ENCYKLOPEDIA BIBLIJNA / Tłumaczenie i opracowanie - K. Wojnikiewicz / Daniel2010.eu
EBAL (gruby, silny). Imię osób i nazwa góry:
  1. Ebal (1M.36:23) - Choryta, trzeci syn Szobala;
  2. Ebal (1Krn.1:22) - syn Joktana, który w 1M.10:28 nazywa się Obal;
  3. Ebal (5M.11:29) - nazwa góry, naprzeciw góry Gerazim (patrz Gerazim).
 EBED (sługa – Ezd.8:6). Syn Jonatana, potomek Adina, który powrócił z niewoli babilońskiej z Ezdraszem i z nim 50 mężczyzn.
EBEDMELECH (królewski sługa – Jr.38:7-13). Etiopski eunuch, przez którego wstawiennictwo prorok Jeremiasz został uwolniony z cysterny, do której został wrzucony z rozkazu króla Sedekiasza. W nagrodę za ten czyn, on sam został uratowany przed śmiercią podczas zdobycia Jerozolimy. Prawdopodobnie na tę osobę wskazuje Pan w Ew. Mateusza, w słowach: Kto przyjmuje proroka jako proroka, otrzyma zapłatę proroka; a kto przyjmuje sprawiedliwego jako sprawiedliwego, otrzyma zapłatę sprawiedliwego (10:41).
EBEN-HAEZER (kamień pomocy – 1Sm.4:1). Miejsce w pobliżu Mispy, gdzie prorok Samuel, z okazji cudownego zwycięstwa nad Filistyńczykami, na pamiątkę tego zwycięstwa, ustawił kamień, który nazwał kamieniem pomocy. Powiedział on: Aż dotąd pomagał nam Pan (1Sm.7:12).
EBER (po tamtej stronie). Imię osób:
  1. Eber - wymieniony w 1Krn.5:13;
  2. Eber (1Krn.8:12) - syn Elpaala, z potomków Beniamina, jeden z założycieli miast Ono i Lod;
  3. Eber (1Krn.8:22) - syn Szaszaka, wymieniony w rodowodzie Beniamina;
  4. Eber (Ne.12:20) - kapłan, w czasach Nehemiasza głowa rodziny kapłańskiej Amoka.
 EBIATAR (pełnia – 1Sm.22:20). Syn Achimeleka, syna Achituba, dziesiąty arcykapłan judzki i czwarty z rodu arcykapłana Heliego. Z rozkazu króla Saula, Doeg Edomita targnął się na kapłanów Pańskich w Nob i uśmiercił ich. W liczbie zabitych był też Achimelek. Uratował się tylko jeden jego syn, Ebiatar, który, zabrawszy ze sobą lniany efod (wyróżniająca, istotna część kapłańskich szat), uciekł do Dawida i opowiedział mu jak postąpił Saul. Dawid przyjął Ebiatara, chronił go, i z czasem stał się on arcykapłanem. W ten sposób w Izraelu jednocześnie było dwóch arcykapłanów: Ebiatar u Dawida i Sadok u Saula (2Sm.8:17); lecz wskutek wmieszania się w spisek – wprowadzenia na tron Dawidowy Adoniasza, jego starszego syna – Ebiatar został przez Salomona pozbawiony tytułu arcykapłana (1Krl.2:27), który wyłącznie posiadł Sadok. Tak wypełniło się słowo Pana, które wypowiedział do domu Heliego w Sylo (1Sm.2:31), gdyż Ebiatar był ostatni z kapłanów domu Itamara, do którego należał Heli, a Sadok, który objął sam ten tytuł, był z rodu Eliazara i kapłaństwo w ten sposób znów przeszło do domu Aarona. Imię Ebiatara (Abiatar) jest wspomniane w Mk.2:26.
EBRON (przejście – Joz.19:28). Miasto należące do plemienia Asera.
ECHI (zamiast Ehud: połączenie – 1M.46:21). Z synów Beniamina. W 1Krn.8:6 jest: Ehud.
ED (świadectwo – Joz.22:34). Nazwa ołtarza, zbudowanego w pobliżu Jordanu przez plemię Rubena, Gada i połowę plemienia Manassesa. Powstanie ołtarza wzburzyło pozostałe plemiona izraelskie (w.12), lecz uspokoiły się, kiedy dowiedzieli się, że ołtarz wzniesiono nie po to, aby składać ofiary, ale żeby był świadkiem między nimi i pozostałymi plemionami (w.28-29). Ołtarz Ed, bo – jak mówili – jest on świadkiem między nami, że Pan jest Bogiem (w.34).
EDEN (rozkosz). Nazwa krain i imiona osób:
  1. Eden (1M.2:8) - kraina, gdzie został przez Boga zasadzony ogród, żeby pierwszy człowiek w nim żył i która znajdowała się na wschodzie. Powyższe słowo ogólnie jest używane też do określenia każdej okolicy, wyróżniającej się pięknem i żyznością. Określić położenie ogrodu Eden w obecnym czasie jest bardzo trudno. Biblia mówi o rzece, wypływającej z Edenu, nawadniającej ogród, i rozdzielającej się później na cztery rzeki: Piszon, Gichon, Chiddekel (Tygrys) i Eufrat (1M.2:10-14). Ostatnie dwie rzeki są znane, a pierwsza jest przedmiotem najróżniejszych domysłów i założeń. Nie znajdując odpowiadających rzek na ziemi, przenoszono Eden do nieba, inni nadawali mu alegoryczne znaczenie; niektórzy umieszczali Eden to w Afryce (Etiopii i Abisynii), to w Armenii i na Kaukazie, to w Syrii i Palestynie, to w Mezopotamii i Babilonie; szukano go nawet w Indiach w dolinach Himalajów i na wyspie Cejlon. Lecz wszystko to jest tylko domysłami i założeniami; pozostaje pewnym tylko to, że kraina Eden i ogród znajdowały się w pobliżu rzeki Tygrys i Eufratu;
  2. Eden (2Krl.19:12) - kraina leżąca w północnej Mezopotamii;
  3. Eden (2Krn.29:12) - Lewita, syn Joacha; jedna z osób obecna przy oczyszczeniu Domu Bożego w czasach króla judzkiego Hiskiasza;
  4. Eden (2Krn.31:15) - inny Lewita lub kapłan, jedna z osób będących pod kierownictwem Kore przy nadzorowaniu dobrowolnych darów dla Boga, z rozporządzenia króla Hiskiasza.
 EDER (stado, trzoda), Nazwa miasta i imię osób:
  1. Eder (Joz.15:21) - jedno z granicznych miast plemienia Judy;
  2. Eder (1Krn.8:15) - syn Berii, z plemienia Beniamina;
  3. Eder (1Krn.23:23) - Lewita z synów Musziego, syna Merariego, służący w świątyni w czasach Dawida, rzucający losy z braćmi swoimi, tak samo jak synowie Aarona (1Krn.24:31).
 EDOM (czerwony – 1M.25:30). Kraina i lud, które otrzymały swoją nazwę od Ezawa lub Edomu, z powodu koloru czerwonej nalewki z soczewicy, za którą sprzedał on Jakubowi swoje pierworodztwo. Grecy i Rzymianie nazywali tę krainę Idumeą (Mk.3:8). Ta kraina, zamieszkała przez Horytów (5M.2:12), leżała na południe od Morza Martwego do północnych brzegów Zatoki Akaba, granicząc z Moabem. Edom, inaczej ziemia lub góra Seir, w biblijnych czasach, był niedużym pasem ziemi między pustynią Sin na zachodzie i Arabską na wschodzie. Wyróżniał się szczególną żyznością gleby. Starożytną stolicą Edomu było miasto Bosra, wymienione w Iz.63:1: Któż to przychodzi z Edomu, z Bosry w czerwonych szatach? Innymi miastami były: Sela, które stało się później stolicą i bardziej znane pod grecką nazwa Petra. To miasto, jak wiadomo z 2Krl.14:7, zostało zdobyte przez króla Amasjasza. Amasjasz nazwał miasto Jokteel. Trzecie starożytne miasto Edomu, jest wymienione już w 1M.36:34; Job.2:11. Mieszkańcy Temanu sławni byli ze szczególnej mądrości (Je.49:7). Edomem rządzili królowie, zanim nad synami Izraela zapanował król (1M.36:31), do czasu, gdy pokonał ich Dawid (2Sm.8:13-14), przez co wypełniło się proroctwo Izaaka dane Jakubowi (1M.27:29), odnośnie potomków Ezawa (Edomitów). Za panowania Dawid Edomici, jak powiedziano wyżej, zostali pobici przez niego w Dolinie Solnej. Na cześć tego zwycięstwa psalmista wykrzykuje w imieniu Pana: Na Edom rzucam mój sandał (60:10). Hadad, z królewskiego rodu w Edomie, uciekł do Egiptu, gdzie przychylnie został przyjęty przez faraona, a później stał się najbardziej niebezpiecznym wrogiem Salomona (1Krl.11:14-22). Później mieszkańcy południowego Edomu zbuntowali się przeciwko Jehoramowi, królowi judzkiemu, i przez prawie pół stulecia podtrzymywali swoją niezależność (2Krn.21:8). Kiedy Nebukadnesar oblegał Jeruzalem, Edomici przyłączyli się do niego i brali czynny udział w grabieży oraz pogromie pokonanych mieszkańców miasta. Ich krwiożerczość i okrucieństwo w tym przypadku wspomniane jest w Ps.137:7: Pamiętaj, Panie, synom Edomu dzień Jeruzalemu, gdy wołali: Zburzcie, zburzcie je aż do samych posad! Na zakończenie powiemy, że resztka Edomitów, rozproszona w arabskich i innych plemionach, według proroctwa (Am.9:12; Iz.11:14) miała kiedyś wejść do królestwa Pana; widzimy też, że w czasie ziemskiego życia Zbawiciela wielu potomków Edomitów chodziło za Chrystusem, słysząc o wielkich Jego czynach (Mk.3:7-8).
EDREI (silny). Nazwa miast:
  1. Edrei (4M.21:33; Joz.13:31) - stolica Baszanu, gdzie panował Og. Później miasto należało do plemienia Manassesa;;
  2. Edrei (Joz.19:37) - miasto w ziemi plemienia Naftaliego.
 EFA (półkorzec). Imię osób i jednostka miary ciał sypkich:
  1. Efa (1M.25:4; 1Krn.1:33) - najstarszy syn Midiana, syna Abrahama i Ketury, protoplasta jednego z arabskich plemion. W Iz.60:6 Efa jest równy Midianowi. Gromady wielbłądów zaroją się, młode wielbłądy Midianitów i Efy, wszyscy przyjdą z Saby; przywiozą złoto i kadzidło, śpiewając pieśni pochwalne na cześć Pana. Z powyższego wersetu widać, że potomkowie Efy byli w bliskich stosunkach z plemionami Midiańskimi w czasach proroka Izajasza i znani byli ze swoich wielbłądów;
  2. Efa (1Krn.2:46) - nałożnica Kaleba;
  3. Efa (1Krn.2:47) - syn Johdaja, z plemienia Judy;
  4. Efa (Ez.45:11) - jednostka miary ciał sypkich. Jej wartość to 1/10 chomera, tj. 18 kabów, około 18 kilogramów.
 EFAJ (ciemny, mroczny - Jr.40:8). Rodem z Netofy, jeden z naczelników rozsianych Żydów, którzy nie zostali przesiedleni do Babilonu i którzy z namowy Gedaliasza, syna Achikama, ulegli babilońskiej władzy. Gedaliasz później został zabity przez Ismaela.
EFER (cielę). Imię osób:
  1. Efer (1M.25:4) - drugi z synów Midiana, syna Abrahama i Ketury;
  2. Efer (1Krn.4:17) - jeden z czterech synów Ezry, z potomków Judy;
  3. Efer (1Krn.5:24) - naczelnik rodu połowy plemienia Manassesa.

Amfiteatr w Efezie
EFEZ (miasto radości, przyjemności – Dz.19:35). Najbardziej znane miasto z miast Małej Azji, położone u ujścia rzeki Cayser. Efez był ozdobą i metropolią Małej Azji prokonsulów i znany był ze świątyni Diany (patrz Artemida). Apostoł Paweł przybył do tego miasta w 54 roku i zaczął swoje kazanie w żydowskiej synagodze. Wielu nawróconych na chrześcijaństwo wskutek jego kazania chrzciło się i dla nich został zesłany z góry dar innych języków i proroctwa. Później apostoł głosił w szkole niejakiego Tyranosa. Jego kazanie w Efezie trwało do trzech lat i towarzyszyło mu wiele cudów (19:12 i następne), a sukcesy tego kazania były bardzo duże. W tym czasie apostoł napisał swój 1 List do Koryntian. Przeto czuwajcie – mówił on do pasterzy zboru efeskiego – pamiętając, że przez trzy lata we dnie i w nocy nie przestawałem ze łzami napominać każdego z was (Dz.20:31).

Ruiny w Efezie
Wskutek energicznego kazania apostoła Pawła w Efezie stało się to, że wielu pozostawiło swoje złe obyczaje, co oczywiście spowodowało działanie ze strony wielu niewierzących, szczególnie tę grupę ludzi, którzy utrzymywali się z kultu Diany (patrz Demetriusz). Apostoł Paweł mało co nie wpadł w ręce swoich nieprzyjaciół (Dz.19:13-41). W Efezie przebywał apostoł Jan, który tutaj też zmarł. W Objawieniu 2:1-11, zawarte jest groźne ostrzeżenie, skierowane do anioła zboru w Efezie za jego oziębłość i za to, że pozostawił pierwszą miłość swoją. Ta przepowiednia wykonała się z wielką dokładnością. Z poprzedniej wielkości Efezu i zboru Efeskiego w obecnym czasie nie pozostało najmniejszego śladu. W 431 roku w Efezie odbył się Trzeci Sobór Powszechny.
EFEZ-DAMMIM (koniec krwawej zbrodni – 1Sm.17:1). Tak nazywało się Pas-Dammim, miasto w ziemi plemienia Judy, w pobliżu którego rozłożyli się obozem Filistyńczycy, kiedy Dawid zabił Goliata (1Krn.9:13).
EFLAL (decyzja – 1Krn.2:37). Syn Zabada i ojciec Obeda. Wymieniony w rodowodzie Judy.
EFOD. Imię osoby i część ubioru arcykapłana:
  1. Efod (4M.34:23) - ojciec Channiela, księcia z plemienia Manassesa w czasie podziału ziemi Obiecanej;
  2. Efod (2M.28:6; 39:2; 1Sm.2:28; Oz.3:4 i inne) - część wierzchnia szat arcykapłana. Składała się z dwóch części drogiego materiału, tkanego ze złota, purpury, karmazynu i bisioru, łączonych u góry na ramionach dwoma naramiennikami, na których było dwa kamienie onyksowe z imionami synów izraelskich, po sześć na każdym. U dołu końce efodu były związywane. Efod nosili jedynie arcykapłani. Lecz był jeszcze innego rodzaju efod, czysto lniany i bez żadnych ozdób – wkładali go prości kapłani (1Sm.22:18) i inne osoby, które nie były kapłanami, ale służyły w przybytku, wykonując swoje obowiązki. A Samuel służył przed Panem – mówi się w 1Sm.2:18 – jako pacholę ubrane w lniany efod. Dawid w czasie przenosin Skrzyni Pańskiej z domu Obeda Edomczyka do Jeruzalemu, odziany był w lniany efod (2Sm.6:14). Efod wykorzystywano w pogańskich kultach w czasach sędziów. Micheasz, miał dom Boży. Kazał też sporządzić efod kapłański i bożki domowe (Sdz.17:5). W jego domu stał posąg ryty i lany (Sdz.18:14).
 EFRAIM (niezwykła żyzność, płodność). Imię osoby i nazwa miast:
  1. Efraim (1M.41:52) - młodszy syn Józefa. Znaczenie jego imienia widać ze słów samego Józefa, gdy wypowiedział je po jego urodzeniu: Rozmnożył mnie Bóg w ziemi niedoli mojej – wskazując tym na tę okoliczność, że Efraim urodził się w okresie siedmiu żyznych lat, poprzedzających głód. W błogosławieństwie Jakuba, które wypowiedział nad Józefem i jego dwoma synami, widzimy wskazanie, że potomstwo Efraima będzie górować nad potomstwem starszego brata Manassesa. Błogosławiąc Manassesa i Efraima, Jakub wbrew zwyczajowi i pragnieniu Józefa, położył prawą rękę na głowę młodszego Efraima, a lewą na głowę starszego Manassesa, przy czym powiedział: Wiem, synu mój. wiem; także on stanie się ludem i on będzie wielki, lecz młodszy brat jego będzie większy od niego, a z potomstwa jego wyjdzie mnóstwo ludów (1M.48:19) – i w ten sposób postawił Efraima ponad Manassesem. Ta przepowiednia w przyszłości sprawdziła się całkowicie. Rodzina Efraima wkrótce rozrosła się (1M.50:23) i jeszcze gdy Józef żył lub wkrótce po jego śmierci, Efraimici robili już wypady na Gat, chociaż niekiedy nieudane (1Krn.7:20-23). W czasie wyjścia Izraelitów z Egiptu, plemię Efraima liczyło 40,5 tys. mężów, mogących nosić broń, gdy plemię Manassesa tylko 32 tys. (4M.32-35). Dalsza historia Efraima jest historią jego plemienia;
  2. Efraim (2Sm.13:23) - nazwa miasta w pobliżu Baal-Chasor, gdzie odbyło się strzyżenie owiec Absaloma i gdzie zabito Amnona;
  3. Efraim (J.11:54) - nazwa miasta w ziemi plemienia Efraima, w pobliżu pustyni, do którego udał się Pan Jezus po wskrzeszeniu Łazarza.
EFRATA (urodzajny). Nazwa miejscowości i imię osoby:
  1. Efrata (1M.35:16,19; 48:7) - pierwotna starożytna nazwa Betlejemu, miasta plemienia Judy. Gdy wracałem z Paddanu, umarła mi w drodze Rachela w ziemi kanaanejskiej, gdy jeszcze był kawałek drogi do Efraty; i pochowałem ją tam przy drodze do Efraty, to jest do Betlejemu (1M.48:7). Betlejem nazywało się judzkie w odróżnieniu od podobnego miasta plemienia Zebulona w Galilei (Joz.19:15);
  2. Efrata (1Krn.2:19,24,50) - druga żona Kaleba, jednego ze zwiadowców w ziemi Obiecanej, matka Hura.
 EFRON (od jałówki lub urodzajność). Imię osoby, nazwa góry i miasta:
  1. Efron (1M.23:8) - Chetyta, syn Sochora, od którego Abraham kupił jaskinię Machpela, aby mieć własny grób. Efron wspaniałomyślnie dawał pole i jaskinię Abrahamowi za darmo (w.11), lecz Abraham nalegał i zapłacił czterysta sykli srebra, jak było w obiegu u kupców (w.15-16);
  2. Efron (Joz.15:9) - nazwa góry na granicy plemienia Judy i Beniamina, między Jeruzalemem i Kiriat-Jearim. O tej górze mówi się tylko raz, w tym wersecie, i położenie jej jest nieznane;
  3. Efron (2Krn.13:19) - miasto w ziemi plemienia Beniamina, w pobliży Betelu, wymienione razem z innymi miastami, zdobytymi przez króla judzkiego Abiasza na królu izraelskim Jeroboamie.

