ENCYKLOPEDIA BIBLIJNA / Tłumaczenie i opracowanie - K. Wojnikiewicz / Daniel2010.eu
GAAL (sadzonka, sadzonka palmy? – Sdz.9:26). Syn Obeda i przywódca buntu mieszkańców Sychem przeciwko Abimelechowi, przez którego został pokonany.
GAASZ (uderzenie, atak, wyskok). Nazwa góry i doliny:
  1. Gaasz (Joz.24:30; Sdz.2:9) - góra w ziemi plemienia Efraima, w pobliżu miasta Timnat-Cheres, gdzie mieszkał i umarł Jozue;
  2. Gaasz (2Sm.23:30; 1Krn.11:32) - nazwa doliny w pobliżu góry Gaasz.
 GAATAM (mały i gruby – 1Krn.1:36). Syn Elifaza i wnuk Ezawa, jeden z naczelników w ziemi edomskiej (1M.36:16).
GABBAJ (poborca podatków – Ne.11:8). Z plemienia Beniamina, mieszkający w Jeruzalemie po powrocie z niewoli babilońskiej.
GABBATA (J.19:13). Słowo hebrajskie, oznaczające podwyższone miejsce lub pomost w znaczeniu sędziowskiej trybuny. To miejsce wyłożone było różnokolorowymi kamieniami, jak było to przyjęte u Rzymian i Żydów w pałacach i publicznych budowlach. Po grecku to miejsce nazywa się Lithostrotos. Ten pomost znajdował się na zewnątrz pretorium (siedziby Piłata), gdyż Piłat przed ogłoszeniem wyroku wyprowadził Jezusa Chrystusa z pretorium.
GABRIEL (mąż Boży – Łk.1:19). Anioł, stojący przed Bogiem, wysłany przez Boga do Zachariasza, aby powiadomić go o narodzeniu Jana, i do Marii, żeby powiedzieć jej, iż narodzi się z niej Zbawiciel (Łk.1:11-19,26,30-31). Gabrielowi Bóg nakazał wyjaśnić prorokowi Danielowi widzenie barana i kozła, także tajemnicę siedemdziesięciu tygodni (Da.8:16; 9:21). W Koranie oddaje mu się szczególną cześć i chwałę.
GACHAM (ogień – 1M.22:24). Syn Nachora, bratanek Abrahama.
GACHAR (kryjówka – Ezd.2:47; Ne.7:49). Z niewolników świątynnych, którego potomkowie powrócili z niewoli babilońskiej do Judei.
GAD (szczęście). Imię osób i nazwa bóstwa:
  1. Gad (1M.30:11-13) - siódmy syn Jakuba, pierworodny Zylpy, służącej Lei, rodzony brat Aszera. Umierając, patriarcha Jakub przepowiedział Gadowi: Gad – rozbójnicy napierać na niego będą, ale on będzie deptał piętę ich (1M.49:19). Mojżesz w 5M.33:20-21) jeszcze szczegółowiej przepowiada wydarzenia, wyróżniające historię plemienia Gada od innych. Po pokonaniu królów Baszanu, plemiona Rubena i Gada prosiły Mojżesza, aby wyznaczył im dział w Baszanie, gdyż byli zdolnymi pasterzami. Mojżesz spełnił ich prośbę i plemię Gada rozmieściło się na południe od Rubena, między górami Gileadu i Jordanem. Tutaj oba plemiona były często atakowane przez sąsiednie pogańskie ludy, lecz zawsze zwyciężały (1Krn.5:19-22; 12:9), a za panowania Dawida pokonały wszystkich swoich wrogów. W pieśni Mojżesza (5M.33:20-21) jest wskazanie na przestrzeń plemienia Gada i jego odwagę, jak też na jego wierność innym plemionom, z którymi zdobywali ziemię Obiecaną, pomimo tego, że miało już swój własny dział w Baszanie;
  2. Gad (1Sm.22:5 i inne) - prorok i bliski przyjaciel Dawida. Przyszedł on do Dawida, do Mispy Moabskiej, i nakazał mu wrócić do ziemi judzkiej, a po spisie ludu, który zarządził Dawid, Gad przyszedł do niego i oznajmił mu karę (2Sm.24:11-19). Tak jak prorok Natan i Samuel, Gad szczegółowo opisywał czyny Dawida i jego panowanie (1Krn.29:29). Pomagał też Dawidowi w zorganizowaniu służby w Przybytku (2Krn.29:25);
  3. Gad (Iz.65:11 BT) - pogańskie bóstwo słońca i księżyca, i być może bóstwo szczęścia, czczone przez Fenicjan i Babilończyków. Zwyczaj przygotowywania stołów z jedzeniem dla bożków, na co wskazuje powyższy werset, był zwyczajem w starożytnych pogańskich religiach.
 GADDI (moje szczęście – 4M.13:11). Syn Susiego, przedstawiciel plemienia Manassesa między zwiadowcami, którzy poszli zbadać ziemię Obiecaną.
GADDIEL (moim szczęściem jest Bóg – 4M.13:10). Syn Sodiego, przedstawiciel plemienia Zebulona między zwiadowcami, którzy poszli zbadać ziemię Obiecaną.
GADI (moje szczęście – 2Krl.15:14). Ojciec Menachema, zabójcy króla Szalluma.
GAJUS (ziemski). Imię osób:
  1. Gajus (Dz.19:29) - Macedończyk, towarzysz apostoła Pawła, będący z apostołem w Efezie podczas buntu, wywołanego przez Demetriusza;
  2. Gajus (Dz.20:4) - towarzysz apostoła Pawła, rodem z Derbe, towarzyszący apostołowi w jego podróży po Azji Mniejszej z Koryntu;
  3. Gajus (Rz.16:23) - z Koryntu, w domu którego pozostawał apostoł Paweł w czasie głoszenia ewangelii mieszkańcom tego miasta;
  4. Gajus (3J.1:1) - uczeń apostoła Jana, do którego skierowany jest jego trzeci list, i jak widać z listu, bardzo lubiany przez apostoła.
 GALACJA (Dz.16:6). Prowincja w centralnej Azji Mniejszej, leżąca na wschód od Frygii, i mająca swoją nazwę od Galatów, wojowniczych plemion celtyckich, tutaj zamieszkujących. Około 280 roku przed Chrystusem te plemiona zaczęły osiedlać się tutaj. Po małym oporze Galacja uległa rzymskim legionom i stała się prowincją rzymską w 26 roku. Chrześcijaństwo do Galacji zostało przyniesione przez apostoła Pawła, który był tutaj z Sylasem i Tymoteuszem (Dz.16:6) w 53 roku i drugi raz po czterech lub pięciu latach po jego powrocie z Koryntu (Dz.18:23). Galacki zbór, wkrótce po drugich odwiedzinach apostoła Pawła, przeżywał zamęt z powodu fałszywych nauk chrześcijan z Żydów, którzy z przywiązania do starych obrzędów, starali się włożyć to brzemię też na chrześcijan z pogan (Ga.4:17; 5:1), a żeby to osiągnąć, starali się pomniejszyć osobę apostoła Pawła (Ga.1:11). Wielu wierzących przeszło na ich stronę (Ga.1:6; 3:1; 5:1-9). Do tego sprzyjała ta okoliczność, że jako obrzezani mieli nadzieję uniknięcia prześladowań z powodu wiary w Chrystusa (Ga.6:12). Przez to zaczęli szerzyć przewrotne pojęcia o zakonie i wierze ewangelicznej (Ga.1:6; 3:1), popadając przy tym w inne zbłądzenia (Ga.4:9-11; 5:13-15). Wskutek tych okoliczności apostoł Paweł napisał w Efezie list do Galacjan, w 56 roku, swoją własną ręką (Ga.6:11). W tym liście apostoł Paweł broni swoje apostolstwo przed obmową, mówi o swoim życiu po nawróceniu, wyjaśnia zbłądzenia odnośnie obrzędowego zakonu, wyjaśnia istotę usprawiedliwienia przez wiarę w Chrystusa, a nie przez uczynki zakonu, i podaje różne pouczenia (Ga.5 i 6). List składa się z sześciu rozdziałów. W nim, między innymi, ze szczególną mocą mówi się o odkupieniu rodzaju ludzkiego przez śmierć krzyżową Pana Jezusa, w następujących słowach: Chrystus wykupił nas od przekleństwa zakonu, stawszy się za nas przekleństwem (Ga.3:13). Gdyż napisano: Przeklęty każdy, który zawisł na drzewie (5M.21:230; w ten sam sposób też o wcieleniu Syna Bożego: Lecz gdy nadeszło wypełnienie czasu, zesłał Bóg Syna swego, który się narodził z niewiasty i podlegał zakonowi, aby wykupił tych, którzy byli pod zakonem, abyśmy usynowienia dostąpili (Ga.4:4-5).
GALAL (szanowany?). Imię osób:
  1. Galal (1Krn.9:15-16) - Lewita;
  2. Galal (Ne.11:17) - Lewita, przodek śpiewaka Abdy, który po powrocie z niewoli babilońskiej zamieszkał w Jeruzalemie.
 GALED (kopiec świadectwa – 1M.31:47). Kopiec z kamieni, ułożony przez Jakuba i jego krewnych jako świadectwo zgody między Jakubem i Labanem.
GALILEA (koło, okrąg – Mt.4:12; Mk.1:9; Łk.2:39). W czasach Pana Jezusa Chrystusa Palestyna dzieliła się na trzy części, z których północna nazywała się Galileą; graniczyła ona na północy z Antylibanem, na wschodzie z Jordanem i jeziorem Genezaret, na południu z Samarią, a na zachodzie z Fenicją. Galilea dzieliła się na Górną i Dolną; pierwsza leżała na północy i była zamieszkana częściowo przez Syryjczyków, Fenicjan, Arabów i dlatego nazywała się Galileą pogan (Mt.4:15). Dolna, zajmująca przede wszystkim równinę nad Morzem Tyberickim, znana była ze swej żyzności i dużego zaludnienia. W Galilei były działy plemion Issachara, Zebulona, Naftaliego i Aszera. Chrystus został nazwany Jezusem Galilejczykiem (Mt.26:69), gdyż tutaj spędził całe swoje dzieciństwo i młodość; tutaj mieszkał, nauczał, powołał pierwszych uczniów i uczynił mnóstwo cudów. Większość przypowieści wygłosił On w Galilei, a treść wielu przypowieści wprost została zaczerpnięta z przyrody obydwu części Galilei, które Pan przemierzał ze swoimi uczniami. Z Galilei Pan wyruszał do Jerozolimy na różne święta. W Galilei i z Galilejczyków wybrał On wszystkich swoich apostołów. W Galilei ukazywał się On apostołom po swoim zmartwychwstaniu. Żydzi nie lubili Galilejczyków z powodu, iż ci ciągle i blisko obcowali z poganami, jak też za ich niezbyt czystą mowę. Rozmowa apostoła Piotra ze sługami od razu wydała miejsce jego pochodzenia (Mt.26:69,73; Mk.14:70). Galilea była krainą kwitnącą i żyzną; było tam wiele bogatych miast i osiedli: Kana, Nazaret, Nain, Tyberiada i inne.
GALILEJCZYCY (Łk.13:1-2). Galilejczycy wymienieni w Łk.13:1-2, których zabił Piłat i krew ich pomieszał z ofiarami, prawdopodobnie byli poddanymi Heroda. Między Piłatem i Herodem, jak wiadomo, istniała nieprzejednana wrogość. Istniała też żydowska sekta Galilejczycy, która miała swoją nazwę od imienia swego przywódcy Judy Galilejczyka. Przypuszcza się, że ta sekta powstała , żeby sprzeciwiać się podatkom, nałożonym na Żydów przez Rzymian. Juda i jego stronnicy buntowali lud przeciwko rzymskiej władzy (Dz.5:37) nawet po zniszczeniu Jerozolimy i świątyni.
GALLIM (źródła – 1Sm.25:44). Miasto plemienia Beniamina na północ od Jeruzalemu, wymienione jako miejsce skąd pochodził Palti, któremu Saul oddał za żonę swoją córkę Michal.
GALLION (karmiący się mlekiem – Dz.18:12,14,17). Brat znakomitego filozofa Seneki, który poświęcił mu swoje księgi: O gniewie (de ira). Rzymski cesarz Klaudiusz wyznaczył go na prokonsula Achai w 53 roku. Podczas buntu Żydów przeciwko apostołowi Pawłowi w Koryncie, Gallion okazał się mężem rozsądnym (w.14-16). Według Hieronima, Gallion popełnił samobójstwo w 65 roku.
GAŁĄŹ (Ps.104:12). Słowo gałąź często użyte jest w Biblii w przenośnym znaczeniu i jest też określeniem Mesjasza (Iz.11:1). Potomkowie Isajego przedstawieni są w postaci drzewa głęboko wkorzenionego w ziemi, a pochodzenie Chrystusa z nasienia Dawidowego według wielkości i pierwszeństwa przed całym domem Dawida, w przenośni wyrażono słowem gałąź. Latorość (gałąź) obrzydła w Iz.14:19 BG - oznacza dużą gałąź drzewa, na której powieszono złodzieja i którą zwykle ścinano i rzucano razem z trupem powieszonego do rowu lub dołu. Zdanie u proroka Ezechiela: I oto wciąż podnoszą gałązkę do nosa (8:17 BT), prawdopodobnie oznacza jakiś mistyczny obrzęd pogańskiego kultu, znanego w swoim czasie na Wschodzie. Wierzący w Chrystusa nazywają się Jego latoroślami (gałązkami): Ja jestem krzewem winnym - mówi Pan - wy jesteście latoroślami (J.15:5).
GAMADCZYCY (z syr. i arab. dzielni rycerze). To słowo spotyka się tylko w Ez.27:11 BG. Gamadczycy na wieżach twoich bywali (Tyru), tarcze twoje zawieszali na murach twoich w około. Prawdopodobnie pod tą nazwą rozumie się wojsko, które strzegło, garnizon, miejskie straże. W starożytnych nadmorskich warowniach był zwyczaj na murach wywieszać tarcze i kołczany.
GAMALIEL (Bóg wyświadczył mi dobro – Dz.5:34-40). Znany żydowski nauczyciel zakonu, faryzeusz, poważany przez cały lud, który dał Radzie Najwyższej radę sprzyjającą apostołom. Apostoł Paweł, jak widać z Dz.22:3, wychowywał się w Tarsie w Cylicji u stóp Gamaliela i był starannie wykształcony w zakonie ojczystym.
GAMLIEL (zapłata Boga – 4M.1:10; 2:20 i inne). Syn Pedasura, naczelnik i książę plemienia Manassesa.
GAMUL (odzwyczajony – 1Krn.24:17). Naczelnik rodu kapłańskiego w czasach Dawida, na którego padł 22 los, tj. kolejność służby w świątyni.
GARBARZ (Dz.9:43). Skóry różnych zwierząt były używane do wyrobu bukłaków, sandałów, pasów, pergaminu i wielu innych rzeczy. Obróbką skór zajmowali się garbarze. Według nauki rabinów, zajęcie garbarzy było uważane za nieczyste i z powodu nieprzyjemnego zapachu, wykonywane było w oddaleniu od miast, nad rzekami lub morzem. Z Dz.9:43 dowiadujemy się, że apostoł Piotr przebywał u niejakiego Szymona, garbarza, nad morzem.
GAREB (krostowaty, trędowaty). Imię osoby i nazwa wzgórza:
  1. Gareb (2Sm.23:38; 1Krn.11:40) - jeden z 37 dzielnych rycerzy Dawida, pochodzący z Jeter, miasta w górzystej części Judy;
  2. Gareb (Je.31:39) - wzgórze w pobliżu Jeruzalemu, wymienione tylko w powyższym wersecie.

Góra Garizim w Samarii
GARIZIM (mieszkając w nieurodzajnej krainie – 5M.11:29; Joz.8:33; Sdz.9:7). Góra w centrum Palestyny, w ziemi plemienia Efraima. Razem z górą Ebal, góra Garizim została wyznaczona przez Mojżesza, aby codziennie czytać tam zakon przy zgromadzonym ludzie. Na tej górze sześć plemion Izraela: Symeona, Lewiego, Judy, Issachara i Beniamina – musiały wypowiadać błogosławieństwa dla wykonawców zakonu (Joz.8:33-35), a na przeciwnej górze Ebal, pozostałe sześć plemion: Rubena, Aszera, Zebulona, Dana i Naftaliego – przekleństwa dla naruszających zakon. Skrzynia Przymierza Pana, otoczona kapłanami i Lewitami, znajdowała się podczas tego obrzędu między dwoma górami. Na górze Ebal, według nakazu Mojżesza, został postawiony przez Izraelitów ołtarz z kamieni nie ciosanych, na których były wypisane słowa zakonu (5M.27:2-8). Obie góry znajdowały się, jak już powiedzieliśmy, w dziele plemienia Efraima i były rozdzielone doliną, w której leżało miasto Sychem. Po babilońskiej niewoli Samarytanie wybudowali na górze Garizim świątynię, zburzoną później w roku 129 przed Chrystusem przez Jana Hirkana. Lecz i potem góra Garizim pozostawała dla Samarytan pierwszym miejscem modlitwy (J.4:20). Ojcowie nasi na tej górze oddawali Bogu cześć – mówiła Samarytanka w rozmowie z Panem przy studni Jakubowej, wskazując na górę Garizim.
GARMIJCZYK (kościsty, silny – 1Krn.4:19).
GARNCARZ (Je.18:2; 19:1; Mt.27:7). Gliniane naczynia były używane przez Egipcjan i Izraelitów do różnych celów, przede wszystkim do przygotowywania posiłków. Niekiedy w takich naczyniach chroniono pisma (Je.32:14). Cegły z wzorami i pismem były używane nie tylko w Egipcie i Asyrii, lecz i w Palestynie (Ez.4:1).
W Jeruzalemie był szczególny cech królewskich garncarzy (1Krn.4:23) i było też miejsce, prawdopodobnie zasiedlone przez garncarzy, które otrzymało od nich swoją nazwę (Je.18:2; 19:1; Mt.27:7). Po naradzie więc (arcykapłani) nabyli za nie pole garncarza na cmentarz dla cudzoziemców... – mówi ewangelista Mateusz. I dali je (trzydzieści srebrników) za pole garncarza (Mt.27:7-10). (Patrz Glina).

Asyryjskie garnki gliniane


Wyrób garnków i glinianych naczyń w Egipcie
 GAT (tłocznia – Joz.13:3; 1Sm.6:17). Jedno z pięciu królewskich miast. Tutaj została przeniesiona przez Filistyńczyków Skrzynia Boża z Aszdod, a stąd do Ekronu (1Sm.1-12). Gat było ojczyzną Goliata (1Sm.17:4,23); w nim też przebywał czasowo Dawid, ukrywając się przed Saulem. Słudzy Achiasza, króla Gat, rozpoznali Dawida, któremu śpiewano wśród pląsów: Pobił Saul swój tysiąc, ale Dawid swoje dziesięć tysięcy. Dawid, obawiając się prześladowania Achisza (1Sm.21:10-15), uratował siebie udając niepoczytalnego, gdy go chwytali rękami, bił pięściami w odrzwia bramy i obśliniał swoją brodę. Biblijne Gat, położone na wzniesieniu, zajmowało mocną pozycję na granicy filistyńskiej i plemienia Judy. Wojny prawdopodobnie wcześnie zniszczyły Gat, gdyż nie jest wymieniane przez późniejszych proroków (Sof.2:4; Za.9:5-6) w liczbie innych królewskich miast filistyńskich.
GAT-CHEFER (wykopana tłocznia – Joz.19:13; 2Krl.14:25). Miasto w ziemi plemienia Zebulona, miejsce pochodzenia proroka Jonasza, syna Amittaja.
GAT-RIMMON (tłocznia granatów – Joz.19:45). Miasto w ziemi plemienia Dana, oddane Lewitom, na zachód od Jeruzalemu.

