nazwą stale rozumie się Egipt.

MISREFOT-MAIM (właściwie wrzenie wód – Joz.11:8; 13:6). Według interpretatorów Biblii ta nazwa odnosi się do jednej miejscowości w pobliżu Sydonu, tożsamej z Sareptą. Według innych, jest to zlewisko wód lub źródeł u podnóża Moszakka, na brzegu morskim między Tyrem i Akko.

MISZAEL (kto podobny do Boga). Imię osób:
  1. Miszael (2M.6:22) - syn Uzziela, dziadek Mojżesza I Aarona. On razem z bratem swoim Elsafanem wynieśli ciała spalonych przez ogień Pański Nadaba i Abichu poza obóz (3M.10:4);
  2. Miszael (Ne.8:4) - jeden z naczelników ludu, stojący z lewej strony Ezdrasza, kiedy on czytał ludowi księgę Zakonu;
  3. Miszael (Dn.1:6-7,11,19; 2:17) - jeden z trzech towarzyszy Daniela w Babilonie, któremu zmieniono imię na Meszach.

MISZAL (prośba – Joz.19:26). Lewickie miasto w ziemi plemienia Asera. W Joz.21:30 nazywa się Miszeal.

MISZEAM (ich oczyszczenie, a według innych: nierozumność – 1Krn.8:12). Beniaminita, z synów Elpaala.

MISZMA (to, co się słyszy). Imię osób:
  1. Miszma (1M.25:14) - z synów Ismaela, syna Hagar. Od niego pochodziło beduińskie plemię w Arabii, koczujące na północny-wschód od Medyny;
  2. Miszma (1Krn.4:25) - z potomków Symeona, syna patriarchy Jakuba, syn Mibsama.

MISZMANNA (otyłość – 1Krn.12:11). Jeden z Gadytów, dowódca, który przystąpił do Dawida w Syklag.

MISZRAITCZYCY (rozszerzenie, przeciążenie – 1Krn.2:53). Potomkowie Kaleba, z rodzin Kiriat-Jearima.

MITKA (słodkość, słodki – 4M.28-29). Jeden z obozów podczas wędrówki Izraelitów przez pustynię.

MITREDAT (ofiarowany duchowi słońca). Imię osób:
  1. Mitredat (Ezd.1:8) - skarbnik Cyrusa, króla perskiego, mający w swoich rękach naczynia świątynne, które przekazał z rozkazu króla księciu judzkiemu Szeszbassarowi;
  2. Mitredat (Ezd.4:7) - jeden z Persów, wrogich Żydom, starający się przeszkodzić im w odbudowie świątyni.

MITTANIASZ (dar Pana – 2Krn.29:13). Lewita, z synów Asafa, pomagający Hiskiaszowi przy oczyszczaniu świątyni.

MITYLENE (Dz.20:14). Stolica starożytnej wyspy Lesbos na zachodnim brzegu Małej Azji. Apostoł Paweł przechodził przez Lesbos w drodze z Koryntu do Jerozolimy. W tamtym czasie stolica wyspy znana była ze swego piękna i handlu. Czas początków chrześcijaństwa na wyspie nie jest znany, lecz niewątpliwe, że tutaj już w piątym stuleciu po Chrystusie istniało chrześcijaństwo.

MIWSAM (przyjemny zapach – 1M.25:13). Syn Ismaela. W 1Krn.1:29 nazywa się Nibsam.

MIZJA (Dz.16:7-8). Dzielnica w północno-zachodniej Małej Azji, na południu graniczyła z Lidią, na wschodzie z Bitynią i Frygią, na północy i zachodzie z Morzem Egejskim. Chrześcijaństwo rozkwitało tutaj od wczesnych czasów chrześcijańskiej ery. Nazwę swoją Mizja otrzymała od bukowych drzew, które rosły tutaj w obfitości.

MIZZA (nieokreślone znaczenie – 1M.36:13,17). Jeden z synów Reuela, syna Ezawa, edomski naczelnik.

MLEKO (1Kor.3:2). Płynny i bardzo nasycający pokarm, otrzymywany głównie przez dojenie krów. Przy czym na Wschodzie, jak wiadomo z Pisma Świętego, mleko otrzymywano od owiec, kóz i wielbłądzic, i było cenione wyżej oraz używane chętniej niż krowie. Najprostszy i pierwszy duchowy pokarm, którym karmi się na początku każdy odrodzony z Ducha Świętego w Piśmie Świętym porównywany jest z naturalnym mlekiem (Hbr. 5:12). Zdanie: Ziemia opływająca w mleko i miód (Joz.5:6), oznacza kraj niezwykle płodny, dający wszystko co potrzebne do bytowania i dobrobytu ludzi. Słowa: Wino i mleko (Iz.55:1), oznaczają wszystkie duchowe dobra i przywileje. Zakaz: Nie będziesz gotował koźlęcia w mleku jego matki (2M.23:19), prawdopodobnie odnosi się do jakiegoś pogańskiego zwyczaju, mającego związek z przyniesieniem na ofiarę pierwszych płodów. Ten zakaz powtarza się jeszcze dwa razy (2M.34:26; 5M.14:21). Ser zwykle robi się z mleka (2Sm.17:29). Gdy twardniał, to łamano go na kawałki w celu spożycia (patrz Ser).

MŁODZIENIEC (Łk.7:14). Młody człowiek. W Ewangeliach spotykamy też określenie innego wieku ludzi. Na przykład w Ewangelii wg Łukasza mówi się o Panu Jezusie jako dziecku (Łk.2:40,43). Szczegóły wskrzeszenia młodzieńca z Nain przytoczone są w Ewangelii wg Łukasza (7:11-16). Raduj się, młodzieńcze, w swojej młodości - mówi mądry Salomon - i bądź dobrej myśli, póki jesteś młody. Postępuj tak, jak każe ci serce, i używaj, czego pragną twoje oczy, lecz wiedz, że za to wszystko pozwie cię Bóg na sąd (Kzn.Sal.11:9). Pamiętaj o swoim Stwórcy w kwiecie swojego wieku, zanim nadejdą złe dni i zbliżą się lata, o których powiesz: Nie podobają mi się (tzn. póki nie nastąpi starość) (Kzn.Sal.12:1). Młodzieńczych zaś pożądliwości się wystrzegaj, a zdążaj do sprawiedliwości, wiary, miłości, pokoju z tymi, którzy wzywają Pana z czystego serca - mówi apostoł Paweł w liście do Tymoteusza (2Tm.2:22).