Pomieszczenie kolumnowe
w jednej z piramid

Komora grobowca
w trzeciej piramidzie
EGIPT (Misraim – 2M.1:1). Jeden z najstarszych i najbardziej interesujących krajów na kuli ziemskiej. Egipt graniczył na południu z Etiopią, na północy z Morzem Śródziemnym, na wschodzie z Morzem Czerwonym, na zachodzie z Saharą i pustynią Libijską. O jego północnych i południowych granicach dowiadujemy się z Ez.29:10; 30:6. W starożytności nazywano Egipt darem Nilu. Co zaś dotyczy pochodzenia nazwy kraju, to poglądy są różne. W ST słowo Egipt tłumaczy się hebrajskim słowem Misraim, imieniem jednego z synów Chama (1M.10:6), który mógł być protoplastą Egipcjan. Niekiedy Egipt jest nazywany krainą Chama (Ps.106:22), a niekiedy Rahab (Ps.87:4).

Piramidy
W Egipcie przebywał Józef, wywyższony z niewolniczego stanu do najwyższych stanowisk na dworze faraona. Jego ojciec, stary Jakub, i bracia przybyli do Egiptu, żeby tu zamieszkać; przez 430 lat ich potomstwo, które na początku przeprowadzki liczyło 75 osób, rozrosło się od jednego do dwóch milionów. Cudowne uwolnienie Hebrajczyków spod ciężkiego jarzma faraona, stanowi jedną z głośniejszych stronic historii tego narodu. W NT, wkrótce po narodzeniu się Zbawiciela, Egipt stał się miejscem schronienia przed Herodem dla Józefa, Marii i dzieciątka Jezus (Mt.2:13-15,19). Jako przedmiot proroctw, Egipt jest jednym z godniejszych uwagi. Oto Pan jedzie na szybkim obłoku – prorokuje Izajasz – i przychodzi do Egiptu. Drżą przed nim bałwany egipskie, a serce Egipcjan truchleje w ich piersi (Iz.19:1).

Sfinks i wielka piramida
Dorodną jałowicą jest Egipt, lecz nadlatuje na nią z północy giez... – mówi Jeremiasz – Okryta jest hańbą córka egipska, wydana została w ręce ludu północnego (Je.46:20,24). Miecz króla babilońskiego spadnie na ciebie – mówi w proroczym duchu Ezechiel – Mieczami bohaterów - a wszyscy oni są wpośród narodów najsroźsi - powalę twój tłum (Ez.32:11-12). Ziemia egipska stanie się pustynią i ruiną. I poznają, że Ja jestem Pan (Ez.29:9). Wszystkie przepowiednie, te wyżej przytoczone, jak i wiele innych odnośnie Egiptu, są szczególnie interesujące ze względu na swoją dokładność i pełnię wypełnienia się, co jest potwierdzone niepodważalnymi dowodami. W tym czasie, kiedy wypowiadane były te proroctwa, Egipt znajdował się w największym rozkwicie. Jak ogród Pana, jak ziemia egipska – mówi się o nim w 1M.13:10, już wtedy, gdy jeszcze istniały miasta Sodoma i Gomora. Lecz kiedy dokonał się nad Egiptem sąd Boży i państwo faraonów padło, stał się on wasalnym państwem, podporządkowanym obcemu jarzmu.
EGLA (młoda krowa – 2Sm.3:5). Żona Dawida, z której narodził się w Hebronie szósty syn - Jitream.
EGLAIM (dwa cielaki – Iz.15:8). Miasto na granicy Moabu, którego położenie nie jest znane.
EGLAT SZELISZIJJA (trzecia Eglat – Iz.15:5; Jr.48:34). Miejscowość na południowej granicy Moabu, niedaleko Soaru, i nazywająca się trzecia w odróżnieniu od dwóch innych noszących tę samą nazwę.
EGLON (od jałówki). Imię osoby i nazwa miasta:
  1. Eglon (Sdz.3:12-30) - król Moabu. Synowie izraelscy byli u niego w niewoli przez 18 lat. Zawarł on przymierze z Ammonitami i Amalekitami, i zawładnął Miastem Palm – Jerychem, w którym założył swoją rezydencję i gdzie został zabity przez Ehuda;
  2. Eglon (Joz.10:3; 15:39) - miasto w ziemi plemienia Judy, będący rezydencją króla Debira, który sprzymierzył się z czterema królami sąsiednich miast przeciwko Jozuemu.
 EHUD (silny, mocny). Imię osób:
  1. Ehud (Sdz.3:15) - syn Gery, Beniamita, drugi sędzia Izraela, który uwolnił Izraelitów od Eglona, króla Moabu, uciskającego ich przez 18 lat. Izraelici posłali Ehuda z darami do Eglona na znak swego poddaństwa. Pod pretekstem powiedzenia czegoś tajnego, wyprosił sobie tajną audiencję, i będąc z nim sam, pchnął go mieczem w brzuch, zabijając go. Ehud, zabiwszy króla, schronił się w Seira. Na pogórzu efraimskim zadął w trąbę, wtedy synowie izraelscy zgromadzili się przy nim. Obsadzili brody jordańskie do Moabu i wybili Moabitów w liczbie około 10 tys. mężów. Ehud był sędzią Izraela do samej śmierci. Izrael zażywał spokoju przez 80 lat do jego śmierci;
  2. Ehud (1Krn.7:10) - z synów Bilchana, syna Jediaela, z ludzi walecznych, z liczby naczelników plemienia Beniamina.
 EKBATANA (znaczenie niepewne – Ezd.6:2). Stolica prowincji Medii, w północnej części państwa, letnia rezydencja perskich i partyjskich królów. W tym mieście znaleziono pewien zwój, w którym Cyrus nakazuje Żydom odbudować świątynię. Był tam wspaniały pałac królewski i świątynia słońca.
EKER (wykorzeniony – 1Krn.2:7). Z plemienia Judy, potomek królewskiego rodu ze strony Chesrona.
EKRON (wykorzenienie – Joz.13:3). Filistyński okręg i miasto. Pierwotnie należało do plemienia Judy, a później do Dana. Dawni mieszkańcy Ekronu, Filistyni, władali nim przez długi czas, dopóki nie zdobyło go plemię Judy. Upadek miasta, kiedyś jednego z najbogatszych wśród miast filistyńskich, został przepowiedziany przez proroka Sofoniasza (2:4) i Zachariasza (9:5-7). Stąd Skrzynia Przymierza została wyprawiona w drogę do Bet-Szemesz. W Biblii są wskazania, że miasto było pod panowaniem Filistyńczyków nawet do czasów Dawida (1Sm.1:2-3,6). W czasach proroka Eliasza głównym bóstwem pogańskiego Ekronu był Belzebub (bóg much).
EL-BETEL (Bóg z Betel – 1M.35:7). Miejsce w ziemi kananejskiej, w Luz lub Betel. Nazwę tę nadał patriarcha Jakub w następujących okolicznościach. Po okrutnej odpłacie synów Jakuba, Symeona i Lewiego, na Kananejczykach za zhańbienie siostry Diny, które spowodował Sychem syn Chamora. Jakub po tym wydarzeniu z nakazu Bożego przeniósł się z Sychem do Betel. I zbudował tam ołtarz, i nazwał to miejsce El-Betel, bo tam objawił mu się Bóg, gdy uciekał przed bratem swoim.
EL-PARAN (las dębowy lub terebintowy Paran – 1M.14:6). Miejsce na pustyni w pobliżu Seir.
ELA (silne drzewo, terebint). Imię osób:
  1. Ela (1M.36:41) - edomicki naczelnik rodu
    2. ;
  2. Ela (1Krl.4:18) - ojciec Szymejego, namiestnika Salomona w Beniaminie;
  3. Ela (1Krl.16:6) - syn i następca Baaszy, króla izraelskiego;
  4. Ela (2Krl.17:1) - ojciec Ozeasza, ostatniego króla izraelskiego;
  5. Ela (1Krn.4:15) - syn Kaleba i ojciec Kenaza, z plemienia Judy;
  6. Ela (1Krn.9:8) - syn Uzzjego, z plemienia Beniamina, naczelnik rodu.
 ELAM (wyżyna). Imię osób i nazwa:
  1. Elam (1M.10:22) - pierworodny syn Sema, syna Noego, protoplasta Elamitów i Persów;
  2. Elam (1Krn.8:24) - naczelnik rodu w Jeruzalemie, wymieniony w rodowodzie Beniamina, z potomków Szaszaka;
  3. Elam (1Krn.26:3) - piąty syn Meszelemiasza, odźwierny w świątyni w czasach Dawida;
  4. Elam (Ezd.2:7; Ne.7:12) - przodek 1254 osób, które powróciły z niewoli babilońskiej z Zerubabelem;
  5. Elam (Ezd.2:31; Ne.7:34) - drugi Elam, którego przodkowie powrócili z niewoli babilońskiej z Zerubabelem;
  6. Elam (Ne.10:15) - naczelnik rodu, który podpisał razem z innymi umowę posłuszeństwa Bogu;
  7. Elam (Iz.11:11) - kraj Elamitów, położony na wschód od Babilonii i na północ od Zatoki Perskiej. Około 590 r. przed Chr. Elam został włączony do królestwa Persów i Medów. Cyrus uczynił stolicę Elamu, Suzę, swoją królewską rezydencją. Kedorlaomer był jednym z pierwszych królów tej krainy (1M.14:1).
 ELAMICI (Ezd.4:9). Nazwa ludu, walecznego i sławnego ze sztuki strzelania z łuku (Iz.22:6; Je.49:35), uważanego za bardzo niebezpiecznego nieprzyjaciela (Ez.32:24). Niektórzy z tego ludu, najprawdopodobniej z Żydów, mieszkający w Elamie jako przesiedleńcy, byli obecni w Jerozolimie w czasie cudownego zesłania Ducha Świętego na apostołów w dniu Pięćdziesiątnicy (Dz.2:9).
ELASA (Bóg stworzył). Imię osób:
  1. Elasa (1Krn.8:37) - syn Rafy, potomek Jonatana, syna Saula;
  2. Elasa (Je.29:3) - syn Safana, jeden z posłów króla Sedekiasza, którzy dostarczyli list proroka Jeremiasza do króla babilońskiego Nebukadnesara z Jeruzalemu.
 ELASZIB (Bóg przywróci – 1Krn.3:24). Syn Elioenajasza, potomek Jechoniasza.
ELAT (drzewa, gaj, prawdopodobnie: gaj palmowy – 5M.8:2; 2Krl.14:22; 16:6). Miasto w Idumei i znaczący port morski nad Arabską Zatoką. Idąc od Synaju przez pustynię, Izraelici przechodzili przez to miasto. Później było ono we władaniu Dawida i Salomona (1Krl.9:24, porównaj z 2Sm.8:14 i 2Krn.26:2). Następnie Elat zostało odebrane Judzie, lecz ponownie wróciło i zostało odbudowane w czasach Azariasza lub Uzzjasza, króla judzkiego (2Krl.14:22).
ELCHANAN (Bóg lituje się). Imię osób:
  1. Elchanan (2Sm.21:19; 1Krn.20:5) - syn Jaira z Betlejemu, zabił Lachmiego, brata Goliata z Gat;
  2. Elchanan (2Sm.23:24) - syn Dody z Betlejemu, jeden z dzielnych rycerzy Dawida.
 ELDA (Bóg o tym wie – 1M.25:4). Ostatni syn Midiana, syna Abrahama i Ketury.
ELDAD (Bóg miłuje – 4M.11:26). Z siedemdziesięciu starszych izraelskich, wyznaczonych przez Mojżesza do pomocy mu w rządzeniu Izraelitami na pustyni. Kiedy starsi zebrali się wokół przybytku, żeby prosić o mądrość Boga, Eldad i Medad pozostali w obozie, lecz i na nich, jak na innych starszych, spoczął Duch Boży i oni zaczęli prorokować, chociaż znajdowali się w obozie, a nie wokół przybytku. O tym doniesiono Mojżeszowi, a Jozue, syn Nuna, prosił go, aby zabronił im prorokować, ale Mojżesz odpowiedział na to: Czyż byłbyś zazdrosny o mnie? Oby cały lud zamienił się w proroków Pana, aby Pan złożył na nich swojego ducha! (4M.11:29).
ELEAD (Bóg zdobi – 1Krn.7:21). Syn Szutelacha, potomek Efraima, razem z bratem Ezerem zabity przez ludzi z Gat.
ELEADA (Bóg zdobi –1Krn.7:20). Potomek Efraima, syn Tachata.
ELEALE (Bóg jest wielki – 4M.32:3,37). Kananejskie miasto w pobliżu Cheszbonu. Zajęte i odnowione przez plemię Rubena.
ELEASA (Bóg stworzył). Imię osób:
  1. Eleasa (1Krn.2:39-40) - syn Chelesa, wymieniony w rodowodzie Judy;
  2. Eleasa (Ezd.10:22) - z potomków Paszchura, mający żonę obcoplemienną, którą odprawił.
 ELEAZAR (Bóg przyszedł z pomocą). Imię wielu osób:
  1. Eleazar (2M.6:23) - trzeci syn Aarona, powołany ze swoimi braćmi do kapłańskiej służby (28:1). Kiedy dwaj jego starsi bracia, Nadab i Abihu, zostali spaleni przez ogień spuszczony od Boga (3M.10:1-2), nie pozostawiwszy dzieci, Eleazar dostał prawa pierworodnego i został starszym nad naczelnikami Lewitów (4M.3:4; 4:14). Dla niego został powierzony cały przybytek ze wszystkim, co było w nim. Po buncie Koracha, Eleazar otrzymał nakaz od Boga, żeby pozbierał kadzielnice miedziane i żeby je przekuć na blachy na pokrycie ołtarza (4M.17:2-4). On pierwszy złożył w ofierze Panu jałówkę maści czerwonej (4M.19:3). Przed śmiercią Aarona Eleazar został uroczyście obleczony w arcykapłańskie szaty na górze Hor (4M.20:27-28). Razem z Mojżeszem przeprowadzał drugi spis ludu (4M.26:1 i następne). Kiedy Jozue przejął władzę i rządy od Mojżesza, to arcykapłan Eleazar, według nakazu Bożego, musiał błogosławić Jozuego jako następcę Mojżesza (4M.27:22). Po zdobyciu mienia na Midiańczykach, Eleazar wskazywał ludowi, co należy czynić z wojenną zdobyczą (4M.31:21 i inne). Plemiona Rubena i Gada prosiły go i Mojżesza o dział po tej stronie Jordanu i prośba ich została spełniona, lecz pod tym warunkiem, żeby razem z innymi plemionami zdobywali ziemię Obiecaną za Jordanem (4M.32:2). Pomagał też Jozuemu w podziale ziemi między plemiona izraelskie (4M.34:17; Joz.14:1 i inne). Arcykapłan Eleazar przeżył Jozuego i zmarł w podeszłym wieku, został pochowany na pogórzu efraimskim, w Gibei, należącej do jego syna Pinechasa (Joz.24:33);
  2. Eleazar (1Sm.7:1) - syn Abinadaba, wybrany przez mężów z Kiriat-Jearim do pilnowania Skrzyni Pańskiej po jej powrocie od Filistyńczyków;
  3. Eleazar (2Sm.23:9) - syn Dodiego, jeden z trzech najprzedniejszych rycerzy Dawida;
  4. Eleazar (1Krn.23:21-22) - syn Machliego, potomek Merariego;
  5. Eleazar (Ezd.8:33) - kapłan, syn Pinechasa, obecny przy przekazaniu w świątyni srebra, złota i naczyń kapłanowi Meremotowi, synowi kapłana Uriasza, w czasach Ezdrasza;
  6. Eleazar (Ezd.10:25) - z synów Parosza, mający żonę obcoplemienną, którą odprawił;
  7. Eleazar (Ne.12:42) - jeden z kapłanów, obecny podczas poświęcenia muru Jeruzalemu, po odnowieniu go przez Nehemiasza;
  8. Eleazar (Mt.1:15) - syn Eliuda i ojciec Matana, jedna z osób wymienionych w rodowodzie Pana Jezusa.
 ELEF (Joz.18:28). Jedno z 14 miast plemienia Beniamina, wymienione między miastami Sela i Jebus.
ELI, ELI, LAMA SABACHTANI (Mt.27:46). Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił? – słowa w aramejskim języku, wypowiedziane przez Zbawiciela na krzyżu i dokładnie odpowiadające hebrajskiemu tekstowi Psalmu 22:2.
ELIAB (mój Bóg jest ojcem). Imię osób:
  1. Eliab (4M.1:9; 2:7) - syn Chelona, jedna z osób pomagająca Mojżeszowi w drugim spisie ludu izraelskiego. Był on naczelnikiem plemienia Zebulona i składał ofiary w czasie poświęcenia przybytku (7:24) oraz ołtarza (w.24-29);
  2. Eliab (4M.26:8-9) - Rubenita, syn Palu i ojciec Nemuela, Datana i Abirama;
  3. Eliab (1Sm.16:6) - najstarszy syn Isajego i brat Dawida, który z dwoma młodszymi braćmi wyruszył na wojnę z Saulem przeciwko Filistyńczykom (17:13). Jego córka Abigail była żoną króla Rechabeama (2Krn.11:18) i urodziła mu troje dzieci;
  4. Eliab (1Krn.6:12) - syn Nachata, potomek Kehata, jeden z przodków proroka Samuela. Prawdopodobnie ta sama osoba co Eliel (w.19);
  5. Eliab (1Krn.12:10) - Gadyta, który przyłączył się do Dawida w Syklag;
  6. Eliab (1Krn.15:18) - jeden z Lewitów drugiego stopnia, wyznaczony do przenosin Skrzyni Pańskiej z domu Obeda Edomczyka do Jeruzalemu. Był on odźwiernym i grał na harfie, nastrojonej na tony wysokie (w.20).
 ELIACHBA (Bóg ukrywa, tzn. ochrania w niebezpieczeństwie – 2Sm.23:32). Z Szaalbon, jeden z dzielnych rycerzy Dawida. W 1Krn.11:33 nazywa się Elachba.
ELIADA (Bóg poznaje, wie). Imię osób:
  1. Eliada (2Sm.5:16) - jeden z synów Dawida, urodzonych w Jeruzalemie. w 1Krn.14:7 nazywa się Beeliada (patrz Beeliada);
  2. Eliada (1Krl.11:23) - ojciec Rezona, wodza bandy;
  3. Eliada (2Krn.17:17) - Beniamita, w służbie króla Jehoszafata wraz z 200 tys. zbrojnych w łuki i tarcze.
 ELIAKIM (Bóg podnosi). Imię osób:
  1. Eliakim (Ne.12:41) - jeden z kapłanów grających na trąbie podczas poświęcenia murów Jeruzalemu po odnowieniu ich przez Nehemiasza;
  2. Eliakim (Mt.1:13) - syn Abijuda, wymieniony w rodowodzie Jezusa Chrystusa;
  3. Eliakim (Łk.3:30) - syn Melei, wymieniony w rodowodzie Jezusa Chrystusa.
 ELIAM (Bóg ludu). Imię osób:
  1. Eliam (2Sm.11:3) - ojciec Batszeby, żony Dawida. W 1Krn.3:5 nazywa się Ammiel;
  2. Eliam (2Sm.23:34) - syn Achitofela z Gilo, jeden z dzielnych rycerzy Dawida.
 ELIASAF (Bóg dodał). Imię osób:
  1. Eliasaf (4M.1:14) - syn Deuela, naczelnik plemienia Gada, pomagający Mojżeszowi w spisie ludu na pustyni Synajskiej;
  2. Eliasaf (4M.3:24) - syn Laela, przywódca rodu Gerszonitów w czasach Mojżesza.
 ELIASZ (moim Bogiem jest Jahwe). Imię osób:
  1. Eliasz (1Krn.8:27) - syn Jerochama, wymieniony w rodowodzie Beniamina;
  2. Eliasz (Ezd.10:21) - z potomków Charima, mający żonę obcoplemienną;
  3. Eliasz (Ezd.10:26) - z potomków Elama Mattaniasza, mający żonę obcoplemienną.
 ELIASZ PROROK (moim Bogiem jest Jahwe – 1Krl.17:1). Tiszbita z Tiszbe w Gileadzie, w ziemi plemienia Naftaliego, najznakomitszy po Izajaszu ze starotestamentowych proroków i głowa społeczności uczniów prorockich w królestwie izraelskim. Pierwszy raz spotykamy Eliasza w 1Krl.17:1 przed Achabem, gdy oznajmia mu o trzy i pół letnim głodzie z powodu bezbożnictwa. Jako żyje Pan, Bóg Izraela, przed którego obliczem stoję – oznajmiał Achabowi – że nie będzie w tych latach rosy ani deszczu, tylko na moje słowo (porównaj Łk.4:25; Jk.5:17). Wkrótce potem prorok musiał oddalić się nad potok Kerit, gdzie pozostawał przez jakiś czas, cudownie karmiony chlebem i mięsem, które codziennie rano i wieczorem przynosiły mu kruki (1Krl.17:5-6). Kiedy potok wysechł prorok udał się do Sarepty. Tutaj zamieszkał w domu pewnej ubogiej wdowy, u której mąka i oliwa w cudowny sposób się pomnażały przez cały czas przebywania u niej proroka. W tym czasie jedyny syn wdowy zmarł i Eliasz przez swoją modlitwę przywrócił go do życia. Po tym wydarzeniu pierwszy raz jest nazwany mężem Bożym (1Krl.17).