Gaza
GAZA (stałe miejsce – 1M.10:19). Jedno z pięciu bardziej znanych filistyńskich miast, leżące nad Morzem Śródziemnym, w ziemi plemienia Judy (Sdz.1:18; 1Sm.6:17; Dz.8:26). Jozue nie mógł zawładnąć nią i chociaż plemię Judy otrzymało to miasto w swoim dziale, to pozostawało ono w jego rękach niedługo. W rzeczywistości było to miasto filistyńskie. Za panowania Jotama i Achaza Gaza uzyskała niezależność, lecz znów została pozbawiona jej za panowania Hiskiasza, króla judzkiego. Później była we władaniu Persów i Chaldejczyków, a w końcu została zdobyta przez Aleksandra Wielkiego po pięciomiesięcznym oblężeniu. W NT Gaza wymieniona jest w związku z historią chrztu dworzanina królowej etiopskiej (Dz.8:26).
GAZEZ (strzygący). Imię osób:
  1. Gazez (1Krn.2:46) - syn Kaleba;
  2. Gazez (1Krn.2:46) - syn Charana.
 GAZZAM (żarłok – Ezd.2:28; Ne.7:51). Ze sług świątynnych, potomkowie którego powrócili z niewoli babilońskiej z Zerubabelem.
GĄBKA (Mt.27:48). Pozyskiwana z dna mórz i jest ich wytworem; gąbkę tworzą cienkie nitki, splecione ze sobą w zadziwiający sposób i otoczone zewsząd porowatą błoną. Gąbka pochłania w siebie w dużych ilościach ciecz, która przy mocnym ucisku obficie wypływa z niej. Kiedy nie ma pod ręką naczynia do wody, to można posłużyć się gąbką. W gąbkach zwykle zamieszkują mikroskopijne organizmy. W Nowym Testamencie słowo gąbka spotykamy tylko w przekazie o ukrzyżowaniu Pana (Mt.27:48; Mk.15:36; J.19:29). Gąbki były znane i używane od najstarszych czasów, wspomniane nawet przez Homera; lecz pomimo tego, nie ma o nich najmniejszej wzmianki w Starym Testamencie.
GĄSIENICA (Jl.1:4: Am.4:9 BG). Jeden z rodzajów szarańczy, bez skrzydeł. (Patrz Szarańcza).
GEBA (wysokość, wzgórze – Joz.18:24; 21:17). Miasto lewickie w ziemi plemienia Beniamina.
GEBAL (kraj górzysty):
  1. Gebal (Ps.83:8) - nazwa krainy lub ludu, prawdopodobnie wrogiego Izraelowi, wymienionego wśród jego nieprzyjaciół;
  2. Gebal (1Krl.5:18; Ez.27:9) - miasto fenickie między Trypolisem a Berytos. W czasach rozkwitu i potęgi Tyru, miasto było znane z budowy okrętów. Salomon zatrudniał rzemieślników z Gebal podczas budowy świątyni.
 GEBER (mężczyzna – 1Krl.4:19). Syn Uriego, namiestnik Salomona w ziemi Gilead, ziemi Sychona i Oga.
GEBIM (studnie – Iz.10:31). Nazwa miasta, wymieniona tylko przez proroka Izajasza, na północ od Jeruzalemu.
GEDALIASZ (Jahwe czyni wielkim). Imię osób:
  1. Gedaliasz (2Krl.25:22; Je.39:14) - syn Achikama, naczelnik nad ludem w ziemi judzkiej, ustanowiony przez Nebukadnesara, króla babilońskiego; zamordowany przez Ismaela, syna Netaniasza;
  2. Gedaliasz (1Krn.25:3-9) - Lewita z synów Jedutuna, grający na lutni w czasach Dawida;
  3. Gedaliasz (Ezd.10:18) - kapłan w czasach Ezdrasza, który pojął za żonę kobietę obcoplemienną;
  4. Gedaliasz (Je.38:1) - syn Paszchura, przeciwny prorokowi Jeremiaszowi;
  5. Gedaliasz (Sof.1:1) - przodek proroka Sofoniasza.
 GEDEON (obalający drzewa – Sdz.6:11). Syn Joasza z Ofry, z plemienia Manassesa, siódmy sędzia Izraela. Był on z natury bardzo skromny, i kiedy anioł Pański zaproponował mu pójść w imię Pańskie i wyratować Izraelitów spod brzemienia Midiańczyków, Gedeon odpowiedział: Oto mój ród jest najbiedniejszy wśród Manassesytów, ja sam zaś najmłodszy w domu mego ojca (Sdz.6:15). Panu upodobało się ukazać Gedeonowi znaki swojej potęgi i pomocy, o których szczegółowo mówi się w rozdziałach 6-8. Później z 300 wojownikami pokonał Midiańczyków (8:4-21). Wdzięczni Izraelici proponowali Gedeonowi królewską władzę, lecz on odrzucił to, mówiąc: Pan będzie panował nad wami (8:22-23). Gedeon kazał sporządzić posąg ze złota zebranego pośród ludu, przez co dał ludowi pretekst do bałwochwalstwa (8:24-34). Posąg ten stał się pułapką dla Gedeona i jego domu – mówi Pismo Św. o tym wydarzeniu. Później Gedeon w pokoju sądził Izraela przez 40 lat. Umarł w podeszłym wieku i został pochowany w Ofrze. Pozostawił 70 synów, z których wszystkich, prócz jednego, zabił Abimelech, też jego syn z nałożnicy, przechwytując władzę w swoje ręce. Psalmista (Ps.83), prorok Izajasz (9:3) i apostoł Paweł (Hbr.11:32), pochlebnie mówią o czynach Gedeona.
GEDER (mur – Joz.15:36). Nazwa starożytnego miasta w ziemi plemienia Judy. Z Geder pochodził Baal-Chanan, postawiony przez Dawida nad oliwkami i sykomorami w Szefeli.
GEDEROT (płot pleciony – Joz.15:41). Miasto należące do plemienia Judy.
GEDOR (mur). Imię osób i nazwa miasta:
  1. Gedor (1Krn.4:4) - syn Penuela, wymieniony w rodowodzie Judy;
  2. Gedor (1Krn.4:18) - syn Jereda, wymieniony w rodowodzie Judy;
  3. Gedor (1Krn.8:31 - syn Jeiela, wymieniony w rodowodzie Beniamina;
  4. Gedor (Joz.15:58) - miasto w ziemi plemienia Judy.
 GEHAZI (dolina widzenia – 2Krl.4:12). Sługa proroka Elizeusza. Otrzymawszy przez oszustwo od Naamana dwa talenty srebra i dwie szaty za uzdrowienie Naamana przez proroka Elizeusza z trądu, Gehazi sam został ukarany za chciwość w ten sposób, że zachorował na trąd i został oddalony przez proroka (2Krl.5:20-27). Później widzimy Gehaziego na dworze króla Jehorama, opowiadającego mu o cudach proroka Elizeusza (2Krl.8:4-5).
GEKKO (3M.11:30 BT). Według zakonu Mojżeszowego z rodzaju nieczystych zwierząt. Prawdopodobnie pod ta nazwą rozumie się jaszczurkę Gekko, występującą licznie w krajach śródziemnomorskich, szczególnie w Egipcie, której kumkanie podobne jest do kumkania dużej żaby. Z jej nóg wycieka niekiedy szkodliwa, ostra ciecz, która powoduje zapalenie ludzkiej skóry, jeśli tylko zetknie się z nią.

Jaszczurka Gekko
 GELILOT (otoczenie, okolica – Joz.18:17). Miejscowość na południowej granicy ziemi plemienia Beniamina. Tę nazwę spotyka się tylko w powyższym wersecie. W paralelnym miejscu (Joz.15:7) nazywa się ona Gilgal i dlatego przypuszcza się, że Gelilot jest tożsamy z Gilgal.
GEMALLI (ten, który ma lub pasie wielbłądy – 4M.13:12). Ojciec Ammiela, z plemienia Dana, który został wysłany w liczbie zwiadowców do zbadania ziemi Obiecanej.
GEMARIASZ (Jahwe spełnił). Imię osób:
  1. Gemariasz (Je.29:1-3) - syn Chilkiasza, prawdopodobnie z ważniejszych urzędników króla judzkiego Sedekiasza. W roku 597 przed Chrystusem, został wysłany przez króla Sedekiasza do Nebukadnesara, króla babilońskiego, z listem od proroka Jeremiasza do wygnańców żydowskich w Babilonie;
  2. Gemariasz (Je.36:10) - kanclerz, syn Safana, ojciec Micheasza, mieszkający w oddzielnej komnacie Jerozolimskiej świątyni. Prosił on króla Jojakima, żeby nie palić zwojów, napisanych przez Barucha i przeczytanych przez niego z polecenia Jeremiasza, lecz ani król, ani jego słudzy nie słuchali i cały zwój został zniszczony (Je.36:23).
 GENUBAT (kradzież – 1Krl.11:20). Edomczyk, którego ojciec, Hadad, pochodził ze znamienitego rodu, a matka była siostrą królowej Tachpenes, żony faraona, panującego w Egipcie w ostatnich latach panowania Dawida. Wychowywał się i mieszkał na dworze faraona razem z jego synami.
GER (fasola – 2M.30:13; Ez.45:12). Mała jednostka wagowa. Jeden sykl zawierał 20 gerów.
GERA (fasola). Imię osób:
  1. Gera (1M.46:21) - syn Beniamina;
  2. Gera (Sdz.3:15) - ojciec sędziego Ehuda;
  3. Gera (2Sm.16:5) - ojciec człowieka z rodziny Saula imieniem Szymei, Beniamita;
  4. Gera (1Krn.8:3,5) - dwaj synowie Beli;
  5. Gera (1Krn.8:7) - syn Ehuda.
 GERAR (miejsce pobytu – 1M.10:19; 20:1-2; 26:1-6). Starożytne kananejskie, królewskie miasto. Gerar istniał w czasach Sodomy i Gomory, i był znany Abrahamowi oraz Izaakowi, którzy zamieszkiwali przez jakiś czas w tej okolicy, mając tutaj swoje studnie.
GERAZA (Gerazeńczycy). Geraza lub kraina Gerazeńczyków, znana jest jako miejsce uzdrowienia przez Pana opętanego (Mk.5:1-21; Łk.8:26-40). Szczególnością Gerazy były groty lub groby, gdzie przebywał opętany. W Mt.8:28 mówi się o Gadarze, krainie Gadareńczyków.
GERSZOM (obcy w tym miejscu). Imię osób:
  1. Gerszom (2M.2:22; 18:3) - pierwszy syn Mojżesza i Syppory. Nazwany tak dlatego, gdyż Mojżesz mówił o sobie: Byłem gościem na obczyźnie;
  2. Gerszom (1Krn.6:1) - syn pierworodny Lewiego, który urodził się po przeprowadzce Jakuba z synami do Egiptu. Jego potomkowie w liczbie 7 tys. (4M.3:22), w tym 2630 zdolnych do służby (4:40), byli przeznaczeni przez Mojżesza do noszenia podczas wędrówki po pustyni zasłony przybytku i Namiotu Zgromadzenia (4:24-26). Przeznaczono dla nich 13 miast (Joz.21:6), dwa z nich były miastami schronienia (w.27);
  3. Gerszom (Ezd.8:2) - potomek Pinechasa, naczelnik rodu, który wraz z Ezdraszem wyruszył z Babilonu za panowania króla Artakserksesa.
 GESZAN (brudny – 1Krn.2:47). Jeden z synów Johdaja, wymieniony w rodowodzie Judy i Kaleba. O nim nic więcej nie wiadomo.
GESZEM (deszcz – Ne.2:19). Arab, prawdopodobnie jeden z naczelników okręgów za rzeką, przeszkadzający w odnowieniu murów Jeruzalemu Nehemiaszowi, podobnie jak Sanballat i Tobiasz.
GESZUR (most? – 5M.3:14; Joz.12:5; 1Krn.2:23 i inne). Nieduży okręg w dziale połowy plemienia Manassesa, którego pierwotni mieszkańcy nigdy nie zostali wypędzeni (Joz.13:13). Córka Talmaja, króla Geszur, Maacha, była żoną Dawida i z tego związku urodził się Absalom. Po zabiciu swego brata Amnona, Absalom schronił się w Geszur, pozostając tutaj przez 3 lata, póki nie wrócił do Jeruzalemu (2Sm.13:37). Była to dzika i skalista kraina na południowy wschód od Baszanu.
GESZURYCI (Joz.13:2). Lud zamieszkujący u stóp Hermonu, mieszkańcy Geszur. Wymienieni razem z Filistyńczykami, Girzytami i Amalekitami, na których napadał Dawid podczas swego przebywania w Syklag (1Sm.27:8).
GETER (dolina sądu – 1M.10:23). Trzeci z synów Arama, o jego potomstwie nic nie wiadomo.