MNAZON (przekorny – Dz.21:16). Chrześcijański uczeń, urodzony na Cyprze, goszczący w swoim domu apostoła Pawła i jego towarzyszy idących z Cezarei do Jerozolimy. Z domu Mnazona apostoł na drugi dzień wyprawił się do apostoła Jakuba.

MOAB, moabicki, Moabici (potomstwo ojca – 4M.22:1; 33:48,50). Kraina znajdująca się na wschód od Morza Martwego, po obu stronach rzeki Arnon. Mieszkańcy tej krainy nazywali się Moabitami, od Moaba, syna Lota z jego starszą córką. Moab był protoplastą Moabitów (1M.19:30-37). Moabici zostali surowo ukarani za złe potraktowanie Izraelitów (5M.23:3-6; Sdz.3:12-30; 2Sm.8:2). Byli oddani bałwochwalstwu, dlatego do nich zwracali się ze swym napiętnowaniem i proroctwami niektórzy prorocy. (Iz.15, 16; Jr.48). Moab w starożytnych czasach był bardzo żyzną krainą. Upadek Moabu dokładnie przepowiedział prorok Sofoniasz: Moab stanie się jak Sodoma, a synowie Ammonowi jak Gomora, miejscem bujnych pokrzyw i dołem solnym, i pustynią po wszystkie czasy (Sof.2:9).

MOADIASZ (świąteczny dzień Jahwe – Ne.12:17). Głowa rodziny Piltaja, kapłana towarzyszącego Zerubabelowi w Jerozolimie po niewoli.

MODLITWA. Jest wznoszeniem umysłu i serca do Boga. Towarzyszy temu słowo człowieka do do Boga pełne czci, pobożności, pietyzmu. Przykładem dla wszystkich modlitw lub powszechną chrześcijańską modlitwą niewątpliwie powinna być Modlitwa Pańska: Ojcze nasz itd. (Mt.6:9-13), której Pan nasz Jezus Chrystus nauczył apostołów i którą oni przekazali wszystkim wierzącym. Dzieli się ona: na wzywanie, siedem próśb i słowa chwały.

MOJŻESZ (wyciągnięty lub uratowany z wody – 2M.2:10 i inne). Przywódca i prawodawca ludu Izraelskiego, prorok i pisarz ksiąg Pisma Świętego. Urodził się w Egipcie w 1574 lub 1576 roku przed Chrystusem i był synem Amrama i Jochebed. Kiedy Mojżesz urodził się, jego matka, Jochebed, przez parę miesięcy ukrywała go, lecz kiedy dalej ukrywać nie było można, włożyła do kosza i zostawiła przy brzegu Nilu w trzcinie, przy czym siostra Mojżesza z daleka obserwowała to, co z nim się stanie. Córka faraona, króla egipskiego, wyszła nad rzekę kąpać się i tutaj zobaczyła koszyk, usłyszała płacz dziecka, użaliła się nad nim i postanowiła zachować jego życie. W ten sposób, wyciągnięty z wody, według propozycji siostry Mojżesza, został oddany na wychowanie swojej matce. Kiedy zaś podrósł, matka przekazała go córce faraona i był u niej jako syn, a będąc na królewskim dworze, nauczono go wszelkiej egipskiej mądrości (2M.2:1-10; Dz.7:19-22). Według świadectwa Flawiusza, był nawet dowódcą egipskich wojsk w wojnie z Etiopczykami, którzy wtargnęli do Egiptu do samego Memfis i z sukcesem pokonał ich (Kron. Księga II, rozdz. 10). Nie patrząc jednak na swoją komfortową sytuację przy faraonie, Mojżesz – według słów apostoła – wolał raczej znosić uciski wespół z ludem Bożym, aniżeli zażywać przemijającej rozkoszy grzechu, uznawszy hańbę Chrystusową za większe bogactwo niż skarby Egiptu (Hbr.11:24-26). Skończył 40 lat i pewnego razu zapragnął odwiedzić braci swoich, synów Izraela. Tutaj zobaczył ciężką ich pracę i jak bardzo cierpią z powodu Egipcjan. Pewnego razu wstawił się za izraelitą, którego bił Egipcjanin i w sporze zabił go. Następnego dnia ujrzał spierających się ze sobą dwóch Izraelitów i zaczął godzić ich jako braci. Jeden z nich powiedział: Któż cię ustanowił przełożonym i sędzią nad nami? Czy chcesz mię zabić, tak jak wczoraj zabiłeś Egipcjanina? (Dz.7:23:28). Usłyszawszy to, Mojżesz dla swego bezpieczeństwa, że wiadomość o śmierci może dotrzeć do faraona, uciekł do ziemi Midianitów. W domu midiańskiego kapłana Jetro, ożenił się z córką jego Sypporą i spędził tutaj 40 lat.

Pasąc stada swego teścia, dotarł do góry Bożej, do Horebu (2M.3:1). Ujrzał tutaj niezwykłe zjawisko: krzew ciernisty cały w płomieniach, płonący i nie spalający się. Zbliżywszy się do krzewu usłyszał głos Pana ze środka krzewu, nakazujący mu zdjąć obuwie z nóg swoich, bo miejsce, na którym stał, było ziemią świętą. Mojżesz pośpiesznie zdjął obuwie i z bojaźni zasłonił swoją twarz. Później otrzymał nakaz Boży, aby iść do faraona w celu uwolnienia Izraelitów. Obawiając się swojej niedoskonałości i przedstawiając różne trudności, Mojżesz parę razy odmawiał tego wielkiego poselstwa, lecz Pan obdarzył go swoją obecnością i pomocą, objawił mu Swoje imię: Jestem (Jahwe), a na uwiarygodnienie Swej potęgi zmienił laskę będącą w rękach Mojżesza w węża i węża znowu w laskę; później Mojżesz z nakazu Bożego włożył rękę swoją w zanadrze, a ręka zbielała od trądu jak śnieg; potem znowu włożył w zanadrze, wyjął ją i była zdrowa. Na pomocnika Mojżeszowi Pan wyznaczył jego brata Aarona. Wtedy Mojżesz uległ powołaniu Pana.