Po upływie trzech lat, kiedy głód w Samarii osiągnął najwyższy stopień i kiedy sam Achab z ochmistrzem domu królewskiego Obadiaszem, szukał pastwisk dla swojego bydła, prorok Eliasz pojawił się najpierw przed Obadiaszem, a potem i przed samym królem. Czy to ty jesteś, sprawco nieszczęść w Izraelu? – wykrzyknął Achab na widok proroka. A on odpowiedział: Nie ja sprowadziłem nieszczęście na Izraela, lecz ty i ród twojego ojca przez to, że zaniedbaliście przykazania Pana, a ty poszedłeś za Baalami (1Krl.18:17-18), i zaraz zaproponował królowi, żeby zgromadził cały lud królestwa izraelskiego i proroków Baala oraz Aszery, będących pod szczególną opieką Izebel, na górze Karmel, żeby się modlić o koniec głodu. Propozycja została przez Achaba przyjęta i przed pogańskim ołtarzem stanęło 850 proroków Baala i Aszery; lecz na próżno od rana do południa prosili Baala, żeby spuścił ogień na ich ołtarz. Wołajcie głośniej – mówił do nich Eliasz – wszak jest bogiem, ale może się zamyślił lub jest czym innym zajęty, lub może udał się w drogę, albo może śpi? Niech się więc obudzi! (1Krl.18:27). Zaś wieczorem sam zbudował ołtarz z 12 kamieni, wezwał imienia Pana swego, sprowadzając ogień z nieba od Pana, który pochłonął ofiarę, drwa, kamienie, ziemię i wodę w rowie. Gdy to cały lud zobaczył, padł na twarz, mówiąc: Pan jest Bogiem, Pan jest Bogiem! (1Krl.18:39). Prorocy Baala zostali odprowadzeni nad potok Kiszon i tam zabici, zgodnie z zakonem Mojżeszowym, nakazującym postępować tak ze wszystkimi bałwochwalcami (1Krl.18:1-40). Po wytępieniu proroków, powiedział Eliasz do Achaba: Podnieś się, jedz i pij, gdyż słychać szum ulewnego deszczu – sam zaś wszedł na szczyt Karmelu. Niebo ze wszystkich stron pokryło się deszczowymi chmurami i zaczął padać deszcz. Achab wsiadł na rydwan i pojechał do Jezreelu; Eliasz zaś, ogarnięty mocą Pana, biegł przed rydwanem Achaba aż do samych bram miasta (1Krl.18:41-46). Tak oddał królowi należną cześć jako jego poddany (Łk.4:25; Jk.5:17-18; Hbr.11:35).

Kiedy Achab doniósł swojej żonie, Izebel, jaki los spotkał proroków Baala, wtedy wpadła w duży gniew i groziła Eliaszowi szybką śmiercią. Dowiedziawszy się o tym, Eliasz, aby ocalić swoje życie, poszedł do Beer-Szeby, będące w królestwie Judzkim, gdzie mógł czuć się bezpieczny przed prześladowaniami Achaba i Izebel. Z Beer-Szeby udał się na pustynię. Tutaj zatrzymał się, siadł pod krzakiem jałowca i życzył sobie śmierci. Dosyć już, Panie – mówił – weź życie moje, gdyż nie jestem lepszy niż moi ojcowie. Potem położył się i zasnął. I oto anioł dotknął się go i powiedział: Wstań, posil się, gdyż masz daleką drogę przed sobą. Gdy spojrzał, przy jego głowie leżał placek upieczony i dzban z wodą. Posiliwszy się, Eliasz wstał i przez 40 dni szedł przez pustynię do góry Choreb. Tutaj znalazł schronienie w jednej z pieczar i spędził noc. Nagle usłyszał głos Pana: Co tu robisz, Eliaszu? A on odpowiedział: Gorliwie stawałem w obronie Pana, Boga Zastępów, gdyż synowie izraelscy porzucili przymierze z tobą, poburzyli twoje ołtarze, a twoich proroków wybili mieczem. Pozostałem tylko ja sam, lecz i tak nastają na moje życie, aby mi je odebrać. Pan nakazał mu wyjść z pieczary i stanąć na górze, w oczekiwaniu objawienia Bożego. Zaczęły się znaki. Najpierw rozpętała się przerażająca burza z groźnym wichrem, wstrząsającym górami i kruszącym skały; po burzy nastąpiło trzęsienie ziemi, potem był ogień. A po ogniu cichy łagodny powiew. I w nim był Pan. Nie było Go w burzy, w trzęsieniu ziemi ani w ogniu, lecz był w powiewie łagodnego wiatru. A Pan rzekł do niego: Idź, udaj się w drogę powrotną na pustynię damasceńską, a gdy tam dojdziesz, namaścisz Chazaela na króla nad Aramem. A Jehu, syna Nimsziego, namaścisz na króla nad Izraelem, Elizeusza zaś, syna Szafata, z Abel-Mechola, namaścisz na proroka na twoje miejsce. Przy tym Pan pocieszył Eliasza mówiąc, że pozostawił dla Siebie między Izraelitami jeszcze siedem tysięcy mężów, którzy nie pokłonili się Baalowi i których usta nie całowały bałwana (1Krl.19:1-18).

Usłyszawszy wolę Bożą, Eliasz znowu wybrał się w drogę i znalazł Elizeusza w Abel-Mechola; namaścił go na proroka, narzuciwszy na niego swój płaszcz – symboliczny znak powołania do służby prorockiej. Elizeusz zaraz poszedł za nim i zaczął mu służyć (1Krl.19:19-21). — Dalej w 1Krl. mówi się o Eliaszu, że otrzymał nakaz od Boga, żeby znowu stanąć przed Achabem i powiedzieć mu o grożącym sądzie Bożym, mającym się dokonać nad nim i jego domem, z przyczyny zamordowania Nabota i przejęcia jego winnicy. Dokonałeś mordu i już objąłeś w posiadanie? – groźnie powiedział Eliasz do Achaba, stanąwszy przed nim w winnicy Nabota. Tak mówi Pan: W miejscu, gdzie psy lizały krew Nabota, psy będą lizać również twoją własną krew. Achab odpowiedział Eliaszowi: Już mnie znalazłeś, wrogu mój? A on odpowiedział: Tak, znalazłem, gdyż całkowicie się zaprzedałeś, aby czynić to, co złe w oczach Pana. Oto ja sprowadzę na ciebie nieszczęście... Postąpię z twoim rodem jak z rodem Jeroboama... Psy pożrą Izebel przy posiadłości w Jezreel. Usłyszawszy to, Achab zaczął pokutować, rozdarł swoje szaty, włożył na siebie włosiennicę i pościł... tak iż Pan odłożył wykonanie sądu nad jego domem do czasu panowania syna Achaba, Achazjasza (1Krl.21:17-29). Po śmierci Achaba prorok Eliasz został posłany do jego syna, króla Achazjasza, żeby powiedzieć mu, że umrze z powodu swojego bezbożnego życia.

Tutaj Pismo podaje parę interesujących informacji o wyglądzie zewnętrznym męża Bożego. Jak wyglądał ten mąż, który wyszedł naprzeciw was?... – zapytał Achazjasz tych, których wysłał do Belzebuba z pytaniem o swoją chorobę i którzy spotkali w drodze proroka Eliasza. – Był to mąż długowłosy, przepasany skórzanym pasem wokół swoich bioder – odpowiedzieli wysłańcy. Na to król powiedział: To Eliasz Tiszbita. Później dwa razy posyłał król oddział wojska pięćdziesięcioosobowy, żeby schwytać proroka, lecz dwa razy ogień z nieba ich spalał. Trzeci dowódca pięćdziesięciu ze swoim oddziałem został oszczędzony, gdyż padł na kolana i błagał proroka o swoje życie oraz żołnierzy. Eliasz poszedł z nim i odważnie przy łożu Achazjasza powtórzył mu śmiertelny wyrok Boży (2Krl.1:1-17).

Zbliżał się czas zabrania Eliasza do nieba. Elizeusz i uczniowie proroccy z objawienia Bożego wiedzieli o tym, co miało się stać, i Elizeusz nie odchodził od Eliasza ani na krok. Przyszli oni nad rzekę Jordan. Eliasz uderzył swoim płaszczem w wodę: woda rozstąpiła się na obie strony i obaj przeszli po suchym dnie. Proś, co mam dla ciebie uczynić, zanim zostanę wzięty od ciebie – powiedział Eliasz. Elizeusz zaś odpowiedział: Proszę, niech mi przypadną w udziale dwie trzecie twojego ducha. A on odpowiedział: O trudną rzecz poprosiłeś. Lecz jeśli mnie ujrzysz w chwili, gdy będę od ciebie wzięty, spełni ci się to, a jeśli nie, to się to nie spełni. Razem szli dalej i rozmawiali ze sobą. I oto ognisty rydwan i ogniste konie rozdzieliły ich, a Eliasz wśród burzy wstąpił do nieba. Elizeusz zaś, widząc to, zawołał: Ojcze mój, ojcze mój, rydwanie Izraela i jego konnico! I już go nie zobaczył. Pochwycił tedy swoje szaty, rozdarł je na dwie części, i podniósł płaszcz Eliasza, który zsunął się z niego, zawrócił i stanął nad brzegiem Jordanu. Za przykładem Eliasza, uderzył jego płaszczem w wodę i powiedział: Gdzie jest Pan, Bóg Eliasza? – a Jordan rozstąpił się w tym miejscu i Elizeusz przeszedł na zachodni brzeg rzeki.