Ogród Getsemane
GETSEMANE (aram. Gat: [tłocznia] i szamma [oliwa] – Mt.26:36; Mk.14:32; Łk.22:39; J.18:1). Nazwa miejsca, będącego świadkiem modlitwy do krwistego potu i duchowych cierpień naszego Pana przed Jego śmiercią krzyżową. Według świadectwa ewangelisty Jana był tutaj ogród (J.18:1-3). Znajdował się on na zboczu Góry Oliwnej, za potokiem Cedron, płynącym między górą i miastem. Tutaj często przychodził Pan ze swoimi uczniami; tutaj został wydany przez Judę Ikariotę sługom arcykapłana (Mt.26:36). Tutaj Syn Boży odczuł ten straszny ucisk bezmiernej, duchowej męki, który mimowolnie wyrwał z Jego ust wstrząsający okrzyk: Smętna jest dusza moja aż do śmierci (Mk.14:34); tutaj pod wiekowymi drzewami oliwnymi w przedśmiertnej modlitwie przelewał się pot Syna Bożego, jak krople krwi, spływające na ziemię (Łk.22:44).
GEUEL (wzniosłość Boża – 4M.13:15). Syn Machiego, z plemienia Gada, jeden ze zwiadowców wysłanych przez Mojżesza do zbadania ziemi Obiecanej.
GEZER (mur, ogrodzenie – Joz.12:13). Nazwa starożytnego miasta królewskiego, na południu ziemi plemienia Judy, którego król został zabity przez Jozuego. Być może jest to tożsame miasto co i Gedera, wymienione w Joz.15:36.
GIACH (źródło – 2Sm.2:24). Miejsce wymienione tylko w tym wersecie: Joab zaś i Abiszaj ścigali dalej Abnera. A gdy słońce zaszło, dotarli do wzgórza Amma, obok Giach, przy drodze wiodącej na pustynię gibeońską.
GIBBAR (bohater – Ezd.2:20). Potomkowie Gibbara, w liczbie 95 osób, powrócili z niewoli babilońskiej z Zerubabelem do Judei. W paralelnym miejscu, Ne.7:25, nazywa się on: Gibeon.
GIBBETON (wzgórze, pagórek – 1Krl.15:27). Filistyńskie miasto w ziemi plemienia Dana. Tutaj Baasza zabił Nadaba, syna Jeroboama.
GIBEA (pagórek, wzgórze). Nazwa wielu miast położonych na wzgórzach i imię osoby:
  1. Gibea (Joz.15:57) - miasto w ziemi plemienia Judy;
  2. Gibea (Joz.18:28; 1Sm.13:2) - miasto w ziemi plemienia Beniamina, zwane też Gibea Beniaminowa (1Sm.13:15) lub Geba Beniamin (1Krl.15:22);
  3. Gibea (Joz.24:33) - miasto w ziemi plemienia Efraima;
  4. Gibea (1Krn.2:49) - syn Szewy, wymieniony w rodowodzie patriarchy Judy.
 GIBEON (miasto na pagórkach – Joz.10:12; 11:19; 2Sm.21:2). Starożytne kananejskie miasto, należące razem z miastami: Kefira, Beerot i Kiriat-Jearim – do Gibeonitów, którzy zawarli przymierze z Jozuem. Chociaż ten sojusz został podtrzymany a Gibeonici oszczędzeni, to miasto pomimo tego zostało pozbawione swojej niezależności i w późniejszym czasie dostało się plemieniu Beniamina (Joz.18:25), a jeszcze później wraz z przedmieściami otrzymali je Lewici (21:17). Jako miasto lewickie, Gibeon stał się znaczący na początku panowania Dawida aż do zbudowania przez Salomona świątyni. Dawid zbudował nowy Przybytek dla Skrzyni Pańskiej na górze Synaj, lecz drugi Przybytek z ołtarzem ofiarnym całopaleń, znajdował się w Gibeonie, gdzie codziennie składano ofiary za arcykapłana Sadoka (1Krn.16:39-42). Nie możemy wskazać, w jakim czasie został zbudowany w Gibeonie ołtarz całopaleń. Tutaj Salomon na początku swojego panowania złożył Bogu tysiąc ofiar całopalnych i modlił się o to, żeby Pan dał mu serce rozumne (1Krl.3:4:14). Gibeon był miejscem jednego z błyskotliwszych zwycięstw Joaba (2Sm.2:12-17), a także i świadkiem jednego z mniej chlubnych jego czynów, zabójstwa swego krewnego (2Sm.20:8-10). (Patrz Amasa).
GIBEONICI (2Sm.21:1). Mieszkańcy Gibeonu, którzy podstępem weszli w przymierze z Jozuem. Wysłali do niego posłów, którzy ubrani byli w stare ubrania i zniszczone sandały, z suchym chlebem w torbach, z połatanymi łagwiami na wino, i w ten sposób udali cudzoziemców, jakby byli z dalekiego kraju. Na pytanie: Kim są i skąd przyszli? – odpowiedzieli Jozuemu: Jesteśmy sługami twoimi, przybyliśmy z bardzo dalekiej ziemi, gdyż dużo słyszeliśmy o Bogu twoim, o Jego chwale, i prosimy, żebyś zawarł z nami przymierze. Tak oszukali Jozuego i starszych, którzy zapomnieli zapytać Pana i bezmyślnie zawarli z nimi przymierze. Umowa została potwierdzona przysięgą i podtrzymana przez Jozuego, chociaż lud szemrał, kiedy dowiedział się, że domniemani wędrowcy z bardzo dalekiej ziemi są Kananejczykami, przeznaczonymi przez Boga na wytępienie. Chociaż ich życie z powodu przysięgi zostało zachowane, to zawsze mieli wykonywać niewolnicze obowiązki dla całego ludu. Mieli rąbać drzewo i nosić wodę. W konsekwencji tego wytworzyła się z nich szczególna grupa sług przy świątyni, znanych pod nazwą sług świątynnych lub niewolników świątynnych. Później Saul w gorliwości o potomków Izraela i Judy, zabił mnóstwo Gibeonitów i tym zerwał przymierze, zawarte przez nich z Izraelitami, i potwierdzone przysięgą przed Bogiem. Ten bezmyślny czyn Saula spowodował gniew Boży, który ciężko spoczął na jego rodzie. Siedmiu potomków Saula: dwaj synowie i pięciu wnuków – zostało wydanych przez Dawida Gibeonitom i zostali oni powieszeni przez nich w Gibeonie (2Sm.21:1-9). Później o Gibeonitach nie wspomina się w Biblii. Wymienia się tylko parę osób, pochodzących z Gibeonu, jak np. Jiszmajasz z Gibeonu, dowodzący trzydziestoma rycerzami Dawida; Melatiasz Gibeończyk, pomagający w odbudowie murów Jeruzalemu w czasach Nehemiasza (Ne.3:7); Chananiasz, fałszywy prorok, przeciwnik Jeremiasza (Je.28:1,10,12 i inne). Lecz wszystkie te osoby prawdopodobnie nie były potomkami Gibeonitów, ale urodziły się w Gibeonie.
GICHON (bystre źródło lub strumień). Nazwa rzeki i źródła:
  1. Gichon (1M.2:13) - druga rzeka wypływająca z Edenu, która opływała cały kraj Kusz;
  2. Gichon (1Krl.1:33) - źródło lub potok w pobliżu Jeruzalemu, nad którym Salomon został namaszczony na króla i ogłoszony królem. Gichon znajdował się poniżej Jeruzalemu, potwierdza to werset 2Krn.33:14. Król Hiskiasz, żeby ukryć strumień przed nieprzyjacielem, połączył go z miastem podziemnymi kanałami (2Krn.32:30).
 GIDDALTI (ja [Bóg] czynię wielkim – 1Krn.25:4). Syn Hemana, Lewita, razem ze swoimi braćmi śpiewał i grał na cymbałach, lutni i cytrze podczas służby w świątyni Bożej (w.6). Był też naczelnikiem 22 grupy kapłańskiej (w.29).
GIDDEL (bardzo duży). Imiona osób:
  1. Giddel (Ezd.2:47; Ne.7:49) - ze sług świątynnych, którego potomkowie powrócili z niewoli babilońskiej z Zerubabelem;
  2. Giddel (Ezd.2:56; Ne.7:58) - ze sług świątynnych, którego potomkowie powrócili z niewoli babilońskiej z Zerubabelem.
 GIDEOM (wykorzenienie – Sdz.20:45 BT). Miejsce w ziemi plemienia Beniamina, gdzie skończyło się ściganie Beniamitów, rozbitych pod Gibeą. W Biblii tę nazwę wymienia się tylko raz.
GIDEONI (skrócona forma od Gideon – 4M.1:11). Ojciec Abidana, który jako naczelnik plemienia Beniamina pomagał Mojżeszowi w spisie Izraelitów na pustyni Synaj.
GILALAJ (prawdopodobnie zamiast Gillaleja: Jahwe zrzuci, odwróci – Neh.12:36). Kapłan, który razem z innymi grał na instrumentach muzycznych Dawida, podczas poświęcenia muru Jeruzalemu.
GILBOA (tryskające źródło?). Nazwa wzgórza lub wyżyny na zachód od Jordanu, w ziemi plemienia Issachara. Tutaj, w bitwie z Filistyńczykami, zostali zabici trzej synowie Saula i sam Saul. Ranny, bojąc się wpaść w ręce nieprzyjaciela, przebił się swoim mieczem i zmarł (1Sm.31:1-6; 1Krn.10:1-6). Otrzymawszy smutną wiadomość o śmierci Saula i Jonatana, Dawid w żałobnej pieśni wylał swój głęboki smutek: O góry Gilboa! Niechaj nie pada na was rosa ni deszcz, wy pola oszukańcze, gdyż tam splamiona została tarcza bohaterów (2Sm.1:21).
GILEAD (góra świadectwa):
  1. Gilead (5M.3:10; Sdz.10:8,17; 2Krl.10:33) - nazwa miejscowości położonej na górze Gilead i całej górzystej krainy nad Jabbokiem, między pustynią, Arnonem, Jordanem i Jarmukiem. Przy tej górze Jakub i Laban ułożyli z kamieni kopiec na świadectwo zgody między nimi. W czasach Mojżesza północna część Gileadu należała do Oga, króla Baszanu, a południowa do Sychona, króla Amorejczyków (Sdz.11:22). Później, po zdobyciu Gileadu przez izraelitów, otrzymały go jak dział plemiona Gada, Rubena i pół plemienia Manassesa (4M.32:1,33 i następne). Sędziowie Jair i Jefta byli mieszkańcami Gileadu (Sdz.10:3; 11:1). Prorok Eliasz Tiszbita był także mieszkańcem Gileadu (1Krl.17:1). Gilead na początku często był najeżdżany przez Ammonitów (Sdz.11:4-33). Tak np. Ammonici w czasach Saula weszli do Gileadu, lecz Saul przyszedł z pomocą oblężonemu Jabesz (1Sm.11:1). Po podziale królestwa, Gilead był częścią królestwa izraelskiego. W Ps.60:9 mówi się, że Gilead należy do Boga: Moim jest Gilead... – mówi Pan, a w PnP.4:1 i w Je.8:22 mówi się o bogactwie i żyzność ziemi; w pierwszym miejscu wskazuje się na stado kóz, które schodzą z gór Gileadu, a w drugim – na leczniczy balsam, z którego był znany Gilead. Chociaż Gilead był uważany za kamienistą krainę, to miał wiele wodnych źródeł, pastwiska i lasy;
  2. Gilead (4M.26:29-30) - syn Machira, od niego wywodzi się rodzina Gileadytów;
  3. Gilead (Sdz.11:1-2) - ojciec Jefty, sędziego Izraela;
  4. Gilead (1Krn.5:14) - jeden z potomków Gada, mieszkający w Gileadzie.
 GILGAL (zrzucenie – Joz.4:19-20). Osiedle położone koło Jerycha na równinie Jordanu. Jest to pierwsze miejsce, w którym Izraelici po przekroczeniu Jordanu rozłożyli się obozem, i tutaj według nakazu Bożego postawiono dwanaście kamieni na pamiątkę cudownego przejścia przez tę rzekę (Joz.4:2-9); dokonano obrzędu obrzezania i obchodzono pierwszą Paschę, po wejściu do ziemi Obiecanej (Joz.5:10-12). W tym mieście, tak jak w Betelu i Mispie, prorok Samuel sądził Izraela (1Sm.7:16; 10:8) i namaścił na króla Saula (1Sm.11:14-15). Tutaj też Samuel porąbał w kawałki przed Panem Agaga, króla Amalekitów (1Sm.15:33). W późniejszym okresie mieszkańcy Gilgalu oddali się bałwochwalstwu (Oz.12:12; Am.4:4-5). Słowo posążki w Sdz.3:19, wskazuje na panujące w Gilgal bałwochwalstwo. W Gilgal prorok Elizeusz wsypał do kotła mąkę, ratując uczniów prorockich przed trującą strawą z dzikich ogórków.
GILO (objawienie – Joz.15:51). Miasto w ziemi plemienia Judy, miejsce urodzenia Achitofela, doradcy Dawida (2Sm.15:12), w którym też popełnił samobójstwo (17:23).
GIMZO (gdzie rosną sykomory – 2Krn.28:18). Jedno z miast w ziemi plemienia Judy, które zajęli wraz z przedmieściami Filistyńczycy w czasach króla judzkiego Achaza.
GINAT (ogród – 1Krl.16:21-22). Ojciec Tibniego, który rywalizował z Omrim o tron Izraela po śmierci Zimriego. Tibni zginął i władzę królewską objął Omri.
GINNETOI (ogrodnik – Ne.12:4). Kapłan towarzyszący Zerubabelowi podczas jego powrotu z niewoli babilońskiej i który podpisał umowę posłuszeństwa Bogu. Niewątpliwie jest on tożsamy z Ginnetonem (Ne.10:7).
GIRGASZYCI (mieszkający na gliniastej ziemi – 1M.10:16). Jeden z kananejskich ludów, którego ziemie zostały dane Izraelitom przez Boga. Z Joz.24:11 widać, że Girgaszyci zamieszkiwali po zachodniej stronie Jordanu. W żadnym wypadku nie można Girgaszytów mylić z Gadareńczykami (Mt.8:28).
GIRZYCI (zamieszkujący na nieurodzajnej ziemi – 1Sm.27:8). Był to lud koczowników, posiadających duże stada owiec, bydła, osłów, wielbłądów itd. Wymienieni razem z Filistyńczykami, Girzytami i Amalekitami, na których napadał Dawid podczas swego przebywania w Syklag.
GISZPA (dotknięcie – Ne.11:21). Jeden z dwóch przełożonych nad niewolnikami świątynnymi, mieszkającymi na górze Ofel po powrocie z niewoli babilońskiej.
GITTAIM (dwie tłocznie – 2Sm.4:3). Miasto w ziemi plemienia Beniamina, do którego wywędrowali Beerotczycy, prześladowani przez Beniamitów, którzy tez przejęli ich miasto Beerot. Obecnie położenie tego miasta nie jest znane.
GLINA (Iz.45:9). Była znana od wczesnej starożytności, tak samo jak i obecnie. Wytwarzano z niej gliniane naczynia. wyrabiano ją, depcząc nogami (Iz.41:25); wyroby z gliny wytwarzano na kole, które się kręciło (Je.18:3 BT), suszono na słońcu lub wypalano w piecach. Użycie gliny do wyrobu cegieł lub naczyń, znane było już od samego początku stworzenia świata (1M.11:3) (patrz cegła). Glina w starożytności miała zastosowanie do pieczętowania. W Job.38:14 mówi się: Zmienia się jak pieczętowana glina, barwi się jak suknia. Na Wschodzie drzwi domów pieczętowano pieczęciami z gliny, które były chronione przez prawo. W ruinach Babilonu było mnóstwo różnych wizerunków pieczęci z gliny na cegłach, a też same gliniane pieczęcie z asyryjskimi, egipskimi i fenickimi napisami. Do pieczęci używano najlepszej gliny, a po wyciśnięciu w niej znaków lub słów, wypalano ją w ogniu. Wszystkie przybory dla świątyni Pańskiej były odlane z brązu w glinianych formach (1Krl.7:46). Według niektórych interpretatorów Ewangelii, pieczęć na kamieniu groty, w której zostało złożone ciało Pana, bała zrobiona z gliny (Mt.27:66). Mówi się też o pieczęci na akcie kupna ziemi przez Jeremiasza (Je.32:14). Prorok Izajasz, wyjaśniając zależność człowieka od Boga, używa przenośni: My jesteśmy gliną, a Ty naszym Stwórcą i wszyscyśmy dziełem twoich rąk! (Iz.64:8). Apostoł Paweł ze szczególna mocą zwraca się do Rzymian z następującym pytaniem: Albo czy garncarz nie ma władzy nad gliną, żeby z tej samej bryły ulepić jedno naczynie kosztowne, a drugie pospolite? (Rz.9:21).
GŁOWA rodziny. Słowo głowa w ogólnym znaczeniu jest symbolem wszystkiego, co jest wyższe i wywyższone; tak na przykład w Iz.7:8 BG Damaszek jest głową Aramu, a w Iz.9:14 słowa: głowa i ogon użyte są do określenia starszego i poważanego męża z jednej strony, i fałszywego proroka z drugiej. Zgodnie z tym apostoł Paweł naucza, że głową każdego męża jest Chrystus, a głową żony mąż, a głową Chrystusa Bóg (1Kor.11:3); Chrystus jest Głową Kościoła, który jest ciałem jego, pełnią tego, który sam wszystko we wszystkim wypełnia (Ef.1:22-23). Głowa uważana jest za siedlisko mądrości, źródło władzy i jedno z zaszczytniejszych członków ludzkiego ciała. Wywyższać głowę - oznacza to okrywać chwałą, oddawać chwałę komuś. Proch i popiół na głowie oznaczały smutek. Ogolone głowy były też wyrazem smutku i goryczy. Namaszczenie głowy oliwą podczas świątecznych wydarzeń było w powszechnym zwyczaju (Ps.23:5; Łk.7:46). Branie krwi ludzkiej na głowę swoją, oznaczało pełne przyjęcie na siebie wszystkich skutków tej śmierci (Mt.27:25; Dz.18:6). Termin głowy rodzin (Neh.12:12) oznacza głównego naczelnika lub rządzącego tym albo innym rodem, albo plemieniem.
GŁOWICA (1Krl.7:41; 2Krn.4:12-13). Tym słowem określona jest górna część dwóch kolumn, ustawionych przez Salomona w przedsionku świątyni, wybudowanej przez niego.
GŁÓD (1M.12:10). O głodzie w Palestynie i sąsiednich krajach w Biblii mówi się często. Znany jest siedmioletni głód w Egipcie, w czasach Józefa. Wyróżniał się on długotrwałością, surowością i powszechnością. Głód w Judzie często był skutkiem wojen, oblężeń itp. (2Krl.25:3), lecz niekiedy był też naturalnym zjawiskiem, jak np. w tych przypadkach, kiedy Nil zbyt słabo wylewał w Egipcie lub kiedy nie było deszczów w Judzie w określonych okresach roku – wiosną i jesienią. Czasy głodu w Egipcie wyróżniały się niekiedy swoją długotrwałością, siedem lat i dłużej, oraz surowością. Były przypadki, że jedzono wnętrzności zwierząt i nawet ludzkie trupy. Głód w Samarii, opisywany w 2Krl.8:1-2, też trwał siedem lat. Prorok Amos grozi Izraelowi głodem większym niż głód z powodu braku pożywienia – głód słuchania słów Pana (Am.8:11).
GNIEW (Ps.90:11). Silny stan pobudzenia ducha przeciwko bliźniemu, który jest grzeszny lub nie, patrząc na rodzaj pobudzenia, cel i stopień. Gniew bogobojnych ludzi oznacza ich wstręt i obrzydzenie do grzechu. W tym znaczeniu sprawiedliwi mogą gniewać się i nie grzeszyć. Sam Pan okazuje gniew z powodu czynów Bezbożników. Grzeszne uczucie gniewu przeciwko bliźniemu potępiane jest w Piśmie Świętym. Wszelka gorycz i zapalczywość, i gniew, i krzyk, i złorzeczenie niech będą usunięte spośród was wraz z wszelką złością (Ef.4:31); niech słońce nie zachodzi nad gniewem waszym - mówi apostoł Paweł, tzn. nie iejcie w sobie tego uczucia przez dłuższy czas, inaczej może ono zmienić się w złość i zemstę.
GOB (dół – 2Sm.21:18-19). Miejsce dwóch starć Dawida z Filistyńczykami. Miejscowość o nie ustalonym położeniu.
GODZINA (Nk.15:25:33-34; Dz.2:15; 23:23; J.11:9). Pomiar czasu słonecznym zegarem, według słonecznego cienia, od dawna był stosowany w Babilonie (Dn.4:19 BG) i stąd prawdopodobnie znajdował się zegar słoneczny na schodach Achaza (2Krl.20:9-12). O podziale dnia na godziny pierwszy raz mówi się w księdze proroka Daniela (3:15 BG; 4:19,33 BG; 5:5 BG). W czasach Jezusa Chrystusa dzień u Żydów dzielił się na 12 godzin, które liczono od wschodu słońca do zachodu. Czy dzień nie ma dwunastu godzin? - powiedział Pan idąc do Judei, aby wskrzesić Łazarza. Dzień dzielono na cztery trzygodzinne części i nazywały się; pierwszą, trzecią, szóstą i dziewiątą godziną. Noc też dzieliła się na cztery straże nocne (Mt.19:25; Mk.6:48).
GOFER (mocne, żywiczne drzewo – 1M.6:14 BG). Drzewo, z którego Noe zbudował arkę. To słowo spotyka się tylko raz w powyższym wersecie. Większość interpretatorów Biblii przypuszcza, że było to drzewo cyprysowe lub cedrowe. Grecka nazwa cyprys jest podobna do hebr. Gofer. To drzewo uważane jest za najtwardsze i najbardziej odporne na zbutwienie i robactwo. W przeszłości niektórzy rabini twierdzili, że do budowy arki użyto drzewa cedrowego, z powodu jego lekkości, twardości i żywiczności. Należy uznać, że jako Gofer należy rozumieć w ogóle drzewa żywiczne i odporne na działania czynników zewnętrznych, nadających się do budowy statków, jak np.: cedr, cyprys, jodła, sosna i inne z rodzaju iglastych.
GOG (ciemność?).
  1. Gog (1Krn.5:4) - syn Szemajasza, syna Joela, z potomstwa Rubena, pierworodnego Jakuba;
  2. Gog (Ez.38 i 39) - nazwa ludu, zamieszkującego w kraju Magog. Według świadectwa Pliniusza, nazwą Gog i Magog nazywano królów asyryjskich i sąsiadujące z Asyrią kraje;
  3. Gog (Ob.20:8) - apostoł Jan, mówiąc o czasach antychrysta, też używa nazw: Gog i Magog, prawdopodobnie rozumiejąc je jako ziemię, narody i wszystkie królestwa, mające powstać przeciw świętym Bożym i Królestwu Chrystusowemu przez zwiedzenie diabła, i które zginą razem z nim w jeziorze z ognia i siarki. Odnosi się to do ostatnich czasów świata i Kościoła.
 GOIM (Joz.12:23). Słowo goim w hebr. ogólnie rozumiane jest jako narody pogańskie, prócz Izraela. W powyższym wersecie słowo goim jest użyte w znaczeniu imienia, nazwy ludu lub miejscowości. W liczbie 31 królów, wymienia się też jednego króla Goim w Gilgal, pokonanego przez Jozuego na zachodnim brzegu Jordanu.
GOLAN (otoczenie – 5M.4:43). Miasto w Baszanie, jedno z miast schronienia, należące do plemienia Manassesa i położone po wschodniej stronie Jordanu (Joz.20:8). Później otrzymali je Lewici, potomkowie Gerszona (Joz.21:27). Dalej o nim nic się nie mówi. Pomimo tego było to ważne i znaczące miasto.
GOLGOTA (trupia czaszka – Mt.27:33; Mk.15:22; J.19:17). Wzgórze na północny zachód od Jerozolimy, gdzie został ukrzyżowany Pan. Golgota znajdowała się blisko miasta (J.19:20), poza bramą (Hbr.13:12). Nazwę Golgota nadano temu miejscu prawdopodobnie dlatego, gdyż podobne było do kształtu czaszki, albo dlatego, iż tutaj często było można zobaczyć czaszki skazanych przestępców. Wśród szyderstw i śmiechów żołnierzy i tłumu, Pan Jezus w strasznych mękach na krzyżu oddał ducha. Z ostatnimi, przedśmiertnymi słowami Pana: Wykonało się! – rozpoczyna się nowa era, a zasłona w świątyni rozdziera się na pół, od góry do dołu. Spełnia się starotestamentowe proroctwo proroka Izajasza: Do przestępców był zaliczony (Iz.53:12), gdyż Pan został ukrzyżowany w środku dwóch rozbójników. Starotestamentowa obrzędowość skończyła się, kiedy Pan ofiarował samego siebie bez skazy Bogu. Wiekowa walka z księciem tego świata triumfalnie zakończyła się zwycięstwem krzyża. Rozbroił nadziemskie władze i zwierzchności, i wystawił je na pokaz, odniósłszy w nim triumf nad nimi (Kol.2:15).
GOLIAT (blask, okazałość). Imię osób:
  1. Goliat (1Sm.17:4) - znany olbrzym, Filistyńczyk, pochodzący z Gat, o wzroście sześć łokci i piędź. Jego pancerz łuskowy ważył 5 tys. sykli, drzewce jego dzidy było jak drąg tkacki, grot jego dzidy ważył sześćset sykli żelaza. Szczegóły walki Goliata z Dawidem opisane są w 1Sm.17;
  2. Goliat (2Sm.21:19) - inny olbrzym, Gittejczyk, którego drzewce włóczni miały rozmiary wału tkackiego. Został zabity przez Elchanana, syna Jaira z Betlejemu.
 GOŁĄB (1M.8:9). Czysty ptak według zakonu Mojżeszowego, o którym często mówi Biblia. W dzikim stanie gołąb zwykle zamieszkuje w rozpadlinach skalnych, w ukryciu szczelin (PnP.2:14; Je.48:28). Gołąb wyróżnia się czystością, łagodnością i nie przeciwstawia się swoim wrogom, dlatego Zbawiciel nakazał swoim naśladowcom: Bądźcie tedy roztropni jak węże i niewinni jak gołębice (Mt.10:16).

Gołąb
Interesujące jest też ich przywiązanie do siebie, tak że kiedy jeden z nich odlatuje lub zdycha, drugi, pozostający, jakby opłakiwał swoją stratę żałosnym gruchaniem. Na to gruchanie gołębi często wskazuje się w księgach prorockich (Iz.38:14; Nah.2:8). W Biblii jest też niemało wskazań na gołębią tkliwość, czystość i miłość (Ps.74:19; PnP.1:15; 2:14; 4:1; 5:2; 6:9). Duch Święty zstąpił na Zbawiciela podczas chrztu w postaci gołębicy (Mt.3:16; Mk.1:10; Łk.3:22; J.1:32). Miejsca w Biblii, w których mówi się o gołębich oczach, należy rozumieć w tym znaczeniu, że ich oczy szczególnie wyrażają pokorę i delikatność. Ozeasz porównuje Efraima do gołębia głupiego i nierozumnego (7:11), i mówi, że kiedy Żydzi będą wracać do ojczystego kraju z Egiptu, to przylecą z drżeniem jak ptaki z Egiptu i jak gołębie z ziemi asyryjskiej (Oz.11:11). Dawid w boleści swojej tak krzyczy do Boga: O, gdybym miał skrzydła jak gołębica, Chętnie uleciałbym i odpoczął (Ps.55:70). O przylocie gołębi w PnP., mówi się jako o jednej z oznak nadchodzącej wiosny: Kwiatki ukazują się na ziemi, czas śpiewu nastał i gruchanie synogarlicy słychać w naszej ziemi (2:12). Już w historii o potopie gołąb przyniósł radosną wiadomość, że woda spłynęła z powierzchni ziemi. Gołębica wróciła do niego pod wieczór, trzymając w dziobie zerwany świeży liść z drzewa oliwnego. I poznał Noe, że wody na ziemi opadły – mówi się w 1M.8:11. Gołębie składano w ofierze. Abraham, uwierzywszy Panu, złożył w ofierze Bogu razem z innymi zwierzętami, także synogarlicę i gołębicę (1M.15:9). Kiedy rodziło się dziecko, to od matki wymagano, żeby ona złożyła w ofierze całopalnej jagnię i młodego gołąbka lub synogarlicę. Jeśli nie była w stanie ofiarować jagnięcia, to mogła złożyć w ofierze dwie synogarlice lub dwa młode gołębie (3M.12:6,8). Z tego możemy wysnuć wniosek, że dziewica Maria, matka Pana, była uboga – jeśli w 40 dniu po Jego narodzeniu, przyniosła do Jerozolimskiej świątyni dwa gołąbki, zamiast jagnięcia (Łk.2:24). W świątyni Jerozolimskiej siedzieli sprzedawcy tych ptaków, których Pan wygonił ze świątyni, mówiąc: Z domu Ojca mego nie czyńcie targowiska (J.2:14-16).
GOMER (doskonałość – 1M.10:2-3). Najstarszy syn Jafeta i protoplasta ludu, który zachował się do czasów Ezechiela (38:6).
GOMERA (doskonałość – Oz.1:3). Córka Diblaima, żona proroka Ozeasza, nierządnica. Ozeasz ożenił się z nią z nakazu Pana na znak, iż Izrael przez nierząd stale odwracał się od Pana.
GOMORA (mnóstwo kłosów – 1M.14:2-8). Jedno z pięciu miast w dolinie Syddim, zniszczonych przez Pana za demoralizację. Gomora często wymieniana razem z Sodomą. Ich nazw często używa się do określenia skrajnej demoralizacji ludu (Iz.1:10) i srogości sądu Bożego przeciwko bezbożnym (Sof.2:9; Rz.9:29). (Patrz Sodoma).
GORĄCZKA (3M.26:16; Mt.8:14; J.4:52; Dz.28:8). Różne rodzaje ostrych, zapalnych chorób, w tej liczbie i febra, często były spotykane na Wschodzie i nasilały się szczególnie wiosną i jesienią. To choroby długotrwałe i niebezpieczne. Cudowne uzdrowienia z gorączki przez Pana, są następujące: Teściowej Szymona Piotra przez dotknięcie (Mt.8:14-15); syna dworzanina, na odległość, swoim słowem (J.4:46-53). Apostoł Paweł też uzdrowił z gorączki ojca Publiusza, modląc się i wkładając na niego ręce (Dz.28:7-8).
GORCZYCA (Mt.13:31; Mk.4:31; Łk.13:19). Roślina strączkowa, rośnie jako krzew, w dzikim stanie w Egipcie i Palestynie, również w sadach i ogrodach. Nasiona gorczycy są bardzo małe i drobne. Kiedy Żydzi chcieli określić jakąś małą rzecz, mówili że ona jest jak ziarno gorczyczne (Łk.17:6). Zbawiciel, mówiąc Żydom przypowieść o Królestwie Bożym, mówi że ono podobne jest do ziarnka gorczycznego, które wziął pewien człowiek i wrzucił do swego ogrodu, i wyrosło, i stało się drzewem, i ptaki niebieskie zagnieździły się w jego gałęziach (Łk.13:19). Słowa przypowieści, że ziarnko stało się drzewem, w którego gałęziach zagnieździły się ptaki, oczywiście należy rozumieć jako przenośnię, właściwą językowi Wschodu. W ogóle gorczyca osiąga różną wysokość, zależnie od klimatu i gleby. W sprzyjających warunkach osiąga dość dużą wysokość i niezwykle szeroko rozpościera swoje gałęzie.
GOREN-HA-ATAD (plac lub klepisko Atada – 1M.50:10-11). Miejsce znajdujące się w dolinie za Jordanem, w ziemi kananejskiej. Inaczej Abel-Misraim. Nazwa Goren-ha-Atat lub Abel-Misraim powstała wskutek tego, że tutaj zatrzymali się na siedem dni Józef i jego towarzysze, aby opłakiwać – podczas swojej podróży z Egiptu do ziemi kananejskiej – zmarłego Jakuba Słowo Abel oznacza tutaj płacz, a cała nazwa: płacz Egiptu lub płacz Egipcjan. To miejsce przedtem nazywało się: klepisko Atada. Hieronim świadczy, że w jego czasach to miejsce nazywało się: Bet-Chogla (Joz.15:6; 18:19) i określał je w pobliżu Jerycha. (Patrz Abel-Misraim).
GORZKIE ZIOŁA (2M.12:8). Izraelici mieli nakaz spożywania paschalnego baranka z gorzkimi ziołami. Prawdopodobnie było to symbolem ciężaru ich nieszczęść w czasie przebywania ich w Egipcie i praobrazem cierpień Zbawiciela. Najbardziej gorzkim zielem w Zachodniej Azji był piołun, będący jedną z najpospolitszych roślin w Palestynie. Przy czym, prawdopodobnie razem z piołunem używano też innych gorzkich ziół, jakie rosły w tym miejscu, gdzie Izraelici spożywali paschalnego baranka. Twierdzi się, że było pięć rodzajów gorzkich ziół jako przyprawa paschalnego baranka. Dzika sałata, która szczególnie wyróżniała się swoją goryczą, zajmowała między nimi pierwsze miejsce.