Razem z bratem swoim Aaronem, stanął przed faraonem, i w imieniu Jahwe prosili go o wypuszczenie Izraelitów z Egiptu na trzy dni, aby złożyć ofiary na pustyni. Faraon, jak też przepowiedział Pan, odmówił im. Wtedy Pan poraził Egipcjan strasznymi plagami, z których ostatnią było zabicie przez anioła w jedną noc wszystkich pierworodnych egipskich. Ta straszna plaga złamała w końcu upór faraona. On pozwolił Izraelitom na wyjście z Egiptu na pustynię, na trzy dni, zabrać swoje bydło i trzody. I nalegali Egipcjanie na lud, by ich śpiesznie wyprawić z kraju, bo mówili: Wszyscy pomrzemy. Izraelici, dokonawszy w ostatnią noc, według nakazu Bożego, Paschę, wyszli z Egiptu w liczbie 600 tys. mężów ze swym dobytkiem, przy czym pomimo całego pośpiechu, nie zapomnieli zabrać ze sobą kości Józefa. Sam Bóg pokazywał im kierunek ich drogi: On szedł przed nimi w dzień w słupie obłoku, a nocą w słupie ognistym, rozświetlając drogę ich (2M.13:21-23). Faraon i Egipcjanie szybko pożałowali, że wypuścili Izraelitów i pognali z wojskiem aby ich dogonić, i oto już zbliżali się do ich obozu nad Morzem Czerwonym. Wtedy Pan nakazał Mojżeszowi wziąć laskę swoją i rozdzielić morze tak, żeby synowie Izraela mogli przejść pośród morza suchą nogą. Mojżesz postąpił zgodnie z nakazem Bożym, a morze rozdzieliło się i odkryło się suche dno. Synowie Izraelscy poszli przez morze po suchym dnie, tak że wody były murem z prawej i lewej strony. Egipcjanie poszli za nimi w środek morza, ale doprowadzeni przez Boga do zwątpienia, rzucili się do ucieczki z powrotem. Wtedy Mojżesz, po wyjściu już Izraelitów na brzeg, znów wyciągnął swoją rękę w kierunku morza i wody wróciły ponownie na swoje miejsce, pochłaniając faraona z jego wojskiem, wozami i jeźdźcami; nie pozostał ani jeden z nich, żeby powiedzieć w Egipcie o tej strasznej tragedii. Na brzegu morza Mojżesz i cały lud triumfalnie zaśpiewali dziękczynną pieśń Bogu: Zaśpiewam Panu, gdyż nader wspaniałym się okazał: Konia i jego jeźdźca wrzucił w morze – a Miriam i wszystkie kobiety, uderzając w bębenki, śpiewały: Śpiewajcie Panu, gdyż nader wspaniałym się okazał (2M.14:5-31).

Mojżesz poprowadził Izraelitów do ziemi Obiecanej przez pustynię Arabską. Trzy dni szli przez pustynię Szur i nie znajdowali wody, prócz gorzkiej (Mara). Bóg uczynił tę wodę słodką, nakazując Mojżeszowi aby włożył do niej wskazane przez Niego drzewo. Na pustyni Sin, wskutek powszechnego narzekania na brak pożywienia i mięsa, Bóg zesłał im mnóstwo przepiórek i od tego czasu przez wszystkie następne 40 lat codziennie posyłał im z nieba mannę. W Refidim, gdzie nie było wody i było narzekanie ludu, Mojżesz z nakazu Bożego wydobył wodę ze skały góry Horeb, uderzywszy w nią swoją laską. Tutaj Amalekici napadli na Izraelitów, lecz zostali pokonani. Mojżesz przez całą bitwę modlił się na górze, wyciągając swoje ręce do Boga (2M. 17:11-12). W trzecim miesiącu po wyjściu z Egiptu, Izraelici podeszli w końcu do podnóża góry Synaj i rozłożyli się obozem. Trzeciego dnia z nakazu Bożego lud zebrał się wokół góry, z surowym zakazem zbliżania się do niej niż określona granica. Trzeciego dnia rano rozległy się grzmoty, pojawił się gęsty obłok nad górą i doniosły głos trąby, góra Synaj cała dymiła, gdyż Pan w ogniu zstąpił na nią. Tak ujawniła się obecność Boża na Synaju. W tym czasie Pan, aby słyszał cały lud, wypowiedział dziesięć przykazań Zakonu Bożego. Później Mojżesz wszedł na górę, przyjął od Pana prawa: moralne i cywilne, i kiedy zszedł z góry, obwieścił to wszystko ludowi i wszystko zapisał w księdze. Później po pokropieniu ludu krwią i przeczytaniu księgi Przymierza, Mojżesz ponownie z nakazu Bożego wszedł na górę, przebywając tam 40 dni i 40 nocy otrzymał tam szczegółowe pouczenia od Boga o budowie Przybytku i ołtarza, o wszystkim co dotyczy służby świątynnej, na koniec zaś dwie kamienne płyty z wyrytymi na nich dziesięcioma przykazaniami (2M.19; 20; 24; 31:18).

Po powrocie z góry Mojżesz zobaczył, że lud, pozostawiony sam sobie, popadł w okropne bałwochwalstwo, oddając cześć złotemu cielcowi czczonym w Egipcie. Rozbił płyty z przykazaniami, a złotego cielca spalił w ogniu, popiół rozsypując na wodzie, którą dał pić. Prócz tego, z nakazu Mojżesza, padło w tym dniu od miecza lewitów trzy tysiące ludzi, głównych sprawców przestępstwa. Potem Mojżesz znów poszedł na górę błagać Pana o przebaczenie ludowi jego bezprawia, i znowu był tam 40 dni i nocy, nie jedząc i nie pijąc a Pan dał się przebłagać. Pobudzony tą łaską, Mojżesz miał odwagę prosić Boga, aby objawił mu chwałę Swoją. I oto jeszcze raz zostało mu nakazane wejść na górę z przygotowanymi płytami, i znów przebywał tam 40 dni i nocy. W tym czasie Pan zstąpił w obłoku i przechodził przed nim w Swojej chwale. Mojżesz w bojaźni padł na ziemię. Blask chwały Bożej odbił się na twarzy jego i kiedy zszedł z góry, lud nie mógł patrzeć na niego; dlatego nosił zasłonę na swojej twarzy, którą zdejmował, kiedy zjawiał się przed Panem. Po pół roku zbudowany został Przybytek i poświęcony. Do służby w Przybytku wyznaczony został Aaron ze swymi synami, a wkrótce do pomocy im oddzielone zostało całe plemię Lewiego (2M.35:4-35; 3M.8; 9). W dwudziestym dniu drugiego miesiąca drugiego roku obłok ruszył znad Przybytku i Izraelici poszli w dalszą drogę, przebywając pd górą Synaj około roku (4M.9:5; 10:11-12).