Na próżno uczniowie proroccy przez trzy dni szukali ciała Eliasza – jego już tutaj nie było i więcej nie pojawił się na ziemi do wydarzenia przemienienia Pańskiego na górze Tabor, kiedy uczniowie Pana, Piotr, Jakub i Jan, widzieli go razem z Mojżeszem, gdy rozmawiali z Panem (Mt.17:3-8). Interesujące wskazanie na proroka Eliasza znajduje się w Mal.3:23-24. Oto Ja poślę wam proroka Eliasza, zanim przyjdzie wielki i straszny dzień Pana, i zwróci serca ojców ku synom, a serca synów ku ich ojcom, abym, gdy przyjdę, nie obłożył ziemi klątwą. Z NT wiemy, że w Mt.11:14, Mk.9:11-13 i Łk.1:17 chodzi o Jana Chrzciciela, a nie o Eliasza. W duchu i mocy Eliasza miał pełnić służbę swoją Jan Chrzciciel, przygotowujący drogę Panu, i oto ewangeliczne zwiastowanie wprost nazywa go Eliaszem (Mt.17:10-13). Prorok Eliasz razem z Henochem ponownie mają przyjść na ziemię (Ob.11:3:12). Na zakończenie powiemy, że Mahomet w swoim Koranie wypowiada się z wielkim szacunkiem o proroku Eliaszu. Mahometanie, jak i Żydzi, uważają go za pośrednika między niebem i ziemią, który ukazuje się w ludzkiej postaci ludziom pobożnym na ziemi, odwiedza ich w meczetach oraz synagogach i przekazuje objawienia Boże, szczególnie pobożnym mężom i rabinom. W kościołach wschodnich prorok Eliasz zajmuje bardzo wysoką pozycję.
ELIASZIB (Bóg przywróci). Imię osób:
  1. Eliaszib (1Krn.24:12) - jeden z kapłanów w czasach Dawida, na którego padł jedenasty los, przy podziale grup służących w świątyni;
  2. Eliaszib (Ezd.10:6) - ojciec Jochanana;
  3. Eliaszib (Ezd.10:24) - jeden ze śpiewaków, który w czasach Ezdrasza miał żonę obcoplemienną i odprawił ją;
  4. Eliaszib (Ezd.10:27) - z potomków Zattua, który w czasach Ezdrasza miał żonę obcoplemienną i odprawił ją;
  5. Eliaszib (Ezd.10:36) - z potomków Baniego, który w czasach Ezdrasza miał żonę obcoplemienną i odprawił ją;
  6. Eliaszib (Ne.3:1) - arcykapłan w czasach Nehemiasza, pracujący przy odbudowie Bramy Owczej i części muru Jeruzalemu. Był on synem Jojakima (12:10). Urządził on dla Tobiasza, swojego krewnego, przestronną komnatę w świątyni, w której do tej pory przechowywano różne rzeczy potrzebne do obrzędów w świątyni, co bardzo oburzyło Nehemiasza (Ne.13:4,9). Zmarł on w około 423 r. przed Chr.
 ELIATA (mój Bóg przychodzi – 1Krn.25:4,27). Jeden z synów Hemana, któremu przypadł 20 los określający rodzaj służby w świątyni.
ELICHOREF (Bóg jest jego nagrodą – 1Krl.4:3). Pisarz Salomona, syn Szyszy, jednego z książąt Salomona.
ELIDAD (Bóg miłuje – 4M.34:21). Syn Kislona, z plemienia Beniamina, jedna z osób pomagających Jozuemu i Eleazarowi w podziale ziemi Obiecanej.
ELIEHOENAJ (moje oczy skierowane są na Jahwe). Imię osób:
  1. Eliehoenaj (1Krn.26:3) - jeden z odźwiernych, Korachita, z synów Meszelemiasza w czasach Dawida;
  2. Eliehoenaj (Ezd.8:4) - z potomków Pachat-Moaba, syn Zarachiasza. Z Ezdraszem wyruszył z Babilonu do Jeruzalemu za panowania króla Artakserksesa, a z nim 200 mężczyzn.
 ELIEL (Mój Bóg jest prawdziwym Bogiem). Imię osób:
  1. Eliel (1Krn.5:24) - naczelnik rodu z drugiej połowy plemienia Manassesa;
  2. Eliel (1Krn.6:19) - syn Toacha, przodek śpiewaka Hemana;
  3. Eliel (1Krn.8:20) - syn Szimejego, wymieniony w rodowodzie Beniamina;
  4. Eliel (1Krn.8:22) - syn Szaszaka, wymieniony w rodowodzie Beniamina;
  5. Eliel (1Krn.11:45) - z Machawy, jeden z dzielnych rycerzy Dawida;
  6. Eliel (1Krn.11:46) - z Soby, jeden z dzielnych rycerzy Dawida;
  7. Eliel (1Krn.12:12) - Gadyta, który przystąpił do Dawida w warowni na pustyni, kiedy ten uciekał przed Saulem. W ogóle Gadyci są opisywani jako rycerze waleczni, wojownicy wprawni w boju, zbrojni w tarcze i dzidy, wyglądający jak lwy, a szybkonodzy jak górskie gazele (w.9);
  8. Eliel (1Krn.15:9) - kapłan z potomków Hebrona, który z 80 swoimi współplemieńcami pomagał w przeniesieniu Skrzyni Pańskiej z domu Obeda Edomczyka do Jeruzalemu;
  9. Eliel (1Krn.15:11) - Lewita, naczelnik rodu lewickiego w czasach Dawida;
  10. Eliel (2Krn.31:13) - jedna z osób, wyznaczonych przez króla Hiskiasza jako nadzorca, pomagająca Konaniaszowi i jego bratu Szimejemu w nadzorze nad dziesięcinami i poświęconymi darami.
 ELIEZER (mój Bóg jest pomocą). Imię osób:
  1. Eliezer (1M.15:2) - sługa Abrahama z Damaszku, który zarządzał całym mieniem jego i który byłby dziedzicem całego mienia jego, gdyby Abraham zmarł bezdzietny. W 1M.24:2 jest nazwany najstarszym sługą w domu jego. Zaufanie, jakim darzył Abraham swego zarządcę, najlepiej widać w danym mu nakazie – wybranie żony dla syna Izaaka. Chociaż imię Eliezer nie jest wymienione w tym i innych przypadkach, lecz niewątpliwie była to ta sama osoba, która otrzymała powyższy nakaz i który wykonała z taką rozumnością i wiernością;
  2. Eliezer (2M.18:4) - drugi syn Mojżesza i Sypory. Nadając mu imię Eliezer, Mojżesz powiedział: Bóg ojca mojego był pomocą moją i wyratował mnie od miecza faraona (2M.18:4). Kiedy Mojżesz wrócił do Egiptu, pozostawił swoich synów, żonę i teścia w ziemi midiańskiej, lecz gdy teść usłyszał o tym, co uczynił Bóg dla Mojżesza i dla Izraela (2M.18:1), przyprowadził do niego jego żonę oraz synów i rozłożył się obozem pod górą Bożą (w.5). Eliezer miał tylko jednego syna Rechabiasza, który miał wielu synów (1Krn.23:17). Szelomit, jeden z jego potomków, i bracia jego, opiekowali się wszystkimi skarbami z poświęconych rzeczy, które dał król Dawid i jego dowódcy ze zdobyczy na nieprzyjaciołach, na utrzymanie domu Pańskiego (1Krn.26:25-27);
  3. Eliezer (1Krn.7:8) - jeden z synów Bekera, syna Beniamina;
  4. Eliezer (1Krn.15:24) - jeden z kapłanów grający na trąbie, uczestniczący w przeniesieniu Skrzyni Pańskiej z domu Obeda Edomczyka do Jeruzalemu;
  5. Eliezer (1Krn.27:16) - syn Zikriego, naczelnik i wódz Rubenitów w czasach Dawida;
  6. Eliezer (2Krn.20:37) - syn Dodajasza z Mareszy, prorokujący przeciwko Jehoszafatowi, kiedy ten sprzymierzył się Achazjaszem, bezbożnym królem izraelskim, aby budować okręty. Jego proroctwo wykonało się z całą dokładnością (2Krn.20:37). Okręty rozbiły się i nie mogły płynąć do Tarszysz;
  7. Eliezer (Ezd.8:16) - jeden z naczelników, posłanych przez Ezdrasza do Iddo, przełożonego w miejscowości Kasifia;
  8. Eliezer (Ezd.10:18) - kapłan, mający żonę obcoplemienna;
  9. Eliezer (Ezd.10:23) - Lewita, mający żonę obcoplemienną;
  10. Eliezer (Ezd.10:31) - z potomków Charima, mający żonę obcoplemienną;
  11. Eliezer (Łk.3:29) - syn Joryma, wymieniony w rodowodzie Jezusa Chrystusa.
 ELIFAZ (mój Bóg jest czystym złotem). Imię osób:
  1. Elifaz (1M.36:4) - syn Ezawa i Ady, ojciec Temana (w.11);
  2. Elifaz (Job.2:11; 4:1) - pierwszy z trzech przyjaciół Joba. Z powodu tego, że pochodził z Temanu, niektórzy przypuszczają, iż był potomkiem Temana, syna Elifaza. Według innych, był on synem Ezawa, a jeśli tak, to Job staje się współczesnym patriarchów. On pierwszy odpowiadał Jobowi i prawdopodobnie dlatego, że był najstarszy oraz najbardziej opanowany, jak też najbardziej wymowny wśród współrozmówców. W swojej mowie do Joba on przekonuje go o sprawiedliwości sądów Bożych (4, 5, 15, 22). Przypomnij sobie – mówił do Joba – kto kiedy, będąc niewinny, zginął, albo gdzie ludzie prawi byli wytępieni! (Job.4:7). Usiłuje nadać wagę swoim słowom, mówiąc o potajemnym widzeniu, które miał w nocy (4:12), to wskazując na swoją wiedzę i doświadczenie: Cóż ty wiesz – mówi on – czego my nie wiemy? Co ty rozumiesz, co nam nie jest wiadome? (Job.15:9) – to znów wskazując na swoje lata: I wśród nas są sędziwi i starcy, starsi niż twój ojciec (w.10). Do swojej trzeciej mowy Elifaz był spokojny, lecz później ze szczególną zajadliwością napada da Joba, obwiniając go o różne grzechy: Czy to raczej twoja złość nie jest wielka – wykrzykuje on – i nie ma końca twoim przewinieniom? Wszak bez powodu brałeś zastaw od swoich braci, a półnagich obdzierałeś z szat. Zmęczonemu nie podałeś wody i głodnemu odmawiałeś chleba. Do możnego należała ziemia, a uprzywilejowany mieszkał na niej. Odprawiałeś wdowy z pustymi rękoma... Dlatego otaczają cię zewsząd sidła i ogarnia cię nagły strach. Twoje światło przyćmiło się, tak że nie widzisz; a fale wód okrywają cię (22:5-11). Pogódź się z nim (z Bogiem) – kończy on – i zawrzyj z nim pokój! W ten sposób poprawisz swoją dolę (w.21 i następne). To niesprawiedliwe i okrutne napiętnowanie Joba o różne domniemane przewinienia, ściągnęło na Elifaza i na jego przyjaciół gniew Boży, i dopiero ofiara złożona przez nich Panu oraz modlitwa Joba, mogły go powstrzymać. Elifaz niewątpliwie zbłądził, twierdząc że różne nieszczęścia, posyłane przez Boga dla człowieka, są jedynie karą za jego grzechy i przewinienia.
 ELIFELET (mój Bóg jest ratunkiem). Imię osób:
  1. Elifelet (2Sm.5:16) - ostatni syn Dawida, urodzony w Jeruzalemie. W 1Krn.3:8; 14:7, nazywa się Elipelet;
  2. Elifelet (Ezd.8:13) - z potomków Adonikama, który wyruszył razem z Ezdraszem z Babilonu za panowania króla Artakserksesa;
  3. Elifelet (Ezd.10:33) - potomek Chaszuma, mający żonę obcoplemienną, którą odprawił.
 ELIHU (moim Bogiem jest On). Imię osób:
  1. Elihu (1Sm.1:1) - ojciec Jerochama, ojca Elkany, męża Anny i ojca proroka Samuela;
  2. Elihu (1Krn.12:21 - jeden z rycerzy Dawida, którzy przystąpili do niego w Syklag, z plemienia Manassesa, dowódca nad tysiącami;
  3. Elihu (1Krn.26:7) - Lewita, syn Szemajasza, odźwierny w świątyni;
  4. Elihu (1Krn.27:18) - przełożony plemienia Judy, brat Dawida;
  5. Elihu (Job.32:2) - syn Berachela Buzytczyka, z rodu Rama, jeden z trzech przyjaciół Joba. W swojej mowie do Joba (32-37), mówi o sobie, że jest młody latami, w porównaniu z pozostałymi przyjaciółmi Joba. Stara się pogodzić spierających się i udowadnia, że nieszczęścia posyłane są ludziom przez Boga, żeby pobudzić ich do upamiętania. W swojej mowie przedstawia wielkość i wspaniałe dzieła Pana, Stwórcy i jedynego władcy: Oto Bóg jest wzniosły – mówi Elihu – a tylko my tego nie możemy poznać; liczba jego lat jest niezbadana. On wyciąga kropelki z morza i te rozlewają się w oparach deszczu, którym ociekają chmury i który spada na mnóstwo ludzi. Kto może zrozumieć, jak się układają obłoki, grzmoty w jego namiocie?... W swoich dłoniach kryje błyskawicę i każe jej trafić w cel. Obwieszcza go jego grzmot... Wypuszcza go pod całym niebem, a jego światło sięga do krańców ziemi... Bo do śniegu mówi: Padaj na ziemię! do deszczu i ulewy: Padajcie rzęsiście!... Z komory południa wychodzi huragan, a od wiatrów północnych mróz. Od tchnienia Bożego powstaje lód, a szerokie wody zamarzają... Z północy zjawia się złocisty blask, Boga otacza przerażająca jasność. Wszechmocny jest niedostępny, jest potężny siłą i bogaty w sprawiedliwość, ale nie podepcze prawa. Dlatego niechże boją się go ludzie; wszakże On nie zważa na tych, którzy o swojej mądrości wiele myślą (36:26-33; 37:3-24).
 ELIKA (Przez Boga wyrzucony? – 2Sm.23:25). Z Charod, jeden z dzielnych rycerzy Dawida.
ELIM (drzewa – 2M.15:27). Nazwa siódmego obozu Izraelitów po wyjściu z Egiptu w pobliżu Morza Czerwonego, między Mara i pustynią Syn. Wiemy, że Izraelici znaleźli tam 70 palm i 12 źródeł wody (2M.15:27; 16:1; 4M.33:9-10).
ELIMELECH (mój Bóg jest królem – Rut.1:2-3). Mieszkaniec Betlejemu, mąż Noemi, który z powodu głodu przeniósł się z rodziną do Moabu. Kiedy on i jego synowie zmarli bezdzietni, Noemi ze swoimi synowymi wróciła do ziemi judzkiej; lecz jedna z nich, Rut, nie chciała pozostawić swojej teściowej i później wyszła za mąż za krewnego Elimelecha, Boaza.
ELIPAL (którego sądzi Bóg – 1Krn.11:35). Syn Ura, jeden z dzielnych rycerzy Dawida.
ELIPELEHU (którego Bóg wyróżnia – 1Krn.15:18,21). Odźwierny, należący do drugiego stopnia Lewitów. Jedna z osób, wyznaczonych do grania na cytrze i śpiewu w czasie przenosin Skrzyni Pańskiej z domu Obeda Edomczyka.
ELIPELET (Bóg jest zbawieniem). Imię osób:
  1. Elipelet (2Sm.23:34) - syn Achasbaja z Maaka, jeden z dzielnych rycerzy Dawida;
  2. Elipelet (1Krn.3:6) - syn Dawida, urodzony w Jeruzalemie. W 1Krn.14:5 nazywa się on Elpelet;
  3. Elipelet (1Krn.3:8; 14:7) - drugi syn Dawida, też urodzony w Jeruzalemie. W 2Sm.5:16 nazywa się on Elifelet;
  4. Elipelet (1Krn.8:39) - trzeci syn Eszaka, Beniaminita.
 ELISAFAN (mój Bóg kryje). Imię osób:
  1. Elisafan (4M.3:30; 2Krn.29:13) - jeden z Lewitów, wódz rodzin Kehatytów, syn Uzziela. W 2M.6:22 i 3M.10:4, nazywa się Elsafan. Jemu i jego bratu nakazał Mojżesz wynieść ciała Nadaba i Abihu sprzed świątyni poza obóz (3M.10:4);
  2. Elisafan (4M.34:25) - syn Parnacha, z plemienia Zebulona, uczestniczący w podziale ziemi Obiecanej.
 ELISUR (mój Bóg jest skałą – 4M.1:5). Z plemienia Rubena, książę tego plemienia, syn Szedeura.
ELISZA (niewiadomego pochodzenia – 1M.10:4; Ez.27:7). Syn Jawana i potomek Jafeta. Być może jest to nazwa ludu lub krainy, tak jak imię Jawan często utożsamiane jest z Grecją. W Ez.27:7 do Eliszy należą wyspy, skąd Tyr sprowadzał fioletową i czerwoną purpurę. Twój dach był z fioletowej i czerwonej purpury z wysp Eliszy – mówi prorok Ezechiel w proroctwie o Tyrze. Wiadomo, że purpura była jednym z głównych przedmiotów handlu Grecji, lecz handel nią odbywał się również w Małej Azji i na jej obrzeżach, jak widzimy to na przykładzie Lidii z Tiatyry, która handlowała purpurą w Filippi, w Macedonii (Dz.16:12-14). Zdanie w Ez.27:7 – z wysp Eliszy, nie znaczy, że w tych słowach rozumiemy dosłownie jakieś wyspy, lecz po prostu może to być nadmorski okręg albo pomorze.
ELISZAFAT (mój Bóg sądzi – 2Krn.23:1). Jeden z setników, których wysłał arcykapłan Jehojada, żeby zgromadzili Lewitów ze wszystkich miast judzkich i naczelników rodów izraelskich w celu koronowania Joasza.
ELISZAMA (mój Bóg wysłuchuje). Imię osób:
  1. Eliszama (4M.1:10) - książę i naczelnik plemienia Efraima na pustyni, syn Ammihuda, dziadek Jozuego;
  2. Eliszama (2Krl.25:25) - przodek Ismaela, który zabił Gedaliasza, naczelnika w ziemi judzkiej, którego ustanowił król babiloński Nebukadnesar;
  3. Eliszama (1Krn.2:41) - syn Jekamiasza, wymieniony w rodowodzie patriarchy Judy;
  4. Eliszama (1Krn.3:6; 3:8) - imię dwóch synów Dawida, urodzonych w Jeruzalemie. (Patrz Eliszua);
  5. Eliszama (2Krn.17:8) - jeden z kapłanów, wysłanych przez Jehoszafata, króla judzkiego, do nauczania ludu;
  6. Eliszama (Je.36:12) - kanclerz króla Jojakima.
 ELISZEBA (Bóg jest jej przysięgą – 2M.6:23). To imię w ST występuje tylko raz. Jest to imię żony arcykapłana Aarona, brata Mojżesza. Była ona córką Amminadaba, siostrą Nachszona, z plemienia Judy (4M.2:3).
ELISZUA (mój Bóg jest zbawieniem – 2Sm.5:15). Jeden z synów króla Dawida, który urodził się w Jeruzalemie. W 1Krn.3:6 prawdopodobnie jest tożsamy z Eliszamą, gdyż trudno dopuścić, żeby dwaj synowie Dawida, urodzeni w Jeruzalemie, nosili to samo imię.
ELIUD (odpowiednik hebr. Elioud: mój Bóg jest chwałą – Mt.1:14-15). Syn Achima i ojciec Eleazara. Tego imienia w ST nie ma. Eliud był prapradziadem Józefa, któremu została zaślubiona Maria, matka Pana Jezusa.
ELIZEUSZ (Bóg okazuje swoją pomoc – 1Krl.19:16; 2Krl.2:1-3,11; 4:1,8 i inne). W NT to imię występuje tylko raz w Łk.4:27. Znany prorok w Izraelu, uczeń i następca proroka Eliasza w służbie prorockiej, do której został powołany, kiedy orał wołami ziemię. Był synem Szafata z Abel-Mechola (1Krl.19:16-21) i w czasie swego powołania do służby prorockiej, prawdopodobnie był w latach rozkwitającej młodości; jego ojciec i matka jeszcze żyli i mieszkał z nimi. Rodzina proroka Elizeusza, jak wydaje się, była zamożna, gdyż widzimy w biblijnej opowieści, że orał on ziemię dwunastoma zaprzęgami, kiedy spotkał się z nim Eliasz i zarzucił na niego swój płaszcz. To dla Elizeusza było znakiem, żeby zostawić wszystko i pójść za prorokiem. Elizeusz szybko zarznął parę wołów a ugotowane ich mięso podał swoim ludziom. Oni jedli, a sam poszedł za Eliaszem i zaczął mu usługiwać.

Przed pochwyceniem Eliasza do nieba, Elizeusz jest osobą, która niezbyt się udziela, dopóki nie przyjął dwóch trzecich ducha Eliasza. Czytamy w Biblii, że Eliasz szedł z Elizeuszem z Gilgal; z Gilgal szli do Betelu, a z Betelu do Jerycha. Podczas tej drogi Eliasz dwa razy prosił Elizeusza, żeby ten zostawił go samego, lecz Elizeusz nie godził się na to i tak doszli do Jordanu, który w cudowny sposób rozstąpił się przed nimi od uderzenia płaszczem Eliasza. Później Elizeusz prosił Eliasza, żeby dwie trzecie jego ducha spoczęło na nim (2Krl.2:9). A on odpowiedział: O trudną rzecz poprosiłeś. Lecz jeśli mnie ujrzysz w chwili, gdy będę od ciebie wzięty, spełni ci się to, a jeśli nie, to się to nie spełni (w.10). Zaraz po tym nastąpiło cudowne wstąpienie proroka Eliasza do nieba. Elizeusz zaś, widząc to, zawołał: Ojcze mój, ojcze mój, rydwanie Izraela i jego konnico! (w.12). Później podniósł płaszcz Eliasza i powtórzył cud rozdzielenia rzeki, uderzając nim w wodę (w.14). Potem skierował się ponownie do Jerycha, gdzie spotkali go niektórzy z uczniów prorockich. Tutaj ostatni raz widzimy uczniów prorockich w życiu proroka Elizeusza, a po tym czasie o nich już więcej nie wspomina się (1Krl.20:35; 2Krl.2:1-15). Zobaczywszy Elizeusza, uczniowie proroccy wyszli mu na spotkanie i pokłonili się mu do ziemi. Duch Eliasza spoczął na Elizeuszu (2Krl.2:15) – mówili oni między sobą i zaczęli prosić, żeby wysłał ich szukać ciała Eliasza; on niezbyt chętnie zgodził się na to. Poszli szukać, ale oczywiście na próżno.

Wkrótce potem Elizeusz dokonał cudu w Jerychu: uzdrowił złą wodę w mieście, wrzuciwszy do niej sól. I uzdrowiona została ta woda aż do dnia dzisiejszego (w.22). Z Jerycha Elizeusz poszedł do Betelu. A gdy szedł drogą, mali chłopcy wyszli z miasta i naśmiewali się z niego, mówiąc doń: Chodź no, łysy, chodź no, łysy! (w.23). Przy czym prawdopodobnie wskazywali na jego łysinę, której posiadanie wtedy uważane było przez mieszkańców Wschodu za hańbę. Elizeusz obrócił się i przeklął ich w imię Pana. Wtedy wyszły z lasu dwa niedźwiedzie i rozszarpały z nich czterdzieści dwoje dzieci (w.24). Stąd poszedł na górę Karmel, a następnie powrócił do Samarii. Słowo powrócił wskazuje na to, iż przedtem mieszkał w Samarii, ale gdzie właściwie, czy w samym mieście, a może gdzieś w Samarii, tego nie wiemy. Kiedy Jehoram, Jehoszafat i król Edomu zawiązali sojusz między sobą przeciwko Moabitom, Elizeusz znajdował się wśród wojsk sojuszników. Z powodu braku wody dla wojska i bydła królowie zwrócili się do proroka Elizeusza po pomoc. Po surowym napiętnowaniu króla izraelskiego, uczynił nowy cud. Napoił ich wojska i bydło wodą, która w cudowny sposób się pojawiła, a która dla Moabitów wydała się krwią (2Krl.3:1-22).

Z jego cudów szczególnie są interesujące: cudowne rozmnożenie oliwy dla wdowy po uczniu prorockim. Oliwy było tyle, że po jej sprzedaży starczyło na zapłacenie długów męża i na dalsze życie (2Krl.4:1-7). Później spotykamy proroka w Szunem, w ziemi plemienia Issachara. Tutaj pewna bogata kobieta przyjęła go w swoim domu i przygotowała dla niego izbę z łóżkiem, stołem, krzesłem i lampą, w której mógł zatrzymywać się kiedy chciał. Kobieta i jej mąż byli bezdzietni, co bardzo było pogardzane przez Izraelitów, a prorok przepowiedział im narodzenie się syna. Syn się urodził i podrósł, lecz kiedyś przyszedł do swego ojca na pole w czasie żniw i nagle zachorował. Moja głowa! Moja głowa! – mówił do swego ojca i kiedy odniesiono go do matki, to w południe, siedząc na jej kolanach, zmarł. Elizeusz na prośbę matki, która osobiście przybyła na górę Karmel, wybrał się z nią do Szunem i po modlitwie w cudowny sposób zwrócił życie zmarłemu dziecku (2Krl.4:8-37). W czasie głodu Elizeusz znajdował się w Gilgal i nakazał swemu słudze przygotować dla uczniów prorockich strawę. Ten znalazł w polu dzikie pnącze i nazbierał z niego dzikich ogórków, i wsypał je do kotła. Kiedy wszyscy zaczęli jeść, poczuli że jest to trujące i krzyknęli: Śmierć w kotle, mężu Boży! Elizeusz nakazał przynieść mąkę, wsypał ją do kotła i pokarm przestał być szkodliwy (2Krl.4:38-41). Mniej więcej w tym samym czasie prorok w cudowny sposób nakarmił 20 jęczmiennymi chlebami i świeżym ziarnem 100 ludzi. Wszyscy najedli się i jeszcze zostało (4:42-44).

Następny jego cud polegał na uzdrowieniu Naamana z trądu. Zanurzywszy się siedem razy w wodach Jordanu, według nakazu Elizeusza, syryjski dowódca został uzdrowiony ze swojej choroby. Na ten cud wskazywał sam Pan podczas kazania w Nazarecie (Łk.4:27). Naaman, żeby zostać uzdrowionym z trądu, przybył z Syrii do Samarii, gdzie znowu przebywał w tym czasie prorok. Elizeusz zdecydowanie odmówił bogatych darów, proponowanych mu przez Naamana za cudowne uzdrowienie, lecz jego sługa, Gehazi, chytrością wyłudził od niego dwa talenty srebra i dwie świąteczne szaty, rzekomo dla ubogich uczniów prorockich z gór efraimskich, którzy przyszli do Elizeusza, i schował to wszystko u siebie. Prorok natychmiast dowiedział się o wszystkim i trąd Naamana przeszedł na Gehaziego. I wyszedł (Gehazi) od niego (proroka) zbielały od trądu jak śnieg (2Krl.5:1:27).