Gospoda
GOSPODA. Miejsce lub budynek, przeznaczony dla wędrowców, żeby tam przebywali i odpoczywali. W 1M.42:27 słowo malon, czyli gospoda, pochodzi od czasownika oznaczającego: spędzić noc, i dlatego oznacza miejsce, gdzie wędrowcy zatrzymują się na noc. To samo słowo w Iz.10:29, przetłumaczone jest: nocują. Gospody budowano dla wędrowców, jak widać to w Je.9:9, gdzie czytamy: Obym miał na pustyni schronisko (malon) podróżnych (Jr. 9:1). To samo słowo spotykamy w Joz.4:8. W NT słowo gospoda spotyka się dwa razy, w Łk.2:7 i 10:34.
GOSPODARZ WESELA (J.2:8). Była to osoba do nadzorowania sług i całego porządku uczty. Na nim między innymi spoczywał obowiązek smakowania wina, żeby określić jego jakość i przydatność. W ten sposób gospodarz wesela próbował wino, uczynione przez Pana z wody na weselu w Kanie Galilejskiej (J.2:8-9).
GOSZEN (ziemia deszczu).
  1. Goszen (1M.45:10) - kraina we wschodniej delcie Nilu, gdzie faraon na prośbę Józefa umieścił Jakuba z jego synami i w której Izraelici zamieszkiwali ponad 200 lat do swego wyjścia z Egiptu do ziemi Obiecanej. Ta żyzna kraina leżała między Morzem Czerwonym a Nilem, granicząc z południowa granicą Kanaanu. Zamieszkasz w ziemi Goszen i będziesz blisko mnie (1M.45:10). Z tych słów wynika, że Goszen było w pobliżu rezydencji faraona i Józefa. Po przybyciu patriarchy, Józef nakazał zaprzęgnąć swój wóz i wyjechał na spotkanie Izraelowi, swojemu ojcu, do Goszen (1M.46:29). Ziemia ta leżała po drodze z Palestyny do Egiptu, na granicy Egiptu i Palestyny;
  2. Goszen (Joz.15:51) - miasto w górzystej części ziemi plemienia Judy.
 GOŚCINNOŚĆ (1M.18:1 i dalej; 5M.10:17-19; Heb.13:2). Cecha bardzo powszechna w starożytności, ale szczególnie występowała w wybranym ludzie Bożym. Piękne jej przykłady widzimy w historii Abrahama, przyjmującego kiedyś dwóch aniołów Pana pod postacią wędrowców (1M.18:108). Bratanek Abrahama, Lot, okazał gościnność przechodzącym wędrowcom, którzy też byli aniołami (1M.19:1-3). Reguel, kapłan Midianitów, z radością przyjął do swego domu Mojżesza (2M.2:20). Job, na swoje usprawiedliwienie, mówił o gościnności jako cnocie, którą wykonywał: Obcy nie nocował na dworze, przed podróżnymi otwierałem moje drzwi (Job.31:32). Cnotę gościnności szczególnie uwypukla się w NT. Sam Pan Jezus Chrystus mówi: A ktokolwiek by napoił jednego z tych maluczkich tylko kubkiem zimnej wody jako ucznia, zaprawdę powiadam wam, nie straci zapłaty swojej (Mt.10:42). Dlatego oziębłość do gościnności jest uważana przez Pana za oziębłość do Niego samego: Byłem przychodniem – mówi On – a nie przyjęliście mnie, nagim, a nie przyodzialiście mnie, chorym i w więzieniu i nie odwiedziliście mnie (Mt.25:43). Apostołowie wprost mówią wierzącym o tej cnocie (Rz.12:13), Tymoteuszowi (1Tm.3:2), Tytusowi (1:8), i apostoł Piotr w 1P.4:9). Gościnność i umywanie nóg świętym (1Tm.5:10), według apostoła Pawła, są jednymi z istotniejszych cnót, żądanych od wdów, aby wpisać je na listę wdów, utrzymywanych przez zbór. Przykład miłosiernego Samarytanina, ukazujący zastosowanie podstawowego przykazania chrześcijanina: Kochać bliźniego, jak siebie samego – służy we wszystkich czasach jako przykład chrześcijańskiej miłości bliźniego i chrześcijaństwa.
GOZAN (cieśnina, przesmyk – 2Krl.17:6). Okręg nad rzeką Chabor, gdzie zostali uprowadzeni do niewoli Izraelici przez Pula i Tiglat-Pilesera. Sąsiednim okręgiem Gozanu był Chalach.
GÓRA. W Palestynie w ogóle jest dużo gór. Mojżesz przedstawia Palestynę przede wszystkim jako kraj górzysty i góry tworzą silne obronne pasmo wokół jej granic. W ten sposób słowa w Ezch.36:1: Góry izraelskie - oznaczają cały kraj, gdyż są jego charakterystyczną cechą. Górzyste miejsca zwykle zagospodarowywano do samych ich szczytów, tworząc tarasy, pokrywające zbocza gór. Przenośnie, zaczerpnięte z tego ogólnego wyglądu kraju, często były w użyciu przez Żydowskich poetów i proroków. Każdy wielki kłopot nazywają oni wielką górą (Zach.4:7). Przeto się nie boimy - mówi psalmista - choćby ziemia zadrżała i góry zachwiały się w głębi mórz. Choćby szumiały, choćby pieniły się wody, choćby drżały góry z powodu gniewu jego (Ps.46:3-4). Pan Bóg łatwo i szybko odsuwa wszelkie przeszkody i trudności w ludzkim życiu. Góry jak wosk topnieją przed obliczem Pana, przed Panem całej ziemi (Ps.97:5). Sprawiedliwość twoja (Boża) - według psalmisty - jak góry Boże (Ps.36:7). Wieczność i niezmienność Bożej miłości opisuje się pięknym porównaniem: A choćby się góry poruszyły i pagórki się zachwiały, jednak moja łaska nie opuści cię (Iz.54:10). Kiedy Dawid chciał wyrazić swoją pewność, wykrzyknął: Panie! W życzliwości swej postawiłeś mnie na potężnej górze (Ps.30:8). Królestwo Mesjasza porównane jest do góry: Iz.2:2; 11:9; Dan.2:35.

Góra Oliwna i potok Cedron
GÓRA OLIWNA (Za.14:4; Łk.19:37). Jedna z żydowskich gór, leżących na wschód od Jerozolimy, od której oddzielona jest potokiem Cedron (J.18:1). Niewątpliwie otrzymała swoja nazwę od oliwkowych lub figowych drzew. Pierwszy raz o Górze Oliwnej mówi się w opowiadaniu o ucieczce Dawida z Jeruzalemu, z powodu buntu jego syna Absaloma: Dawid zaś wstąpił na Górę Oliwną i płakał, wstępując na nią, a głowę miał nakrytą i szedł boso (2Sm.15:30 i następne). Prócz tego ona wprost nazywa się Górą Oliwną jeszcze raz w ST, w księdze proroka Zachariasza: Jego nogi staną w owym dniu na Górze Oliwnej, która leży naprzeciwko Jeruzalemu od wschodu (Za.14:4). Są też i inne miejsca w Biblii, w których wskazuje się na nią jako górę położoną na wschód od Jeruzalemu (1Krl.11:7), Górę Oliwną (2Krl.23:13 BT), na górę, która jest na wschód od miasta (Ez.11:23). Lecz szczególnie często mówi się o Górze Oliwnej w księgach NT: I przyszli do Betfage, na Górze Oliwnej (Mt.21:1); A gdy odśpiewali hymn, wyszli ku Górze Oliwnej (Mt.26:30); A Jezus udał się na Górę Oliwną (J.8:1); Wtedy powrócili do Jerozolimy z Góry, zwanej Oliwną, która leży w pobliżu Jerozolimy w odległości drogi na jeden sabat (Dz.1:12), i inne.

Góra Oliwna
Ta góra tak mocno jest związana z ziemskim życiem Zbawiciela. Ma tę górę Pan często chodził ze swoimi uczniami nocą (J.8:1; 18:2), żeby się modlić i odpoczywać; tutaj smucił się z powodu Jeruzalemu, nadchodzącego jego losu; tutaj rozmawiał z uczniami o wspaniałych przyszłych wydarzeniach, o końcu widzialnego świata, zniszczeniu świętego miasta, o cierpieniach, prześladowaniach i w końcu o całkowitym triumfie i zwycięstwie Jego naśladowców (Mt.24). Tutaj powiedział dwie przypowieści: o dziesięciu pannach i o pięciu talentach (Mt.25). Tutaj, do ogrodu Getsemane, poszedł On z uczniami swoimi po ostatniej wieczerzy i modlił się o oddalenie kielicha cierpienia: Ojcze mój, jeśli można, niech mnie ten kielich minie; wszakże nie jako Ja chcę, ale jako Ty (Mt.26:39). A kiedy śmierć i piekło przez śmierć krzyżową zostały pokonane, On wyprowadził uczniów z miasta do Betanii i błogosławiąc im, uniósł się do nieba z Góry Oliwnej (Łk.24:50-51; Dz.1:12).
GÓRA ZATRACENIA (2Krl.23:13). Południowa część wzniesienia Góry Oliwnej. Tutaj były świątynki bóstw, wybudowane przez Salomona dla jego pogańskich żon (1Krl.11:7).
GÓRSKA KRAINA (Łk.1:39). Chodzi tutaj o góry judzkie, będące znaczną częścią wschodniej Judei, na południe od Jeruzalemu. Miasta, które znajdowały się w tej górzystej krainie, wyliczone są w Joz.15:48-60). Zasiedlenie tej krainy przez mieszkańców w starożytności było bardzo znaczące.
GRABIEŻ. Zabranie cudzej rzeczy i własności, jawnie i gwałtem. We wczesnej starożytności byli w tym pierwsi Ismaelici i ich sąsiedzi Chaldejczycy (1M.14:12; Job.1:17). W późniejszych czasach historii Izraelitów często zdarzały się przypadki rozbójnictwa, jak np. w czasach sędziów (Sdz.9:25; 11:3). Niektóre wyprawy Filistyńczyków, Amalekitów i innych, były niczym innym, jak zbójeckimi napadami (1Sm.23:1; 27:8 i inne). W czasach ziemskiego życia Jezusa Chrystusa, droga z Jerozolimy do Jerycha szczególnie była niebezpieczna dla wędrowców z powodu rozbojów i grabieży (Łk.10:30). O wadze tego grzechu można sądzić na podstawie słów Pisma Św. w 1Kor.6:10 i Ob.21:8; 22:15).
GRECJA. W Za.9:13 – Jawan, a w Da.8:21 – Grecja. Grecja ogólnie znana była Izraelitom pod nazwą Jawan. W NT pod tą nazwą w bardziej ogólnym znaczeniu rozumie się właściwie Grecję, Jawan i Małą Azję. W czasach Aleksandra Wielkiego Grecy byli władcami Egiptu, Syrii, tak samo krajów i okręgów, leżących za Eufratem; dlatego nazwa Grek stała się dość ogólna i Żydzi nazywali tak wszystkich pogan, będących pod władzą greckiego imperium. Słowo Grek było dla Żydów jednoznaczne ze słowem poganin, gdyż cały świat dzielił się u nich na Żydów i pogan. Wszyscy ci, którzy nie należeli do narodu żydowskiego, nazywali się Grekami (Dz.20:21; Rz.1:16; 1Kor.1:22-24), a dla Greków wszyscy inni byli barbarzyńcami – ludźmi nie wykształconymi, nie uczonymi lub nie mówiącymi językiem tego kraju, w którym żyją. Zwycięstwa na Wschodzie Aleksandra Macedońskiego, prawie 300 lat przed chrześcijańską erą, były jedną z głównych przyczyn prawie powszechnego rozprzestrzenienia się języka greckiego. 270 lat przed Chr. księgi ST przetłumaczono na język grecki, a później i wszystkie księgi NT, z wyjątkiem być może Ew. wg Mateusza, napisanej w hebrajskim, zostały napisane w greckim języku. Apostołowie też pisali w greckim języku. Pan Jezus, Jego apostołowie i prawdopodobnie lud żydowski w większości, używali języka aramejskiego, chociaż można przypuszczać, że handlowe kontakty Żydów zmuszały ich do znajomości języka greckiego. Niewątpliwie język aramejski górował wskutek tego, że był ojczystym. Język grecki, którym posługiwano się w Palestynie i w którym został napisany NT, był greko-aleksandryjski. Nazwa Grek w wielu miejscach Dziejów Apostolskich nie oznacza tubylców Greków, lecz zhellenizowanych Żydów, posługujących się językiem greckim. Przeciwstawia się im Żydów urodzonych w Palestynie i mówiących w języku aramejskim. jako narody, Żydzi i Grecy naturalnie różnili się od siebie, lecz w odniesieniu do języka, Żydzi używali hebrajskiego i greckiego.
GROBOWCE (groby). Znajdowały się zwykle poza miastem (Łk.7:12; J.11:31). Grobowcami lub grobami w starożytności najczęściej były pieczary lub groty, szczególnie między drzewami albo w ogrodach w ocienionych miejscach (1M.23:17; J.19:41).