Dalszej ich wędrówce towarzyszyło mnóstwo pokuszeń, narzekań, brak wiary i zgubą ludu, lecz jednocześnie był tam nieprzerwany szereg cudów i miłosierdzia Pana do Swego wybranego narodu. Tak np. na pustyni Paran lud szemrał z powodu braku mięsa i ryb: A teraz opadliśmy z sił, bo nie mamy nic, a musimy patrzeć tylko na tę mannę – z wyrzutem mówili do Mojżesza. Za karę część obozu została zniszczona przez ogień od Boga. Lecz to mało dało do myślenia niezadowolonym. Wkrótce zaczęli lekceważyć mannę i zażądali mięsa. Wtedy Pan zesłał silny wiatr, który przyniósł od morza przepiórki w dużej ilości. Lud rzucił się z pożądliwością do zbierania przepiórek, zbierał je dzień i noc, jedząc do przesytu. Lecz ta pożądliwość i przesyt były przyczyną śmierci wielu z nich, a miejsce gdzie zginęło mnóstwo ludu, zostało nazwane Grobami Rozkoszy. W następnym obozie Mojżesz doświadczył nieprzyjemności od najbliższych swoich, Aarona i Miriam, lecz Bóg wywyższył go jako wiernego Swego sługę w całym Jego domu. (4M.12).

Kontynuując dalej swoja drogę, Izraelici zbliżyli się do ziemi Obiecanej i szybko mogliby zawładnąć nią, gdyby temu nie przeszkadzała ich niewiara. Na pustyni Paran, w Kadesz, miało miejsce największe narzekanie, kiedy od dwunastu zwiadowców, wysłanych do oględzin ziemi Obiecanej, Izraelici usłyszeli o wielkiej mocy, wielkim wzroście mieszkańców tej ziemi i umocnionych jej miastach. Podczas tego wzburzenia chcieli ukamienować nawet samego Mojżesza i Aarona z dwoma ich zwiadowcami, i wybrać sobie nowego wodza na powrót do Egiptu. Wtedy Pan skazał ich za to na czterdziestoletnią wędrówkę, tak że wszyscy oni powyżej dwudziestego roku życia musieli umrzeć na pustyni, prócz Jozuego i Kaleba (4M.13; 14). Później nastąpił nowy bunt Koracha, Datana i Abirama przeciwko samemu Mojżeszowi i Aaronowi, surowo ukarany przez Pana, a kapłaństwo znowu zostało utwierdzone w domu Aarona (4M.16; 17:1-15).

Blisko 30 lat wędrowali Izraelici po pustyni i prawie wszyscy, którzy wyszli z Egiptu, umarli. Z nastaniem czterdziestego roku po wyjściu z Egiptu, są w Kadesz, na pustyni Syn, na granicy ziemi edomskiej. Tutaj z powodu braku wody lud ponownie narzeka na Mojżesza i Aarona, którzy zwrócili się z modlitwą do Pana. Pan przychylił się do modlitwy i przykazał Mojżeszowi oraz Aaronowi zebrać lud i z laską w rękach nakazać skale, aby wydała wodę. Mojżesz uderzył w skałę laską dwa razy i wylało się dużo wody. Lecz w tym przypadku Mojżesz jakby nie dowierzał jednemu swemu słowu, uderzając laską postąpił wbrew woli Bożej. Za to z Aaronem umarli poza ziemia Obiecaną (4M.20:1-12). W dalszej wędrówce na górze Hor zakończył życie Aaron, przedtem przekazując arcykapłaństwo swemu synowi Eleazarowi (4M.22:22-29). Pod koniec wędrówki lud znowu stracił wiarę i narzekał. Jako karę Bóg zesłał na nich jadowite węże, a kiedy pokutowali, nakazał Bóg Mojżeszowi uczynić miedzianego węża i zawiesić go na drzewcu dla ich uzdrowienia (4M21:4-9; J.3:14-15). Zbliżywszy się do granic Amorejczyków, Izraelici pokonali Sychona, króla amorejskiego, i Oga, króla Baszanu, i zająwszy ich ziemie stanęli obozem naprzeciw Jerycha. Za kontakty z córkami Moabu i bałwochwalstwo z Izraelitów zginęło 24 tys. ludzi.

Mojżesz wiedząc, że nie wejdzie do ziemi Obiecanej, prosił Pana o wskazanie mu godnego następcy. Następcą został Jozue, na którego włożył on swoje ręce przed Eleazarem kapłanem i przed całym zgromadzeniem (4M.27:22-23). W ten sposób Mojżesz przekazał mu przed całym Izraelem swoje powołanie, rozporządził dziedzictwem i podziałem ziemi Obiecanej, powtórzył ludowi dane przez Boga w różnym czasie prawa. Wszystkie swoje zapowiedzi, powtórzony zakon i kończące rozporządzenia spisał w księdze i oddał ją kapłanom do zachowania przy Skrzyni Przymierza, aby co siedem lat czytać ją ludowi w święto Szałasów. Ostatni raz, będąc wezwany do przybytku, razem ze swoim następcą, otrzymał objawienie od Boga o przyszłej niewdzięczności ludu i przekazał mu to w piętnującej i budującej pieśni. W końcu, wezwany na górę Nebo, na szczyt Pizga, ujrzał z daleka pokazaną mu przez Pana ziemię Obiecaną. Zmarł na górze mając 120 lat. Jego ciało zostało pogrzebane w dolinie naprzeciw Bet-Peor, a nikt nie zna po dziś dzień jego grobu – mówi Pismo (5M.34:6). Lud opłakiwał Mojżesza przez trzydzieści dni.

W 5M., po jego śmierci w prorockim duchu o nim mówi się (być może są to słowa następcy Mojżesza, Jozuego): I nie powstał już w Izraelu prorok taki jak Mojżesz, z którym by Pan obcował tak bezpośrednio (5M.34:10). Prorok Izajasz mówi, że lud Boży po stuleciach wspominał przed Bogiem o czasach Mojżesza, kiedy Pan jego ręką ratował Izraela (Iz.63:11-13). Jako wódz, prawodawca i prorok, Mojżesz we wszystkich czasach żył w pamięci ludu. W Nowym Testamencie Mojżesz jako wielki prawodawca, a Eliasz jako przedstawiciel proroków, pojawiają się w chwalebnym ciele z Panem na górze Przeobrażenia (Mt.17:1-3; Łk.9:30-31). Wielkie imię Mojżesza nie może tracić ważnego znaczenia i dla chrześcijan: on żyje pośród nas w swoich świętych księgach, był on pierwszym pisarzem natchnionym przez Boga.