Po jakimś czasie uczniowie proroccy zaczęli budowę większego pomieszczenia dla siebie i wyszli ścinać drzewa nad Jordan. I oto podczas pracy jeden z nich upuścił swoją siekierę do wody, a Elizeusz, rzucił do wody kij, sprawiając w ten sposób, że siekiera wypłynęła na powierzchnię (6:1-7). Prorok Elizeusz wielokrotnie powiadamiał króla izraelskiego o tajnych zamiarach i ruchach króla Aramu, z którym ten pierwszy znajdował się w stanie wojny. Dowiedziawszy się o tym, król Aramu wysłał cały oddział do Dotanu, żeby schwytać proroka, lecz po cudownym widzeniu przez proroka koni i wozów ognistych, i po jego modlitwie, Aramejczycy zostali porażeni ślepotą; przy czym, też po jego modlitwie, zostali uzdrowieni ze ślepoty a prorok wypuścił ich żywych do swojego króla (w.8-23). Wkrótce potem Ben-Hadad obległ Samarię i doprowadził oblężone miasto do skrajnego głodu, tak że łeb ośli kosztował 80 srebrników, a ćwierć wiadra gnoju gołębiego 5 srebrników. Król izraelski uważał, że głód jest z powodu Elizeusza, wysłał żołnierzy, żeby go zabili, a potem i sam poszedł do niego. Na złość królowi, Elizeusz obiecał szybkie (następnego dnia) zakończenie głodu. Rzeczywiście, w nocy tego samego dnia, nieprzyjaciel ogarnięty nagłym strachem uciekł spod murów Samarii, a adiutant, który nie wierzył obietnicy proroka, został stratowany przez lud w bramie miasta, zgodnie z przepowiednią, że zobaczy to na własne oczy, lecz jeść z tego nie będzie (6:24-33; 7:1:20).

Prorok przepowiedział kobiecie, której synowi przywrócił życie, siedmioletni głód, przed nastaniem którego radził jej udać się czasowo do ziemi filistyńskiej. Przez swoją nieobecność prawie nie pozbyłaby się domu i swojej ziemi, które w czasie jej nieobecności zostały zajęte przez innych, lecz gdy przyszła ze skargą do króla, kiedy Gehazi opowiadał mu o cudach proroka, szybko otrzymała zadośćuczynienie (8:1-6). Później Elizeusz wyprawił się do Damaszku, gdzie przepowiedział śmierć Ben-Hadada i gdzie powiedział Chazaelowi, że Pan ukazał go jako króla nad Aramem. Dodał przy tym, że on wyrządzi zło synom izraelskim (8:7-2). Ostatnim proroctwem Eliasza było proroctwo dla Joasza, że tylko trzy razy pokona Aramejczyków. Oblicza się, że powołanie Elizeusza do prorockiej służby było w 906 r. a jego śmierć w 838 r. przed Chr.

Klemens Aleksandryjski mówi, że okres prorockiej służby Elizeusza obejmował 64 lata (stromata III, lib I); w tym jest prawie zgodny z chronologią Żydów, według której służba Elizeusza trwała ponad 60 lat. Rok po śmierci Elizeusza niesiono pewnego zmarłego, żeby go pochować. W tym czasie pojawił się oddział Moabitów, którzy najechali izraelską ziemię. Niosący ciało wystraszyli się i porzucili je w jaskini, w której spoczywało ciało proroka. W wyniku zetknięcia się zmarłego z ciałem Elizeusza, ten człowiek odzyskał życie i wstał o własnych siłach (2Krl.13:20-22). Należy zauważyć niektóre przeciwności między Eliaszem i Elizeuszem w ich sposobie działania. Elizeusz, tak powiemy, miał miększe serce niż Eliasz; on więcej przebywa i obraca się wśród ludzi niż na pustyni; mniej prorokuje o groźnych sądach Bożych nad bezbożnymi narodami i królestwami, i rzadziej pojawia się jako narzędzie Boże do wykonania ich; jednak, przy tym wszystkim, jego charakter także nie jest pozbawiony dużej odwagi i zdecydowania, kiedy jest to mu potrzebne w jego życiu.
ELJAKIM (Bóg podnosi). Imię osób:
  1. Eljakim (2Krl.18:18) - syn Chilkiasza, przełożony domu królewskiego, Hiskiasza. Tę funkcję przejął od Szebny (Iz.22:15), który pełnił przy nim funkcję pisarza (2Krl.18:37). Jego wierność i przywiązanie do króla wyraziły się w bólu, połączonym z rozdarciem szat, z powodu słów Rabszake (Iz.36:22), a na jego pobożność wskazuje sam Pan w słowach: mój sługa Eljakim (Iz.22:20). Trudno określić dokładnie na czym polegała jego funkcja; niektórzy twierdzą, że był arcykapłanem, lecz ze słów: I położę na jego ramieniu klucz domu Dawida, i gdy on otworzy, to nikt nie zamknie, a gdy on zamknie, to nikt nie otworzy (Iz.22:22), szybciej wnioskujemy, że był zarządcą pałacu niż arcykapłanem. Przy czym, obojętnie od jego funkcji, ze słów: klucz Dawida – można założyć, iż był praobrazem samego Jezusa Chrystusa (Ob.3:7);
  2. Eljakim (2Krl.23:24) - imię króla Jehojakima, zanim zajął tron swojego ojca przy pomocy faraona Necho (patrz Jehojakim).
 ELKANA (Bóg wziął w posiadanie). Imię osób:
  1. Elkana (2M.6:24) - syn lub potomek Koracha, Lewita;
  2. Elkana (1Sm.1:1) - syn Jerochama, Sufita z pogórza efraimskiego, mąż Anny i ojciec proroka Samuela;
  3. Elkana (1Krn.6:8) - Lewita, syn Assira, potomek Kehata, wymieniony w rodowodzie Lewiego;
  4. Elkana (1Krn.6:10) - Lewita, ojciec Amasaja i Achimota, wymieniony w rodowodzie Lewiego;
  5. Elkana (1Krn.9:16) - Lewita, dziadek Berechiasza;
  6. Elkana (1Krn.12:7) - z Kerach, Beniamita, jeden z dzielnych rycerzy Dawida, przystąpił do Dawida w Syklag;
  7. Elkana (1Krn.15:23) - Lewita, odźwierny przy Skrzyni Pańskiej w czasach Dawida;
  8. Elkana (2Krn.28:7 - namiestnik królewski w czasach Achaza, zabity przez Zikriego, rycerza efraimskiego.
 ELKOSZ (pospolite ruszenie – Nah.1:1). Miejscowość, która była rodzinnym miastem proroka Nahuma. Według Hieronima, znajdowała się ona w Galilei, ale według starożytnej tradycji, nad rzeką Tygrys, w pobliżu Mossulu.
ELLASAR (miasto Assur – 1M.14:1,9). Miasto lub kraina w Mezopotamii, gdzie panował Arioch.
ELMADAM (Bóg sądzący – Łk.3:28). Jedna z osób wymienionych w rodowodzie Pana Jezusa.
ELNAAM (Bóg jest przyjemnością – 1Krn.11:45). Ojciec dwóch dzielnych rycerzy Dawida, Jeribaja i Joszawiasza.
ELNATAN (Bóg dał). Imię osób:
  1. Elnatan (2Krl.24:8) - ojciec Nechuszty, matki króla Jehojachina;
  2. Elnatan (Ezd.8:16) - trzy osoby, mające to samo imię, posłane przez Ezdrasza do Iddo, przełożonego w miejscowości Kasifia;
  3. Elnatan (Je.26:22; 36;12,25) - syn Achbora, prawdopodobnie identyczny z osobą z 2Krl.24:8.
 ELOI, ELOI, lama sabachtani? (Mk.15:34). Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił? Są to słowa, które wypowiedział cierpiący Pan na krzyżu. W Ewangelii wg Mateusza zamiast Eloi, jest: Eli, Eli (Mt.27:46). Prawdopodobnie w brzmieniu Eloi, Eli i Elia, (co znaczy Eliasz). Niektórzy ze stojących pod krzyżem Pana, kiedy wypowiedział On te słowa, ze złośliwością mówili: Oto Eliasza woła.
ELON (dąb). Imię osób i nazwa miasta:
  1. Elon (1M.26:34) - ojciec Basemat, żony Ezawa;
  2. Elon (1M.36:2) - ojciec Ady, żony Ezawa;
  3. Elon (1M.46:14) - drugi syn Zebulona, od niego wywodzi się rodzina Elonitów;
  4. Elon (Sdz.12:11) - Zebulonita, sędzia Izraela. Sądził Izraela przez dziesięć lat. Gdy zmarł, został pochowany w Ajjalon;
  5. Elon (Joz.19:43) - miasto graniczne plemienia Dana;
  6. Elon (1Krl.4:9) - miejscowość prawdopodobnie w ziemi plemienia Dana, gdzie namiestnikiem Salomona był Ben-Deker.
 ELPAALA (Bóg czynu – 1Krn.8:11-12,18). Syn Chuszima, z rodu Beniamina.
ELTEKE (którego Bóg bierze w opiekę – Joz.19:44; 21:23). Graniczne miasto plemienia Dana, oddane z przedmieściami Lewitom, z potomków Kehata.
ELTEKON (przywrócony przez Boga – Joz.15:59). Miejscowość w ziemi plemienia Judy, na północ od Hebronu.
ELTOLAD (ród Boży – Joz.15:30; 19:4). Jedno z miast, które otrzymało plemię Symeona; znajdowało się prawdopodobnie na granicy plemienia Judy i dlatego wymienione jest w liczbie miast tego plemienia. w 1Krn.4:29 ono nazywa się Tolad.
ELUL (błahy – Ne.6:15). Szósty miesiąc liturgicznego roku, odpowiadający drugiej połowie naszego września i drugiej października. W tym miesiącu w czasach Ezdrasza skończono odnowienie murów wokół Jeruzalemu.
ELUZAJ (Bóg jest moja ucieczką – 1Krn.12:6). Jeden z dzielnych rycerzy Dawida, który przyłączył się do niego w Syklag.
ELYMAS (Dz.13:8). Arabskie imię żydowskiego czarnoksiężnika i fałszywego nauczyciela Bar-Jezusa, należącego do świty prokonsula Sergiusza podczas odwiedzin wyspy Cypr przez apostoła Pawła. W czasie kazania apostoła Pawła i Barnaby, starał się on odciągnąć prokonsula od wiary w Chrystusa, za co został surowo napiętnowany przez apostoła i ukarany ślepotą od Boga. Prokonsul, widząc co się stało i będąc pod wrażeniem nauki Pańskiej, uwierzył w Chrystusa (Dz.13:6-12).
ELZABAD (Bóg obdarował). Imię osób:
  1. Elzabad (1Krn.12:13) - jeden z Gadytów, który przyłączył się do Dawida w warowni na pustyni;
  2. Elzabad (1Krn.26:7) - Lewita, syn Szemajasza, odźwierny w świątyni.
 ELŻBIETA (mój Bóg jest pełnią). Żona kapłana Zachariasza, z rodu Aarona (Łk.1:5), matka Jana Chrzciciela; krewna Marii, matki Pana Jezusa.
EMAUS (Łk.24:13). Wieś, oddalona od Jerozolimy 11 km, na północny zachód. Tutaj dwaj uczniowie rozpoznali zmartwychwstałego Pana Jezusa w czasie łamania chleba.
EMEK-KESIS (dolina Kesis – Joz.18:21). Miasto w ziemi plemienia Beniamina.
EMICI (strach, groza – 1M.14:5; 5:2,10-11). Lud o wysokim wzroście, zamieszkujący w Moabie i w pobliżu Arnonu, na wschód od Jordanu i Morza Martwego. Z 5M.2:9 widzimy, że ziemia Ammonitów została oddana synom Lota, tj. Moabitom, a w wersecie 20-21 mówi się, że do czasu zajęcia jej przez Moabitów, mieszkali w niej Refaici – lud wielki i liczny, i rosły jak olbrzymy (w.21). Zupełnie nie jest wiadomo jakiego pochodzenia był ten lud. Z powyższych wersetów można wywnioskować, że Emici lub Refaici zostali wytępieni jeszcze w czasach Mojżesza.
EN-CHADDA (bystro bijące źródło – Joz.19:21). Miasto, wymienione w spisie granicznych miast plemienia Issachara.
EN-CHASOR (źródło Chasor, zagrody chłopskiej – Joz.19:37). Umocnione miasto w ziemi plemienia Naftaliego.
EN-DOR (źródło Dora lub źródło domu, zamieszkania – Joz.17:11; 1Sm.28:7). Miasto lub osada w ziemi plemienia Issachara, należące do plemienia Manassesa, między górami Taborem i małym Chermonem, nad potokiem Kiszon. W tym miejscu poniósł wielką klęskę w czasach Debory i Baraka, Jabin, król asyryjski (Sdz.4 i 5). Tutaj przychodził nocą król Saul do kobiety wywołującej duchy i prosił ją o wywołanie proroka Samuela (1Sm.28:7).
EN-EGLAIM (źródło dwóch cieląt – Ez.47:10). Miejscowość wymieniona w Biblii tylko raz, w pobliżu Morza Martwego.
EN-GANNIM (źródło ogrodowe). Nazwa miast:
  1. En-Gannim (Joz.15:34) - miasto na nizinie w ziemi plemienia Judy;
  2. En-Gannim (Joz.19:21) - miasto w ziemi plemienia Issachara, oddane Lewitom.