Grobowiec Absaloma
w dolinie Józefata
  
Grobowiec królów
Zmarłych grzebano też w ziemi. Tak np. mamka Rebeki, Debora, została pochowana pod dębem (dąb płaczu) (1M.35:8). Bogaci wykuwali groby w skałach (Iz.22:16; Mt.27:60; J.11:38) i na górach (2Krl.23:16). Dla ubogich były ogólne miejsca do grzebania (Je.26:23; 2Krl.23:6; Mt.27:7). Dla ochrony przed drapieżnymi zwierzętami, grobowce miały drzwi albo wejście zakrywano dużym kamieniem (Mt.27:60; 28:2; J.11:38). Starożytne groby niekiedy bielono (Mt.23:27-29).
GROBY KRÓLEWSKIE (2Krn.21:20). Miejsce grzebania królów judzkich. Tak zwane obecnie groby królów znajdują się na północ od Jerozolimy.
GROBY POBIELANE (Mt.23:27). Wśród Żydów istniał zwyczaj corocznego upiększania swoich grobów w tym celu, aby były widoczne i wyróżniające się, i żeby przez to łatwiej było odnajdywać je, szczególnie z powodu tego, że dotknięcie grobu zmarłego, według zakonu Mojżeszowego, było nieczyste. Ten zwyczaj nadawał żydowskim grobom schludny i piękny wygląd z zewnątrz, będąc porażającym kontrastem z nieczystością i rozpadem ciała ludzkiego wewnątrz ich.
GRUPY KAPŁAŃSKIE (1Krn.24:3; 2Krn.8:14). Podział, uczyniony przez Dawida, dotyczący Lewitów i kapłanów sprawujących służbę w świątyni. Kapłani byli podzieleni na 24 grupy. każda grupa pełniła służbę w świątyni przez tydzień – od soboty do soboty. Kapłani, pełniący służbę w danym dniu, byli wybierani przez los (Łk.1:9). Lewici byli podzieleni na cztery grupy (1Krn.24:1). Według Flawiusza, aby wykonywać swoje obowiązki, podzielili się na 24 grupy, podobnie jak kapłani, i zmieniali się co tydzień. Grupy kapłanów i Lewitów zreformował Hiskiasz (2Krn.31:2), a później Ezdrasz wyznaczył grupy Lewitów i kapłanów (Ezd.6:18).
GRZECH. Grzech jest przestępstwem zakonu (1J.3:4). Zaszczepił go w człowieku diabeł, skusiwszy Adama i Ewę, namawiając ich do złamania zakazu Bożego. Z grzechem Adama weszły przekleństwo i śmierć.
GRZMOT (Iz.29:6; Job.26:14; Ps.29:3; 104:7). Wielkie naturalne zjawisko natury. Według fizycznych praw, grzmot jest niczym innym, jak silnym dźwiękiem w masach chmur, pochodzącym z wyładowania elektrycznego, czemu towarzyszy błyskawica (potężna iskra elektryczna). Grzmot w księdze Psalmów przedstawiony jest jako gniew Boży: Głos Pana nad wodami, Bóg chwały zagrzmiał, Pan nad wodami wielkimi. Głos Pana potężny, głos Pana wspaniały. Głos Pana łamie cedry, Pan łamie cedry Libanu. Sprawia, że Liban skacze jak cielę, a Syrion jak młody bawół. Głos Pana krzesze płomienie ogniste. Głos Pana wstrząsa pustynią, Pan wstrząsa pustynią Kadesz (Ps.29:3-8). Niewypowiedziana wielkość Boża i wszystkie najwyższe atrybuty Jego, nazywają się W Piśmie Św. gromem chwały Bożej: Lecz któż zrozumie grom wszechmocy jego (Job.26:14). Ewangeliczne zwiastowanie podobne jest do grzmotu; ono zmusza serce ludzkie do drżenia i kruszy ludzki upór oraz zatwardziałość (Ob.14:2). Dlatego Pan Jezus nazwał Jakuba i Jana imieniem Boanerges, tj. Synowie Gromu (Mk.3:17). Straszne i zgubne nieszczęścia w Iz.29:6, porównywane są do grzmotu. Grzmot i błyskawica, wychodzące z tronu chwały Bożej, ukazują wielkość Jego obecności i świadczą o Jego świętej woli oraz groźnym sądzie, zsyłanym przez Niego jako Najwyższego Władcy na ziemię (Ob.4:5), jak np. podczas nadania zakonu (2M.19:16), podczas ukarania zatwardziałości faraona (2M.9:23), podczas nalegania Izraela, żeby mieć swego króla (1Sm.12:17-18), podczas sądu ostatecznego nad światem (Ob.10:3-4; 11:19; 16:18). U proroków straszne, wstrząsające grzmoty są obrazem sądu Bożego nad bezbożnymi (Iz.29:6; Je.25:30; Joel.2:10).
GUMNO, Klepisko (4M.15:20; Sdz.6:37). Suche, ubite, płaskie miejsce, na którym młócono zboże. Musiało być na wzniesieniu, gdzie wiał wiatr. Podczas młócki właściciele też spali na tych gumnach, żeby chronić ziarno (Rut.3:3). Te gumna od najdawniejszych czasów otrzymywały swoje szczególne nazwy, jak na przyklad: klepisko Nachona (2Sm.6:6), klepisko Arawny (2Sm.24:16). To ostatnie znajdowało się w Jerozolimie i należało do Arawny Jebuzejczyka. Jest ono interesujące z tego powodu, że było ono na górze Moria, gdzie kiedyś Abraham chciał złożyć w ofierze Izaaka i gdzie później Salomon zbudował świątynię (1Krn.22:1-2; 2Krn.3:1).
GUNI (zmartwienie). Imię osób:
  1. Guni (1M.46:24; 1Krn.7:13) - drugi syn Naftaliego, od niego wywodziła się rodzina Guniitów (4M.26:48);
  2. Guni (1Krn.5:15) - ojciec Abdiela, ojca Achiego, z potomków Gada.
 GUR (zajazd, mieszkanie – 2Krl.9:27). Wzgórze, gdzie Achazjasz, król judzki, został ranny na rydwanie. Znajdowało się ono przy Jibleam, w pobliżu Megiddo, przy drodze z Jezreela do En-Gannim, niedaleko od pola Nabota, mającego swoją winnicę w Jezreel.
GUR-BAAL (mieszkanie Baala – 2Krn.26:7). Miasto zamieszkałe przez Arabów. Prawdopodobnie znajdowało się ono między Palestyną i Półwyspem Arabskim.
GWIAZDY (5M.4:19). Tą nazwą Żydzi określali wszystkie ciała niebieskie, prócz słońca i księżyca, stworzone przez Boga razem ze słońcem i księżycem w czwartym dniu stwarzania. Psalmista, przedstawiając wszechpotęgę i wszechwiedzę Bożą, mówi, że On wyznacza liczbę gwiazd, wszystkim nadaje imiona (Ps.147:4). Pisarze Biblii dla wyrażenia nieobjętego mnóstwa, używają następujących słów: Spójrz ku niebu i policz gwiazdy, jeśli możesz je policzyć! I rzekł do niego: Tak liczne będzie potomstwo twoje (1M.15:5) – powiedział Pan do Abrahama; albo inne, podobne do tych, słowa: Jak piasek na brzegu morza. Nic w widzialnym świecie nie mówi tak pięknie o chwale i wszechpotędze Stwórcy, jak gwiezdne niebo. Niebiosa opowiadają chwałę Boga, a firmament głosi dzieło rąk jego (Ps.19:2). Gdy oglądam niebo twoje, dzieło palców twoich, księżyc i gwiazdy, które Ty ustanowiłeś: Czymże jest człowiek, że o nim pamiętasz, lub syn człowieczy, że go nawiedzasz? (Ps.8:4-5). W Job.38:7 pisze, że kiedy Pan założył kamień węgielny ziemi, to gwiazdy poranne chórem radośnie się odezwały i okrzyk wydali wszyscy synowie Boży. Betlejemska gwiazda, która ukazała się mędrcom i przyprowadziła ich do miejsca narodzenia Zbawiciela, oczywiście nie była naturalnym zjawiskiem, lecz cudownym: spełniwszy swoje przeznaczenie, ona później znikła z nieba. I gwiazdy spadać będą z nieba (Mt.24:29) – wskazuje Pan na jeden ze znaków swego powtórnego przyjścia na ziemię i sądu. W proroctwie Bileama: Wzejdzie gwiazda z Jakuba (4M.24:17) – jako gwiazdę rozumie się mesjasza – Chrystusa, który też w Objawieniu Jana nazwany jest gwiazdą jasną poranną (22:16), gdyż On rozświetlił ziemię światłem ewangelicznego dnia i w pełni objawił ludziom tajemnice Królestwa Bożego.
GWIZD (1Krl.9:8). Gwizdanie na kogoś było wyrazem drwiny i pogardy (Jr.19:8 BT); wzywanie kogoś gwizdaniem oznaczało posiadanie mocy lub władzy nad wzywanym w ten sposób.
GWÓŹDŹ (Iz.22:23). Na Wschodzie domy budowano z nietrwałych materiałów, dlatego gwoździe i kołki niezbędne do wieszania zasłon i różnych innych rzeczy nie wbijano w ścianę, według naszego zwyczaju, lecz mocowano z żelaza lub drewna w ścianie podczas jej wznoszenia. Takie gwoździe bywały bardzo długie i głęboko tkwiące wewnątrz ściany lub muru. Przenośnia przytoczonego wersetu jest oczywista. Gwóźdź zamocowany w opisany sposób, nie łatwo było wyrwać ręką. Można było go wyrwać tylko burząc ścianę lub mur, albo ich część.
HABAKUK (obejmujący). Autor księgi Habakuka. Jeden z 12 tak zwanych małych proroków. Pismo Św. nie mówi o jego czasie i miejscu urodzenia. Żydowskie przekazy, dotyczące miejsca jego urodzenia, historii i śmierci, nie zasługują na uwagę. Pewne jest jedno, że żył on za panowania Jozjasza i był współczesnym proroka Jeremiasza. Przypuszcza się, że stale mieszkał w Judei i tam też umarł.
HADAD (silny, potężny). Imię osób:
  1. Hadad (1M.25:15) - jeden z synów Ismaela;
  2. Hadad (1M.36:35-36) - syn Bedada, król Edomu, panujący po Chuszamie. Pokonał Midianitów na polu moabskim. Jego miasto nazywało się Awit;
  3. Hadad (1Krl.11:14-22) - Edomita, potomek królów edomickich. Uratował się z pogromu swego domu i jako małoletni uciekł do Egiptu. Panujący w tym czasie w Egipcie faraon przychylnie przyjął go, zapewnił mu byt i w końcu dał mu za żonę siostrę swojej żony. Jego syn Genubat wychowywał się na dworze faraona, razem z jego synami. Po śmierci Dawida, Hadad opuścił Egipt, zawładnął częścią Syrii i stąd robił wypady na przygraniczne ziemie króla Salomona, pustosząc je.
 HADAD-RIMMON (Za.12:11). Z porównania powyższego cytatu z 2Krn.35:22-25, można przypuścić, że to miasto plemienia Manassesa znajdowało się na równinie Megiddo, gdzie został śmiertelnie ranny Jozjasz, pobożny król judzki, w bitwie z Egipcjanami, którego śmierć była gorzko opłakiwana Judeę i Izrael. Z tym wielkim płaczem całego Izraela, z powodu śmierci Jozjasza, prorok Zachariasz porównuje płacz rodu Dawida, z powodu mającej wydarzyć się kiedyś śmierci krzyżowej Syna Bożego, Zbawiciela świata. Wtedy spojrzą na mnie – mówi prorok – na tego, którego przebodli... W owym dniu będzie w Jeruzalemie wielkie narzekanie, jak narzekania o Hadad-Rimmon na równinie Megiddo.
HADADEZER (Hadad jest pomocą – 2Sm.8:3; 10:16). Nazywany tak prawdopodobnie z powodu syryjskiego bóstwa Hadada; król Soby, współczesny króla Dawida, jeden z najbogatszych królów Soby. Dawid prowadził z nim parę wojen. W jednej z nich wziął do niewoli 20 tys. pieszych i 1700 jeźdźców, pomimo mnóstwa wozów wojennych. W innym przypadku, kiedy Hadadezer zawarł przymierze z sąsiednim królem, Dawid znowu pokonał go i wziął do niewoli 22 tys. zbrojnych. W liczbie zdobyczy wojennych były złote puklerze, mnóstwo srebra i miedź. Po paru latach Hadadezer i trzej inni syryjscy królowie zawarli przymierze – wsparcie Ammonitów przeciwko Dawidowi; lecz całe syryjskie wojsko zostało rozbite przez Izraelitów pod dowództwem Joaba, na wschodnim brzegu Jordanu. W tym starciu zostało zabitych od 40 do 50 tys. nieprzyjaciół. Po tej klęsce stali się oni lennikami Dawida i płacili mu daninę.
HADAR (ozdoba – 1M.36:39). Syn Baalchanana, ostatni z królów Edomu. Po nim władza przeszła na starszych. Jego miastem było Pau. W 1Krn.1:50 nazywa się Hadad.
HADASSA (mirt – Est.2:7). Pierwsze imię Estery, żony króla Achaszwerosza. Po wyjściu za mąż za króla, jej imię zostało zmienione na staroperskie imię Estera, znaczące gwiazda.
HADORAM (pan wysokości). Imię osób:
  1. Hadoram (1M.10:27) - piąty syn Joktana;
  2. Hadoram (1Krn.18:10) - syn Tou, króla Chamatu;
  3. Hadoram (2Krn.10:18) - nadzorca na robotami pańszczyźnianymi za panowania króla Rechabeama. Ukamienowany przez Izraelitów.
 HADRACH (Zach.9:1). Okręg i miasto syryjskie na wschód od Damaszku.
HAGAR (ucieczka – 1M.16:1). Egipcjanka, mieszkająca w domu Abrama jako niewolnica. Bezdzietna Saraj zaproponowała Abramowi, aby wziął Hagar jako żonę; kiedy zaś Hagar okazała się brzemienna, popadła w pychę i zaczęła źle zachowywać się w stosunku do Saraj. Rozdrażniona zachowaniem swojej służącej, Saraj zaczęła uciskać ją i ta była zmuszona uciekać z domu. Wyprawiła się do Egiptu – swego ojczystego kraju, przez pustynię Szur. I znalazł ją anioł Pański przy źródle wód na pustyni (16:7) i nakazał jej powrót do swojej pani; przy tym przepowiedział jej, że urodzi syna i nazwie go Ismael; że będzie to człowiek dziki, ręka jego będzie przeciwko wszystkim, a ręka wszystkich będzie przeciwko niemu (12) i pomimo tego będzie nastawał na wszystkich pobratymców swoich, i że potomstwo jego będzie wielkie. To spotkanie anioła z Hagar miało miejsce przy źródle wód na pustyni, na południe od Judei, które od tego czasu zostało nazwane Beer-Lahaj-roi (Studnia Żyjącego, który mnie widzi). Wkrótce Hagar wróciła do Abrama i urodziła syna, Ismaela. — Historia Hagar jest alegorycznie użyta w NT, żeby wyjaśnić cechę budowania domu Bożego od góry Synaj. Apostoł Paweł w Liście do Galacjan (4:25) pokazuje paralelę między stanem Żydów pod zakonem i chrześcijan pod łaską. Nie zakon, lecz tylko ewangelia i łaska czynią wolnymi i dziedzicami Królestwa Bożego. Dlatego też, jak Hagar z nakazu Bożego powinna była zostać oddzielona z domu Abrama, tak i Żydzi, którzy są pozostać tylko pod zakonem, nie mogą uczestniczyć w dziedziczeniu Królestwa Mesjasza. Arabowie nazywają górę Synaj imieniem Hagar.
HAGARYCI (1Krn.5:10; Ps.83:7). Potomkowie Ismaela, syna Hagar, Ismaelici lub Arabowie. Podczas zajmowania przez Izraelitów ziemi kananejskiej, zamieszkiwali wschodnie krańce Palestyny, między Gileadem i Eufratem. Z Pisma wynika, że niekiedy zawierali sojusze z Moabitami przeciwko Izraelowi. W większości walczyli bez powodzenia.
HAGGADOL (syn wielkiego – Ne.11:14). Ojciec niejakiego Zabdiela, naczelnika kapłanów w Jeruzalemie po powrocie z niewoli babilońskiej.
HAGRI (moja piękność – 1Krn.11:38). Ojciec Mibchara, jednego z dzielnych rycerzy Dawida. W 2Sm.23:36 czytamy: Bani z Gad.
HAKKATAN (mały – Ezd.8:12). Ojciec Jochanana, jednego z potomków Azgada.
HAKKOS (krzew ciernisty, cierń). Imię osób:
  1. Hakkos (1Krn.24:10) - kapłan w czasach Dawida;
  2. Hakkos (Ezd.2:61) - z kapłańskiego rodu, którego synowie po powrocie z niewoli babilońskiej, nie byli ujęci w spisie rodowodów i dlatego zostali odsunięci od kapłaństwa;
  3. Hakkos (Ne.3:21) - przodek Meremota, który naprawiał mur Jeruzalemu.
 HALLOCHESZ (szepcący – Ne.3:12; 10:25). Ojciec Szalluma, naczelnika drugiej połowy okręgu jeruzalemskiego, naprawiającego mur Jeruzalemu w czasach Nehemiasza.
HAM (szum – 1M.14:5). Prawdopodobnie główne miasto Zuzytów, pokonanych przez Kedorlaomera, króla Elamu, i jego sojuszników.
HAMAN (pers. sławny – Est.3:1). Pierwszy książę na królewskim dworze Achaszwerosza. Czując się lekceważony przez Mordochaja, wyprosił u króla, żeby wszyscy Żydzi mieszkający w jego królestwie zostali wytępieni. Estera, dowiedziawszy się o tym okrutnym zamyśle, wybrała odpowiednią chwilę, żeby powiadomić króla i prosić o łaskę dla swego ludu. Król oczywiście nie mógł zmienić rozkazu, ale nakazał powiesić Hamana, a Mordochaj zajął jego miejsce, a także wyprawił gońców do wszystkich prowincji w celu powiadomienia Żydów, że mają prawo zebrać się razem dla samoobrony i zniszczyć wszystkich tych, którzy na nich napadną. Korzystając z tej królewskiej łaski, Żydzi nie tylko otrzymali obronę, ale też możliwość zabicia od 70 do 80 tys. swoich wrogów. Achaszwerosz panował 48 lat. Jest podstawa do przypuszczeń, że Estera i Mordochaj pozostawali z nim do jego śmierci, ciesząc się jego przychylnością (Est.9:31; 10:3). Na cześć uratowania Żydów, u nich do obecnych czasów istnieje święto Purim lub losów, w 14 albo 15 dniu miesiąca Adar. (Patrz Adar).
HAMMEDAT (imię perskie – Est.3:1). Ojciec znanego na dworze Achaszwerosza dygnitarza Hamana.
HAMMOLEKET (1Krn.7:18). Siostra Machira, syna Manassesa.
HANDEL, Kupiec (Ezch.17:4). Handel w starożytności niewątpliwie odbywał się za pośrednictwem karawan. Najstarszy sposób handlu, który uprawiali kupcy Arabii i Egiptu z Indiami, polegał na transporcie karawanami. Przy czym, między wieloma państwami Wschodu handel odbywał się drogą morską. Fenicjanie zajmowali tutaj pierwsze miejsce i pierwszą ich metropolią był Sydon, a później Tyr. O ich handlu można dowiedzieć się z Ezch.27-28. Handel Egiptu osiągał duże rozmiary. Egipcjanie wywozili towary z Indii i sprzedawali je w różnych portach Morza Śródziemnego. O wędrówkach z miasta do miasta w celu handlowania, w Jk.4:13 znajduje się pośrednia aluzja.
HAPPISES (niszczyciel – 1Krn.24:15). Naczelnik rodu kapłańskiego w czasach Dawida, na którego padł 18 los, tj. kolejność służby w świątyni.
HAR-CHERES (słońce – Sdz.1:35). Góry i miasto w ziemi plemienia Dana, gdzie utrzymali się Amorejczycy.
HARA (kraj górzysty – 1Krn.5:26). Nazwa miasta i być może okręgu w Midii, gdzie, jak i w niektórych innych miastach, zostali rozmieszczeni Izraelici, wzięci do niewoli.
HARAN (asyr. droga, ulica). Imię osób i nazwa miasta:
  1. Haran (1M.11:26-29) - starszy brat Abrahama, syn Teracha. Haran zmarł za życia ojca swego Teracha w ojczyźnie swojej, w Ur chaldejskim – mówi Pismo. Lot był jego synem;
  2. Haran (1M.11:31) - dawne północno-mezopotamskie miasto handlowe. W Haranie osiedlił się ród Teracha, ojca Abrahama. Stąd Abraham rozpoczął swoją wędrówkę;
  3. Haran (1Krn.23:9) - syn Szimejego, naczelnik rodu Laadana.
 HARAREJCZYK (Ararejczyk) (góral – 2Sm.23:11). Mieszkaniec gór, z gór Efraima lub Judy. Jeden z dzielnych rycerzy Dawida, Szamma, syn Agea, był tak nazywany.
HAROE (przewidujący – 1Krn.2:52). Syn Szobala. W 1Krn.4:2 nazywa się Reajasz.
HARSIT, Brama Skorup (brama garncarza lub brama naczynia glinianego – Jr.19:2 BT). Jedna z bram Jerozolimy, wychodząca na Dolinę Ben-Hinnoma.
HARUM (wywyższony – 1Krn.4:8). Imię występujące w rodowodzie Judy.
HASLELPONI (udziel mi cienia, tzn. ochrony, którą mi zapewniasz – 1Krn.4:3). Córka Chura, wymieniona w powyższym wersecie razem ze swoimi braćmi.
HASSENUA (iglasta, ostra – 1Krn.9:7). Z potomków Beniamina, jeden z przodków Sallu.
HASSOBEB (pełzający, skradający się – 1Krn.4:8). Syn Koza, z potomków Judy.
HASSOFERET (pisarz – Ezd.2:55). Z niewolników Salomona, przodek jednej z rodzin, która powróciła z niewoli babilońskiej z Zerubabelem. W Ne.7:57 nazywa się Soferet.
HASZILONI (przyjazny – Neh.11:5; 1Krn.9:5). Pod tym imieniem rozumiemy Szelę, syna Judy, i jego potomków. Od synów Judy wywodzą się trzy główne rodziny: Peresa, Szilonitów i Zerachitów (4M.26:20). Potomkowie ich mieszkali w Jerozolimie (1Krn.9:3-6).
HATACH (staropers. włóczęga – Est.4:5-10). Jeden z eunuchów króla Achaszwerosza, który usługiwał Esterze.
HEBER (przychodzień, wędrowiec – 1M.10:21). Syn Szelacha, prawnuk Sema, praojca wszystkich synów Hebera. W jego czasach budowano wieżę Babel i nastąpiło pomieszanie języków. W 1Krn.1:18 nazywa się on Eber.
HEBRAJCZYK (przybysz – 1M.14:13). Słowo używane do określenia ludu hebrajskiego, pochodzącego od Abrahama. Słowo Hebrajczyk pochodzi albo od Chebera, syna Szelacha, jednego z przodków Abrahama, albo od czasownika Eber (przechodzić przez), co oznacza przybysza na obcej ziemi. Lud znany pod nazwą Hebrajczycy, przybył na ziemię kananejską przez Eufrat i dlatego jest naturalne, że Kananejczycy nazywali ich Hebrajczykami, tj. przybyszami z innego kraju, jak mówimy o jakimkolwiek cudzoziemcu, że przybył on zza morza. Hebrajczycy zaczęli nazywać się Żydami dopiero w późniejszym okresie swojej historii. Jakiś czas przed Chrystusem znowu pojawiła się nazwa Hebrajczyk, i spotykamy ją w Dz.6:1 BT oraz w niektórych listach (2Kor.11:22; Flp.3:5).
HEBRON (łączność, połączenie – 4M.13:22). Miasto nazwane imieniem potomka Kaleba, syna Chebrona, było jednym z najstarszych miast w Judei i pierwotnie nazywało się Kiriat-Arba, inaczej: Miasto Arby, gdyż było kiedyś rezydencją znanego olbrzyma, z synów Anaka, noszącego to imię (Joz.14:15). Mojżesz nazwał je Mamre (1M.23:19; 35:27). Hebron, jak już powiedzieliśmy, był jednym z najstarszych miast na świecie. Zostało zbudowane siedem lat wcześniej niż Soan w Egipcie (4M.13:22). Było to graniczne miasto Palestyny, zbudowane w kształccie kwadratu z kamienia. Bramy znajdowały się nie tylko przy wejściu do miasta, lecz i w różnych częściach wewnątrz jego; na noc były zamykane w celu lepszej ochrony.

Z miastem Hebron związanych jest parę historii z Pisma Świętego. Dolina Eszkol, jak się przypuszcza, znajdowała się w jego pobliżu, a dolina Hebronu w swoim czasie była miejscem przebywania Jakuba (1M.37:14). Tutaj także zamieszkiwał Abraham (1M.13:18) i tutaj pogrzebano jego rodzinę. Po zdobyciu ziemi kananejskiej Hebron został dany Kalebowi jako część jego działu (4M.13:30-31), chociaż później był miastem schronienia i był we władaniu kapłanów (Joz.20:7; 21:11,13). Hebron był też rezydencją Dawida, zanim Jerozolima stała się stolicą (2Sm.2:1; 5:4-9), i tutaj został namaszczony na króla nad całym Izraelem. Po babilońskiej niewoli został znowu zasiedlony przez Żydów.
HEGAJ (posiadający piękne krowy – Est.2:8). Jeden z eunuchów króla Achaszwerosza, opiekujący się Esterą, wychowanką Mordochaja.
HELI (podniesienie, wniesienie). Imię osób:
  1. Heli (1Sm.1:9) - arcykapłan i ostatni sędzia Izraela z domu Aarona, z rodu Itamara. Za swoją obojętność i słaby nadzór nad zachowaniem swoich synów, Chofniego i Pinechasa, poniósł surowa karę. Jego synowie bardzo go zasmucali swoim postępowaniem, szczególnie w czasie składania ofiar, lecz on lekko to traktował i nie powstrzymywał ich. Samuel, w tym czasie jeszcze pacholę, otrzymał w nocy objawienie od Boga, żeby oznajmić Heliemu o groźnym sądzie Bożym nad jego rodem za słabość jego rodzicielskiej władzy. Starzec wysłuchał tę wiadomość z pokorą i uniżeniem (1Sm.3:18), a sąd Boży wykonał się nad nim dopiero po 27 latach po oznajmieniu go. Jego dwaj synowie zostali zabici w walce z Filistyńczykami, a Skrzynia Przymierza wpadła w ręce nieprzyjaciela. Stary arcykapłan, mający wtedy 98 lat, tak przejął się wiadomością o tych tragicznych wydarzeniach, że spadł ze swojego krzesła, złamał kark i umarł, gdyż był to mąż stary i ociężały (1Sm.4:18). Pomimo słabości charakteru, arcykapłan Heli posiadał wysokie moralne cechy: uległość woli Bożej i szacunek, z jakim odnosił się do Skrzyni Przymierza. Jego serce drżało na myśl o losie Skrzyni Pańskiej, a wiadomość o przejęciu jej przez Filistyńczyków przyspieszyła jego śmierć. Heli był sędzią Izraela przez 40 lat;
  2. Heli (Łk.3:23) - ojciec Józefa, męża Marii, matki Pana Jezusa. W Mt.1:16 ojciec Józefa nazywa się Jakub. Różnicę tę wyjaśnia się tym, że Heli, jak się przypuszcza, zmarł bezdzietny i według zakonu jego ród kontynuował najbliższy krewny lub brat, syn Matana – Jakub.
 HELKATASSURYM (Pole Noży – 2Sm.2:16 BG). Miejsce w Gibeonie, które otrzymało swoją nazwę od pojedynku między dwunastoma ze strony Beniamina i Iszboszeta, syna Saula, i dwunastoma ze sług Dawida.
HELLENIŚCI (Dz.6:1). Żydzi z krajów pogańskich.
HEMAM (hałaśliwy tłum – 1M.36:22). Choryta, syn Lotana, syna Seira, w Edomie. W 1Krn.1:39 nazywa się Homam.
HEMAN (wierny, godny zaufania). Imię osób:
  1. Heman (1Krl.4:31) - syn Machola, znany ze swej mądrości;
  2. Heman (1Krn.6:18 i inne) - Lewita z rodu Kehata, syn Joela, wnuk Samuela, wyznaczony przez Dawida, razem z Asafem, Etanem i Jedutunem, na przełożonego nad śpiewakami w domu Pańskim. Był on też jasnowidzem królewskim w sprawach Bożych (1Krn.25:5). Dał bowiem Bóg Hemanowi czternastu synów i trzy córki. Wszyscy oni śpiewali pod kierownictwem swoich ojców: Asafa, Jedutuna i Hemana w świątyni Pana przy wtórze cymbałów, lutni i cytr (w.5-6);
  3. Heman (1Krn.2:6) - trzeci syn Zeracha, syna Tamar, Ezrachita. Jemu przypisuje się 88 Psalm.
 HENA (nizina? – 2Krl.18:34; Iz.37:13). Królewskie miasto w Mezopotamii, zdobyte przez Asyryjczyków.
HENOCH (hebr. hanok: poświęcenie). Imię osób i nazwa miasta:
  1. Henoch (1M.4:17) - najstarszy syn Kaina;
  2. Henoch (1M.4:17) - miasto, które zbudował Kain i nazwał imieniem swojego syna;
  3. Henoch (1M.5:18-24) - syn Jereda i ojciec Metuszelacha, jeden z pobożniejszych patriarchów świata przedpotopowego, siódmy po Adamie. Wzmianki o nim w Biblii chociaż są bardzo krótkie, lecz bardzo ważne. Dwa razy mówi się, że Henoch chodził z Bogiem (w.22,24). To samo mówi się o Noe (1M.6:9). Apostoł Paweł sparafrazował to zdanie słowami: się podobał Bogu (Hbr.11:5). Na jego proroctwa wskazuje apostoł Juda w swoim liście (w.14), gdzie Henoch jest nazwany siódmym potomkiem po Adamie. Pismo mówi, że Henoch przeżył trzysta sześćdziesiąt pięć lat (1M.5:23). Dalej mówi się o nim, że zabrał go Bóg (5:24), tj. przeniósł go w miejsce błogosławione, aby nie oglądał śmierci (Hbr.11:5). Należy zauważyć, że w pierwotnym Kościele i w obecnym, istniało i istnieje przekonanie, iż Henoch znowu przyjdzie na ziemię, żeby zwrócić dług naturze, tj. umrzeć; razem z prorokiem Eliaszem zawsze był uznawany za jednego z dwóch świadków (Ob.11:3), którzy po złożeniu swojego świadectwa zostaną zabici przez zwierzę wychodzące z otchłani (w.7). Starożytni Izraelici i arabscy pisarze uważali Henocha, któremu dodawali epitet uczonego, za prekursora pisma, arytmetyki i astronomii.
 HER (czekający – Łk.3:28). Osoba wymieniona w rodowodzie Pana Jezusa.
HEREZJA (2P.2:1). Najogólniej można powiedzieć, że herezja polega na tym, kiedy ludzie do nauki o wierze dodają poglądy przeciwne Bożej prawdzie. Taka np. była fałszywa nauka Ariusza, obalająca dogmat o troistości Boga; Szymona czarnoksiężnika, uważanego za patriarchę gnostyków, monoteistów i wielu innych heretyków. Przy czym słowo herezja ma szerokie znaczenie, lecz prawie zawsze w złym sensie. Oznacza ono religijne stronnictwa żydowskie, jak np. faryzeuszów i saduceuszów (Dz.5:17; 15:5; 26:5), jak też różne religijne odłamy w chrześcijaństwie (1Kor.11:19; Ga.5:20), jak też herezję we właściwym znaczeniu, przeinaczanie chrześcijańskiej prawdy (2P.2:1).
HERMAS (Rz.16:14). Pozdrawia go apostoł Paweł, razem z innymi, w Liście do rzymian. Według tradycji był biskupem w Dalmacji.
HERMES (łac. Merkuriusz). Nazwa bóstwa i imię osoby:
  1. Hermes (Dz.14:12) - znane greckie bóstwo. Patrz Merkury;
  2. Hermes (Rz.16:14) - pozdrawiany przez apostoła Pawła, razem z innymi, w Liście do Rzymian. Nic więcej o nim nie wiadomo.
 HERMOGENES (pochodzący od Hermesa – 2Tm.1:15). Chrześcijanin towarzyszący apostołowi Pawłowi, lecz który pozostawił go w Rzymie, w czasie pierwszego jego uwięzienia. Wiesz o tym – mówi ze smutkiem apostoł Paweł – że odwrócili się ode mnie wszyscy ci, którzy są w Azji, do których należą Figelos i Hermogenes (1:15).