MOLADA (Joz.15:26 i inne). Nazwa miasta na południu plemienia Judy. Molada znajduje się w odległości 20 angielskich mil na południe od Hebronu. Zachowały się tutaj ślady znakomitych budowli. Chociaż miasto na początku było oddane plemieniu Judy, lecz później przeszło do plemienia Symeona (Joz.15:26; 1Krn.4:28). Po powrocie z niewoli babilońskiej zostało ponownie zasiedlone przez Żydów (Ne.11:26).

MOLID (początek – 1Krn.2:28). Syn Abiszura i Abichail, z rodu Jerachmeela, wymieniony w rodowodzie w 1Krn.

MOLOCH (król – 3M.18:21; 1Krl.11:7; Jr.32:35: Dz.7:43). Nazwa pogańskiego bóstwa czczonego wśród Syro-Fenicjan i Ammonitów. Według opisu rabinów bałwan Molocha miał postać miedzianego posągu z byczą głową i ludzkimi członkami, z pustym wnętrzem i opuszczonymi w dół rękami, na których składano przeznaczonych mu w ofierze dzieci i na których one spalały się od płonącego od dołu płomienia. Pismo Święte wcześnie wspomina o bałwochwalstwie Molochowi. Być może początek tego jest jeszcze w Egipcie lub jeszcze wcześniej. Ostrzeżenia przed tym bałwochwalstwem spotykamy już w czasach Mojżesza. W czasach Achaza, Manassesa, Ozeasza, czczenie Molocha odbywało się w Dolinie Synów Hinnoma, gdzie składano mu w ofierze dzieci lub przeprowadzano dla niego dzieci przez ogień. Król Hiskiasz zburzył miejsca bałwochwalstwa w Dolinie Hinnoma, gdzie dokonywał się ten wstrętny pogański obrzęd. Prorocy szczególnie mocno piętnowali Izraelitów za służbę Molochowi i przepowiadali za to straszne kary.

MONETA. Monety, wymienione w Piśmie Świętym i używane przez Izraelitów, były złote, srebrne i miedziane. Te i inne były dwojakiego rodzaju: świątynne i państwowe. W Piśmie Świętym używa się następujących nazw monet:

Moneta sykl

Moneta pół sykla
Przy czym najczęściej używaną monetą przez Izraelitów od najdawniejszych czasów, był: sykl srebrny i niekiedy złoty. Prócz zwykłego sykla, w Pięcioksięgu Mojżesza wyraźnie przytacza się jeszcze sykl świątynny lub święty, którego połowa nazywa się: beka. Sykl świątynny był cięższy i dwa razy większy od zwykłego. Beka lub połowa sykla świątynnego równa była jednemu zwykłemu syklowi, lub 10 gerom. Gera była dwudziestą częścią sykla. W niewoli babilońskiej Żydzi używali systemu pieniężnego, panującego w Babilonie. Po niewoli, w czasach perskiego panowania, w użytku były perskie monety, jak np. perska złota moneta darejk i inne. O każdej z powyższych monet patrz pod odpowiednim hasłem.

MORDOCHAJ (pochodzenie i znaczenie imienia jest nieznane, prawdopodobnie perskiego pochodzenia – Est.2:2). Żyd będący w niewoli, z plemienia Beniamina, syn Jaira, mieszkający w Suzie na zamku Artakserksa, krewny i wychowawca Estery, która została królową Persji. Mordochaj popadł w niełaskę Hamana, człowieka bardzo żądnego zaszczytów i pysznego. Żeby zemścić się, Haman uknuł plan wyniszczenia wszystkich Żydów w królestwie. Jego zamysł nie urzeczywistnił się, dzięki wstawiennictwu królowej Estery przed królem Artakserkses. Sam Haman zginął na szubienicy, a Mordochaj zajął jego wysokie stanowisko na dworze.

MORE (procarz, strzelec). Nazwa dwóch miejsc:
  1. More(1M.12:6) - tak nazywała się dąbrowa w pobliżu Sychem. Tej dąbrowy nie należy mylić z dąbrową Mamre w Hebronie. Do dąbrowy More przybył Abram w ziemi kananejskiej, przychodząc tutaj z Haranu (1M.12:1-7). Prawdopodobnie w pobliżu tego miejsca Jakub zakopał pod dębem bożki, wzięte przez jego domowników z domu Labana (1M.35:2,4). W pobliżu tej dąbrowy znajdowały się góry: Garizim i Ebal (5M.11:29-30).
  2. More (Sdz.7:1) - wzgórze More, na którym rozłożony był liczny obóz Midiańczyków, w cudowny sposób pokonanych przez Gedeona z trzystu ludźmi.

MORESZET-GAT (posiadłość lub dziedzictwo Gat – Mich.1:14). Filistyńskie miasto w pobliżu Gat.

MORIA (widzenie – 1M.22:2). Pod tą nazwą rozumie się górę, położoną na północny-wschód od Jerozolimy i pierwotnie oddzieloną od Akry doliną, która, według żydowskich źródeł, była wtedy zamieszkała przez Asmonitów. W czasach Dawida góra Moria nie była w granicach miasta, lecz była częścią ziemi Arawny Jebuzejczyka, od którego Dawid ja kupił (2Sm.24:16,25). Na tym miejscu Salomon wybudował świątynię (2Krn.3:1). Ta góra została podwyższona ponad 700 stóp i otoczona kwadratowym kamiennym murem. Na tej górze, jak wiadomo, Abraham złożył swoją ofiarę (1M.22:2). Na niej król Dawid podczas zarazy ujrzał anioła i złożył Bogu przebłagalną ofiarę (2Sm.24:16-25). Obecnie w centrum tej góry stoi meczet, zbudowany przez Omara w siódmym stuleciu po Chrystusie, i będący drugim po meczecie w Mekce, według wielkości i przepychu.


Orzeł morski
MORSKI ORZEŁ. (3M.11:13 BG i BT; 5M.14:12). Jeden z drapieżnych ptaków, w zakonie Mojżesza nieczysty. Ten ptak (Faleo haliatus) właściwie może być nazwany rybożernym i dlatego spotykany jest tylko w pobliżu mórz, jezior, rzek i w ogóle wszystkich wód, obfitujących w ryby. Różne rodzaje morskiego orła nierzadko spotykane są prawie we wszystkich częściach świata.

MORZE (1M.1:10). To słowo w Biblii oznacza jeziora, rzeki i w ogóle wszelkie wielkie zbiorowiska wód, jednocześnie oznacza też nazwę morza jako morza (Iz.21:1; Jr.51:36). W pierwszym miejscu u proroka Izajasza użyte jest ono do określenia rzeki Nilu, w tym właśnie jej miejscu, które nazywa się Deltą. Morze i zachód u Izraelitów oznaczały to samo z przyczyny zachodniego położenia pierwszych odnośnie Śródziemnego Morza. Morza, wymienione w Piśmie Świętym, są następujące:
MORZE ADRIATYCKIE (Dz.27:27). Na tym morzu podczas burzy znajdował się statek z apostołem Pawłem, który płynął do Rzymu. W czasach apostoła, jak się przypuszcza, pod tą nazwą (Adriatyk) rozumiało się całą powierzchnię Śródziemnego Morza od krety do Sycylii.