Wzgórza na pustyni En-Gedi
EN-GEDI (kozie źródło). Nazwa pustyni i miasta:
  1. En-Gedi (1Sm.24:2) - część Pustyni Judzkiej, w okolicach miasta En-Gedi, gdzie ukrywał się Dawid przed Saulem;
  2. En-Gedi (Joz.15:62) - miasto położone na Pustyni Judzkiej, na zachód od Morza Martwego, w ziemi plemienia Judy. Pierwotnie nazywało się ono Chadadon-Tamar. W czasach Mojżesza tutaj mieszkali Amoryci (1M.14:7).
 EN-MISZPAT (sąd, sądzenie – 1M.14:7). Nazwa źródła Kadesz. Być może jest to to samo źródło, które nazywa się obecnie Ain-Kadesz.
EN-RIMMON (źródło granatu – Ne.11:29). Miasto plemienia Judy, zajęte przez Żydów po powrocie z niewoli babilońskiej. Jego położenie nie jest wiadome.
EN-ROGEL (źródło folusznika – Joz.15:7). Źródło w pobliżu Jerozolimy, przy wejściu do Doliny Ben-Hinnom, na granicy plemienia Judy i Beniamina. Tutaj Jonatan i Achimaas czekali na wiadomości z miasta dla Dawida, o ruchach Absaloma w czasie jego Buntu (2Sm.17:17). Przy tym źródle Adoniasz wyprawił swoją ucztę, żeby ogłosić siebie królem nad Izraelem (1Krl.1:9).
EN-SZEMESZ (źródło słoneczne – Joz.15:7; 18:17). Miejscowość ze strumieniem na granicy plemienia Judy i Beniamina.
ENAJIM (podwójne źródło – 1M.38:14,21). Miasto przy drodze do Timny w ziemi plemienia Judy. Przypuszcza się, że ono tożsame z Enam w Iz.15:34.
ENAM (podwójne źródło – Joz.15:34). Jedno z miast Judy, leżące na równinie. Według Euzebiusza, leżało ono między Jeruzalemem i Liddą.
ENAN (bogaty w źródła – 4M.1:15). Ojciec Achira, naczelnika plemienia Naftaliego w czasach Mojżesza, na pustyni Synajskiej.
ENEASZ (poślubiony, obiecany – Dz.9:33-34). Człowiek, którego uzdrowił apostoł Piotr w Lyddzie.
ENOSZ (człowiek słaby, wątły – 1M.4:28). Syn Seta i wnuk Adama, zmarł mając 905 lat. Pismo mówi, że po jego narodzeniu zaczęto wzywać imienia Pana.
EPAFRAS (skrócona forma od Epafradyt – być może: pokryty pianą – Kol1:7; 4:12; Fil.1:23). Rodem z Kolosów. Apostoł Paweł w swoim Liście do Kolosan (1:7) mówi o Epafrasie jako o umiłowanym współsłudze i wiernym słudze Chrystusowym. Tradycja mówi, że był pierwszym biskupem w Kolosach.
EPAFRODYT (pełen wdzięku, uroczy – Flp.2:25; 4:18). Współpracownik apostoła Pawła, dwa razy wymieniony w Liście do Filipian; mieszkał w Filippi i został wysłany przez zbór tego miasta do apostoła Pawła, kiedy ten przebywał w Rzymie jako więzień. Będąc w Rzymie, Epafrodyt niebezpiecznie zachorował, lecz wkrótce wyzdrowiał. Bowiem zachorował – mówi apostoł Paweł – tak iż był bliski śmierci. Ale Bóg się nad nim zmiłował: nie tylko zaś nad nim, lecz i nade mną, żebym nie doznał smutku jednego po drugim (Flp.2:27). Według tradycji, był on pierwszym biskupem w Filippi.
EPENET (uwielbiony – Rz.16:5). Pozdrówcie mojego umiłowanego Epeneta – mówi o nim apostoł Paweł – który należy do pierwocin, złożonych Chrystusowi przez Azję. Według tradycji był biskupem w Kartaginie.
EPIKUREJSCY FILOZOFOWIE (Dz.17:18). Jedna z greckich sekt filozoficznych, z przedstawicielami której musiał zmagać się apostoł Paweł w Atenach. Ta sekta otrzymała swoją nazwę od Epikura (342-270 przed Chr.). Elementarne podstawy filozofii Epikura zostały mocno zmienione przez jego naśladowców; odstąpili oni od właściwego znaczenia jego nauki i postawili cielesne zadowolenie jako największe dobro w życiu. Jedzmy i pijmy, bo jutro pomrzemy (1Kor.15:32) – taką postać z czasem przyjęła filozofia Epikura. Epikurejczycy nie wierzyli też w stworzenie świata przez wszechmoc Bożą i twierdzili, że on powstał w wyniku zwykłego połączenia się atomów; odrzucali nieśmiertelność duszy twierdząc, że umiera ona razem z ciałem; nauczali, że wszystkie wydarzenia w świecie zachodzą zwyczajnie lub zależą od przyczyn czysto mechanicznych; odrzucali Bożą Opatrzność, przyszłe istnienie po śmierci itp. Z tego widać, jak ostro różniła się ich ateistyczna nauka od nauki Pana Jezusa Chrystusa i Jego ewangelii, szczególnie w dogmatach i przyszłym zmartwychwstaniu zmarłych. Epikurejska szkoła miała wielu naśladowców i z nimi musiał rozmawiać apostoł Paweł w Atenach. Jest zrozumiałe, że nauka apostoła nie mogła podobać się Epikurejczykom jako przeciwstawna ich nauce. Kiedy apostoł na areopagu przedstawił w krótkim zarycie wielkość prawdziwego Boga, poruszył naukę o przyszłym sądzie i zmartwychwstaniu zmarłych, to niektórzy z nich zaczęli szydzić, a inni mówili: Posłuchamy cię o tym innym razem – i nie chcieli więcej go słuchać (Dz.17:16-32).
ER (czuwający). Imię osób:
  1. Er (1M.38:3) - pierworodny syn Judy, syna patriarchy Jakuba, i jego żony, córki Chira z Adullam. Był on żonaty z Tamar, lecz Er, pierworodny Judy, czynił zło przed Panem i dlatego Pan pozbawił go życia (1M.38:7);
  2. Er (1Krn.4:21) - syn Szeli, syna Judy.
 ERAN (czujny – 4M.26:36). Syn Szutelacha, od niego wywodzi się rodzina Eranitów.
ERAST (godzien miłości). Imię osób:
  1. Erast (Dz.19:22) - pomocnik apostoła Pawła, wysłany razem z Tymoteuszem do Macedonii;
  2. Erast (Rz.16:23) - chrześcijanin w Rzymie, skarbnik miejski;
  3. Erast (2Tm.2:40) - nie można ustalić, o którego z nich chodzi w tym wersecie.
 ERECH (długość – 1M.10:10). Jedno z miast w królestwie Nimroda, w kraju Synear; wybudowane przez Nimroda nad Tygrysem. Nazwę miasta spotyka się na starożytnych cegłach z imionami różnych chaldejskich królów, a niekiedy z wizerunkiem księżyca.
ERI (zamiast Erija: strażnik Jahwe – 1M.46:16). Syn Gada, protoplasta rodu Eritów.
ESBON (bystry umysł). Imię osób:
  1. Esbon (1M.46:16) - jeden z synów Gada. W 4M.26:16 nazywa się Ozni;
  2. Esbon (1Krn.7:7) - pierwszy syn Beli, syna Beniamina, jeden z waleczniejszych ludzi z plemienia Beniamina.
 ESEK (sprzeczka – 1M.26:18-20). Studnia wykopana przez pasterzy Izaaka w dolinie Geraru. Otrzymała swoją nazwę od tego, że pasterze z Geraru sprzeczali się z Izaakiem o prawo do tej studni.
ESEM (siła – Joz.15:29). Miasto na południu ziemi plemienia Judy, lecz później przeszło jako dział do plemienia Symeona.
ESER (przymierze miłości – 1M.36:21,27,30). Jeden z synów Seira, naczelnik Chorytów w ziemi edomskiej.
ESJON-GEBER (kręgosłup człowieka – 4M.33:35-36). Port nad Morzem Czerwonym w Idumei, jeden z obozów Izraelitów w czasie ich czterdziestoletniej wędrówki po pustyni. Tutaj Salomon budował swoją flotę handlową (1Krl.9:26). Tutaj rozbiły się okręty Jehoszafata (1Krl.22:48).
ESSEŃCZYCY. Nazwa żydowskie sekty, istniejącej w czasie ziemskiego życia Zbawiciela, lecz o której Biblia nic nie mówi. Informacje o niej znajdujemy u Flawiusza w jego pracy „O wojnie żydowskiej”, księga II, rozdział VIII, u Filona i częściowo u Pliniusza. Według Filona i Flawiusza, liczba członków sekty osiągała do 4 tys. osób. Głównym ich zadaniem była troska o zachowanie czystości zasad moralnych i pobożność; wierzyli oni w jednego Boga, w nieśmiertelność duszy, lecz także w wędrówkę dusz po śmierci. Byli bardzo religijni i prowadzili surowe, moralne życie. Modlili się o wschodzie i zachodzie słońca; unikali przysięgi, zachowywali sabat itd. Z ziemskich zajęć przede wszystkim zajmowali się uprawą ziemi, ziołolecznictwem i leczeniem chorych. Głównym miejscem przebywania Esseńczyków, według Pliniusza, była zachodnia strona Morza Martwego, powyżej pustyni En-Gedi.
ESTERA (gwiazda – Est.2:7-8). Przedtem nazywała się Hadassa (mirt) – młoda, piękna Żydówka, córka Abichaila, z plemienia Beniamina, która została królową, żoną króla perskiego Achaszwerosza. Jeszcze w dzieciństwie pozbawiona swoich rodziców, Estera była wychowywana przez swego krewnego Mordochaja, który był odźwiernym w pałacu królewskim w Suzie. Kiedy król rozgniewał się na swoją żonę Waszti i rozszedł się z nią, to z całego królestwa zostały zebrane w Suzie piękne panny dziewice, żeby król mógł wybrać z nich sobie żonę. Wśród nich była też Estera. Ją to wybrał król i zajęła ona miejsce Waszti. Nie wiedząc, że Estera należy do żydowskiego ludu, król pozwolił Hamanowi, nienawidzącemu Żydów, zabić wszystkich Żydów w jego królestwie i zawładnąć ich mieniem. Mordochaj okazywał pogardę dla Hamana i nie okazywał mu należnej czci, dlatego Haman postanowił wyprosić u króla pozwolenie powieszenia Mordochaja, dla którego zawczasu przygotował szubienicę. Lecz zanim Haman otrzymał pozwolenie na to, król przypomniał o wielkiej przysłudze Mordochaja i od zbliżonych osób dowiedział się, że Mordochaj za to nie został wynagrodzony, dlatego nakazał Hamanowi wyróżnić szczególną czcią Mordochaja. I oto, wskutek wspaniałej opatrzności Bożej, Haman sam wkrótce zginął na szubienicy, a wszyscy Żydzi zostali uratowani od grożącego im zniszczenia; Estera i Mordochaj zostali wywyższeni jeszcze bardziej. Wszystkie te okoliczności szczegółowo są opisane w księdze Estery. Z okazji cudownego wybawienia, Mordochaj i Estera ustanowili w 14 i 15 dniu miesiąca Adar (Est.9:21) Święto Purim lub Losów, gdyż Haman rzucał losy, wybierając dzień zguby Żydów (patrz Purim).
ESZBAAL (człowiek Baala – 1Krn.8:33; 9:39). Najmłodszy syn króla Saula, Beniamita. We wszystkich innych miejscach nazywa się on Iszboszet: człowiek hańby.
ESZEAN (podpora – Joz.15:52). Jedno z miast w ziemi plemienia Judy, położone w górach.
ESZEK (wymuszenie – 1Krn.8:39). Potomek Jonatana. Nie wymieniony w rodowodzie, w 1Krn.9:40-44.
ESZKOL (winogrono). Imię osoby i nazwa doliny:
  1. Eszkol (1M.14:13) - brat Mamre i Anera, sprzymierzeniec Abrama;
  2. Eszkol (4M.13:23-24; 5M.1:24) - dolina między Hebronem i Jeruzalemem. jest to ta sama dolina, z której zwiadowcy przynieśli Mojżeszowi gałąź krzewu winnego z jedną kiścią winogron takiej wielkości, że dwóch niosło ją drążku. Przynieśli ze sobą też jabłka granatu i figi (4M.13:23-24). W 4M.13:24 powiedziano: Miejsce to zostało nazwane doliną Eszkol ze względu na kiść winogron, którą synowie izraelscy tam ucięli.
 ESZTAOL (wydrążony – Joz.15:33). Miasto Danitów w ziemi plemienia Judy. Między Esztaol i Sorea został pogrzebany Samson (Sdz.16:31). Z tego miasta i Sorea, Danici ruszyli na Laisz (Sdz.18:2,8,11), które później nazwali Dan.
ESZTEMOA (kobieta wiedzy). Nazwa miasta i imię osób:
  1. Esztemoa (Joz.21:14) - miasto w południowej części Judei, oddane potomkom Aarona. Dawid niejednokrotnie odwiedzał to miasto (1Sm.30:28). W Joz.15:50 nazywa się Esztemo;
  2. Esztemoa (1Krn.4:17) - syn Jiszbacha, wymieniony w rodowodzie Judy;
  3. Esztemoa (1Krn.4:19) - wymieniony w rodowodzie Judy.
 ESZTON (zniewieściały – 1Krn.4:11-12). Syn Mechira, wymieniony w rodowodzie Judy.
ETAM (egip. linia umocnień?). Imię osób, nazwa miejscowości, pustyni i pieczary skalnej:
  1. Etam (2M.13:20) - miejscowość na granicy między Egiptem i Pustynią Arabską. Obóz Izraelitów po wyjściu z Sukkot podczas ich wędrówki przez pustynię;
  2. Etam (4M.33:8) - nazwa pustyni, przez którą Izraelici szli trzy dni po przejściu przez Morze Czerwone;
  3. Etam (Sdz.15:8) - nazwa pieczary skalnej, prawdopodobnie w ziemi plemienia Judy, w której przez jakiś czas zamieszkiwał Samson;
  4. Etam (1Krn.4:3) - syn Hura, jeden z potomków Judy; Biblia o nim więcej nic nie mówi;
  5. Etam (1Krn.4:32) - miejscowość w ziemi plemienia Symeona. W Joz.15:42; 19:7 – nazywa się Eter;
  6. Etam (2Krn.11:6) - twierdza, wybudowana lub przebudowana przez króla judzkiego Rechabeama, w ziemi plemienia Judy.
 ETAN (trwanie, trwałość). Imię osób:
  1. Etan (1Krl.4:31) - syn Zeracha, mędrzec, współczesny Salomona. Wymieniony w liczbie czterech osób, wyróżniających się swoją mądrością, którzy jednak ustępowali w niej Salomonowi. Pierwszym z tych mędrców był Etan Ezrachida, drugim Heman, później Kalkol i Darda – synowie Machola;
  2. Etan (1Krn.2:8) - ojciec Azariasza, wymieniony w rodowodzie patriarchy Judy;
  3. Etan (1Krn.6:27) - przodek śpiewaka Asafa;
  4. Etan (1Krn.6:29) - Lewita, syn Kisziego, z rodziny Merariego, śpiewak w świątyni w czasach Dawida.
 ETANIM, Tiszri (miesiąc płynących strumieni – 1Krl.8:2). Siódmy miesiąc roku liturgicznego i pierwszy świeckiego, odpowiadający wrześniowi i październikowi. W tym miesiącu została poświęcona świątynia Salomona. (Patrz Miesiące roku).
ETBAAL (z Baalem lub przyjaciel Baala – 1Krl.16:31). Król Sydonu i ojciec Izebel, żony Achaba, około 890 r. przed Chr.
ETER (obfitość – Joz.15:42). Jedno z miast w ziemi plemienia Judy, należące do plemienia Symeona (Joz.19:7) (Patrz Etam 5).
ETIOPIA (spalony słońcem, czarny – Dz.8:27). Grecka nazwa hebrajskiego Kusz, którą w powyższym wersecie i innych miejscach Biblii przetłumaczono na Etiopia. Nazwa kraju i ludu.
ETNAN (dar – 1Krn.4:7). Syn Aszchura i Chelei, z plemienia Judy.
ETNI (dar Boży – 1Krn.6:26). Syn Zeracha, Lewita z rodu Gerszoma. w 1Krn.6:6 nazywa się Jeatraj.
EUBULOS (dający dobrą radę – 2Tm.4:21). Jeden z rzymskich chrześcijan, którego wymienia apostoł Paweł w powyższym wersecie i o którym nic więcej nie wiadomo.
EUFRAT (hebr. frat: słodka, przyjemna woda – 1M.2:14). Znana rzeka, która bierze swój początek w Armenii, jest ujściem dla wielu innych rzek. Wpada do Zatoki Perskiej. Eufrat występuje z brzegów corocznie w wyniku topnienia śniegów w górach Armenii. Eufrat nazywa się w Biblii wielką rzeką i jest wschodnią granicą ziemi Obiecanej (5M.1:7; Joz.1:4). W niektórych miejscach Pisma Św. Eufrat nazywa się po prostu rzeką (Ps.72:8). Eufrat, podobnie jak Nil, ma za sobą bardzo interesującą historię, poczynając od wzmianki o niej w 1M.2:14 jako jednej z czterech rzek Edenu. Dalej z Eufratem spotykamy się podczas przymierza Boga z Abrahamem (1M.15:18). W tym przypadku cała ziemia od rzeki egipskiej (Nilu) aż do wielkiej rzeki Eufrat, została obiecana wybranemu narodowi. U proroków Eufrat przedstawiany jest z jednej strony jako symbol pełni, kruszącej moc i potęgę króla asyryjskiego (Iz.8:7), a z drugiej narzędziem w ręku Bożym do skruszenia pychy Judy i Jeruzalemu (Je.13:4-9).
EUNICE (gr. dobre zwycięstwo – 2Tm.1:5). Matka Tymoteusza, ucznia i współpracownika apostoła Pawła. jej wiara została poświadczona przez apostoła. W Dz.16:1 mówi się, że była Żydówką i była żoną Greka.
EUNUCH (trzebieniec – Iz.56:3; 2Krl.9:32; Mt.19:12; Dz.8:34-39). Mężczyzna pozbawiony przez okaleczenie (kastrację) zdolności rozrodczych. Chociaż kastracja była zabroniona przez zakon Mojżeszowy i kastraci nie mogli wejść do zgromadzenia Pańskiego (5M.23:1), to królowie judzcy pozwalali sobie korzystać z usług eunuchów, dostarczanych dla nich z innych krajów. Według Herodota, na Wschodzie był zwyczaj kastrowania jeńców – zwyczaj bardzo stary, wprowadzenie którego przypisuje się Semiramidzie. Wschodni despotyzm wymagał, żeby na królewskich dworach służyły osoby, pozbawione wszystkich ludzkich uczuć. Tym wyjaśnia się wysoką pozycję eunuchów na wschodnich dworach. Wschodni królowie trzymali ich w charakterze strażników swoich haremów (Est.2:3), a też w charakterze dworzan, dowódców wojska itp. Co zaś dotyczy słów Pana: Są również trzebieńcy, którzy się wytrzebili sami dla Królestwa Niebios (Mt.19:12), to rozumiemy tutaj nie cielesne okaleczenie, które samo z siebie nie tylko nie może doprowadzić do Królestwa, lecz jeszcze bardziej oddala od niego, lecz wytrzebienie duchowe, tj. dobrowolne, moralne umartwienie ciała i pożądliwości siłą woli.
EURAKYLON (Dz.27:14). Sztormowy wiatr północno-wschodni. Ten wiatr zaskoczył okręt, na którym płynął apostoł Paweł z Miry w Licji.
EUTYCHUS (gr. szczęśliwy – Dz.20:9). Imię pewnego młodzieńca w Troadzie, który w czasie przedłużającej się rozmowy apostoła Pawła, siedząc na oknie, zasnął i spadł z trzeciego piętra na dół, zabijając się. Apostoł w cudowny sposób wskrzesił go do życia.
EWA (matka żyjących – 1M.3:20). Imię, które nadał Adam swojej żonie. To imię pochodzi od hebrajskiego słowa Hawwa, znaczącego życie, gdyż stała się prarodzicielką wszystkich żyjących ba ziemi Ewa została stworzona przez Boga z żebra Adama, gdy on spał (1M.2L21-22), a później została zwiedziona przez diabła, naruszyła jedyne przykazanie, które dał Bóg pierwszym ludziom. Spróbowawszy zabronionego owocu, nakłoniła do tego też Adama (2Kor.11:3; 1Tm.2:13-14). Po upadku w grzech ludzi, Bóg dał pocieszającą obietnicę, że potomstwo kobiety zdepcze głowę węża (1M.3:15), a do Ewy powiedział: Pomnożę dolegliwości brzemienności twojej, w bólach będziesz rodziła dzieci, mimo to ku mężowi twemu pociągać cię będą pragnienia twoje, on zaś będzie panował nad tobą (1M.3:16). Późniejszego życia Ewy Biblia nie opisuje, wspomina tylko, że gdy urodziła pierwszego syna, nazwała go Kain (otrzymałam), mówiąc: Wydałam na świat mężczyznę z pomocą Pana (1M.4:1), prawdopodobnie z tą nadzieją, że urodziła obiecanego przez Boga Odkupiciela (3:15); lecz gdy zawiodła się na swojej nadziei, drugiego syna nazwała Abel (marność, nicość), prawdopodobnie na znak swojej zawiedzionej nadziei. Trzeci syn Ewy został nazwany Set (odszkodowanie). Później Adam i Ewa mieli jeszcze dzieci, synów i córki (1M.5:4).
EWANGELIA WG JANA. Składa się z 21 rozdziałów i jest czwartą księgą NT, należącą do ksiąg kanonu. Głównym celem jej napisania było to, żeby ci, dla których została napisana, wierzyli, że Jezus jest Chrystusem, Synem Boga, i abyście wierząc mieli żywot w imieniu jego (J.20:31). Trudno z dokładnością wskazać, w którym roku została napisana ta Ewangelia. Przypuszcza się, że w 69 roku, przed zburzeniem Jerozolimy, a według innych – między 97 i 102 rokiem. W Ewangelii głównie mówi się o Bóstwie Pana Jezusa, o odkupieniu, o istotnych cechach i konieczności duchowego odrodzenia, o przyszłym zmartwychwstaniu umarłych, o przyjściu Ducha Świętego itd. Cała Ewangelia jest pełna prawd chrześcijańskiej wiary, wyłożonych przy tym z prostotą i miłością.
EWANGELIA WG MARKA. Należy do ksiąg kanonu NT, druga wśród Ewangelii, składa się z 16 rozdziałów. Celem jest przekazanie ewangelii o Jezusie Chrystusie, Synu Bożym. Rozpoczyna się działalnością Jana Chrzciciela i kończy zmartwychwstaniem Pana Jezusa Chrystusa, Jego ukazaniem się uczniom, Jego poleceniami i obietnicami.
EWANGELIA WG ŁUKASZA. Należy do ksiąg kanonu NT, trzecia wśród Ewangelii, składa się z 24 rozdziałów. Powodem jej napisania, według własnych słów ewangelisty Łukasza, był przykład wielu, którzy podjęli się sporządzenia opisu ewangelicznych wydarzeń i pragnienie utwierdzenia w prawdziwej wierze niejakiego Teofila (Łk.1:1-4). Ewangelia rozpoczyna się opisem okoliczności narodzin Jana Chrzciciela i Pana Jezusa, a kończy się wniebowzięciem Pana. W Ewangelii wg Łukasza są przedstawione niektóre wydarzenia, o których nie mówią inni ewangeliści, jak np. narodziny Jana Chrzciciela, rzymski spis w Judei, okoliczności towarzyszące narodzeniu Chrystusa w Betlejemie, niebiańskie widzenie betlejemskich pasterzy, rozmowa dwunastoletniego Jezusa Chrystusa w świątyni Jerozolimskiej z żydowskimi nauczycielami; przypowieści: o miłosiernym Samarytaninie, marnotrawnym synu, bogaczu i Łazarzu, niesprawiedliwym sędzi, celniku i faryzeuszu; cudowne uzdrowienie kobiety, cierpiącej na krwotok, uzdrowienie dziesięciu trędowatych, wskrzeszenie syna wdowy z Naim, szczegóły o wędrówce do Emaus dwóch uczniów i ukazanie się im Pana.
EWANGELIA wg MATEUSZA. Składa się z 28 rozdziałów, napisana przez apostoła i ewangelistę Mateusza osiem lat po wniebowstąpieniu Pana, dla wierzących Żydów. Pierwotnie była napisana w języku hebrajskim lub w używanym w tamtym czasie syro-chaldejskim, lecz później została przetłumaczona na język grecki jako powszechnie używany. Celem napisania Ewangelii było przekonanie Żydów, że Jezus z Nazaretu jest obiecanym Mesjaszem i że w Nim wykonały się wszystkie starotestamentowe proroctwa. Dlatego też Mateusz rozpoczyna swoją Ewangelię rodowodem Jezusa Chrystusa (Mt.1:1). Opisując w swojej Ewangelii narodzenie, chrzest, naukę, cuda, cierpienia, śmierć i zmartwychwstanie Pana, Mateusz mówi też o takich wydarzeniach, które przez innych ewangelistów nie są wspominane, jak np. pokłon mędrców, rzeź niemowląt betlejemskich, przypowieść o dziesięciu pannach, wskrzeszenie umarłych podczas ukrzyżowania Pana i inne.
EWANGELIE (Mk.1:1 i inne). Słowo greckie: dobra, radosna nowina. Ewangelia jest zapisana w czterech księgach ewangelistów: Mateusza, Marka, Łukasza i Jana. W nich zwiastuje się o bóstwie Pana naszego Jezusa Chrystusa, o Jego przyjściu na ziemię, o Jego życiu na ziemi, o cudach i zbawiającej nauce, i w końcu o Jego śmierci krzyżowej, chwalebnym zmartwychwstaniu i wstąpieniu do nieba. Te księgi nazywają się Ewangeliami dlatego, gdyż dla człowieka nie może być lepszej i radośniejszej nowiny niż nowina o Bożym Zbawicielu i o wiecznym zbawieniu. Cztery Ewangelie są podstawą NT. Istnieją też inne ewangelie, jak np. wg Egipcjan, wg 12 apostołów, wg Piotra, wg Tomasza, Nikodema, Żydów itd., ale zostały odrzucone przez Kościół jako niekanoniczne i apokryficzne.
EWANGELISTA (głosiciel dobrej nowiny – Ef.4:11). Nazwa tych apostołów i ich współpracowników w chrześcijańskim Kościele, którzy nie tylko głosili ewangelię słowem, lecz też zapisali ją, jak: Mateusz, Marek, Łukasz i Jan. Pierwszy i ostatni byli z dwunastu, a drugi i trzeci z siedemdziesięciu uczniów. W pierwszym Kościele ta nazwa nadawana była też innym współpracownikom apostołów i ich następcom, służącym w sprawie ewangelicznego zwiastowania, chociaż nie pozostawili po sobie pism, jak np. diakon Filip (Dz.21:8), Tymoteusz, uczeń i towarzysz apostoła Pawła (1Tm.4:5), brat chwalony we wszystkich zborach za zwiastowanie ewangelii (2Kor.8:18). Na podstawie słów Ef.4:11 można przypuszczać, że ewangeliści w Kościele apostolskim zajmowali wysoką pozycję, gdyż w powyższym wersecie są umieszczeni zaraz po apostołach i prorokach.
EWI (pragnienie – 4M.31:8). Jeden z pięciu królów midiańskich, którzy polegli w bitwie z Izraelitami. Ziemia tych królów została oddana plemieniu Rubena (Joz.13:21).
EWIL-MERODACH (głupi czciciel Merodaka – 2Krl.25:27). Król babiloński, syn i następca Nebukadnesara. Jego panowanie zaczęło się po śmierci ojca i trwało tylko dwa lata (562-560 przed Chr.). W tym czasie okazał łaskę judzkiemu królowi Jehojachinowi, wypuszczając go z więzienia, w którym przebywał 37 lat.
EWODIA (gr. miły zapach – Flp.4:2). Chrześcijanka w Filippi, uczennica apostoła Pawła. Apostoł Paweł napomina ją i Syntychę, aby były jednomyślne w Panu.
EZAW (włochaty, kosmaty – 1M.25:25). Inaczej Edom (czerwony – 1M.36:1). Od niego wywodzą się Edomici, syn Izaaka i Rebeki, brat Jakuba. Najważniejsze wydarzenia w życiu Ezawa są tak ściśle związane z życiem Jakuba, że są prawie takie same (patrz Jakub). A gdy Ezaw miał czterdzieści lat – mówi Biblia – pojął za żonę Judytę, córkę Beeriego, Chetyty, i Basemat, córkę Chetyty Elona. Były one powodem trosk dla Izaaka i Rebeki (1M.26:34-35). Rodzina Ezawa osiadła w ziemi Seir, na południu Palestyny, nazwanej z tego powodu Edomem, a jego potomkowie – Edomici, stali się jednym z bardziej wojowniczych ludów swoich czasów. O czasie śmierci Ezawa w Biblii nie mówi się.
EZBAJ (gruby i mały – 1Krn.11:37). Ojciec Naaraja, jednego z dzielnych rycerzy Dawida.
EZDRASZ (pomoc). Imię osób:
  1. Ezdrasz (Ezd.7:1) - syn Serajasza i potomek arcykapłana Chilkiasza. Wszystko, co wiadomo o Ezdraszu, zawiera się w czterech ostatnich rozdziałach księgi Ezdrasza i w 8 oraz 12 rozdziale księgi Nehemiasza. Z tych miejsc widzimy, że Ezdrasz, pochodzący z rodu Aarona, był pobożnym i uczonym kapłanem, żyjącym w Babilonie za panowania króla Artakserksesa; dalej mówi się w nich, że on w siódmym roku panowania tego króla otrzymał pozwolenie wyprawienia się do Jeruzalemu. Zabrał ze sobą wszystkich Żydów, którzy chcieli wrócić do swojej ojczyzny, a też kapłanów, Lewitów, śpiewaków i innych. Liczba osób, chcących towarzyszyć Ezdraszowi do Judei, osiągnęła do1734 (Ezd.8; Ne.7). Ich podróż z Babilonu do Jeruzalemu trwała cztery miesiące. A przybywszy do Jeruzalemu, wypoczywaliśmy przez trzy dni, czwartego dnia zaś odważone srebro, złoto i naczynia zostały przekazane w świątyni naszego Boga kapłanowi Meremotowi, synowi kapłana Uriasza, w obecności Eleazara, syna Pinechasa, i Lewitów Jozabada, syna Jeszuy, i Noadiasza, syna Binnuja, wszystko dokładnie według liczby i wagi, które zostały ujęte w spisie (Ezd.8:32-34). Te ofiary były przeznaczone na przyszłą świątynię i na zwierzęta ofiarne. Później Ezdrasz rozpoczął swoją służbę i bardzo dużo działa dla dobra i porządku w narodzie, dla zachowania zakonu Bożego w całej jego czystości. Zobaczywszy, że nie tylko prości Żydzi, lecz nawet Lewici i kapłani, przestępują zakon Mojżeszowy, żeniąc się z pogankami, okazał w tym przypadku szczególną gorliwość do Boga i Jego zakonu, zobowiązał ich pod klątwą, żeby oddalili żony obcoplemienne; wskutek tego rozwiązanych zostało ponad sto małżeństw (Ezd.10:10). Po tym wydarzeniu biografia Ezdrasza dość nagle się urywa. Nie mówi się o nim ponad 13 lat, do przybycia Nehemiasza do Jeruzalemu (Ne.2:11; 5:14; 8). Prawdopodobnie przez ten czas Ezdrasz przebywał w Persji i w 20 roku panowania Artakserksesa znowu wrócił do Jeruzalemu z Nehemiaszem. O udziale Ezdrasza przy odbudowie murów Jeruzalemu (Ne.2, 3, 4, 6) nie mówi się, lecz przy poświęceniu muru był już obecny (Ne.12:27-36). Według Flawiusza, Ezdrasz zmarł dożywszy sędziwego wieku i został pochowany w Jeruzalemie. Według tradycji żydowskiej, zmarł w drodze z Jeruzalemu do Persji i został pochowany na granicy Persji w Nehar-Samora, na obszarze dolnego Tygrysu. Wśród działalności, dokonanej przez Ezdrasza dla dobra swojej ojczyzny, według słów Prideau, szczególnie zwracają uwagę dwa jego działania: odnowienie obrzędowego zakonu według starych zwyczajów, będącego do czasu niewoli babilońskiej, i zebranie świętych pism starotestamentowych w jedną całość – ustanowienie ich kanonu. Ezdrasza uznaje się za autora pierwszej i drugiej księgi Kronik oraz księgi Ezdrasza;
  2. Ezdrasz (Ne.12:1,13) - kapłan, który powrócił z Babilonu do Jeruzalemu z Zerubabelem i Jeszuą.
 EZECHIASZ (Jahwe jest moją siłą – Sof.1:1). Przodek proroka Sofoniasza.
EZECHIEL (Bóg jest mocny – Ez.1:3). Syn Buziego. Tak jak Jeremiasz i Zachariasz, należał do kapłańskiego rodu. Według żydowskiej tradycji, był sługą proroka Jeremiasza. prorok Ezechiel urodził się w czasie panowania króla judzkiego Jozjasza i w wieku 25 lat, 600 lat przed Chr., razem z królem Jojachinem został uprowadzony do niewoli do Babilonu (Ez.1:2; 2Krl.24:6-12). Prawdopodobnie osiedlił się nad rzeką Kebar w ziemi chaldejskiej. Tutaj ujrzał chwałę Bożą i został powołany do służby prorockiej (Ez.1:2-28; 2;3). O późniejszych losach proroka i o jego śmierci nic nie wiemy. Z jego prorockiej księgi wiemy tylko, że on mieszkał w swoim własnym domu (3:24; 8:1), że był żonaty i że żona nagle zmarła (24:16-18), i że jego służba prorocka trwała 22 lata (29:17). Tradycja do tego dodaje, że został zabity przez jednego z żydowskich książąt, którego piętnował z powodu bałwochwalstwa, i że jego grób był w sąsiedztwie starożytnego Babilonu.
EZEL (odejście, rozłąka – 1Sm.20:19 BG). Kamień, a być może sterta kamieni, w pobliżu Gibei Beniaminowej, przy którym Jonatan wyznaczył potajemne spotkanie Dawidowi, kiedy ten uciekł z dworu Saula, i przy którym rozstali się ci dwaj przyjaciele.
EZER (pomoc). Imię osób:
  1. Ezer (1Krn.4:4) - ojciec Chuszy, z rodu Judy;
  2. Ezer (1Krn.7:21) - z potomków Efraima, zabity przez ludzi z Gat;
  3. Ezer (1Krn.12:10 - jeden z Gadytów, którzy przystąpili do Dawida w warowni na pustyni;
  4. Ezer (Ne.3:19) - jedna z osób, pracująca przy odnowieniu muru Jeruzalemu w czasach Nehemiasza;
  5. Ezer (Ne.12:42) - jeden z kapłanów, obecnych przy poświęceniu muru Jeruzalemu.
 EZRA (od Ezdrasz – 1Krn.4:17). Ojciec Jetera, Mereda, Efera i Jalona. Wymieniony w rodowodzie Judy.
EZRI (skrócona forma od Ezria: moją pomocą jest Jahwe – 1Krn.27:26). Syn Keluba, postawiony nad robotnikami rolnymi do uprawy ziemi w czasach Dawida.
EZRON (otoczony, oszańcowany – Mt.1:3; Łk.3:33). Syn Faresa (Peresa), jeden z przodków Dawida (1M.46:12; Rut.4:18), wymieniony w rodowodzie Pana Jezusa. W Łk.3:33 nazywa się Esrom, w 1M.46:12 i Rut.4:18 – Chesron.
FAŁSZYWE ŚWIADECTWO (2M.20:16). Również wszelkie kłamstwo przeciwko bliźniemu – jest grzechem przeciwko dziewiątemu przykazaniu. Fałszywe świadectwo bywa dwojakiego rodzaju: kiedy w sądzie świadczy się fałszywie, donosi się lub skarży fałszywie; a drugie – kiedy kogoś obmawia się i oczernia niesprawiedliwie za jego plecami. O kłamstwie apostoł Paweł mówi następująco: Przeto, odrzuciwszy kłamstwo, mówcie prawdę, każdy z bliźnim swoim, bo jesteśmy członkami jedni drugich (Ef.4:25).
FAŁSZYWI MESJASZE (Mt.24:24). Pan Jezus Chrystus ostrzegał Swoich uczniów o pojawieniu się wielu fałszywych proroków i fałszywych mesjaszy. Wiemy o kilkudziesięciu ludziach, którzy nazwali siebie chrystusami. W różnych okresach historii co jakiś czas pojawiają się tacy ludzie.
FAŁSZYWI PROROCY. W Piśmie Świętym mówi się też o fałszywych prorokach, a nawet o kapłanach pogańskich, którzy nie będąc powołani i posłani przez Boga, prorokują według swoich wymysłów na szkodę bliźnich, zawracając ich z drogi prawdy. Takim był np. Chananiasz w czasach króla Sedekiasza czy Bar-Jezus w czasach apostoła Pawła. Wielu podobnych fałszywych proroków było w chrześcijańskim świecie w czasach apostołów.
FANUEL (oblicze Boga - Łk.2:36). Ojciec prorokini Anny, z plemienia Aser.
FARAON (tytuł królów Egiptu - 1M.12:15; 2M.1:11; 1Sm.2:27; Ps.136:15; Jr.25:19; Dz.7:10,13; Rz.9:17; Hbr.11:24 i inne). Powszechny tytuł starożytnych królów egipskich. W Piśmie Świętym określa się nim parę osób, panujących w Egipcie. Faraoni, wymienieni w Piśmie Świętym, są następujący:
  1. Faraon współczesny Abramowi. Wiemy o nim bardzo mało. Mógł być on jednym z piętnastej lub pasterskiej dynastii (1M.12:15-20);
  2. Faraon czasów Józefa, prawdopodobnie należący do tej samej dynastii (1M.41:1; Dz.7:9-10 i inne;)
  3. Faraon wymieniony przy narodzeniu Mojżesza (2M.1:11);
  4. Faraon, za panowania którego miały miejsce plagi i Izraelici wyszli z Egiptu (2M.5:14);
  5. Faraon, teść Salomona (1Krl.9:16);
  6. Faraon Szyszak, opiekun Jeroboama (1Krl.11:40);
  7. Faraon Zerach, pokonany przez króla Asę (2Krn.14:8-14);
  8. Faraon So, z którym zawarł przymierze izraelski król Ozeasz przeciwko Sancherybowi, królowi asyryjskiemu (2Krl.17:4-7);
  9. Faraon Necho, który zdobył Gazę w czasie swojej wyprawy przeciwko Nebukadnesarowi (Jr.47:1) i pokonał króla Jozjasza pod Megiddo (2Krl.23:29);
  10. Faraon Hofra, za panowania którego nebukadnesar podbił Egipt (Jr.44:30).
Z nich szczególnie interesujący są trzej pierwsi wymienieni, współcześni Abramowi, Józefowi i Mojżeszowi. Za panowania ostatniego Izraelici wyszli z Egiptu. Ten faraon w uporze i zatwardziałości przeciwko Bogu, mówił: Któż to jest Pan, bym miał słuchać głosu jego i wypuścić Izraela? (2M.5:2), i tym samym przygotował sobie i całemu swemu wojsku straszną zgubę w falach Morza Czerwonego (2M.14:15). O nim wspomina też apostoł Paweł, pokazując jako przykład wszystkim zatwardziałym grzesznikom (Rz.9:17).
FARYZEUSZ (odłączony - Mt.3:7; 23:26 i inne). Znane żydowskie stronnictwo religijne, powstałe po niewoli babilońskiej. Nazwa faryzeuszów powstała od hebrajskiego słowa odłączać, oddzielać; lecz historia ich powstania ukryta jest w mroku niewiedzy. Pycha i obłuda były ich wyróżniającymi wadami. Mieli oni roszczenie do niezwykłej świętości i surową troskliwością wykonywali liczne obrzędy, oczyszczenia itp., które brali z tradycji (Mt.15:2). Lecz w wielu przypadkach swoim nadmiernym wypełnianiem tradycji ludzkich, postępowali wbrew zakonowi Bożemu i stawali się niewolnikami obłudy, wyrachowania i pychy. Za to też piętnował ich Pan Jezus Chrystus, a szczególnie za to, że wystawiali na pokaz ludowi swoje czyny: modlitwy i jałmużnę (Mt.6:2,5). Ze szczególną mocą i w pełni ukazał Jezus Chrystus uczniom i ludowi, przed Swoimi cierpieniami na krzyżu, uczonych w Piśmie i faryzeuszy - ich pychę, obłudę, zewnętrzną pobożność i wewnętrzną nieczystość, i wtedy to wypowiedział na Siebie Swój straszny wyrok. W 23 rozdziale Ewangelii według Mateusza zawarta jest ta surowa piętnująca mowa Jezusa Chrystusa, w takich zdaniach: Na mównicy Mojżeszowej zasiedli uczeni w Piśmie i faryzeusze. Wszystko więc, cokolwiek by wam powiedzieli, czyńcie i zachowujcie, ale według uczynków ich nie postępujcie; mówią bowiem, ale nie czynią. Bo wiążą ciężkie brzemiona i kładą na barki ludzkie, ale sami nawet palcem swoim nie chcą ich ruszyć. A wszystkie uczynki swoje pełnią, bo chcą, aby ich ludzie widzieli. Poszerzają bowiem swoje rzemyki modlitewne i wydłużają frędzle szat swoich. Lubią też pierwsze miejsce na ucztach i pierwsze krzesła w synagogach, i pozdrowienia na rynkach, i tytułowanie ich przez ludzi: Rabbi. Ale wy nie pozwalajcie się nazywać Rabbi, bo jeden tylko jest - Nauczyciel wasz, Chrystus, a wy wszyscy jesteście braćmi. Nikogo też na ziemi nie nazywajcie ojcem swoim; albowiem jeden jest Ojciec wasz, Ten w niebie. Ani nie pozwalajcie się nazywać przewodnikami, gdyż jeden jest przewodnik wasz, Chrystus. Kto zaś jest największy pośród was, niech będzie sługą waszym, a kto się będzie wywyższał, będzie poniżony, a kto się będzie poniżał, będzie wywyższony. Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy, że zamykacie Królestwo Niebios przed ludźmi, albowiem sami nie wchodzicie ani nie pozwalacie wejść tym, którzy wchodzą. [Biada wam uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy, że pożeracie domy wdów i to pod pokrywką długich modlitw; dlatego otrzymacie surowszy wyrok]. Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy, że obchodzicie morze i ląd, aby pozyskać jednego współwyznawcę, a gdy nim zostanie, czynicie go synem piekła dwakroć gorszym niż wy sami. Biada wam, ślepi przewodnicy, którzy powiadacie: Kto by przysiągł na świątynię, to nic; ale kto by przysiągł na złoto świątyni, ten jest związany przysięgą. Głupi i ślepi! Cóż bowiem jest większe? Złoto czy świątynia, która uświęca złoto? Oraz: Kto by przysiągł na ołtarz, to nic, ale kto by przysiągł na dar, który jest na nim, ten jest związany przysięgą. Ślepi! Cóż bowiem jest większe? Dar czy ołtarz, który uświęca dar? Kto więc przysięga na ołtarz, przysięga nań i na wszystko, co jest na nim. I kto przysięga na świątynię, przysięga na nią i na tego, który w niej mieszka. I kto przysięga na niebo, przysięga na tron Boży i na tego, który na nim zasiada. Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy, że dajecie dziesięcinę z mięty i z kopru, i z kminku, a zaniedbaliście tego, co ważniejsze w zakonie: sprawiedliwości, miłosierdzia i wierności; te rzeczy należało czynić, a tamtych nie zaniedbywać. Ślepi przewodnicy! Przecedzacie komara, a połykacie wielbłąda. Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy, że oczyszczacie z zewnątrz kielich i misę, wewnątrz zaś są one pełne łupiestwa i pożądliwości. Ślepy faryzeuszu! Oczyść wpierw wnętrze kielicha, aby i to, co jest zewnątrz niego, stało się czyste. Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy, że podobni jesteście do grobów pobielanych, które na zewnątrz wyglądają pięknie, ale wewnątrz są pełne trupich kości i wszelakiej nieczystości. Tak i wy na zewnątrz wydajecie się ludziom sprawiedliwi, wewnątrz zaś jesteście pełni obłudy i bezprawia. Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy, że budujecie grobowce prorokom i zdobicie nagrobki sprawiedliwych, i mówicie: Gdybyśmy żyli za dni ojców naszych, nie bylibyśmy ich wspólnikami w przelaniu krwi proroków. A tak wystawiacie sobie świadectwo, że jesteście synami tych, którzy mordowali proroków. Wy też dopełnijcie miary ojców waszych. Węże! Plemię żmijowe! Jakże będziecie mogli ujść przed sądem ognia piekielnego? Oto dlatego Ja posyłam do was proroków i mędrców, i uczonych w Piśmie, a z nich niektórych będziecie zabijać i krzyżować, innych znowu będziecie biczować w waszych synagogach i przepędzać z miasta do miasta. Aby obciążyła was cała sprawiedliwa krew, przelana na ziemi - od krwi sprawiedliwego Abla aż do krwi Zachariasza, syna Barachiaszowego, którego zabiliście między świątynią a ołtarzem. Zaprawdę powiadam wam, spadnie to wszystko na ten ród. Jeruzalem, Jeruzalem, które zabijasz proroków i kamienujesz tych, którzy do ciebie byli posłani, ileż to razy chciałem zgromadzić dzieci twoje, jak kokosz zgromadza pisklęta swoje pod skrzydła, a nie chcieliście! Oto wam dom wasz pusty zostanie. Albowiem powiadam wam: Nie ujrzycie mnie odtąd, aż powiecie: Błogosławiony, który przychodzi w imieniu Pańskim.