Góra Hermon
HERMON (arab. góra pokryta śniegiem – 5M.3:8; Joz.12:1). Łańcuch górski, stanowiący północną część Antylibanu, na północny wschód od Palestyny. Sydończycy nazywali Hermon – Syrion, a Amorejczycy – Senir (5M.3:9; 4:48). O Hermonie wielokrotnie mówi się w ST i jak twierdzą niektórzy, dwa razy pod nazwą Baal-Hermon (Sdz.3:3; 1Krn. 5:23), lecz to nie jest potwierdzone. Hermon, jak się wydaje, był siedliskiem dzikich zwierząt, jak lwy i pantery (PnP.4:8). Tabor i Hermon radośnie wykrzykują imieniu twemu (Ps.89:13) – mówi psalmista, przewidując przyszłą wielkość pierwszej z tych gór. Jest to jak rosa Hermonu, która spada na góry Syjonu (Ps.133:3) – mówi on w innym miejscu. Ostatni werset długo był geograficzną zagadką. Słowo Syjon użyto tutaj jako jednej ze starych nazw Hermonu (5M.4:48 BG). Śnieg na szczycie tworzy parę, wypełniającą górne warstwy atmosfery w gorącym okresie, tworzą się obłoki, kiedy cała okolica spalona jest przez słońce, nocą z nieba opada w obfitości rosa, rosa Hermonu, zawsze będąca symbolem obfitości i błogosławieństwa Bożego.
HEROD (gr. potomek bohatera). Nazwa królów żydowskich:
  1. Herod Wielki (Mt.2:1) - król Judei, syn Antypatra. On rządził Judeą, wtedy rzymska prowincją, w roku narodzin Pana w Betlejemie Judzkim. Herod chociaż miał tytuł króla, to był podporządkowany rzymskiemu cesarzowi. Wyróżniał się swoim dzikim okrucieństwem. Cały szereg okrucieństw znaczył jego 34 letnie panowanie. Zabił nawet własną żonę i dwóch synów. W 33 roku panowania Heroda, jak już zauważyliśmy, w Betlejemie urodził się Zbawiciel świata, Pan Jezus Chrystus. Dowiedziawszy się o nowonarodzonym królu żydowskim i obawiając się, żeby On nie zabrał mu królestwa, Herod zabił 14 tys. niemowląt, myśląc że w ten sposób zgubi też małego króla. Wkrótce potem sam zginął tragiczną śmiercią w Jerychu. Przed śmiercią podzielił władzę królestwa między trzech swoich synów. Nad Judeą, Samarią i Idumeą postawił Archelausa, nad Galileą i Pereą uczynił tetrarcha Heroda Antypasa, Filip został tetrarchą iturejskim i trachonickim (Łk.3:1);
  2. Herod Archelaus (patrz Archelaus);
  3. Herod Agryppa (patrz Agryppa);
  4. Herod Antypas (patrz Antypas Herod);
  5. Herod Filip - czwarty syn Heroda Wielkiego. Był żonaty z Herodiadą, z którą miał córkę Salome. Herodiada zostawiła Filipa i żyła z bratem Filipa, Herodem Antypasem (Mt.14:3; Mk.6:17; Łk.3:19).
 HERODIADA (Mt.14:3). Była żoną Heroda Filipa, ale żyła z Herodem Antypasem, pomimo że jej mąż żył. Ona była główną sprawczynią śmierci Jana Chrzciciela, który otwarcie piętnował ten związek. Herod, jak mówi ewangelista Marek, bał się Jana, wiedząc że jest on mężem sprawiedliwym i świętym, ochraniał go (Mk.6:20), chętnie go słuchał. W dniu swoich urodzin Herod Antypas przyrzekł Salome, córce Herodiady, że uczyni wszystko, czego ona zażąda. Herodiada wykorzystała to i przekonała córkę, żeby zażądała głowy Jana Chrzciciela. Chociaż król bardzo zasmucił się, lecz nie chciał zmienić swojego przyrzeczenia i nakazał ściąć Jana. Głowę Jana przyniesiono na misie i dano Salome, a ona dała ją matce (Mk.6:17-29). Herodiada nie opuściła Antypasa, kiedy został zesłany przez cesarza Kaligulę do Lyonu w Galii. Zmarła w samotności, ubóstwie i zapomnieniu.
HERODIANIE (Mk.3:5-6; Mt.26:15). Obaj ewangeliści w powyższych wersetach przedstawiają herodian działających razem z faryzeuszami przeciwko Panu. Już z samej ich nazwy widać, że działali na korzyść dynastii Heroda. Ta dynastia była ściśle związana z Rzymem i można przypuszczać, że i herodian szczególnie ciągnęło do rzymskiej władzy. Podstępne pytanie, które zadali Panu razem z faryzeuszami w czasie drugiej Jego bytności w świątyni Jerozolimskiej, wprost ujawnia polityczne tendencje tych ludzi. Nie jest zupełnie jasne, dlaczego te dwa stronnictwa połączyły się we wspólnym działaniu przeciwko Panu Jezusowi. Zbawiciel mówi o wspólnym kwasie faryzeuszów i Heroda, nie oddzielając jednych od drugich (Mk.8:15); lecz ta okoliczność nic nie udowadnia, gdyż w tym samym czasie przestrzega On swoich uczniów przed kwasem saduceuszów (Mt.16:6). Według poglądów innych, herodianie byli jakby religijnym odłamem i uważali Heroda za swojego mesjasza; przy czym o tym stronnictwie nie mówi ani Filon, ani Józef Flawiusz.
HERODION (bohaterski – Rz.16:11). Krewny apostoła Pawła, mieszkający w Rzymie.
HESLI (moje odejście – Łk.3:25). Syn Naggaja i ojciec Nahuma. Wymieniony w rodowodzie Jezusa Chrystusa.
HESSUNEA (Neh.11:9). Żyd z plemienia Beniamina, ojciec Judy, który jako drugi był zwierzchnikiem nad miastem Jerozolimą w czasach Nehemiasza.
HEZJON (objawienie, widzenie – 1Krl.15:18). Dziadek Benhadada, króla aramejskiego.
HIACYNT (Ob.21:20). Kamień szlachetny, jedenasty kamień, którymi będą ozdobione kamienie węgielne nowego Jeruzalemu.
HIDDAJ (mocny, potężny – 2Sm.23:30). Z Nachale-Gaasz, jeden z dzielnych rycerzy Dawida. W 1Krn.11:32 jest: Churaj z Potoków Gaasz.
HIENA (Iz.13:22). Nocne zwierzę drapieżne, podobne z wyglądu, wielkości, a często i ze zwyczajów do wilka. Dniem skrywa się w jaskiniach, a nocą wychodzi na żer, karmiąc się wszelką padliną i nawet wyciągając z ziemi trupy.

Hiena
 HIERAPOLIS (miasto kapłańskie – Kol.4:13). Miasto w Małej Azji, we Frygii, znane ze swoich term. Znajdowało się w pobliżu Kolosów w Laodycei, nad rzeką Meander.
HILLEL (chwała – Sdz.12:13-15). Piratończyk, ojciec Abdona, będącego przez osiem lat sędzią Izraela.
HIMENEUSZ (1Tm.1:20; 2Tm.2:17). Wymieniony przez apostoła Pawła razem z Aleksandrem w 1Tm.1:20, a w 2Tm.2:17 razem z Filetosem – był jednym z heretyków czasów apostolskich. Odrzucał między innymi naukę o zmartwychwstaniu, która dla wielu pogan była wtedy kamieniem zgorszenia (Dz.17:32). Apostoł wprost nazywa go bluźniercą i mówi, że nauka ich szerzyć się będzie jak zgorzel.
HIN (2M.29:40). Miara cieczy. Według Józefa Flawiusza: 6,074 litra.

Hipopotam
HIPOPOTAM (Job.40:15-24). Duże zwierzę wodno-lądowe. Opis hipopotama w księdze Joba jest bardzo dokładny. Jest to zwierzę żyjące gromadnie i o dużej sile, z szeroką głową, krótkimi nogami i z wyglądu przypomina dużą świnię. Jest bardzo żerny, chociaż należy do rodziny trawożernych – żywi się trawą jak wół (Job.40:15). Schronieniem dla niego są miejsca błotniste. Wyleguje się pod krzewami lotosu, w ukryciu trzciny i bagna (Job.40:21). Czy można go wyciągnąć hakami albo przekłuć kołkiem jego nozdrza? (w.24). Według Biblii jest on przedniejszym z dzieł Bożych (Job.40:19). Hipopotamy żyją w wodzie i na lądzie, mają dużą siłę i grubą skórę. Wydają dźwięki podobne do rżenia konia lub chrząkania świni. Z natury hipopotam jest spokojnym zwierzęciem, lecz rozdrażniony jest niebezpieczny.
HISKIASZ (moc Jahwe). Imię osób:
  1. Hiskiasz (2Krl.16:20; 2Krn.29:1 i inne) - znany pobożny król judzki, syn i następca Achaza. Miał 25 lat kiedy został królem i pierwszym zadaniem jego panowania było odnowienie prawdziwej służby Bogu i zniszczenie wszystkich pomników oraz obrzędów bałwochwalczych, w które popadł lud judzki za panowania Achaza. Zniszczył nawet miedzianego węża, którego zrobił Mojżesz, a który znajdował się w tym czasie w Jeruzalemie i był przedmiotem bałwochwalczego kultu (2Krl.18:3-5). Hiskiasz nieustępliwie dążył do tego, żeby znowu zwrócić Judejczyków ku świątyni i prawdziwemu kultowi ich ojców. W pierwszych latach jego panowania do sąsiadującego z Judeą królestwa izraelskiego wtargnęli Asyryjczycy i uprowadzili do niewoli 10 plemion izraelskich. Pomimo trudnej i zagrażającej sytuacji, Hiskiasz, który nie chciał uznać nad sobą władzy Asyrii, odmówił płacenia daniny, nałożonej na królestwo judzkie, a która była płacona za panowania Achaza. Wskutek tego asyryjskie wojsko z Sancherybem weszło w jego granice i stanęło pod murami Jeruzalemu. To wydarzenie nastąpiło w 14 roku panowania Hiskiasza i szczegółowo opisane jest w 2Krl.19 i w Iz.36:1-22. Bóg w cudowny sposób poraził nieprzyjaciela. I stało się tej samej nocy, że wyszedł anioł Pański i pozbawił życia w obozie asyryjskim sto osiemdziesiąt pięć tysięcy. Następnego dnia rano oto wszyscy oni - same trupy – pomarli (w.35). Sancheryb uciekł do Niniwy i po paru latach został zabity przez dwóch swoich synów w świątyni Nischora. Wkrótce po tym cudownym wyratowaniu od Asyryjczyków, Hiskiasz ciężko zachorował. Widząc bliskość swego końca (Iz.38), obrócił się twarzą do ściany i modlił się do Pana. Jego smutek i modlitwę usłyszał Pan. Prorok Izajasz stanął przed królem i obiecał mu szybkie wyzdrowienie, na trzeci dzień, potwierdzając swoje słowa cudownym znakiem: cień cofnął się o dziesięć stopni wstecz na schodach Achaza, z których już zeszedł. Przyłożył placek z fig na wrzód i Hiskiasz wyzdrowiał (2Krl.20:7-11). Jego wdzięczność dla Pana wylała się w słowach modlitwy: Rzekłem: W połowie moich dni muszę odejść, na resztę mych lat zostałem wezwany do bram krainy umarłych... Moja chata rozebrana i odjęta mi jak namiot pasterski. Zwinąłeś jak tkacz moje życie, odciąłeś mnie od krosien, poniechałeś mnie tak w dzień, jak w nocy. Wołałem o pomoc aż do rana, jak lew, tak miażdżył wszystkie moje kości; poniechałeś mnie tak w dzień, jak w nocy. Jak pisklę jaskółcze, tak świergotałem, gruchałem jak gołąb. Moje oczy zmęczone, zwrócone ku górze: Panie! Mękę cierpię, ujmij się za mną!... Zaprawdę, zbawienna była dla mnie gorycz, lecz Ty zachowałeś duszę moją od dołu zagłady, gdyż poza siebie rzuciłeś wszystkie moje grzechy. Nie w krainie umarłych bowiem cię wysławiają, nie chwali ciebie śmierć, nie oczekują twojej wierności ci, którzy zstępują do grobu. Żywy, tylko żywy wysławia ciebie, jak ja dzisiaj, ojciec dzieciom ogłasza twoją wierność (Iz.38:10-19). Kiedy zaś przyszli do Hiskiasza posłowie z pozdrowieniami od babilońskiego króla Merodacha Baladana i król pokazał im wszystkie swoje skarby i bogactwa, to prorok Izajasz oznajmił mu, że to wszystko dostanie się Babilonowi jak zdobycz wojenna i że jego potomkowie zostaną uprowadzeni do niewoli babilońskiej. Hiskiasz z pokorą przyjął ten wyrok Boży, a Pan wstrzymał swój gniew, dopóki Hiskiasz żył. Ostanie dni jego panowania upłynęło w spokoju. Zmarł w 29 roku panowania, w 56 roku życia (97 przed Chr.), i pochowano go powyżej grobów synów Dawidowych (2Krn.32:33). Panowanie Hiskiasza jest niewątpliwie jednym z bardziej interesujących w historii królów judzkich. Duch Dawida przenikał go w jego pobożności i w miłości do ojczyzny. Rządy Hiskiasza przypominały Judejczykom czasy Samuela i Dawida (2Krn.29:25). Prócz jego zwycięstw nad Filistyńczykami i cudownego wybawienia z ręki Sancheryba, to w jego czasach miały miejsce zwycięstwa plemienia Symeona (1Krn.4:38-43). Mając wielkie bogactwo i sławę, Hiskiasz budował umocnione miasta i kanały; pasterstwo było w największym rozkwicie; był wysoko ceniony przez inne narody (2Krn.32:23,27,30). W Prz.25:1; Mt.1:9 i 10, zamiast Hiskiasz jest Ezechiasz;
  2. Hiskiasz (1Krn.3:23) - syn Nearoasza, potomek Judy;
  3. Hiskiasz (2Krn.28:12) - syn Szalluma;
  4. Hiskiasz (Ezd.2:16) - jego potomkowie powrócili z niewoli babilońskiej z Zerubabelem;
  5. Hiskiasz (Ne.10:18) - naczelnik ludu, który podpisał umowę posłuszeństwa Bogu.
 HISZPANIA (Rz.15:24,28). W starożytności pod tą nazwą rozumiano cały Półwysep Iberyjski, razem z Portugalią, który obfitował w kopalnie srebra i złota. Na północy graniczy z Pirenejami, które oddzielają go od Francji. Ze wszystkich stron otoczony jest wodą. Od Afryki dzieli go tylko przesmyk gibraltarski. W Biblii nazwę tej krainy spotykamy trzy razy. Apostoł Paweł w Liście do Rzymian wypowiada swój zamiar odwiedzenia Hiszpanii i obiecuje stąd wyprawić się do Rzymu. Z Pisma nie wiemy, czy to pragnienie spełniło się, chociaż Klemens Rzymski świadczy, że apostoł doszedł do ostatnich granic Zachodu, w tym i do Hiszpanii, którą starożytni nazywali końcem ziemi (Finis terrae). Dlatego można przypuszczać, że chrześcijaństwo do Hiszpanii przyniósł apostoł Paweł.

Hizop
HIZOP (2M.12:22; Ps.51:9). Roślina, często wymieniana w Biblii. Pęczkiem hizopu, umoczonym w krwi baranka, zabitego w paschalną noc, Izraelici mazali nadproża i drzwi swoich domów (2M.12:22). Hizopem, umoczonym w krwi ptaka, kropiono siedem razy oczyszczającego się z trądu (3M.14:4-7). Hizopem skrapiano też przy oczyszczeniu nieczystego, zanurzając go w wodzie oczyszczającej (4M.19:18). Dawid, mając na uwadze częste używanie hizopu w obrzędowych oczyszczeniach i przewidując duchowe znaczenie obrzędu, mówi: Pokrop mnie hizopem, a będę oczyszczony; obmyj mnie, a ponad śnieg bielszy się stanę (Ps.51:9). Salomon mówi o drzewach, począwszy od cedru, który rośnie w Libanie, aż do hizopu, który wyrasta z muru (1Krl. 4:33). Podczas ukrzyżowania Pana żołnierze włożyli na pręt hizopu gąbkę nasiąkniętą octem, podali mu do ust (J.19:29). Autor Listu do Hebrajczyków tez wskazuje na użycie hizopu, razem z krwią cielców i kozłów oraz wełną szkarłatną w lewickiej obrzędowości (Hbr.9:19). Z ukazanych miejsc można założyć, że ta roślina, osiągająca niekiedy znaczną wysokość, z niebieskimi lub białymi kwiatami, rosła często na ruinach starych domów i na wysypiskach śmieci, i że jej gałązki związane w pęczek, były używane przez Izraelitów do kropienia, tak jak u nas zwykle używa się kropidła.
HOD (ozdoba, blask – 1Krn.3:37). Jeden z synów Sofacha, wymieniony w rodowodzie Asera.
HODAWIASZ (chwalcie Jahwe). Imiona osób:
  1. Hodawiasz (1Krn.3:24) - syn Elioenajasza, potomek Dawida;
  2. Hodawiasz (1Krn.5:24) - naczelnik rodu w plemieniu Manassesa;
  3. Hodawiasz (1Krn.9:1) - przodek Sallu, który powrócił z niewoli babilońskiej do Judei;
  4. Hodawiasz (Ezd.2:40; Ne.7:43) - przodek Lewitów, którzy powrócili z niewoli babilońskiej z Zerubabelem.
 HODIASZ (blask Jahwe). Imię różnych osób:
  1. (1Krn.4:19);
  2. (Ne.8:7; 9:5);
  3. (Ne.10:11; 10:14);
  4. (Ne.10:19).
 HOFRA (Je.44:30). Król egipski, współczesny Nebukadnesara. Do niego uciekli ze swej ziemi pozostali Izraelici po spustoszeniu jej przez Nebukadnesara.
HOHAM (prawdopodobnie Jehoham: którego Jahwe porusza – Joz.10:3). Król Hebronu, jeden z pięciu królów, wrogich Jozuemu i pokonany przez niego na zboczu Bet-Choron.