Morze Czerwone
MORZE CZERWONE (2M.10:19; 13:18; 23:31; 4M.14:25; 33:10-11; 5M.1:40; 2:1; 11:4; Joz.2:10; 4:23; 24:6; Sdz.11:16; 1Krl.9:26; Neh.9:9; Ps.106:7,9; 136:13, 15; Dz.7:36; Hbr.11:29). Długa i wąska zatoka Oceanu Indyjskiego, oddzielająca Półwysep Arabski od Egiptu i Azję od Afryki. Nazwę tego morza wyjaśnia się różnie. Jedni wywodzą tę nazwę od trawy morskiej, nadającej jakoby wodzie czerwony kolor, chociaż woda tego morza w rzeczywistości jest jasna, a nie czerwona. Inni wywodzą od nazwy Edomczyków, mieszkających nad tym morzem, gdyż Edomczycy, inaczej Idumejczycy, pochodzili od Edoma, jak nazywał się Ezaw, ich protoplasta, a Edom znaczy czerwony. Inni w końcu wywodzą nazwę Morza Czerwonego od czerwonych koralowców, których w tym morzu od dawna było dużo i które były bardzo cenne (Job.28:18 BT), i były przedmiotem handlu Fenicjan (Ezch.27:16).

Szczególne znaczenie w Piśmie Świętym ma Morze Czerwone z powodu cudownego jego przejścia Izraelitów po wyjściu ich z Egiptu. Wydarzenie to w Biblii przekazuje się w następującej postaci: Kiedy faraon wypuścił Izraelitów, Bóg nie poprowadził ich przez ziemię filistyńską, a wybrał drogę pustynną do Morza Czerwonego. Faraon dowiedział się, że lud uciekł, wziął 600 dobranych wozów i inne wozy egipskie, jeźdźców i wojsko, i wyruszył za Izraelem, doganiając ich nad morzem, koło Pi-Hachirot, naprzeciw Baal-Safon. Izraelici widzieli już pościg, a zguba ich była nieunikniona. Lecz Pan w szczególny sposób uratował ich. Pan powiedział do Mojżesza: Ty zaś podnieś laskę swoją i wyciągnij rękę swoją nad morze, i rozdziel je, a synowie izraelscy przejdą środkiem morza po suchym gruncie. Wyciągnął Mojżesz rękę swoją nad morze i rozstąpiły się wody; wody zaś były im jakby murem po ich prawej i lewej stronie. Kiedy Izraelici osiągnęli już drugi brzeg, za nimi po dnie morskim poszli Egipcjanie. Mojżesz z nakazu Bożego znów wyciągnął rękę swoją nad morze, a woda znów powróciła na swoje miejsce i zakryła wozy i jeźdźców, całe wojsko faraona, tak że nikt nie pozostał. To cudowne wydarzenie, tak dokładnie opisane przez natchnionego pisarza, wielokrotnie pominięte w całej starotestamentowej historii i w Nowym Testamencie, niektórzy chcą wyjaśnić naturalną drogą, a właściwie - zwykłym morskim odpływem i piaskowymi łachami, przez które Izraelici mogli przejść w bród. Lecz wiadomo, że przypływ w morzu trwa 6 godzin i odpływ też, przejście zaś możliwe jest tylko w czasie największego obniżenia wody i nie dłużej niż 2-3 godziny. Czy możliwe jest dopuszczenie, żeby w tak krótkim czasie takie mnóstwo ludzi, 600 tysięcy mężczyzn, prócz kobiet i dzieci, a wszystkich od dwóch do trzech milionów, z mnóstwem zwierząt, przeszło morze nie po gładkiej drodze, a po dnie morskim, w bród? Z drugiej strony, Egipcjanie znali bez wątpienia czas trwania przypływów i odpływów: jak zdecydowali się wejść w morze wiedząc, że po odpływie musi być przypływ? Trudno wyjaśnić w naturalny sposób to, że z całego licznego pościgu egipskiego nikt nie uratował się. Wiadomo, że uratowanie Izraelitów od Egipcjan podczas przejścia przez Morze Czerwone dokonało się z powodu szczególnego działania Opatrzności Bożej, jak powiedzieli też Egipcjanie, kiedy weszli na dno morskie: Uciekajmy przed Izraelem, gdyż Pan walczy za nich z Egipcjanami. W naturalny sposób to przejście nie jest do wyjaśnienia.


Miedziane Morze na 12 wołach
MORZE MIEDZIANE (2Krn.4:2-6 BG BT; 1Krl.7:23-24 BG BT). Było to ogromne naczynie miedziane, podobne z wyglądu do sześciolistnej lilii i uczynione dla świątyni Salomona. Przeznaczone było dla kapłanów, żeby obmywali w nim swoje ręce i nogi przed wejściem do miejsca świętego i do ołtarza. To naczynie, jak zauważono wyżej, było ogromnych rozmiarów. Miało ono od jednej krawędzi do drugiej 10 łokci, wysokości 5 łokci, w obwodzie 30 łokci i mieściło w sobie 2000 batów wody. Ze wszystkich stron podtrzymywało je 12 miedzianych wołów.


Morze Słone
MORZE SŁONE (4M.34:12). Do niego wpada Jordan; powstało ono w tym miejscu, gdzie kiedyś były bezbożne miasta doliny Syddim: Sodoma, Gomora, Adma, Seboim i Soar (1M.14:3). U proroka Joela nazywa się ono Morzem Wschodnim ze względu na geograficzne położenie (2:20). Grecy nazywali je Asfaltowym, ze względu na obfitość w nim smoły lub asfaltu, a Arabowie – Morzem Lota. Prawie żadne stworzenie nie żyje w wodach tego morza lub na jego brzegach i wszystko wokół niego jest mroczne, nieurodzajne i jakby martwe. Na jego brzegach często leżą martwe ryby, przyniesione tutaj przez wody Jordanu, gdzie zaraz szybko zdychają, gdy tylko trafią do słonej wody tego morza. Wskutek trzęsienia ziemi lub innych jakichś fizycznych zjawisk, na powierzchni wody zawsze pływają bryły asfaltu, a brzegi ciągle są usłane dużymi kawałkami sody kaustycznej, siarki itp. Ma długość 85 km i szerokość 16 km, a woda w nim jest nadzwyczaj słona, chociaż czysta i przeźroczysta; smak wody jest nieprzyjemny i gorzki. W miejscu Morza Słonego, jak wiemy z 1M., istniały kiedyś wymienione wyżej bezbożne miasta, które dotknął groźny sąd Boży, które Pan obrócił w gruzy w swoim gniewie i zapalczywości (5M.29:22). Morze Słone nie ma źródeł i traci swoje wody wskutek bardzo silnego parowania. Stąd na wschód ciągnie się Solna Dolina, gdzie zostali pokonani Edomczycy przez Abiszaja, za panowania Dawida (1Krn.18:12).