Wskutek powyższego napiętnowania obłudy i pychy faryzeuszów, byli oni naturalnie największymi wrogami Chrystusa i niewątpliwie, mając wpływ na lud, podburzali go przeciwko Panu podczas sądu nad Nim u Piłata. Faryzeusze w przeciwieństwie do saduceuszy wierzyli w zmartwychwstanie ciała i w przyszłą nagrodę, w istnienie aniołów i duchów (Dz.23:8). Chociaż stronnictwo faryzeuszów było wrogo nastawione do Pana Jezusa Chrystusa, jednak w pierwszych latach chrześcijaństwa niektórzy z nich stali się prawdziwymi uczniami Chrystusa, jak na przykład: Nikodem, Saul, Gamaliel i inni.
FEBA (gr. czysta - Rz.16:1). Diakonisa zboru w Kenchreach, skąd najprawdopodobniej został wysłany list apostoła do Rzymian, z Koryntu (Kenchreach było wtedy portem Koryntu). W swoim liście apostoł prosi w Rzymian, aby pomogli jej, w czym będzie miała potrzebę, gdyż i ona była pomocą dla wielu.
FELIKS (z łacińskiego: szczęśliwy - Dz.23:24-26). Rzymski namiestnik Judei w czasach apostoła Pawła, w 53 roku po Chrystusie. W tym czasie, kiedy apostoł Paweł został przyprowadzony do Cezarei pod strażą w celu przesłuchania w sprawie podburzania, Feliks z żoną Duzyllą przebywali w tym mieście (patrz Druzylla). W oznaczonym dniu stawiono apostoła Pawła przed obliczem Feliksa, żeby on i żona jego mogli słyszeć z ust samego apostoła o nowej wierze, którą on głosił. Apostoł Paweł z taką mocą przekonywał namiestnika, że ten zaniepokoił się. Feliks trzymał apostoła pd strażą dwa lata, starając się przedłużyć jego uwięzienie. Zarazem miał nadzieję, że mu Paweł da pieniądze; dlatego też posyłał po niego częściej i rozmawiał z nim (Dz.24:26). Gdy przestał być namiestnikiem Judei, pragnąc okazać Żydom przychylność, Feliks pozostawił Pawła w więzieniu (Dz.24:27).
FENICJA (Dz.11:19; 15:3 i inne). Prowincja aramejskiego królestwa, w którym Tyr i Sydon były głównymi miastami. W rzeczywistości Fenicja była wąskim pasem terytorium, ciągnącym się w dół wschodniego brzegu Morza Śródziemnego. Nie wiadomo, kiedy nazwano tę ziemię Fenicją. Kobieta, nazwana w Ewangelii według Mateusza (15:22) niewiastą kananejską, w Ewangelii według Marka (7:26) nazwana jest Syrofenicjanką. W LXX hebrajskie słowo Kanaan często zamienione jest na słowo Fenicja. Ta ziemia była dobrze nawodniona, żyzna i z wieloma miastami. Płynące w niej rzeki biorą swój początek w górach Libanu. Porty fenickie były znane i kraj sławny był ze swego dużego handlu. Fenicja, jako część Kanaanu, nigdy nie została w pełni pokonana prze plemiona Dana, Asera, Neftaliego, którym została przydzielona przy podziale ziemi; lecz stosunki Izraela z Fenicją ogólnie były pokojowe. Chiram, król Tyru, był przyjacielem Dawida, a jego słudzy chętnie służyli we flocie Salomona.
FENIKS (Dz.27:12). Miasto port na Krecie. O nim wspomina już znany geograf starożytności Ptolomeusz. W czasie podróży apostoła Pawła do Rzymu, załoga statku postanowiła przezimować w Feniks, lecz z przyczyny wielkiego wiatru nie udało się wpłynąć do portu.
FESTUS (uroczyście, świątecznie - Dz.25:1 i inne). Zastąpił Feliksa jako namiestnik Judei, prawdopodobnie w pierwszym roku panowania cesarza Nerona, w 60 roku po Chrystusie. Wkrótce po jego przybyciu do Judei, apostoł Paweł, pozostawiony w więzieniu przez Feliksa, został postawiony przed nim, w celu rozsądzenia (Dz.15). Festus widocznie pragnął okazać sprawiedliwość i pomóc apostołowi w jego sytuacji, na ile sam mógł rozumieć jego sprawę; i nie bez zdziwienia z uwagą wysłuchał jego mowy apostolskiej (Dz.26:24). Apostoł Paweł nie mając nadziei na sprawiedliwość, odwołał się do cesarza, i dlatego został odprowadzony na sąd do Rzymu. Mamy mało doniesień o działalności Festusa. Józef Flawiusz mówi o nim jako energicznym i bezstronnym w sprawach sądowych. Festus zmarł w 62 r. po Chrystusie.
FILADELFIA (braterska miłość - Ob.3:7-13). Miasto w Lidii, w Małej Azji. Szósty list skierowany do zborów (Ob.3:7-13), skierowany jest do zboru w Filadelfii. Nie ma w nim słów wyrzutu i uwag. Pochwala się niezłomną postawę w prześladowaniu.