Góra Hor w Idumei
HOR. Nazwa dwóch gór:
  1. Hor (4M.20:22-29) - w czasie swojej wędrówki Izraelici z Kadesz przyszli do góry Hor. Była ona na granicy Idumei i Palestyny, niedaleko od Kadesz, na południe od morza Martwego. Na tej górze zmarł arcykapłan Aaron, brat Mojżesza;
  2. Hor (4M.34:7-8) - inna góra Hor znajdowała się na północy Palestyny, w pobliżu Hermonu. Północne granice Ziemi Obiecanej, z nakazu Bożego, między innymi, określone są w następujący sposób: Wasza granica północna będzie taka: Wymierzycie ją sobie od Wielkiego Morza aż do góry Hor. Od góry Hor pociągniecie ją aż do miejsca, gdzie się idzie do Chamat, a krańce tej granicy sięgną do Sedad.
 HORAM (wyniosłość – Joz.10:33). Król Gezeru. Podczas zajęcia przez Izraelitów południowo zachodniej części Kanaanu, przyszedł z pomocą Lachiszowi, lecz pokonany przez Jozuego zginął z całym swoim ludem.
HORDA (tłum, mnóstwo). Nazwa nadana jednemu miastu w proroctwie Ezechiela (39:11-16) i mająca przenośne znaczenie, w której prawdopodobnie ukazana jest walka pogaństwa i królestw ziemskich z Królestwem Bożym, której koniec wskazuje się w Objawieniu (20:7-9).
HOREB (suchy, pusty – 2M.3:1; 17:6; 33:6; 5M.1:2,6; 1Krl.8:9 i inne). Góra na pustyni. Przy tej górze Bóg ukazał się Mojżeszowi w krzewie, w płomieniu ognia (2M.3-4); tutaj, gdy Mojżesz uderzył laską, wytrysnęła woda ze skały (2M.17:6); tutaj Pan dał Zakon Izraelowi. Wschodnia strona góry Horeb nazywa się Synaj, dlatego w Piśmie Świętym często miesza się z górą Synaj. Z tego powodu o nadaniu Zakonu Bożego i okolicznościach temu towarzyszących mówi się, że miało to miejsce na Synaju (2M.19:11,18,20,23; 24:16; 3M.7:38; 26:46; 4M.3:1; 5M.33:2; Dz.7:38-40); w innych miejscach mówi się, że było to na Horebie (5M.4:10-15; 5:2; 1Krn.8:9; 2Krn.5:10). Różnicę tę wyjaśnia się tym, że pod nazwą Horeb rozumie się cały masyw górski Półwyspu Synajskiego, a pod nazwą Synaj - tylko tylko jedną górę z tego masywu. Patrz Synaj.
HOSAJASZ (pomoc, ratunek Jahwe – Je.42:1). Ojciec Azariasza, który przyszedł razem z innymi do proroka Jeremiasza po zniszczeniu Jeruzalemu z prośbą, aby prorok pomodlił się za nich do Boga.
HOSANNA. (zbawienie, ratunek, pomóżże – Mt.21:9,15; Mk.11:9-10; J.12:13). To słowo pierwszy raz spotykamy w Ps.118:25, właśnie w jednym z Psalmów, które były śpiewane podczas świętowania Paschy. Według niektórych, było ono zwyczajowym pozdrowieniem i odpowiedzią pielgrzymów, przychodzących do Jerozolimy na dni Paschy, a też było wypowiadane przez kapłanów podczas składania przez nich ofiar. W święto Szałasów to słowo niejednokrotnie było wykrzykiwane przez tłum, przechodzący wokół ołtarza i splatający gałązki na szałasy. Tym okrzykiem Żydzi wyrażali radość, przychylność, swoją miłość i oddanie Zbawicielowi, w czasie Jego triumfalnego wejścia do Jerozolimy (Mt.21:9).
HOSZAJASZ (pomoc, wybawienie Jahwe – Ne.12:32). Jedna z osób obecnych podczas uroczystego poświęcenia muru Jeruzalemu, po jego odnowieniu.
HOSZAMA (Jahwe słucha – 1Krl.3:18). Syn Jechoniasza, przedostatniego króla judzkiego.
HOTIR (on [Bóg] wyróżnił – 1Krn.25:4). Jeden z synów Hemana, znanego śpiewaka i proroka w czasach Dawida. Kierował on 21 grupą chóru przy świątyni.
HURAGAN (Iz.17:13). Tragiczne i zgubne działanie huraganu w tropikalnych krajach często możemy widzieć. Za huraganem idzie zniszczenie, spustoszenie i często śmierć zwierząt oraz ludzi. Drzewa wyrywane są z korzeniami a budowle obracają się w kupę gruzu z powodu porywów huraganu. Szczególnie na pustyniach huragan porywa ku niebu chmury piasku i przekształca je w przemieszczające się słupy. Boże mój, uczyń z nimi (wrogami Izraela) jak z liśćmi w wichurze, jak z plewą na wietrze!... Tak Ty ścigaj ich burzą swoją i jak huragan wpraw ich w zamieszanie! - woła psalmista (Ps.83:14,16).
IBIS (3M.11:17 BT; 5M.14:16 BT). Znany ptak z rodzaju błotnych lub żyjących nad brzegami rzek. Zakon Mojżeszowy zabraniał jedzenia go, uznając za nieczystego.

Ibis
Ibis w Egipcie cieszył się szczególnym poważaniem oraz czcią i był uważany za bóstwo. Balsamowano ciała tych ptaków i stawiano dla nich piramidy.
IBRI (Hebrajczyk – 1Krn.24:27). Lewita z Merarytów, syn Jaazjasza. Jedna z osób wybranych przez los do służby w domu Pańskim.
IBSAN (ruchliwy i żwawy – Sdz.12:8,10). Jeden z sędziów Izraela, który sądził Izraela po Jefcie siedem lat. Pochodził z Betlejemu. O żadnych szczególnych wydarzeniach podczas jego sądzenia Biblia nie mówi, prócz tego, że miał 30 synów i 30 córek.
IDALA (unoszenie się – Joz.19:15). Miasto w ziemi plemienia Zebulona. Prawdopodobnie leżało ono na północ od równiny Jezreel.
IDDO (czasowy, przemijający). Imię osób:
  1. Iddo (1Krl.4:14) - ojciec Achinadaba, jednego z namiestników Salomona;
  2. Iddo (2Krn.12:15) - jasnowidz i pisarz, współczesny Salomona i jego następców: Rechabeama, Abiasza, Jeroboama;
  3. Iddo (Za.1:1) - dziadek proroka Zachariasza;
  4. Iddo (1Krn.6:6) - Lewita, syn Joacha, ojciec Zeracha;
  5. Iddo (Ezd.8:17) - przełożony w miejscowości Kasifia, przed powrotem z Babilonu do Jerozolimy;
  6. Iddo (Ne.12:4) - kapłan, który powrócił z niewoli z Zerubabelem.
 IJJE-ABARIM (Ruiny Abarim – 4M.21:11). Jeden z ostatnich obozów Izraelitów, po ich zbliżeniu się do ziemi Obiecanej, na pustyni, która leży na wschód od Moabu. To obozowisko poprzedzał obóz w Obot, a następnym obozem Ijje-Abarim był obóz nad potokiem Zered, na południowy wschód od Morza Martwego.
IJJIM (ruiny, miejsce ruin). Nazwa miast:
  1. Ijjim (4M.33:45) - miasto na południe od gór Abarim;
  2. Ijjim (Joz.15:29) - miasto na południu ziemi plemienia Judy.
 IJJON (ruiny – 2Krn.16:4). Jedno z północnych miast plemienia Naftaliego, wymienione w powyższym wersecie razem z Dan i Abel-Maim, które zdobył Ben-Hadad, król aramejski. Później w 2Krl.15:29, mówi się, że zostało zdobyte przez Tiglat-Pilesera, króla asyryjskiego.
IKABOD (bez sławy – 1Sm.4:21). Syn Pinechasa i wnuk Heliego, nazwany tak przez swoją matkę, gdyż urodził się w chwili po otrzymaniu przez nią tragicznej wiadomości o zdobyciu przez Filistyńczyków Skrzyni Pańskiej i o śmierci jej teścia oraz męża. Odeszła chwała od Izraela – rzekła umierając – gdyż zdobyta została Skrzynia Boża (1Sm.4:22).
IKKESZ (wypaczony, fałszywy – 1Krn.11:28). Z Tekoa, ojciec Iry, jednego z dzielnych rycerzy Dawida.
IKONIUM (Dz.13:51). Stolica starożytnej Likaonii, w Małej Azji. To miasto odwiedzili kiedyś apostoł Paweł i Barnaba; tutaj głosili ewangelię i założyli zbór, byli też prześladowani z tego powodu, iż musieli opuścić je (Dz.14:1-6). O Ikonium mówią też niektórzy starożytni historycy. Zbór w Ikonium rozkwitał przez długi czas i miał duże znaczenie.

Ikonium
 ILAJ (dowódca 0 1Krn.11:29). Z Achoach, jeden z dzielnych rycerzy Dawida. W 2Sm.23:28 nazywa się Salmon.
ILIRIA (Rz.15:19). Górzysta kraina na północny zachód od Macedonii i Myzji. O niej mówi apostoł Paweł, głoszący ewangelię od Jerozolimy i okolicznych krajów aż po Ilirię.
IMIĘ. W starożytności Izraelici przez imię nowonarodzonego wyrażali myśl o okolicznościach towarzyszących pojawieniu się na świecie niemowlęcia lub myśl o szczególnych cielesnych jego cechach, albo wyrażali swoje pragnienie połączone z przyszłością niemowlęcia (1M.25:25; 29:32-34; 30:18,20,23-24; 35:18; 1Sm.1:20; 4:21; 2M.2:22). W późniejszych czasach, kiedy język hebrajski posiadał już wystarczającą ilość gotowych własnych imion, Izraelici przy nadawaniu imienia wybierali ze znanych imion albo ojca, dziadka lub innych najbardziej szanowanych krewnych (Łk.1:59,61). Chociaż nadanie imienia zależało od rodziców, to mieli na to wpływ też krewni i przyjaciele (Rut.4:17; Łk.1:59-61). W Nowym Testamencie słowo imię często oznacza charakter, wiarę lub naukę Chrystusową (Dz.5:41; 8:12;9:15). Zdanie: A na szacie i na biodrze swym ma wypisane imię: Król królów i Pan panów (Ob.19:16), wskazuje na starożytny zwyczaj wschodnich ludów zdobienia wierzchnich szat książąt, dostojników i bohaterów różnymi napisami, wyróżniającymi ich. Święte jest jego imię (tzn. Pana) - powiedziała Maria w chwalebnej pieśni podczas spotkania ze swoją krewną Elżbietą (Łk.1:49).
IMMANUEL (Bóg z nami – Iz.7:14). Hebrajskie imię Pana Jezusa, spotykane pierwszy raz w proroctwie Izajasza o narodzeniu Zbawiciela z panny (7:14). Oto panna pocznie i porodzi syna, i nazwie go imieniem Immanuel. Kiedy prorok Izajasz przepowiedział narodzenie Chrystusa Zbawiciela z panny, czego naturalny ludzki rozum nawet pomyśleć nie mógł, i kiedy kilkaset lat po tym proroctwie nasz Pan Jezus Chrystus narodził się z dziewicy Marii, to nie można nie zauważyć, że proroctwo było słowem Boga wszechwiedzącego i że wypełnienie proroctwa było dziełem Boga wszechpotężnego. Dlatego też ewangelista Mateusz, donosząc o narodzeniu Chrystusa, przytacza powyższe proroctwo w następujących słowach: A to wszystko się stało, aby się spełniło słowo Pańskie, wypowiedziane przez proroka: Oto panna pocznie i porodzi syna, i nadadzą mu imię Immanuel, co się wykłada: Bóg z nami (Mt.1:22-23).
IMMER (rozmowny). Imię osób i nazwa miejscowości:
  1. Immer (1Krn.9:12) - przodek kapłana Maasaja, sprawującego służbę w świątyni w czasach Dawida;
  2. Immer (Ezd.2:37; Ne.7:40) - jego potomkowie w liczbie 1052, powrócili z niewoli babilońskiej do Jeruzalemu i Judei;
  3. Immer (Ezd.2:59; Ne.7:61) - nazwa miejscowości. Dawni mieszkańcy tej miejscowości po powrocie z niewoli babilońskiej nie mogli podać swojego rodowodu i pochodzenia, i dowieść, że się wywodzą z Izraela;
  4. Immer (Ne.3:29) - ojciec Sadoka, który naprawiał mur Jeruzalemu w czasach Nehemiasza po powrocie Żydów z niewoli babilońskiej;
  5. Immer (Ne.11:13) - przodek kapłana Amaszesaja, żyjącego w Jerozolimie w czasach Nehemiasza;
  6. Immer (Je.20:1) - ojciec kapłana Paszchura, naczelnego nadzorcy w świątyni Pana w czasach Jeremiasza.
 IMRI (wymowny, elokwentny). Imię osób:
  1. Imri (1Krn.9:4) - potomek Peresa, syn Baniego, wymieniony w rodowodzie Judy;
  2. Imri (Ne.3:2) - ojciec Zakkura, który pomagał Nehemiaszowi w odbudowie murów Jeruzalemu.
 INDIE (Est.1:1; 8:9). W ST o Indii mówi się w ogóle bardzo mało. Mówi się np. o panowaniu króla Achaszwerosza, w następujących słowach: Od Indii aż do Etiopii nad stu dwudziestu siedmiu prowincjami. Przy czym istnieją niektóre pośrednie wskazania na Indie w pierwszym okresie stworzenia świata. I tak, niektórzy nie bez podstaw widzą w nazwach rzek Piszon i Gichon indyjskie rzeki Indus i Ganges (1M.2:11-13). Ziemia Ofir, dokąd wyprawiały się okręty Salomona i skąd przywożono złoto, drzewo sandałowe, drogie kamienie, kość słoniową, małpy, pawie (1Krl.9:28 i inne), jak z wielkim prawdopodobieństwem przypuszcza się, znajdowała się także w Indiach (właściwie na wyspie Cejlon).
IR (czujny). Imię osób:
  1. Ir (1Krn.4:15) - syn Kaleba, syna Jefunnego, z plemienia Beniamina;
  2. Ir (1Krn.7:12) - ojciec Szuppima i Chuppima, z plemienia Beniamina.
 IR-HAMMELACH (miasto soli – Joz.15:62). Miasto leżące na Pustyni Judzkiej, w Dolinie Solnej, na południowym brzegu Morza Martwego.
IR-NACHASZ (1Krn.4:12 BG). Miasto plemienia Judy, lecz o nim więcej nic niewiadomo.