MORZE ŚRÓDZIEMNE. Inaczej Wielkie Morze, Zachodnie, Filistyńskie lub po prostu Morze (4M.34:6; Joz.19:29; 2M.23:31). Leży między Europą, Azją i Afryką, będąc ogromną zatoką Oceanu Atlantyckiego, połączoną z nim Cieśniną Gibraltarską. Na jego północnych brzegach znajduje się parę różnych większych zatok, znanych pod nazwami mórz, jak na przykład: Adriatyckie, Egejskie i inne. Na wschodnich brzegach Morza Śródziemnego leżała ziemia kananejska. Zakon Mojżeszowy nie sprzyjał handlowi z obcymi narodami, np. z Fenicjanami i Egipcjanami, które miały dostęp do morza, dlatego Izraelici mało korzystali z należących do nich brzegów Morza Śródziemnego.

MOSA (wyjście). Imię osób i nazwa miasta:
  1. Mosa (1Krn.2:46) - syn Kaleba z jego nałożnicą Efą;
  2. Mosa (1Krn.8:36-37) - syn Zimriego, z potomków Saula;
  3. Mosa (Joz.18:26) - miasto plemienia Beniamina, znajdujące się, jak się twierdzi, w pobliżu Jerozolimy.

MOSERA (więzy, okowy – 5M.10:6; 4M.33:30). Jeden z obozów Izraelitów w czasie ich wędrówki przez pustynię, jak się przypuszcza znajdował się niedaleko góry Hor, gdzie umarł Aaron. W 4M.33:30 nazywa się Moserot.

MOSEROT (4M.33:30 – okowy, więzy). Jeden z obozów Izraelitów na pustyni Arabskiej, mający miejsce między Chaszmon i Bene-Jaakan.

MOŹDZIERZ (4M.11:8; Prz.27:22). Domowe narzędzie do ścierania tłuczkiem czegokolwiek, np. ziaren. Kiedy Bóg posyłał Izraelitom na pustyni mannę z nieba, wtedy ludzie zbierali ją i w różny sposób przygotowywali z niej dla siebie pożywienie: mielili ją na żarnach i ścierali w moździerzu, gotowali w kotłach itp. Moździerze do tej pory są używane na Wschodzie do tłuczenia ryżu i kawy. Choćbyś głupca starł w moździerzu tłuczkiem razem z krupami, nie opuści go głupota - mówi się w Prz.27:22; to znaczy, głupota dla głupiego jest jakby drugą naturą.


Mól
MÓL (Łk.12:33). Dobrze znany owad, który niszczy futra i w ogóle tkaniny. W Piśmie Świętym znajdują się częste wzmianki o tym znikomym, lecz niszczycielsko działającym owadzie. W księdze Joba (13:28) zbliżające się do końca i słabnące życie człowieka porównuje się do odzieży przeżartej przez mole. W księdze proroka Izajasza (51:8) mówi się o przeciwnikach prawdy Bożej i zakonu: Bo jak szatę pożre ich mól i jak wełnę pogryzie ich robak; lecz moja sprawiedliwość trwać będzie wiecznie. W Psalmie 39:12 mówi się: Karami za winę karcisz człowieka i niweczysz jak mól urok jego. Na szkodliwość tego owada szczególnie wskazuje się w księdze proroka Izajasza (50:9), w następujących słowach o bezbożnych: Zaprawdę, wszyscy oni zwiotczeją jak suknia, mól ich stoczy. Większa część cenności u starożytnych składała się z drogiej odzieży, i możemy łatwo zrozumieć, dlaczego mól był uważany za tak szkodliwego owada, i to przydaje szczególną ważność słowom Pana (Mt.6:19-20): Nie gromadźcie sobie skarbów na ziemi, gdzie je mól i rdza niszczą i gdzie złodzieje podkopują i kradną.

MUCHA (2M.8:21; Iz.7:18; Kzn.10:1). Nazwa rodzaju dobrze znanych owadów z powodu swojej dokuczliwości. Mnóstwo much jest w Egipcie i w Judei, a jeden z ich rodzajów w pobliżu Nilu i nazwany Abisyńską muchą, ma rozmiary pszczoły i jest szkodliwy dla rogatego bydła oraz innych zwierząt. Pasterze często są zmuszeni pozostawić swoje stada i uciekać z tych miejsc, gdzie pojawi się ta mucha, albo ratują się przed użądleniem rzucając się w piasek lub w wodę. Bydło wpada w panikę widząc te owady. Nawet słoń i nosorożec, chociaż ich skóra jest gruba, nie są w stanie obronić siebie przed ich użądleniem. Dokuczliwość tych owadów była tak wielka, że Kananejczycy mieli nawet oddzielne bóstwo, którego szczególnym zadaniem było bronić ich przed muchami (Belzebub – bóg much). Dlatego możemy uświadomić sobie tragiczność czwartej plagi egipskiej, wymienionej w Drugie Księdze Mojżeszowej (8:24). I stanie się w owym dniu – mówi prorok Izajasz – że Pan gwizdnie na muchę, która jest na krańcach strumieni egipskich, i na pszczołę, która jest w ziemi asyryjskiej, i przybędą, i usiądą wszystkie w jarach rzecznych i w rozpadlinach skalnych, i na wszystkich krzakach ciernistych, i na wszystkich wygonach (Iz.7:18-19).

Szczególne jest to, że ten bicz pojawia się nawet w tych miejscach, w których zwykle skrywa się bydło w obronie przed tym męczącym owadem. Niektóre rodzaje much w gorących krajach włażą do nosa, uszu i oczu, inne składają swoje jajka pod skórą i powodują niebezpieczną chorobę – skórne zapalenie. Kaznodzieja porównuje odrobinę głupoty szanowanej osoby z zepsutym olejkiem aptekarskim, jeśli do niego trafi martwa mucha (Kzn.10:1).