Filadelfia

Filakterie
FILAKTERIE (Mt.23:5 BT). Są to dwa pudełeczka z cielęcej skóry, wewnątrz których są cztery małe skrawki pergaminu, ze słowami z ksiąg Wyjścia i Powtórzonego Prawa, i które za pomocą skórzanych rzemieni przytwierdza się do czoła i do lewej ręki na wysokości serca. Podstawą do tego jest wymóg Zakonu: I będzie ci to jako znak na ręce twojej i jako pamiątka między oczyma twoimi, aby zakon Pański był w ustach twoich, gdyż ręką przemożną wyprowadził cię Pan z Egiptu. I będziesz przestrzegał ustawy tej co rok w jego oznaczonym czasie (2M.13:9-10). Przyjmijcie zatem te moje słowa do swego serca i do swojej duszy i przywiążcie je jako znak do swojej ręki, i niech będą jako opaska między waszymi oczyma (5M.11:18). Z mocy tego w odprawianym kulcie filakterie mają bardzo ważne znaczenie i dzisiaj. Jezus Chrystus piętnując faryzeuszy za ich obłudę, między innymi wskazuje na to, że oni rozszerzają swoje filakterie (Mt.23:5 BT), żeby lud bardziej widział ich pobożną gorliwość. Z czasem Żydzi zaczęli filakterie używać jako środek chroniący, jako amulet i talizman przeciwko różnym pokuszeniom, złym wydarzeniom, złym duchom, czarodziejstwu itp.
FILEMON (kochający - Fl.1:1). Urodził się w Kolosach, chrześcijanin, współpracownik apostoła Pawła i być może przez niego nawrócony do Chrystusa (w.19). Jego dom był domowym kościołem, gdzie zbierali się wierzący. Tradycja głosi, że Filemon był biskupem w Kolosach i zginął męczeńsko za panowania Nerona.
FILETOS (ukochany, godny miłości - 2Tm.2:17-18). Jeden z heretyków w czasach apostolskich, żyjący prawdopodobnie w Efezie i wymieniony razem z Hymeneuszem. Mówili oni, że zmartwychwstanie już się dokonało. Odrzucanie przez nich przyszłego zmartwychwstania było herezją gnostyków i czyniło ich naśladowcami Nikolaitów. Apostoł Paweł pisał o nich: A nauka ich szerzyć się będzie jak zgorzel. Aby przeciwdziałać ich szkodliwemu działaniu na innych, apostoł wykluczył ich ze społeczności wierzących.
FILIP (lubiący konie). Imię osób:
  1. Filip apostoł (J.1:43-44; Mt.10:3; Mk.3:18; Łk.6:14; Dz.1:3) - jeden z 12 apostołów. Nic nie wiemy o jego życiu do czasu powołania do apostolstwa, prócz tego że urodził się w Betsaidzie, według słów ewangelisty: A Filip był z Betsaidy, miasta Andrzeja i Piotra (J.1:44). Kiedy usłyszał wezwanie Pana: Pójdź za Mną! - nie wahał się i nie zwlekał. Mówi się o nim w Ewangelii też podczas cudownego nakarmienia przez Pana paru tysięcy ludzi pięcioma chlebami i dwoma rybami. Pan Jezus powiedział wtedy do niego: Skąd kupimy chleba, aby mieli co jeść? Filip odpowiedział na to: Za dwieście denarów nie wystarczy dla nich chleba, choćby każdy tylko odrobinę otrzymał (J.6:5-7). Kiedy Grecy zwrócili się do Filipa z prośbą: Panie, chcemy Jezusa widzieć, on nie odważył się osobiście powiedzieć o ich pragnieniu Panu, lecz powiedział to Andrzejowi, dopiero Andrzej i Filip powiedzieli Panu (J.12:22). Po ostatniej wieczerzy, kiedy Pan w pożegnalnej rozmowie z apostołami obwieścił im o Swoim odejściu do Ojca, Filip pod wpływem uczuć powiedział: Panie, pokaż nam Ojca, a wystarczy nam (J.14:8). Po wniebowstąpieniu Pana, wymieniony jest on razem z innymi apostołami, przebywającymi w Jerozolimie w górnej izbie, oczekującymi zstąpienia Ducha Świętego (Dz.1:13-14). Tradycja mówi, że zmarł męczeńsko za panowania Domicjana, tradycja też mówi, że był żonaty i miał trzy córki;
  2. Filip (Łk.3:1) - syn Heroda Wielkiego, według słów ewangelisty Łukasza: tetrarcha iturejski i trachonicki. Jego matka nazywała się Kleopatra, a brat - Herod Antypas;
  3. Filip (Dz.21:8 i inne) - jeden z siedmiu diakonów zboru w Jerozolimie (Dz.6:5). Po rozproszeniu wierzących po śmierci Szczepana, Filip udał się do Samarii i głosił tam ewangelię z wielkim sukcesem (Dz.8:26,29,39). Będąc w Samarii otrzymał Boży nakaz pójścia w kierunku wschodnim od Samarii, drogą z Jerozolimy do Gazy. Podczas swojej podróży spotkał dostojnika królowej etiopskiej Kandaki, powracającego z Jerozolimy. Siedząc na swoim wozie czytał księgę proroka Izajasza. Gdy Filip go zobaczył, z Bożego natchnienia podszedł do niego i usłyszał, że czyta proroka Izajasza. Zapytał go, czy rozumie, co czyta. Jakżebym mógł, jeśli mnie nikt nie pouczył? - odpowiedział dostojnik i poprosił, żeby Filip usiadł przy nim. Skutkiem zwiastowania Filipa, było nawrócenie dostojnika do Chrystusa i jego chrzest. Kiedy dostojnik ochrzcił się i wyszedł z wody, Duch Święty porwał Filipa. Później Filip zwiastował w Azocie (Dz.8:40), a później mieszkał w swoim rodzinnym mieście Cezarei (Dz.21:8). Miał cztery córki, mające dar proroctwa (Dz.21:9). Apostoł Paweł wracając do Jerozolimy po trzeciej podróży misyjnej, przybył do Cezarei, zatrzymując się w domu Filipa (Dz.21:8-10).
 FILIPPI (Dz.16:12). Miasto w Macedonii, znane ze złotonośnych żył. Odnowione i znacznie poszerzone przez króla Filipa, ojca Aleksandra Wielkiego. Miasto wtedy otrzymało swoją nazwę od jego imienia w 358 r. przed Chrystusem. Cesarz August wywyższył miasto Filippi do stopnia rzymskiej kolonii i darował mu italskie prawo, co potwierdzają starożytne monety z Filippi. Dla nas to miasto ma znaczenie, gdyż tutaj apostoł Paweł założył zbór chrześcijański. Apostoł Paweł w wyniku objawienia Bożego został wezwany tutaj z Troady (Dz.16:8-9). Przybył on tutaj w towarzystwie Sylasa, Tymoteusza i Łukasza, i tutaj rozpoczął swoje zwiastowanie. Był to pierwszy apostolski wysiłek na europejskiej niwie. W liczbie pierwszych wierzących pozyskana przez niego została dla Kościoła pewna bogata niewiasta, o imieniu Lidia, która została przez niego ochrzczona. W jej domu znalazł mieszkanie i stąd w każdy sabat wychodził głosić ewangelię.
FILISTYNI (obcy, wędrowcy - 1M.10:14; Ps.60:10). Ziemia filistyńska, zamieszkała przez Filistynów, ciągnęła się od brzegu Morza Śródziemnego, od Jaffy do Egiptu. Przypuszcza się, że Filistyni byli pochodzenia egipskiego (1M.10:14) i że przybyli do Kanaanu z Kaftoru lub Cypru (Am.9:7), z powodu czego nazywają się oni inaczej Kaftoryci (5M.2:23). Kiedy Izrael zawładnął Kanaanem, ziemia filistyńska była podzielona na pięć okręgów (Joz.13:3). Historyczne księgi Starego Testamentu pełne są opowiadań o wojnach Izraela z Filistynami, o przemiennych zwycięstwach i porażkach (1Sm.4,7,8 r.; 2Sm.5:17; 8:1; 23:9; Iz.20:1 i wiele innych). Odnośnie tego pogańskiego ludu zostało wypowiedzianych wiele proroctw (Jr.47; Ezch.25:15-17; Amos.1:6-8; Zach.9:5), które wszystkie wypełniły się prawie dosłownie w odpowiednim czasie. Po zniszczeniu przez Aleksandra Wielkiego filistyńskiego miasta Gazy, o Filistynach bardzo rzadko mówi się w Piśmie Świętym jako o oddzielnym ludzie. Z pojawieniem się chrześcijaństwa, początek Kościoła Chrystusowego został założony w tej ziemi przez samych apostołów. Azot, Lidda, Joppa słyszały zwiastowanie apostołów (Dz.8:40; 9:32-43).
FILOLOG (przyjaciel słowa - Rz.16:15). Jeden z rzymskich chrześcijan, do którego zwraca się z pozdrowieniem apostoł Paweł. Tradycja zalicza go do liczby 70 uczniów; według innej tradycji apostoł Andrzej ustanowił go biskupem w Poncie.
FILOZOFIA (miłość do mądrości - Kol.2:8). Nauka mająca za przedmiot badania początki i podstawy, prawa i cele, porządki i związki wszystkiego co widoczne i niewidoczne, zmysłowe i nadzmysłowe, i stąd badanie i określanie praw oraz celów i całego bytu w ogóle, umysłowego i moralnego życia oraz działalności człowieka szczególnie. Pismo Święte sugeruje i zachęca do używania rozumu i wiedzy (Prz.3:13-18; 8:10-11; Kzn.Sal.6:20). W Nowym Testamencie Sam Pan, sprowadzając umysł nasz do cielesnego widzenia i niewiedzę do mroku i ślepoty, wyraźnie daje do zrozumienia ważność mądrości i oświecenia (Łk.11:33-36; J.12:35,46; Mt.15:14). Piętnował On tylko fałszywą mądrość i ludzkie zbłądzenia, lecz nie prawdziwą wiedzę (Łk.11:52; Mt.22:29). Apostołowie przekonywali wierzących, żeby nie byli oni dziećmi w myśleniu, lecz byli dojrzali (1Kor.14:20) i modlili się, żeby wzrastało ich poznanie i doznanie (Flp.1:9-10). Historia Kościoła świadczy, że wielu z ojców i nauczycieli Kościoła miało głęboką i obszerną wiedzę w filozofii, historii, [przyrodniczych i innych naukach (Justyn, Klemens Aleksandryjski i inni). Lecz sszystkie próby umysłu dotarcia do sedna prawdy bez światła Bożego objawienia, nie tylko są niewystarczające, nie pełne i jednostronne, lecz niekiedy całkowicie fałszywe i niszczące. Przykłady tego widzimy wśród znanych filozofów greckich. Sokrates i Platon, wierząc w jednego Boga, dopuszczali wielu niższych bogów, nauczali czcić bogów ojców i nie zmieniać religii ludu. Sokrates wątpił w nieśmiertelność duszy. Platon zanieczyszczał prawdę nieśmiertelności nauką o wędrówce dusz. Arystoteles uznawał wieczność materii. Dzisiaj są też, niestety, filozofowie materialiści, ateiści i inni. Oto i jest ta fałszywa filozofia, o której wielki nauczyciel pogan mówi: Baczcie, aby was kto nie sprowadził na manowce filozofią i czczym urojeniem, opartym na podaniach ludzkich i na żywiołach świata, a nie na Chrystusie (Kol.2:8). Gdzie jest początek i koniec tej fałszywej filozofii? Chora miłość do nowinek niewątpliwie pociąga ludzki rozum do herezji. Ludzie często zapominają słowa Zbawiciela o dzieciach: Zaprawdę powiadam wam, jeśli się nie nawrócicie i nie staniecie jak dzieci, nie wejdziecie do Królestwa Niebios (Mt.18:3 i dalej).
FLEGONT (gorliwy, żarliwy - Rz.16:14). Rzymski chrześcijanin, którego pozdrawia apostoł Paweł w swoim liście. Według tradycji, był on w liczbie 70 uczniów i był biskupem w Tracji.
FORTUNAT (szczęśliwy - 1Kor.16:17). Według tradycji, jeden z 70 uczniów. Na niego wskazuje apostoł Paweł w Pierwszym Liście do Koryntian jako na jednego ze swoich przyjaciół i współpracowników w Koryncie.
FORUM APPII (rynek Appiusza – Dz.28:15). Miejscowość położona na południowy wschód od Rzymu, przy via Appia, założona w 312 roku przez cenzora Appiusza Klaudiusza. Tutaj przyszli rzymscy chrześcijanie na spotkanie z apostołem Pawłem, kiedy szedł on z Puteoli do Rzymu jako więzień, pod nadzorem setnika.

Via Appia - droga do Rzymu
 FRĘDZLE SZAT (Mt.23:5). Składały się z purpurowo błękitnych kitek, pędzelków, na czterech końcach wierzchniej odzieży; według zakonu Mojżeszowego (4M.15:37), musiały one przypominać przykazania Pańskie. Faryzeusze myśleli, że im są szersze i dłuższe, tym ludzie bardziej zobaczą ich pobożność.
FRYGIA (Dz.2:10 i inne). Duża prowincja Małej Azji. Głównymi miastami były: Kolossy, Laodycea. Niektórzy z mieszkańców Frygii byli w Jerozolimie i nawrócili się na chrześcijaństwo w dniu Pięćdziesiątnicy. Frygię wielokrotnie odwiedzał apostoł Paweł (Dz.16:6; 18:23).
FYGELOS (zbiegły - 2Tm.1:15). Jeden z chrześcijan w Azji, tak samo i Hermogenes, obaj oni przebywali w Rzymie z apostołem Pawłem podczas pierwszego jego uwięzienia, lecz razem z innymi z Azji, pozostawili go. Apostoł Paweł w liście do Tymoteusza z bólem mówi mu o tym.