 IR-SZEMESZ (miasto słońca – Joz.19:41). Miasto w ziemi plemienia Dana, oddane Lewitom.
IRA (czujny). Imię osób:
  1. Ira (2Sm.20:26) - Jairyta, kapłan Dawida;
  2. Ira (2Sm.23:26) - syn Ikkesza z Tekoa, jeden z dzielnych rycerzy Dawida;
  3. Ira (2Sm.23:38) - z Jeter, jeden z dzielnych rycerzy Dawida.
 IRAD (prędki, szybki – 1M.4:18). Syn Henocha, ojciec Mechujaela i wnuk Kaina.
IRAM (czujny – 1M.36:43). Jeden z naczelników edomskich.
IRI (czujny – 1Krn.7:7). Syn Beli, Beniamita.
ISAJ (Jahwe to on – Rut.4:17). Syn Obeda i ojciec Dawida. Mieszkał w Betlejem i był już w podeszłym wieku, mając przy tym liczną rodzinę, kiedy jego najmłodszy syn, Dawid, został powołany z woli Bożej przez proroka Samuela na króla (1Sm.16:10-11; 17:12). W czasie prześladowania Dawida przez Saula i Isaj z rodziną nierzadko był narażony na niebezpieczeństwo. Z 1Sm.22:1-4 widać, że najpierw udał się z całym swoim domem do Dawida, do jaskini Adullam, a później zamieszał w Moabie. Więcej o nim Biblia nic nie mówi. Gdy Dawid zasiadł na tronie, prawdopodobnie Isaj już nie żył. W NT, w rodowodach Pana Jezusa, imię Isaja wymienione jest dwa razy, w Mt.1:3-5 i Łk.3:32-34, gdzie to imię brzmi Jesse.
ISHAR (olej – 2M.6:18,21). Syn Kahata, brat Amrama, ojca Mojżesza i Aarona.
ISKARIOT (mąż z Kariotu – Mt.26:14; Mk.14:10; Łk.22:3; J.6:71; 12:4 i inne). Tak nazywa się w Ewangeliach Juda zdrajca, z tytułu miejsca swojego urodzenia w Kariot, w ziemi plemienia Judy.
ISMACHIASZ (Jahwe podtrzymuje – 2Krn.31:13). Lewita, wyznaczony przez króla Hiskiasza do służby w świątyni Bożej.
ISMAEL (hebr. Bóg słucha). Imię osób:
  1. Ismael (1M.16:11) - syn Abrahama i Hagar. O urodzeniu i pierwszych latach życia Ismaela patrz Hagar. W czasie życia Ismaela wypada ustanowienie obrzędu obrzezania, któremu Ismael został poddany w 13 roku swojego życia (1M.17:25). O dalszym jego życiu w Biblii mówi się niedużo. I był Bóg z chłopcem, a gdy podrósł, zamieszkał na pustyni i był łucznikiem. Mieszkał on na pustyni Paran; a matka jego wzięła dla niego żonę z ziemi egipskiej (1M.21:20-21). Miał on 12 synów, którzy byli książętami lub naczelnikami rodów 12 plemion arabskich (1M.25:12-18). Córka Ismaela, Mahalat, była jedną z żon Ezawa (1M.28:9), prócz innych jego żon. Ismael był obecny na pogrzebie swojego ojca Abrahama (1M.25:9) w jaskini Machpela. On sam zaś zmarł mając 137 lat (w.17-18). Ismael był starszy od Izaaka, lecz jako syn niewolnicy, był pozbawiony prawa pierworodztwa. Na ten właśnie fakt wskazuje apostoł Paweł w Ga.4:22-31);
  2. Ismael (2Krl.25:25; Je.40:8; 41:15) - syn Netaniasza, z królewskiego rodu, jeden z dowódców judzkich. Z dziesięcioma uzbrojonymi ludźmi Ismael pojawił się u Gedaliasza, mieszkającego w Mispie, który był namiestnikiem w Judei, żeby go zabić, z namowy Baalisa, króla Ammonitów. Gedaliasz, powiadomiony o zamyśle Ismaela, nie chciał temu wierzyć i dlatego nie zdecydował się skazać go na śmierć; lecz wkrótce Ismael znowu pojawił się u Gedaliasza i zaproszony przez niego na ucztę znienacka zabił go i większość znajdujących się z nim Żydów i Chaldejczyków; pozostałych zaś wziął do niewoli z zamiarem uprowadzenia ich do ziemi Ammonitów. Jochanan, syn Kareacha, uwolnił jeńców; zaś sam Ismael z ośmioma ludźmi zdążył zbiec do Ammonitów. Biblia o nim więcej nic nie mówi. Według żydowskiej tradycji, na pamiątkę śmierci Gedaliasza został ustanowiony post w siódmym miesiącu;
  3. Ismael (1Krn.8:38) - syn Asela, Beniamita, z potomków Saula;
  4. Ismael (2Krn.19:11) - ojciec Zebadiasza, księcia z rodu Judy w czasach Jehoszafata;
  5. Ismael (2Krn.23:1) - syn Jehochanana, jeden z setników, których wysłał arcykapłan Jehojada, żeby zgromadzili Lewitów ze wszystkich miast judzkich i naczelników rodów izraelskich w celu koronowania Joasza;
  6. Ismael (Ezd.10:22) - z synów Paszchura, mający żonę obcoplemienną, którą oddalił.
 ISMAELICI (1M.25:16,18). Potomkowie Ismaela, którego 12 synów stało się książętami ludu lub plemion ismaelickich. Pierwsza księga Mojżeszowa donosi, że synowie Ismaela byli książętami ich plemion, że pierwotnie żyli na wschód od Egiptu, w kierunku Asyrii. W późniejszym okresie rozrośli się poza tę krainę, którą zajmowali przedtem. Przepowiednia anioła dla Hagar, odnośnie Ismaela i jego potomków, wypełniła się prawie dosłownie (1M.16:12; 17:20; 21:18). Współcześni przedstawiciele Ismaelitów uważają się za Arabów. Nazwę starożytnych Ismaelitów spotykamy niejednokrotnie w Biblii. Tak np. widzimy w historii Józefa, że bracia Józefa, ujrzeli karawanę Ismaelitów, przybywającą z Gileadu; wielbłądy ich niosły wonne korzenie, balsam i mirrę (1M.37:25). Ci Ismaelici, zwani inaczej kupcami midianickimi, kupili Józefa od braci za 20 srebrników i sprzedali go w Egipcie. Prawdopodobnie byli to Ismaelici, żyjący w ziemi midianickiej. W Sdz.8:24 także mówi się o Midiańczykach, pokonanych przez Gedeona, że byli oni Ismaelitami. Ojcem Amasy był Ismaelita Jeter (1Krn.2:17). W Ps.83:7 też mówi się o Ismaelitach. Józef Flawiusz świadczy, że potomkowie Ismaela zajmowali całą ziemie od Eufratu do Morza Czerwonego. Mahomet uważał się za potomka Ismaela i mówi o nim w Koranie jako o apostole i proroku. Z biegiem czasu Ismaelici popadli w głębokie bałwochwalstwo, zaczęli czcić ciała niebieskie i inne stworzenia. Niektóre z plemion ismaelickich przeszły później na judaizm, a wczasach apostolskich wielu z nich przyjęło Chrystusa. Później panującą ich religią stał się islam. Będzie to człowiek dziki – powiedział anioł do Hagar o Ismaelu – ręka jego będzie przeciwko wszystkim, a ręka wszystkich będzie przeciwko niemu, i będzie nastawał na wszystkich pobratymców swoich (1M.16:12). I rzeczywiście, potomkowie Ismaela – Arabowie lub Beduini, tak zwane dzieci pustyni, długo żyli z rozbojów i grabieży swoich sąsiadów. Ich domem był namiot lub szałas bez żadnych domowych sprzętów.
ISSACHAR (otrzymany jako nagroda). Imię osób:
  1. Issachar (1M.30:17-18) - piąty syn Jakuba i Lei. Od niego wywodzi się 12 plemię Izraela. Issachar miał już czterech synów, kiedy przeprowadził się z ojcem i braćmi do Egiptu. Proroctwo dotyczące Issachara, wygłoszone przez umierającego Jakuba, jest bardzo wyraziste: Issachar – to osioł kościsty, wyleguje się między zagrodami. A gdy zobaczył, że spoczynek jest dobry, a ziemia jest urocza, nachylił grzbiet do noszenia ciężarów i stał się sługą pańszczyźnianym (1M.49:14-15). To proroctwo całkowicie spełniło się w późniejszej historii synów plemienia Issachara. Jego potomkowie byli ludźmi czynu i przy całym przywiązaniu do wiejskich zajęć, wyróżniali się męstwem i uporem w znoszeniu ciężarów uprawy roli oraz wojny. W czasach sędziów żywo uczestniczyli w wojnie przeciwko Jabinowi, królowi Kanaanu (Sdz.5:15), i z tego plemienia pochodził Tola, sądzący Izraela przez 23 Lata (Sdz.10:1-2). Baasza, król izraelski, też pochodził z plemienia Issachara (1Krl.15:27-28). W nowym królestwie u proroka Ezechiela dział Issachara leży między plemionami Symeona i Zebulona (Ez.48:25-26). W czasie ziemskiego życia Chrystusa, niewątpliwie wielu z tego plemienia było uczniami i naśladowcami Chrystusa. W Objawieniu Jana liczba zapieczętowanych z plemienia Issachara, podobnie jak i z innych plemion, wynosi 12 tysięcy (Ob.7:7);
  2. Issachar (1Krn.26:5) - siódmy syn Obeda Edomczyka i jeden z odźwiernych w świątyni Pana.
 ISZBI (mieszkający na wyżynie – 2Sm.21:16-17). Z Not, potomek rodu olbrzymów, chcący zabić Dawida, lecz sam zabity przez Abiszaja, syna Serui.
ISZBOSZET (człowiek hańby – 2Sm.2:8). Syn Saula, syna Kisza, którego po śmierci Saula Abner przekonał do udania się do Machanaim i wzięcia w swoje ręce władzy; i kiedy Dawid był koronowany w Hebronie, większość ludu izraelskiego ogłosiła Iszboszeta swoim królem, gdy miał 40 lat, z mocy prawa dziedziczenia tronu. Między dwiema armiami – Dawida pod dowództwem Joaba i Iszboszeta pod dowództwem Abnera – w pobliżu stawu gibeońskiego odbyła się okrutna i decydująca bitwa, w której Abner poniósł całkowitą klęskę. Wkrótce potem Iszboszet i Abner poróżnili się, wskutek czego Abner przestał bronić interesów Iszboszeta i przeszedł na stronę Dawida. Ze śmiercią Abnera dom Saula został pozbawiony ostatniego wsparcia. Kiedy Iszboszet usłyszał o tym, to opadły mu ręce, a cały Izrael się przestraszył (2Sm.4:1). Wkrótce i on sam został zabity przez swoich dwóch dowódców, kiedy spał na swoim łóżku w pokoju sypialnym (2Sm.4:1-8). Zabójcy przynieśli na drugi dzień głowę Iszboszeta do Dawida, lecz zamiast oczekiwanej nagrody, zostali z jego rozkazu pozbawieni życia za swój haniebny czyn. Głowa Iszboszeta została pogrzebana w grobie Abnera, jego krewnego, w Hebronie. Iszboszet panował tylko dwa lata (2Sm.2:10) i z jego śmiercią skończyła się krótka dynastia domu Saula.
ISZHOD (człowiek blasku, wspaniałości – 1Krn.7:18). Z synów Hammoleket, siostry Gileada.
ITALIA (Dz.18:2; 27:1,6; Hbr.13:24). Dobrze znane państwo europejskie, w którym, w czasach Pana Jezusa Chrystusa i apostołów, stolicą był Rzym nad Tybrem. W NT tą nazwa określa się Półwysep Apeniński od Alp na północy do Sycylii na południu. Już od najdawniejszej starożytności Italia znana była ze swojej cywilizacji. Etruskowie jeszcze długo przed założeniem Rzymu wyróżniali się swoją sztuką i malowidłami. Południowa część Italii nazywała się Wielką Grecją od mnóstwa greckich kolonistów, którzy tam się osiedlili. Historia Italii ściśle związana jest z historią Rzymu (patrz Rzym). Italia była jednym z pierwszych europejskich krajów, w których zwiastowano ewangelię. Prawdopodobnie istniał już tam chrześcijański zbór zanim przybył tam apostoł Paweł. Z Listu do Hebrajczyków (13:24) można założyć, że ten list został napisany przez apostoła Pawła w Italii. Z Dz.28:13-14 widać, że apostoł Paweł w drodze do Rzymu przebywał razem z braćmi siedem dni w Puteoli (Italia). W tym czasie w Italii było jeszcze mnóstwo Żydów, chociaż już cesarz Klaudiusz wydał nakaz wygonienia ich z Rzymu (Dz.18:2).
ITALSKA KOHORTA (Dz.10:1). Tym oddziałem dowodził setnik Korneliusz. Swoją nazwę kohorta otrzymała prawdopodobnie od tego, że składała się z Rzymian, chociaż stacjonowała na Wschodzie. Italski legion, o którym mówi Tacyt, został utworzony przez Nerona później.
ITAMAR (wybrzeże lub kraina palm – 2M.6:23). Czwarty syn Aarona. Po śmierci braci: Nadaba i Abihu, razem z Eleazarem, starszym bratem, został powołany do służby kapłańskiej. On przewodził Lewitom (2M.38:21; 4M.4:21-33) podczas wędrówki Izraelitów przez pustynię. Pod jego nadzorem Lewici liczyli to, co zostało zużyte do budowy Namiotu Zgromadzenia. Podczas dzielenia grup służących w świątyni okazało się, że na potomków Eleazara przypada więcej naczelników rodów niż na potomków Itamara, więc przydzielono naczelnikostwo rodów szesnastu spośród potomków Eleazara, a ośmiu spośród potomków Itamara (1Krn.24). Arcykapłaństwo zwykle zachowywane było w linii starszego, z wyjątkiem Heliego, pochodzącego, jak wiadomo, z rodu Itamara, i który był arcykapłanem nie wiadomo z jakiej przyczyny. Jeden z potomków Itamara, Daniel, powrócił z niewoli babilońskiej z Ezdraszem (Ezd.8:2).
ITIEL (Bóg jest ze mną – Ne.11:7). Z przodków Sallu, Beniamita.
ITNAN (dar – Joz.15:23). Miasto w ziemi plemienia Judy.
ITTA-KASIN (pora sędziego – Joz.19:13). Graniczne miasto plemienia Zebulona. Jego położenie nie jest znane.
ITTAJ (skrócona forma od Ittiach: z Jahwe). Imię osób:
  1. Ittaj (2Sm.15:19) - jeden z dowódców Dawida, Filistyńczyk, rodem z Gat. Był jednym z 600 wojowników, z którymi Dawid przeszedł do Akisza, króla Gat (1Sm.27:2). W czasie buntu Absaloma opowiedział się za Dawidem. W decydującej bitwie między Dawidem i Absalomem, był dowódcą trzeciej części wojsk Dawida, obok Joaba i Abiszaja (2Sm.18:2,5 i inne);
  2. Ittaj (2Sm.23:29) - syn Rybaja, z Gibei Beniaminickiej, jeden z dzielnych rycerzy Dawida.
 ITUREA (od Juter: obóz namiotowy Łk.3:1). Kraina na południowy wschód od góry Hermon. Swoją nazwę otrzymała od Jetura, syna Ismaela. Iturea graniczyła z Trachonią i Galileą. Starożytna droga rzymska z Damaszku do Tyberiady przechodziła przez centrum Iturei. Wschodnia jej część była wyżynna. Na południu ziemia była żyzna. Pierwsza wzmianka o Iturei znajduje się w 1Krn.5:19-23, gdzie mówi się o Jetur. Jedyna wzmianka w NT o Iturei znajduje się w Łk.3:1.
IWWA (zniszczenie – 2Krl.18:34). Nazwa miasta asyryjskiego lub okręgu. W hebr. czyta się Awwa. Jak się przypuszcza, nazwę swoją Iwwa otrzymała od Babilońskiego bóstwa Iwa, wyobrażającego sobą niebo lub przestrzeń – bóstwa, któremu było poświęcone całe miasto.
IZAAK (śmiech – 1M.21:1-7). Dziecko obietnicy, syn Abrahama i Sary. Urodził się, gdy Abraham miał 100 lat, a Sara 90 lat. Osiem dni po urodzeniu został obrzezany, a trzy lata później odstawiony od piersi. Z tej okazji Abraham wydał wielką ucztę, na której Ismael, syn Abrahama i Hagar, naśmiewał się z Izaaka, co było powodem wygnania Hagar z jej synem z domu Abrahama (1M.21:9-13). Apostoł Paweł nazywa to prześladowaniem urodzonego według Ducha przez urodzonego według ciała i widzi w tym znak prześladowania oraz ucisku wierzących chrześcijan przez świat (Ga.4:29). Prócz tego, Bóg wyraźnie poświadczył Abrahamowi, że nie Ismael, lecz od Izaaka nazwane będzie potomstwo twoje (1M.21:12; Hbr.11:18), tj. od Izaaka musi przyjść obiecany Zbawiciel świata. Przy tym szczególnie interesującą jest ta okoliczność, że kiedy Izaak już wyrósł, kiedy miał już 25 lat, jego ojciec, Abraham, otrzymał nakaz od Boga złożenia jedynego swojego syna w ofierze całopalnej na górze Moria (1M.22:1-2). Było to potrzebne do wypróbowania wiary Abrahama i on mężnie przeszedł tę próbę, gdyż wierzył, iż Bóg ma moc wskrzesić Izaaka z martwych, toteż jakby z umarłych, mówiąc obrazowo, otrzymał go z powrotem (Hbr.11:17-19). Ta próba była też potrzebna do wypróbowania wiary Izaaka, i nie tylko wiary, lecz i jego cierpliwości oraz pokory. Gdy Izaak miał 37 lat, zmarła jego matka Sara, mająca 127 lat (1M.23:1-2). Mając 40 lat ożenił się z Rebeką, córką Betuela. Opowiadanie o tym, jak Rebeka żyjąca dotąd ze swoimi krewnymi w Mezopotamii, stała się żoną Izaaka, zawarte jest w 1M.14 (patrz Rebeka). Minęło 20 lat, a Rebeka nie miała dzieci. W końcu Bóg wysłuchał modlitwy Izaaka i urodziła ona mu dwóch synów bliźniaków, Ezawa i Jakuba, z których pierwszy był ulubieńcem ojca, a drugi – matki (1M.25:21,24). Nastał głód i Izaak wyprawił się do filistyńskiego Geraru, jak to uczynił kiedyś jego ojciec, Abraham. Tutaj, podobnie jak Abraham, popełnił duży błąd, przedstawiając Rebekę jako swoją siostrę, narażając ją w ten sposób na duże niebezpieczeństwo (1M.26:1-10). Pomimo tego Bóg obficie błogosławił Izaaka ziemskimi dobrami i stał się on bardzo bogaty, mając stada bydła i inną trzodę, przez co wzbudził zawiść Filistyńczyków, widzących jego dobrobyt. W końcu, z powodu nasilających się sporów z nimi z powodu studni, wykopanych przez sługi jego ojca, odszedł do Beer-Szeby, gdzie ukazał mu się Pan i błogosławił go, i gdzie odwiedził go Abimelech, król Geraru, który zawarł z nim przymierze przyjaźni (1M.26:23-31). W czasie późniejszej chorowitej starości Izaaka, gdy miał słaby wzrok, młodszy jego syn, Jakub, pouczony przez swoją matkę, podstępem uzyskał dla siebie błogosławieństwo ojca, które należało się według prawa jego starszemu bratu, Ezawowi (1M.27:28-29). Po tym wydarzeniu Izaak wyprawił Jakuba do Paddan-Aram, w Mezopotamii, aby tam wybrał sobie żonę z córek Labana, jego krewnego. Tam przebywał Jakub przez parę lat i powrócił z powrotem tuż przed śmiercią swojego ojca; i jak kiedyś Ismael i Izaak razem pochowali ciało swojego ojca, Abrahama (1M.25:9), tak samo Jakub i Ezaw razem pochowali swojego ojca, który zmarł mając 180 lat, w jaskini Machpela.
IZAJASZ (zbawienie Jahwe). Imię osób:
  1. Izajasz (2Krl.20:1) - jeden z największych starotestamentowych proroków, syn Amosa. Żydowska tradycja mówi, że był rodzonym bratem króla Amasjasza. Z Biblii o nim wiadomo, że mieszkał w Jeruzalemie, miał dwóch synów i prorokował w czasach królów judzkich: Azariasza, Jotama, Achaza i Hiskiasza (Iz.7:3; 8:3,18). Do prorockiej służby Izajasz został powołany w szczególny cudowny sposób. Widział on Pana, siedzącego na tronie wysokim i wyniosłym; kraj Jego szaty wypełniał świątynię. Wokół były serafy i wołał jeden do drugiego: Święty, Święty, Święty jest Pan Zastępów! Pełna jest wszystka ziemia chwały jego. Gdy Izajasz zobaczył wielkość chwały Bożej, wykrzyknął: Biada mi! Zginąłem, bo jestem człowiekiem nieczystych warg i mieszkam pośród ludu nieczystych warg, gdyż moje oczy widziały Króla, Pana Zastępów. Wtedy jeden z serafów dotknął rozżarzonym węgielkiem, wziętym szczypcami z ołtarza, ust Izajasza i powiedział: Oto dotknęło to twoich warg i usunięta jest twoja wina, a twój grzech odpuszczony. I powiedział Pan do niego: Kogo poślę? I kto tam pójdzie? Izajasz odpowiedział: Oto jestem, poślij mnie! (Iz.6:). Powołanie Izajasza do prorockiej służby miało miejsce w ostatnim roku panowania króla Uzjasza (Iz.6:1), 759 lat przed Chr., i trwało ponad 60 lat. W 2Krn.32:32 widzimy, że żył on jeszcze po śmierci Hiskiasza. Według starożytnej tradycji, na rozkaz króla Manassesa został przecięty drewnianą piłą między cedrowymi deskami za piętnowanie króla oraz dostojników z powodu bezbożnictwa. Według Hieronima, słowa apostoła Pawła: Przerzynani piłą (Hbr.11:37) – odnoszą się właśnie do proroka Izajasza. Proroctwa proroka Izajasza wyróżniają się zadziwiającą jasnością i dokładnością. Z ich mnóstwa wystarczy wskazać np. na jego proroctwo o narodzeniu Zbawiciela z panny (7:14) i cierpieniach Zbawiciela (rozdz.53). Izajasza nazywa się starotestamentowym ewangelistą. On tak wyraźnie opisuje przyszłość – mówi Hieronim – iż wydaje się, że nie tyle przepowiada przyszłość, ile wykłada historię czasów minionych;
  2. Izajasz (1Krn.3:21) - syn Chananiasza, syna Zerubbabela, z rodu Dawida;
  3. Izajasz (1Krn.25:3-15) - z synów śpiewaka Jedutana, służących w świątyni grą na instrumentach muzycznych;
  4. Izajasz (1Krn.26:25) - syn Rechabiasza, z potomków Mojżesza;
  5. Izajasz (Ezd.8:7) - z potomków Elama, syn Ataliasza, który z 70 mężczyznami wyruszył z Ezdraszem z Babilonu za panowania króla Artakserksesa;
  6. Izajasz (Ezd.8:19) - Lewita, z potomków Merariego, brat Chaszabiasza, w czasach Ezdrasza;
  7. Izajasz (Ne.11:7) - z przodków Sallu, Beniamity.
 IZEBEL (imię fenickiego pochodzenia: nieskalany, czysty? – 1Krl.16:31; 18:4; 2Krl.9:37). Córka króla Sydonu, Etbaala, żona Achaba, siódmego króla izraelskiego. Małżeństwo Achaba z Izebel dało początek upadku królestwa izraelskiego. Szkodliwy wpływ Izebel przez jej córkę Atalię rozprzestrzenił się nawet na królestwo judzkie. Ona od razu wprowadziła w Izraelu kult fenickiego bóstwa Baala (bóg słońca), co chętnie przyjął i dopuścił jej bezmyślny i bezbożny mąż. Dalej widzimy, że Izebel używała wszystkich środków ku temu, żeby wytępić wszystkich proroków Bożych, chociaż nie udał się jej ten zły zamiar, gdyż Obadiasz, ochmistrz domu królewskiego, zdążył ukryć stu proroków Pańskich w pieczarach i karmił ich chlebem oraz wodą (1Krl.18:4. Z drugiej strony, utrzymywała ona 450 kapłanów Baala i 400 proroków Asztarte, zwanymi prorokami Aszery (w.19). W całym Izraelu pozostało tylko 7 tys. mężów, którzy nie ugięli kolan przed Baalem (19:18). Później groziła prorokowi Eliaszowi śmiercią, w zemście za to, iż on zabił jej fałszywych proroków nad potokiem Kiszon. Cała jej przewrotność ukazała się w sprawie między Achabem i Nabotem, który miał winnicę. Po zabiciu Nabota o Izebel mówi się już niedużo w księdze Królewskiej, chociaż przeżyła swego męża i dwóch jego następców, Achazjasza i Jehorama. Odpowiedź Jehu na pytanie Jehorama: Czy przybywasz w pokojowych zamiarach? On odpowiedział: Co znaczy, czy w pokojowych zamiarach, skoro dotąd trwają sprośności Izebel, twojej matki, i liczne jej gusła (2Krl.9:22) – wprost i wyraźnie wskazuje na to, jakie życie prowadziła ona. Później Jehu przeszył strzałą Jehorama i skierował się do Jezreel. Gdy Izebel dowiedziała się o tym, podbarwiła szminką swoje oczy, upiększyła sobie głowę i wyglądała przez okno. A gdy Jehu wjechał do bramy, zapytała: Czy masz się dobrze, Zimri, morderco swego pana? W odpowiedzi Jehu kazał zrzucić ją z okna, a jej krew obryzgała ścianę i konie, które ją stratowały. Później Jehu powiedział: Rozejrzyjcie się za tą przeklętą i pochowajcie ją, wszak to córka królewska. A gdy poszli, aby ją pochować, znaleźli z niej tylko czaszkę, nogi i dłonie. Powrócili więc i donieśli mu o tym. A on rzekł: To jest spełnienie słowa Pańskiego, które wypowiedział przez swego sługę Eliasza Tiszbitę, tej treści: Na polu jezreelskim psy pożrą ciało Izebel. A zwłoki Izebel będą jak gnój na powierzchni roli, na działce w Jezreel, tak iż nie powiedzą już: To jest Izebel (2Krl.9:30-37). Imię Izebel stało się synonimem wszelkiej bezbożności i zepsucia. W tym znaczeniu użyte jest w Ob.2:20, gdzie brzmi ono Izabel. Nie wiadomo czy mamy rozumieć tu jakąś osobę, czy jakieś stronnictwo, sektę, jak np. Nikolaici.
IZRACHIASZ (Bóg jest objawiający się – 1Krn.7:3). Syn Uzzjego, z plemienia Issachara, którego pięciu synów było naczelnikami rodów plemienia Issachara.
IZRAEL (walczący z Bogiem – 1M.32:8). Imię nadane Jakubowi, kiedy on walczył z Bogiem w osobie anioła Bożego. Wtedy rzekł (mu): Nie będziesz już nazywał się Jakub, lecz Izrael, bo walczyłeś z Bogiem i z ludźmi i zwyciężyłeś. Po tym wydarzeniu imiona Jakub i Izrael używane są zamiennie. W metafizycznym znaczeniu imię Izrael obejmuje sobą cały Kościół Boży (Iz.49:3; Rz.9:6). Po podziale królestwa za Roboama, nazwa Izrael stała się nazwą określającą królestwo dziesięciu plemion. Po babilońskiej niewoli ta nazwa obejmowała wszystkich Żydów, jak jest to i obecnie.
IZZJASZ (wybrany Boży – Ezd.10:25). Jeden z potomków Parosza, który mając żonę obcoplemienną, oddalił ją.