Muł
MUŁ (2Sm.13:29; 2Krl.5:17). Nazwa zwierzęcia, krzyżówki konia i oślicy. Mniejszy od konia, bardziej cierpliwy i wytrzymalszy. Zwykle żyje dwa razy dłużej niż koń. Na mułach jeździli Salomon i Absalom (2Sm.13:29; 1Krl.1:33). W starożytności towary przewożono wyłącznie na mułach i wielbłądach. Kurierzy też jeździli na tych zwierzętach. Na asyryjskich rzeźbach możemy zobaczyć wizerunki królów i dowódców, siedzących na mułach; ale nie przedstawia się muła jako część wojennych zdobyczy lub danin.

MUPPIM (troska, niepokój – 1M.46:21; 4M.26:39). Jeden z synów Beniamina. W 4M. jest Szefufam.

MUSZI (odstępujący, oddalający się – 2M.6:19; 4M.3:20). Syn Merariego, syna Lewiego, protoplasta rodziny Muszitów.


Muzyczne instrumenty
egipskie
MUZYKA I MUZYCZNE INSTRUMENTY U IZRAELITÓW. Powyższe terminy nierzadko spotykamy w Piśmie Świętym, lecz nasza wiedza odnośnie sztuki muzycznej u Izraelitów niestety są bardzo ograniczone. Wiadomo, że były u nich w użyciu dęte i strunowe instrumenty muzyczne, tak samo jak bębenki, tamburyny i cymbały. O nich mówi się w poszczególnych hasłach pod odpowiednimi nazwami. W 1M. Mówi się, że Jubal był pierwszym wynalazcą dętych i strunowych instrumentów: cytry i fletu (4:21). Muzyka pomagała w wyrażaniu uczuć radości (2M.15:20), smutku (2Krn.35:25; Mt.9:23) i używano jej w religijnych ceremoniach (Ps.150:3-5). Trąby szczególnie używano podczas działań wojennych i kiedy było wezwanie do wojny (Sdz.7:16; 2Krl.11:14). U Izraelitów, jak też u Egipcjan, Asyryjczyków, Greków, Rzymian i u innych starożytnych ludów, muzyka, wokalna i instrumentalna, była bardzo rozpowszechniona,

Żydowski bębenek -
tamburyn
lecz na jakim poziomie stała u nich ta sztuka, nie możemy nic powiedzieć miarodajnego. Starożytna muzyka w naturalny sposób bardzo ściśle wiązała się z poezją i śpiewem, i widzimy już w jednym ze starszych okresów ścisły związek między muzyką i pieśnią. Dlaczego potajemnie uciekłeś i okradłeś mnie, a nic mi nie powiedziałeś – mówił Laban do Jakuba – abym cię odprawił z radością i z pieśniami, z bębnami i z cytrami? (1M.31:27).

Harfa
Instrumenty muzyczne w Izraelu można podzielić na trzy grupy: strunowe, dęte i perkusyjne. Ze strunowych instrumentów, są to: harfa, cytra. Dęte instrumenty były następujące: fujarka lub piszczałka; flet, na którym grano zwykle w czasie radości; srebrne trąby, które nakazał uczynić Mojżesz z nakazu

Starożytne trąby muzyczne
Bożego, używane przez kapłanów; róg – do wydawania sygnałów, ogłaszania świąt, sygnalizowania zbliżającego się niebezpieczeństwa do miasta. Instrumentów dętych w Piśmie Świętym wymienia się dziesięć rodzajów. Perkusyjne instrumenty były następujące: tamburyn – było to nic innego, jak kawałek skóry, naciągnięty na metalowy lub drewniany okrąg; cymbały – składające się z dwóch metalowych niedużych płytek, którymi kobiety podczas tańców uderzały jedna o drugą. Wszystkie instrumenty opisane są pod odpowiednimi hasłami.

MYDŁO (Jr.2:22). Jeśli Żydzi w rzeczywistości nawet nie umieli robić tak zwanego u nas mydła, to byli w pełni zapoznani z właściwościami oczyszczającymi i zmywającymi różne plamy i nieczystości z ciała i ubrania. Choćbyś nawet obmywała się ługiem i mydła używała obficie – mówi się w Księdze Jeremiasza – jednak brudna plama twojej winy będzie wyraźna przede mną – mówi Wszechmocny Pan (Jr.2:22), tzn. przestępcza skłonność izraelitów do bałwanów tak głęboko zakorzeniła się w nich, że niczym nie można zmyć z siebie tej plamy.

MYSZ (Prz.30:26; Iz.66:17; 1Sm.6:5) – dobrze znane domowe małe zwierzątko, z rodzaju gryzoni. Według Zakonu Mojżeszowego myszy zaliczają się do zwierząt nieczystych, a tym Izraelitom, którzy kalają siebie jedząc taka obrzydliwość, prorok wieszczy straszną zgubę od Pana (Iz.66:17). Bóg wykorzystuje i mysi oręż jako Swoja karę dla ludzi. Kiedy Filistyńczycy, pokonawszy izraelitów, wzięli jako zdobycz też Skrzynię Przymierza, wtedy Bóg poraził ich chorobami, a ziemia ich napełniła się myszami, pustoszącymi ich pola, a Filistyńczycy widząc karę Bożą musieli zwrócić Izraelitom ich świętość.

MYSZ ZŁOTA (1Sm.6:4-5). Kiedy Filistyni zostali ukarani przez Pana plagą myszy i chorobami za to, że przetrzymywali u siebie w niewoli Skrzynię Przymierza, to ich wróżbici poradzili między innymi zrobić pięć złotych myszy i przynieść je jako ofiarę uległości przed Bogiem izraelskim (1Sm.6:4-5). Po dokonaniu tego choroby i pustoszenie pól przez myszy wśród Filistyńczyków skończyły się.

MYŚLISTWO, łowiectwo (1M.10:9; 25:27-28). O myślistwie, łowiectwie zwierząt, nieraz mówi się w Piśmie Świętym. Nimrod był dzielnym myśliwym (1M.10:9). Ismael, syn Hagar, tak samo jak Ezaw, starszy syn Izaaka, lubił zajmować się myślistwem. Narzędziami do łowienia ptaków i dzikiej zwierzyny były: łuk (1M.27:3; Iz.7:24), włócznia i strzały (Job.41:18), sieci (Job.19:6; Iz.51:20), sidła (Kzn.Sal.9:12), doły (Prz.26:27). Na asyryjskich i innych pomnikach starożytności niekiedy się spotyka szczegółowsze rysunki z polowań na lwy, byki, jelenie i zające.